WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI
(czwarta izba w składzie powiększonym)
z dnia 17 września 2003 r.(*)
Rozporządzenie WE nr 1049/2001 – Dostęp do dokumentów – Nierozpowszechnianie dokumentu pochodzącego z państwa członkowskiego bez uprzedniej zgody tego państwa
W sprawie T‑76/02
Mara Messina, zamieszkała w Neapolu (Włochy), reprezentowana przez adwokata M. Calabrese,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez U. Wölkera, V. Di Bucciego i P. Aalta, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona pozwana,
mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji odmawiającej skarżącej dostępu do pewnych dokumentów dotyczących systemu pomocy państwa będącego przedmiotem decyzji Komisji z dnia 2 sierpnia 2000 r. [pomoc państwa N 715/99 – Włochy (SG 2000 D/10574)],
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
(czwarta izba w składzie powiększonym),
w składzie: V. Tiili, prezes, J. Pirrung, P. Mengozzi, A.W.H. Meij i M. Vilaras, sędziowie,
sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 kwietnia 2003 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Ramy prawne
1 Artykuł 255 WE brzmi następująco:
„1. Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, z zastrzeżeniem zasad i warunków określonych zgodnie z ustępami 2 i 3.
2. Zasady ogólne i ograniczenia, które z uwagi na interes publiczny lub prywatny regulują korzystanie z tego prawa dostępu do dokumentów, są określane przez Radę, stanowiącą zgodnie z procedurą określoną w artykule 251, w ciągu dwóch lat od wejścia w życie traktatu z Amsterdamu.
[…]”.
2 Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (Dz.U. L 145, s. 43) określa zasady, warunki i ograniczenia, uzasadnione interesem publicznym lub prywatnym, dotyczące prawa dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji przewidzianego w art. 255 WE w sposób, który gwarantuje jak najszerszy dostęp do dokumentów, oraz stanowi normy pozwalające na jak najdogodniejsze korzystanie z tego prawa, a ponadto promuje dobrą praktykę administracyjną w odniesieniu do dostępu do dokumentów.
3 Artykuł 2 rozporządzenia nr 1049/2001 przewiduje:
„1. Każdy obywatel Unii, każda osoba fizyczna lub prawna zamieszkała lub mająca siedzibę w państwie członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów instytucji, zgodnie z zasadami, warunkami i ograniczeniami wytyczonymi w niniejszym rozporządzeniu.
[…]
3. Niniejsze rozporządzenie odnosi się do wszelkich dokumentów przechowywanych przez instytucje, tj. dokumentów sporządzanych lub otrzymywanych przez nie i pozostających w ich posiadaniu, na wszystkich obszarach działalności Unii Europejskiej.
[…]”.
4 Artykuł 3 rozporządzenia nr 1049/2001 stanowi:
„Do celów niniejszego rozporządzenia:
[…]
b) »[osoba] trzecia« oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną lub każdy podmiot spoza rzeczonych instytucji, w tym państwa członkowskie czy instytucje niebędące instytucjami Wspólnoty oraz organizacje i państwa trzecie”.
5 Artykuł 4 rozporządzenia nr 1049/2001, który przewiduje wyjątki od wyżej opisanego prawa dostępu, stanowi:
„[…]
2. Instytucje odmówią dostępu do dokumentu, jeśli [rozpowszechnienie] go naruszyłoby ochronę:
[…]
– postępowania sądowego lub porady prawnej,
– celu kontroli, śledztwa czy audytu,
chyba że za [rozpowszechnieniem] przemawia interes publiczny.
[…]
4. W odniesieniu do dokumentów [osób] trzecich instytucja skonsultuje się z tą [osobą] trzecią z zamiarem oceny, czy wyjątek opisany w ust. 1 i 2 może mieć zastosowanie, chyba że jest jednoznaczne, że dokument ten zostanie [rozpowszechniony] lub nie.
5. Państwo członkowskie może zażądać od instytucji [nierozpowszechniania] dokumentu pochodzącego od tego państwa członkowskiego bez jego uprzedniej zgody.
[…]”.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu i przebieg postępowania
6 Skarżąca jest asystentką na wydziałach prawa uniwersytetów w Salerno i w Neapolu (Włochy).
7 W kontekście swoich planów przygotowania opracowania naukowego dotyczącego skutków pomocy państwa wywieranych na przedsiębiorstwa zlokalizowane w regionach mniej uprzywilejowanych na południu Włoch skarżąca zwróciła się w piśmie z dnia 4 grudnia 2001 r. do Komisji z wnioskiem o dostęp, na podstawie rozporządzenia nr 1049/2001, do dokumentów dotyczących systemu pomocy państwa uznanej, po badaniu wstępnym, za zgodną ze wspólnym rynkiem na mocy decyzji Komisji z dnia 2 sierpnia 2000 r. [pomoc publiczna nr 715/99 – Włochy (SG 2000 D/10574]. Skarżąca ubiegała się w szczególności o dostęp do korespondencji pomiędzy władzami włoskimi a Komisją w ramach postępowania wyjaśniającego dotyczącego wyżej wymienionego systemu, do protokołu ze spotkania pomiędzy władzami i służbami instytucji, które odbyło się w dniu 16 maja 2000 r. w Brukseli, jak również do zalecenia, w którym Komisja proponowała, na podstawie art. 18 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania artykułu [88] traktatu WE (Dz.U. L 83, s. 1) odpowiednie zmiany w rozpatrywanym systemie pomocy państwa, na wypadek gdyby tego typu zalecenie nie znajdowało się już w jednym z wyżej wymienionych dokumentów.
8 Pismem z dnia 19 grudnia 2001 r. Komisja oddaliła wniosek skarżącej. W uzasadnieniu odmowy dostępu instytucja powołała się na przyczyny zawarte w dwóch wyrokach Sądu Pierwszej Instancji, dokładnie w pkt 86–90 wyroku z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie T‑613/97 Ufex i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑4055, oraz w pkt 67 i 68 wyroku z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie T‑191/99 Petrie i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3677. Komisja zasugerowała skarżącej, aby zwróciła się z wnioskiem do władz włoskich, a jednocześnie podkreśliła, że ze swej strony nie ma nic przeciwko udostępnieniu własnej korespondencji kierowanej do tych władz.
9 W dniu 14 stycznia 2002 r., zgodnie z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1049/2001, skarżąca wystosowała do Komisji wniosek potwierdzający.
10 Po tym jak pismem z dnia 1 lutego 2002 r. Komisja poinformowała skarżącą o przedłużeniu terminu piętnastodniowego przewidzianego na rozpatrzenie wniosku, nie udzieliła w końcu skarżącej żadnej wyraźnej odpowiedzi na jej wniosek potwierdzający, co zgodnie z art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 1049/2001 jest równoznaczne z odpowiedzią odmowną.
11 W dniu 18 marca 2002 r. skarżąca złożyła w sekretariacie Sądu skargę, która wszczęła niniejsze postępowanie. Jednocześnie w osobnym piśmie z tego samego dnia skarżąca złożyła wniosek o zastosowania postępowania przyspieszonego zgodnie z art. 76a regulaminu Sądu, który to wniosek został oddalony postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2002 r.
12 W odpowiedzi na skierowane do władz włoskich pismo Komisji z dnia 30 kwietnia 2002 r. z pytaniem, czy wyrażają one zgodę na przesłanie skarżącej dokumentów, o które ta się ubiega, pismem z dnia 16 maja 2002 r. władze włoskie zaaprobowały odmowę udzielenia skarżącej dostępu do dokumentów.
13 Procedura pisemna została zamknięta w dniu 1 sierpnia 2002 r.
14 Na podstawie art. 14 regulaminu i na wniosek czwartej izby Sąd postanowił, po wysłuchaniu stron zgodnie z art. 51 regulaminu, przekazać sprawę do rozpoznania izbie w składzie powiększonym.
15 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (czwarta izba w składzie powiększonym) postanowił otworzyć procedurę ustną.
16 Pismem z dnia 3 marca 2002 r. skarżąca zwróciła się do Sądu między innymi z wnioskiem o otwarcie na nowo procedury pisemnej celem przedłożenia nowych środków dowodowych dotyczących okoliczności, które pojawiły się już po jej zamknięciu, jak również o przyznanie jej dłuższego czasu wystąpienia.
17 W odpowiedzi postanowiono oddalić wniosek o otwarcie na nowo procedury pisemnej oraz zwrócić się do skarżącej o przesłanie Sądowi dokumentów dotyczących nowych podnoszonych faktów oraz o krótkie pisemne przedstawienie treści nowych środków dowodowych.
18 Skarżąca w odpowiedzi przesłała w dniu 24 marca 2002 r. pismo procesowe z dnia 21 marca 2002 r., w którym podniosła cztery nowe zarzuty stwierdzenia nieważności.
19 W międzyczasie pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 21 marca 2003 r., Komisja poinformowała, że pismem z dnia 20 marca 2003 r. przesłała skarżącej dokumenty sporządzone przez siebie w ramach analizy rozpatrywanego systemu pomocy państwa. Przesyłka zawierała pisma zaadresowane do władz włoskich, z dnia 22 grudnia 1999 r., 7 marca i 29 maja 2000 r., faktycznie wymienione w pierwotnym wniosku skarżącej o dostęp, przy czym ostatnie z pism zawierało w szczególności opis przebiegu spotkania w dniu 16 maja 2000 r. w Brukseli, wspomnianego w pkt 7. Według Komisji w świetle przesłania dokumentów skarga stała się bezprzedmiotowa w odniesieniu do tych dokumentów. Z drugiej strony Komisja wyjaśniła, że nie mogła udostępnić skarżącej korespondencji, którą kierowały do niej władze włoskie w ramach postępowania wyjaśniającego dotyczącego rozpatrywanego systemu pomocy państwa, ze względu na odmowę udostępnienia, wyrażoną przez nie w piśmie z dnia 16 maja 2002 r. Ze względu na taki przebieg zdarzeń Komisja zaproponowała, by skarżąca wypowiedziała się na okoliczność podtrzymania żądań skargi.
20 Pismem z dnia 26 marca 2003 r. skarżąca złożyła wniosek, aby przewidziana na 3 kwietnia 2003 r. rozprawa odbyła się zgodnie z planem. W dniu 27 marca 2003 r. skarżąca zażądała udostępnienia jej wystosowanego przez władze włoskie pisma z dnia 17 lutego 2003 r., w którym w odpowiedzi na zapytanie Komisji o zgodę na dostęp pewnego przedsiębiorstwa włoskiego do dokumentów identycznych z tymi, o które ubiegała się skarżąca, odmawiały one takiego dostępu, a którego to dostępu jednak udzielono.
21 Na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2003 r. wysłuchano wystąpień stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.
Żądania stron
22 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 19 grudnia 2001 r. oddalającej jej wniosek o dostęp do dokumentów;
– stwierdzenie nieważności dorozumianego rozstrzygnięcia oddalającego jej wniosek potwierdzający;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
23 Komisja wnosi do Sąd o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
Co do przedmiotu sporu
24 Należy stwierdzić, że w czasie trwania niniejszego postępowania Komisja przesłała skarżącej dokumenty, o których mowa powyżej w pkt 19, co pociąga za sobą zmianę początkowego stanu faktycznego sprawy.
25 Podczas rozprawy w dniu 3 kwietnia 2003 r. skarżąca oświadczyła, że wskutek tego przesłania jej żądanie dostępu do dokumentów zostało częściowo spełnione – w odniesieniu do dokumentów Komisji – a to w konsekwencji spowodowało odstąpienie skarżącej od wniosku o stwierdzenie nieważności odmowy dostępu do tych dokumentów. Podobnie skarżąca odstąpiła od trzech pierwszych nowych zarzutów przytoczonych w piśmie z dnia 21 marca 2003 r., dotyczących naruszenia, odpowiednio, zasady dobrej administracji, art. 4 ust. 4 rozporządzenia nr 1049/2001 oraz zasady równego traktowania. Sąd odnotował te oświadczenia w protokole z rozprawy.
26 Z drugiej strony skarżąca podtrzymała swoje żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji odmawiającej jej dostępu do dokumentów sporządzonych przez władze włoskie, jak również zarzut stwierdzenia nieważności dotyczący naruszenia art. 2 ust. 1 i 3 w związku z art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 1049/2001 w brzmieniu przytoczonym w skardze oraz art. 4 ust. 5 tego rozporządzenia w brzmieniu przytoczonym w piśmie z dnia 21 marca 2003 r.
27 Należy w pierwszej kolejności zbadać zarzut naruszenia art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001.
W przedmiocie naruszenia art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001
Argumenty stron
28 Odnośnie do nowego dowodu, na którym opiera się ten zarzut, skarżąca podnosi, że po tym jak dowiedziała się o zgodzie sekretarza generalnego Komisji na przesłanie pewnemu włoskiemu przedsiębiorstwu dokumentów dotyczących innego systemu pomocy państwa, ponowiła swój wniosek do sekretarza generalnego Komisji. Odpowiedź tego ostatniego w piśmie z dnia 11 listopada 2002 r. w zestawieniu z pismem władz włoskich z dnia 16 maja 2002 r., znajdującym się w załączniku nr 2 dupliki, stanowią jej zdaniem nowe uzasadnienie zaskarżonej odmowy dostępu, dając podstawę do podniesienia nowego zarzutu.
29 W tym piśmie z dnia 11 listopada 2002 r. sekretarz generalny Komisji ponownie odmówił – w świetle niniejszego postępowania oraz z powodu odmówienia przez władze włoskie zgody na rozpowszechnienie dokumentów, które przesłały Komisji w ramach postępowania wyjaśniającego rozpatrywany system pomocy państwa – dostępu do dokumentów, o które ubiegała się skarżąca.
30 Odnośnie do istoty zarzutu skarżąca w pierwszej kolejności podnosi, że pismo włoskiego ministerstwa produkcji z dnia 16 maja 2002 r. zostało podpisane przez dyrektora generalnego, a następnie wyjaśnia, że mając na uwadze wyjątkowy charakter uprawnienia przyznanego państwom członkowskim na mocy art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001, ma ona „wątpliwości, czy podpis jednego z (wielu) dyrektorów w jednym z (wielu) ministerstw państwa członkowskiego wystarczy do powstania odpowiedzialności samego państwa”.
31 Skarżąca utrzymuje ponadto, że autor wyżej wymienionego pisma ogranicza się jedynie do odnotowania i do zaaprobowania odmowy dostępu wyrażonej przez Komisję, a nie żąda wyraźnie nierozpowszechniania rozpatrywanych dokumentów. Takie stanowisko zdaniem skarżącej nie wyklucza możliwości późniejszego podjęcia przez Komisję decyzji innej niż ta, która stała się przedmiotem niniejszej skargi.
32 W tych okolicznościach Komisja, zrównując to pismo ze skorzystaniem przez państwo członkowskie z prawa do żądania nierozpowszechniania dokumentów na podstawie art. 4 ust. 5 rozporządzenia 1049/2001, a w konsekwencji uznając to pismo za przeszkodę w rozpowszechnianiu dokumentów, popełniła oczywisty błąd w ocenie i naruszyła przywołany art. 4.
33 Zarówno w swym piśmie z dnia 21 marca 2002 r., jak i podczas rozprawy Komisja oświadczyła, że nie mogła przesłać żądanych dokumentów pochodzących od władz włoskich ze względu na odmowę z ich strony, wyrażoną w piśmie z dnia 16 maja 2002 r., która to odmowa została powtórzona w piśmie z dnia 17 lutego 2003 r. dotyczącym tych samych dokumentów, oraz że w niniejszym przypadku w pełni przestrzegała ona art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001. Uprawnienie przyznane państwom członkowskim na podstawie tego przepisu tłumaczy się istnieniem norm prawa wewnętrznego, które regulują kwestię dostępu do dokumentów i które nie mogą być obchodzone przy zastosowaniu przepisów rozporządzenia nr 1049/2001. Komisja stwierdziła, że ani kontrola formalna, ani kontrola merytoryczna decyzji odmownej państwa członkowskiego w przedmiocie upublicznienia dokumentów nie leży w kompetencji Sądu. Podkreśliła przy tym, że Tribunale Amministrativo Regionale del Lazio (sąd administracyjny Regione Lazio) w postanowieniu z dnia 25 lipca 2001 r. utrzymał w mocy decyzję administracji włoskiej odmawiającą dostępu do tych samych dokumentów kilku przedsiębiorstwom, które złożyły wniosek w tej kwestii w kwietniu tego samego roku.
Ocena Sądu
34 W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że zgodnie z art. 48 § 2 akapit pierwszy regulaminu Sądu nie można podnosić nowych zarzutów w toku postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności prawne i faktyczne ujawnione dopiero w toku postępowania.
35 W niniejszym przypadku bezsporne jest, że Komisja dopiero w swojej duplice oświadczyła, iż zwróciła się w dniu 30 kwietnia 2002 r. do władz włoskich o przedstawienie stanowiska w kwestii wniosku skarżącej o dostęp do dokumentów celem uzyskania zgody na przekazanie żądanych dokumentów oraz iż otrzymała odpowiedź z dnia 16 maja 2002 r. (załącznik nr 2 dupliki), w której władze włoskie wyraziły swoją aprobatę dla odmownej decyzji Komisji co do udzielenia dostępu do dokumentów.
36 Należy stwierdzić, że te okoliczności faktyczne, które ujawniono w toku postępowania, a których skarżąca nie mogła poznać w inny sposób, stanowią nowe okoliczności faktyczne w rozumieniu art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001, a strona pozwana podczas rozprawy nie kwestionowała dopuszczalności tego zarzutu.
37 Należy ponadto zauważyć, że w trakcie postępowania Komisja przesłała skarżącej pisma kierowane do władz włoskich dotyczące rozpatrywanego systemu pomocy państwa i podtrzymała swoje stanowisko w kwestii odmowy dostępu do korespondencji nadesłanej przez władze włoskie, uzasadniając to uzupełniająco ich sprzeciwem wobec jakiegokolwiek upublicznienia dokumentów, wyrażonym w pismach z dnia 16 maja 2002 r. oraz z dnia 17 lutego 2003 r.
38 Należy podkreślić, że zgodnie z art. 2 ust. 3 rozporządzenia nr 1049/2001 prawo dostępu do dokumentów instytucji przewidziane w art. 2 tego rozporządzenia dotyczy wszystkich dokumentów przechowywanych przez instytucję, to znaczy zarówno tych sporządzonych przez nią, jak i tych otrzymanych i będących w jej posiadaniu.
39 Tym samym instytucje mogą być zmuszone do udostępnienia dokumentów sporządzonych przez osoby trzecie, w tym – zgodnie z definicją pojęcia osób trzecich zawartą w art. 3 lit. b) rozporządzenia nr 1049/2001 – również przez państwa członkowskie.
40 Z brzmienia art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001 wynika wszakże również, że państwa członkowskie traktowane są w szczególny sposób. Przepis ten przyznaje bowiem państwom członkowskim prawo żądania od instytucji nierozpowszechniania dokumentów pochodzących od nich bez ich uprzedniej zgody.
41 W tym miejscu należy podkreślić, że sformułowanie zawarte w art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001 stanowi transpozycję deklaracji nr 35 załączonej do aktu końcowego z Amsterdamu, zgodnie z którą konferencja ustala, że zasady i warunki określone w art. 255 WE pozwolą państwu członkowskiemu zwrócić się do Komisji lub Rady o nieprzekazywanie osobom trzecim dokumentu pochodzącego z tego państwa bez jego uprzedniej zgody. Jak słusznie podniosła podczas rozprawy Komisja, uprawnienie przyznane państwom członkowskim na podstawie art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001 znajduje wyjaśnienie w tym, że nie jest celem ani skutkiem rozporządzenia wprowadzanie poprawek do norm krajowych regulujących kwestię dostępu do dokumentów (motyw 15 rozporządzenia nr 1049/2001).
42 W niniejszej sprawie bezsporne jest, że pismem z dnia 30 kwietnia 2002 r. Komisja zwróciła się do władz włoskich o informację, czy wyrażają zgodę na przekazanie skarżącej, której nazwisko zostało wyraźnie wskazane w rozpatrywanym piśmie, korespondencji wymienionej z instytucją. W tym miejscu należy zaznaczyć, że taka konsultacja z władzami włoskimi była konieczna, ponieważ wniosek skarżącej o udzielenie dostępu do dokumentów dotyczył dokumentów przekazanych instytucji przed wejściem w życie rozporządzenia nr 1049/2001.
43 Pismem z dnia 16 maja 2002 r., przesłanym Komisji w dniu 17 maja 2002 r. za pośrednictwem stałego przedstawicielstwa Republiki Włoskiej przy Unii Europejskiej (załącznik nr 2 dupliki), G. Visconti, dyrektor generalny ministerstwa produkcji, odnotował odmowę udzielenia skarżącej dostępu do dokumentów przedstawioną w piśmie Komisji z dnia 19 grudnia 2001 r. i ją zaaprobował.
44 Skarżąca utrzymuje, że Komisja, zrównując pismo z dnia 16 maja 2002 r. ze skorzystaniem przez państwo włoskie z przyznanego mu na podstawie art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001 uprawnienia do żądania nierozpowszechniania żądanych dokumentów, a w konsekwencji uznając takie pismo za przeszkodę w rozpowszechnianiu dokumentów, popełniła oczywisty błąd w ocenie oraz naruszyła wspomniany przepis.
45 W swym piśmie z dnia 21 marca 2003 r. skarżąca, po pierwsze, wyraziła „wątpliwość” co do kompetencji osoby podpisującej pismo z dnia 16 maja 2002 r. do wykonywania uprawnienia przyznanego Republice Włoskiej na podstawie art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001.
46 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału do Komisji nie należy wypowiadanie się w kwestii podziału kompetencji na podstawie norm instytucyjnych każdego z państw członkowskich (wyrok Trybunału z dnia 12 czerwca 1990 r. w sprawie C‑8/88 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2321, pkt 13).
47 Należy również przypomnieć, że w ramach skarg wniesionych na podstawie art. 230 WE sąd wspólnotowy nie jest właściwy w zakresie orzekania o zgodności z prawem aktu wydanego przez władze krajowe (wyrok Trybunału z dnia 3 grudnia 1992 r. w sprawie C‑97/91 Oleificio Borelli przeciwko Komisji, Rec. s. I‑6313, pkt 9; wyrok Sądu z dnia 15 grudnia 1999 r. w sprawie T‑22/97 Kesko przeciwko Komisji, Rec. s. II‑3775, pkt 83).
48 W tych okolicznościach do Komisji nie należy ocena w świetle prawa włoskiego kompetencji autora pisma z dnia 16 maja 2002 r. do wyrażania przewidzianego przez art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001 sprzeciwu wobec rozpowszechniania dokumentów żądanych przez skarżącą, lecz jedynie sprawdzenie, czy rozpatrywane pismo jest prima facie pismem państwa członkowskiego w zrozumieniu powyższego przepisu (ww. wyrok w sprawie Kesko przeciwko Komisji, pkt 84). Otrzymawszy pismo ministerstwa produkcji wraz z pismem przewodnim stałego przedstawicielstwa Republiki Włoskiej przy Unii Europejskiej, zawierającym wyraźne odniesienie do korespondencji Komisji z dnia 30 kwietnia 2002 r., Komisja miała wszelkie podstawy, aby sądzić prima facie, że otrzymała od Republiki Włoskiej sprzeciw wobec rozpowszechniania dokumentów żądanych przez skarżącą, zgodnie z art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001.
49 Należy przy tym stwierdzić, że po wyrażeniu swych wątpliwości w piśmie z dnia 21 marca 2003 r. skarżąca oświadczyła podczas rozprawy, w odpowiedzi na pytanie Sądu, że nie jest w stanie wskazać instytucji, która w jej przekonaniu byłaby kompetentna we Włoszech do wykonywania uprawnienia zdefiniowanego w art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001. Tym samym zarzut braku kompetencji autora pisma z dnia 16 maja 2002 r. nie został należycie udowodniony.
50 W dalszej kolejności skarżąca podnosi, że pismo z dnia 16 maja 2002 r. nie zawiera wyraźnie sformułowanej odmowy dostępu do żądanych dokumentów, co jest koniecznym warunkiem zastosowania art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001.
51 W tym względzie należy zauważyć, że z treści powyższego pisma wyraźnie wynika, że stanowi ono odpowiedź na pismo Komisji z dnia 30 kwietnia 2002 r., w którym jest mowa o skardze wniesionej przez skarżącą wskutek odmowy dostępu do dokumentów i zwraca się ono do władz włoskich o zajęcie stanowiska w przedmiocie rozpowszechniania dokumentów żądanych przez zainteresowaną.
52 Należy następnie stwierdzić, że sformułowanie pisma z dnia 16 maja 2002 r. znajduje swoje wyjaśnienie jedynie w kontekście, w jakim zostało sporządzone, a mianowicie w kontekście wcześniejszej odmowy Komisji udzielenia skarżącej dostępu do dokumentów, i że w świetle treści tego pisma nie istnieje żadna dwuznaczność odnośnie do negatywnego charakteru odpowiedzi władz włoskich, a co za tym idzie, również sprzeciwu tych władz, zgodnie z art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001, wobec wszelkiego rozpowszechniania dokumentów sporządzonych przez nie w ramach rozpatrywanego postępowania wyjaśniającego w kwestii systemu pomocy państwa. Poza wyraźną aprobatą wydanej przez Komisję odmowy udzielenia skarżącej dostępu do dokumentów władze włoskie powiadomiły, że odrzuciły już dwa wnioski o udostępnienie tych samych dokumentów co dokumenty żądane przez skarżącą, złożone w kwietniu i grudniu 2001 r. przez pewne przedsiębiorstwa włoskie oraz przez adwokata skarżącej, działającego we własnym imieniu.
53 Z powyższych względów nie jest konieczne uwzględnienie pisma władz włoskich z dnia 17 lutego 2003 r., stanowiącego odpowiedź na zapytanie Komisji dotyczące wniosku o dostęp do dokumentów, wystosowanego przez pewne przedsiębiorstwo włoskie i zawierającego ich sprzeciw wobec rozpowszechniania tych samych dokumentów, o które ubiegała się skarżąca.
54 W świetle powyższego należy stwierdzić, że Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie ani nie naruszyła art. 4 ust. 5 rozporządzenia nr 1049/2001.
55 Należy przy tym podkreślić, że przyznane państwom członkowskim uprawnienie do zażądania od instytucji nierozpowszechniania dokumentu pochodzącego od niego osobom trzecim bez jego uprzedniej zgody stanowi jeden z wyjątków od zasady dostępu do dokumentów instytucji, przewidzianych przez art. 4 rozporządzenia nr 1049/2001.
56 Wobec wynikającego z treści pisma z dnia 16 maja 2002 r. sprzeciwu władz włoskich wobec udostępnienia skarżącej dokumentów sporządzonych w ramach rozpatrywanego postępowania wyjaśniającego w kwestii systemu pomocy państwowej, należy uznać, że oddalenie wniosku o udzielenie dostępu do dokumentów w części dotyczącej tych dokumentów jest prawnie uzasadnione, przy czym podkreślenia wymaga, że w niniejszej sprawie skarżąca podważa jedynie rzeczywisty charakter sprzeciwu władz włoskich wobec rozpowszechniania powyższych dokumentów.
57 Z tego względu, bez potrzeby orzekania w kwestii zarzutu dotyczącego naruszenia art. 2 ust. 1 i 3 w związku z art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 1049/2001, skargę należy oddalić.
W przedmiocie kosztów
58 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Jednakże na podstawie art. 87 § 3, w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron oraz w wypadkach szczególnych Sąd może postanowić, że koszty zostaną rozdzielone albo że każda ze stron poniesie własne koszty.
59 W niniejszej sprawie, jak Sąd ustalił powyżej, skarga zostaje oddalona w części dotyczącej stwierdzenia nieważności decyzji Komisji odmawiającej dostępu do dokumentów pochodzących od Republiki Włoskiej. Należy przy tym przypomnieć, że skarżąca odstąpiła od swej skargi w części dotyczącej stwierdzenia nieważności odmowy dostępu do dokumentów sporządzonych przez Komisję, które to dokumenty zostały jej przekazane w dniu 20 marca 2003 r.
60 Trybunał stwierdza jednak, że Komisja po pierwsze, zbyt późno zwróciła się z zapytaniem do władz włoskich o zgodę na udostępnienie dokumentów, po drugie, udostępniła skarżącej dokumenty sporządzone przez nią samą w ramach postępowania wyjaśniającego rozpatrywanego systemu pomocy państwa dopiero po wniesieniu skargi, ponad piętnaście miesięcy po złożeniu pierwotnego wniosku o udzielenie dostępu.
61 Biorąc pod uwagę takie postępowanie Komisji, Sąd postanowił, zgodnie z art. 87 § 3 regulaminu, obciążyć pozwaną instytucję jej własnymi kosztami oraz połową kosztów poniesionych przez skarżącą.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba w składzie powiększonym)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Skarżąca pokrywa połowę swoich kosztów. Komisja pokrywa własne koszty oraz połowę kosztów poniesionych przez skarżącą.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 17 września 2003 r.