Sprawa T‑167/08

Microsoft Corp.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Nadużycie pozycji dominującej – Systemy operacyjne dla stacji roboczych – Systemy operacyjne dla serwerów grup roboczych – Odmowa przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą dostarczenia informacji dotyczących interoperacyjności i zgody na korzystanie z nich – Wykonanie zobowiązań wynikających z decyzji stwierdzającej naruszenie i nakładającej środki odnoszące się do zachowania – Okresowa kara pieniężna

Streszczenie wyroku

1.      Prawo Unii Europejskiej – Zasady ogólne prawa – Pewność prawa – Legalność kar – Zakres

2.      Konkurencja – Naruszenie postanowień traktatu – Grzywna – Okresowa kara pieniężna – Odstraszające działanie grzywny i okresowej kary pieniężnej mające na celu zapobieżenie powtórce lub kontynuacji naruszenia – Zbieżność cech charakterystycznych i celów – Rozróżnienie w poziomie szczegółowości udzielonych wskazówek dotyczących tego, co przedsiębiorstwo ma uczynić w celu zastosowania się do reguł konkurencji – Brak

(art. 101 TFUE, 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23, art. 24 ust. 2)

3.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Zaprzestanie naruszenia – Uprawnienie Komisji – Nakazy skierowane do przedsiębiorstw – Granice

(art. 101 TFUE, 102 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 7 ust. 1)

4.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja nakładająca na przedsiębiorstwo okresową karę pieniężną (art. 253 WE)

5.      Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Odmowa przyznania licencji dotyczącej używania produktu chronionego prawem własności intelektualnej – Dochowanie zobowiązań wynikających z decyzji stwierdzającej naruszenie i nakładającej środki odnoszące się do zachowania – Obowiązek wydania zgody na wspomniane korzystanie na warunkach racjonalnych i niedyskryminujących – Racjonalny charakter żądanego wynagrodzenia – Kryteria oceny

(art. 102 TFUE)

6.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Konieczna treść – Poszanowanie prawa do obrony – Zakres

7.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Charakter tymczasowy – Wycofanie zarzutów, które okazały się bezzasadne – Obowiązek Komisji poinformowania o tym w drodze uzupełnienie zarzutów – Wyłączenie

8.      Konkurencja – Okresowa kara pieniężna – Kwota – Kontrola sądowa – Kwestie, które mogą zostać uwzględnione przez sąd Unii – Informacje niezawarte w decyzji nakładającej okresową karę pieniężną i niewymagane do jej uzasadnienia – Zaliczenie

(art. 229 WE, 253 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31)

9.      Konkurencja – Okresowa kara pieniężna – Kwota – Kontrola sądowa – Kwestie, które mogą zostać uwzględnione przez sąd Unii – Zezwolenie przez Komisję na stosowanie w pewnym okresie praktyki mogącej wywołać skutki antykonkurencyjne – Zaliczenie

(art. 229 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31)

1.      Odwołanie się do nieokreślonych koncepcji prawnych w celu sformułowania zasad, których naruszenie powoduje odpowiedzialność cywilną, administracyjną, a nawet karną podmiotu, który dopuścił się naruszenia, nie powoduje niemożliwości nałożenia środków porządkowych przewidzianych ustawą, pod warunkiem że zainteresowany, na podstawie treści przepisu i w razie potrzeby na podstawie wykładni dokonanej przez sądy, jest w stanie określić, jakie działania i zaniechania grożą pociągnięciem go do odpowiedzialności.

(por. pkt 84)

2.      Zarówno grzywna nałożona na podstawie art. 23 rozporządzenia nr 1/2003, jak i ostateczna okresowa kara pieniężna nałożona na podstawie art. 24 ust. 2 tego rozporządzenia są konsekwencją, odpowiednio, naruszenia art. 101 TFUE lub 102 TFUE i decyzji nakazującej zaprzestanie danego naruszenia oraz, w danym przypadku, nakazującej środki dotyczące zachowania. Ponadto grzywna i okresowa kara pieniężna odnoszą się do zachowania przedsiębiorstwa, które miało miejsce w przeszłości, i obie powinny mieć działanie odstraszające, aby zapobiec powtórce lub kontynuacji naruszenia. Z punktu widzenia tej zbieżności cech charakterystycznych i celów brak jest uzasadnienia dla rozróżnienia w poziomie szczegółowości, co przedsiębiorstwo ma uczynić albo czego nie ma czynić w celu zastosowania się do reguł konkurencji przed wydaniem decyzji nakładającej grzywnę lub decyzji nakładającej ostateczną okresową karę pieniężną na to przedsiębiorstwo.

(por. pkt 94)

3.      Choć Komisja ma niewątpliwie uprawnienie do stwierdzenia naruszenia art. 101 TFUE lub 102 TFUE i do nakazania danym podmiotom jego zaprzestania, to nie należy do niej narzucenie tym podmiotom swojego wyboru spośród różnych możliwości postępowania, z których wszystkie są zgodne z traktatem lub z decyzją nakładającą środki odnoszące się do zachowania. Wynika z tego, że jeśli przedsiębiorstwo wybrało jedną z tych możliwości, Komisja nie jest w stanie stwierdzić naruszenia lub nałożyć okresowej kary pieniężnej z tego powodu, że preferowała inną możliwość.

(por. pkt 95)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 99, 100)

5.      Rozróżnienie między wartością strategiczną a immanentną wartością technologii będących przedmiotem decyzji stwierdzającej naruszenie prawa konkurencji i nakładającej środki odnoszące się do zachowania stanowi fundamentalną przesłankę oceny racjonalnego charakteru wszelkiego wynagrodzenia żądanego przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą w sektorze systemów operacyjnych dla stacji roboczych i dla serwerów grup roboczych za udostępnienie informacji dotyczących interoperacyjności i za udzielenie zgody na ich wykorzystanie. Immanentną wartość takich informacji stanowi bowiem ich innowacyjny charakter. Natomiast fakt, że technologie te objęte są tajemnicą handlową w związku z polityką realizowaną przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą, nie stanowi wskaźnika istnienia innej wartości niż wartość strategiczna, czyli wartość wynikająca ze zwykłej możliwości interoperacyjności z systemami operacyjnymi wytwarzanymi przez to przedsiębiorstwo. W braku innowacji sam poufny charakter nie przedstawia dla licencjobiorcy innej wartości niż strategiczna.

W kontekście zobowiązania do przewidzenia rozsądnych i niedyskryminacyjnych warunków udzielenia licencji, wykluczających pobieranie wynagrodzenia za strategiczną wartość danych technologii Komisja ma prawo dokonywać oceny innowacyjnego charakteru tych technologii, odnosząc się do ich składników, czyli do nowatorskiego charakteru oraz do braku oczywistego charakteru, przy czym drugi z tych składników wchodzi w zakres działalności wynalazczej. Ocena innowacyjnego charakteru technologii poprzez odesłanie do nowatorstwa oraz działalności wynalazczej nie pociąga za sobą skutku w postaci zasadniczego unicestwienia wartości praw własności intelektualnej, tajemnic handlowych lub innych informacji poufnych, ani tym bardziej narzucenia tego charakteru jako przesłanki, aby produkt lub informacja była objęta takim prawem lub stanowiła tajemnicę handlową.

(por. pkt 138, 142–144, 149, 150)

6.      W ramach stosowania reguł konkurencji pismo w sprawie przedstawienia zarzutów winno przedstawiać zarzuty sformułowane w sposób wystarczająco jasny, nawet jeśli tylko skrótowo, w celu umożliwienia zainteresowanym rzeczywistego zapoznania się z informacjami Komisji określającymi zarzucane im zachowania. Wyłącznie bowiem po spełnieniu tego warunku pismo w sprawie przedstawienia zarzutów może wypełniać zadanie, które zostało mu przypisane na mocy rozporządzeń wspólnotowych i które polega na dostarczeniu przedsiębiorstwom wszystkich informacji niezbędnych im do podjęcia skutecznej obrony, zanim Komisja wyda ostateczną decyzję. Wymóg ten jest spełniony, gdy decyzja nie obciąża zainteresowanych odpowiedzialnością za naruszenia inne niż te, o których mowa w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, i gdy uwzględnia tylko te fakty, co do których zainteresowani mieli możliwość się wypowiedzieć. Ponadto pismo w sprawie przedstawienia zarzutów jest pismem w ramach postępowania przygotowawczego przed wydaniem decyzji, która stanowi zakończenie postępowania administracyjnego. W konsekwencji do momentu wydania decyzji końcowej Komisja może, w szczególności w świetle zgłoszonych przez strony uwag na piśmie lub ustnych, zrezygnować albo z części, albo nawet z całości zarzutów pierwotnie sformułowanych względem tych stron i w ten sposób zmodyfikować swoje stanowisko na ich korzyść, albo na odwrót – postanowić o dodaniu nowych zarzutów, pod warunkiem że stworzy ona przedsiębiorstwom, których dotyczy postępowanie, okazję do przedstawienia ich stanowiska na ten temat.

Co się tyczy prawa do obrony w związku z nałożeniem grzywien, w przypadku gdy Komisja wyraźnie wskazuje w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, że zbada, czy należy nałożyć grzywny na dane przedsiębiorstwa, oraz gdy przedstawia ona zasadnicze okoliczności faktyczne i prawne, które mogą doprowadzić do nałożenia grzywny, takie jak waga i czas trwania zarzucanego im naruszenia oraz kwestia popełnienia go „umyślnie lub przez niedbalstwo”, spełnia ona obowiązek poszanowania przysługującego tym przedsiębiorstwom prawa do bycia wysłuchanym. W ten sposób Komisja podaje im informacje, które są niezbędne do obrony nie tylko przed stwierdzeniem naruszenia, ale także przed nałożeniem grzywny.

Wreszcie, gdy Komisja wskazuje w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów lub w każdym innym dokumencie wydanym po tym piśmie mającym za przedmiot stworzenie podejrzanym przedsiębiorstwom możliwości faktycznego poznania zarzucanych im zachowań, że naruszenie nie zostało jeszcze zakończone, może ona uwzględnić, dla celów obliczenia kwoty grzywny, okres, jaki upłynął między pismem w sprawie przedstawienia zarzutów a wydaniem decyzji kończącej postępowanie administracyjne, pod warunkiem że uwzględni wyłącznie okoliczności faktyczne, co do których zainteresowani mieli okazję się wytłumaczyć.

Zważywszy na zbieżność cech charakterystycznych i celów grzywien i okresowych kar pieniężnych, powyższe rozważania w pełni stosują się w odniesieniu do kontekstu okresowych kar pieniężnych nakładanych na podstawie art. 24 rozporządzenia nr 1/2003.

(por. pkt 182–187)

7.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 184, 191)

8.      Co się tyczy metody obliczania okresowej kary pieniężnej, wykonywanie przez sąd Unii nieograniczonego prawa orzekania, przyznanego mu przez art. 229 WE i art. 31 rozporządzenia nr 1/2003, może uzasadniać przedstawienie oraz uwzględnienie dodatkowych informacji, o których wzmianka w decyzji nie jest wymagana zgodnie z obowiązkiem uzasadnienia przewidzianym w art. 235 WE.

(por. pkt 217, 222)

9.      Jeśli Komisja, wziąwszy pod uwagę charakter obowiązków nałożonych przez decyzję stwierdzającą naruszenie reguł konkurencjii nakładającą środki odnoszące się do zachowania oraz konsekwencje mogące wyniknąć z ewentualnego stwierdzenia nieważności, w świetle zawisłego sporu zezwoliła danemu przedsiębiorstwu na stosowanie w pewnym okresie praktyki mogącej wywołać skutki antykonkurencyjne, których eliminacja stanowi przedmiot wspomnianej decyzji, to okoliczność ta może zostać uwzględniona przez sąd Unii przy ustalaniu kwoty okresowej kary pieniężnej w ramach wykonywania przezeń nieograniczonego prawa orzekania przyznanego mu przez art. 31 rozporządzenia nr 1/2003.

(por. pkt 226)