KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
KOKOTT
ippreżentati fl-24 ta’ Mejju 2012 (1)
Kawża C‑441/11 P
Il-Kummissjoni Ewropea
vs
Verhuizingen Coppens NV
“Appell — Kompetizzjoni — Akkordji — Artikolu 81(1) KE u Artikolu 53 tal-Ftehim ŻEE — Suq tas-servizzi ta’ ġarr internazzjonali fil-Belġju — Akkordju globali li jikkonsisti fi tliet ftehim partikolari — Ksur uniku u kontinwu — Nuqqas ta’ prova li parteċipant f’akkordju li pparteċipa biss fi ftehim partikolari kien jaf bi ftehim oħra partikolari — Annullament parzjali jew sħiħ ta’ deċiżjoni tal-Kummissjoni”
I – Introduzzjoni
1. Meta tista’ l-Qorti Ġenerali tal-Unjoni Ewropea tannulla deċiżjoni sħiħa tal-Kummissjoni Ewropea dwar akkordju u meta għandha tannullaha parzjalment? Dan huwa essenzjalment il-punt tad-dritt li l-Qorti tal-Ġustizzja trid tiddeċiedi fil-qafas ta’ dan l-appell u li għandu importanza prattika mhux żgħira (2). Din id-domanda ssir għal dak li jirrigwarda l-“kartell tal-ġarr” li l-Kummissjoni skopriet xi snin ilu fis-suq tas-servizzi ta’ ġarr internazzjonali fil-Belġju u li, fil-11 ta’ Marzu 2008, iddeċidiet li timponilu multa (3) (iktar ’il quddiem id-“deċiżjoni kkontestata”).
2. Skont il-konstatazzjonijiet tal-Kummissjoni, dan il-kartell ta’ ġarr kien jikkostitwixxi akkordju globali fil-forma ta’ ksur uniku u kontinwu li ssejjes fuq tliet tipi ta’ ftehim antikompetittiv bejn l-impriżi ta’ ġarr implikati: ftehim fuq il-prezzijiet, ftehim fuq il-qsim tas-suq permezz ta’ sistema ta’ kwotazzjonijiet foloz (kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza) u ftehim fuq sistema ta’ kumpens finanzjarju għal offerti miċħudin jew għal każijiet ta’ nuqqas ta’ provvista (il-kummissjonijiet).
3. Il-Kummissjoni akkużat lill-kumpannija Verhuizingen Coppens NV (iktar ’il quddiem “Coppens”) kif ukoll lil disa’ impriżi jew gruppi ta’ impriżi oħrajn, b’parteċipazzjoni fl-akkordju globali. Madankollu, għal dak li jirrigwarda Coppens, il-Kummissjoni ma setgħetx tipprova parteċipazzjoni attiva ħlief f’wieħed mit-tliet elementi tal-akkordju globali, jiġifieri fis-sistema tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza. Ma setax jiġi stabbilit jekk Coppens kinitx taf jew setgħetx tkun taf li, meta pparteċipat fis-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza, hija daħlet ukoll fis-sistema ta’ akkordju globali. F’dawn il-kundizzjonijiet, il-Qorti Ġenerali, bis-sentenza tas-16 ta’ Ġunju 2011 (iktar ’il quddiem ukoll is-“sentenza tal-Qorti Ġenerali” jew is-“sentenza appellata”) (4), annullat kollha kemm hi l-konstatazzjoni tal-parteċipazzjoni ta’ Coppens fl-akkordju kif ukoll il-multa imposta fuq Coppens.
4. Huwa kontra din is-sentenza li l-Kummissjoni ppreżentat dan l-appell. Hija tikkunsidra li l-Qorti Ġenerali setgħet tannulla biss parzjalment id-deċiżjoni kkontestata, sa fejn tirrigwarda Coppens, billi fi kwalunkwe każ, ġiet ippruvata l-parteċipazzjoni ta’ Coppens fis-sistema antikompetittiva ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza.
5. Fl-aħħar nett infakkar li, fil-kuntest ta’ appelli oħrajn li għadhom pendenti għal dak li jirrigwarda l-kartell tal-ġarr, il-Qorti tal-Ġustizzja dalwaqt ser ikollha titratta ċertu numru ta’ kwistjonijiet oħrajn (5).
II – Il-kuntest tal-kawża
A – Il-fatti u l-proċedura amministrattiva
6. Skont ir-riżultati tal-investigazzjoni magħmula mill-Kummissjoni, fis-suq tas-servizzi ta’ ġarr internazzjonali fil-Belġju kien jeżisti, mill-1984 sal-2003, akkordju li fih ipparteċipaw għaxar impriżi ta’ ġarr (6) matul perijodi differenti (7) u f’diversi gradi.
7. Fid-deċiżjoni kkontestata, il-Kummissjoni kkonstatat li dak l-akkordju kien jikkostitwixxi akkordju globali fil-forma ta’ ksur uniku u kontinwu (8), li ssejjes fuq total ta’ tliet tipi ta’ ftehim (9):
– ftehim fuq il-prezzijiet, fejn il-kumpanniji ta’ ġarr ikkonċernati għamlu arranġamenti dwar ir-remunerazzjoni għas-servizzi tagħhom lill-klijenti;
– ftehim fuq sistema ta’ kumpens finanzjarju għal offerti miċħudin jew każijiet ta’ nuqqas ta’ provvista (il-kummissjonijiet); b’dan il-mekkaniżmu, il-kompetituri tal-impriża li jiksbu l-kuntratt għall-ġarr internazzjonali kellhom b’xi mod jirċievu kumpens finanzjarju, kemm jekk ippreżentaw offerta jew jekk dan ma għamluhx; mingħajr ma kienu jafu lill-klijenti, dawn il-kummissjonijiet kienu inklużi fis-servizzi ta’ ġarr ikkonċernati;
– ftehim fuq il-qsim tas-suq permezz ta’ sistema ta’ kwotazzjonijiet foloz (il-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza) li ntbagħtu lill-klijent jew lill-persuna li kienet qiegħda ġġorr minn kumpannija tal-ġarr li ma kellhiex l-intenzjoni li tagħmel il-ġarr; għal dan l-iskop, kumpannija kienet tindika kull darba lill-kompetituri tagħha, il-prezz, ir-rata tal-assigurazzjoni u l-ispejjeż tal-ħażna li għalihom kellhom jipprovdu fattura għas-servizz fittizju.
8. Filwaqt li l-ftehim fuq il-kummissjonijiet u l-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza kien ġie applikat matul il-perijodu kollu tal-akkordju (jiġifieri mill-1984 sal-2003), l-implementazzjoni tal-ftehim fuq il-prezzijiet ma setgħetx tiġi ppruvata lil hinn mix-xahar ta’ Mejju 1990 (10).
9. Fuq il-bażi ta’ konstatazzjonijiet li setgħet tagħmel, il-Kummissjoni kkonkludiet fid-deċiżjoni kkontestata li l-impriżi kkonċernati kienu kisru l-Artikolu 81(1) KE u l-Artikolu 53(1) tal-Ftehim ŻEE meta “stabilixxew b’mod dirett u indirett il-prezzijiet għas-servizzi ta’ ġarr internazzjonali fil-Belġju, billi qassmu bejniethom parti minn dan is-suq u billi mmanipulaw il-proċedura ta’ sejħiet għall-offerti” matul perijodi differenti (11).
10. Id-deċiżjoni kkontestata kienet ġiet innotifikata b’kollox lil 31 entità legali li fuqhom, għall-ksur imwettaq, il-Kummissjoni imponiet ukoll multi f’ammonti differenti (12), f’parti individwalment u f’parti in solidum.
B – Il-parteċipazzjoni ta’ Coppens fl-akkordju
11. Fl-Artikolu 1(i) tad-deċiżjoni kkontestata, il-Kummissjoni stabbilixxiet il-parteċipazzjoni ta’ Coppens fl-akkordju globali għal perijodu bejn it-13 ta’ Ottubru 1992 u d-29 ta’ Lulju 2003. Għal dan l-iskop ġiet imposta fuq Coppens, skont l-Artikolu 2(k) tad-deċiżjoni kkontestata, multa ta’ EUR 104 000, mingħajr imputazzjoni ta’ responsabbiltà konġunta jew in solidum.
12. Kif jirriżulta mis-sentenza appellata (13), il-Kummissjoni ma ppruvatx li l-kumpannija Coppens, meta pparteċipat fil-ftehim fuq il-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza, kienet taf bl-attivitajiet antikompetittivi tal-impriżi l-oħrajn fir-rigward tal-kummissjonijiet, jew li setgħet raġonevolment tipprevedihom. Fir-rigward tal-għarfien mir-rikorrenti tal-aġir ta’ ksur tal-parteċipanti l-oħrajn, id-deċiżjoni kkontestata, kif tikkonċedi l-Kummissjoni stess, ma ssejjsitx fuq provi speċifiċi.
C – Il-proċedura tal-ewwel istanza
13. Diversi mill-indirizzati tad-deċiżjoni kkontestata ppruvaw jiksbu protezzjoni legali permezz ta’ rikors għal annullament magħmul, fl-ewwel istanza, quddiem il-Qorti Ġenerali tal-Unjoni Ewropea (14).
14. Permezz tas-sentenza appellata, il-Qorti Ġenerali ddeċidiet fis-16 ta’ Ġunju 2011 fir-rigward tar-rikors ippreżentat fl-4 ta’ Ġunju 2008 minn Coppens. F’din is-sentenza, il-Qorti Ġenerali laqgħet ir-rikors ta’ Coppens kollu kemm hu u annullat l-Artikolu 1(i) kif ukoll l-Artikolu 2(k) tad-deċiżjoni kkontestata u kkundannat lill-Kummissjoni tħallas l-ispejjeż tal-ewwel istanza.
III – Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
15. Permezz ta’ nota tal-25 ta’ Awwissu 2011, il-Kummissjoni ppreżentat dan l-appell kontra s-sentenza appellata. Hija talbet sabiex il-Qorti tal-Ġustizzja jogħġobha:
– tannulla s-sentenza appellata;
– tiċħad ir-rikors għal annullament jew, fin-nuqqas, tannulla biss l-Artikolu 1(i) tad-deċiżjoni kkontestata, sa fejn hija żżomm lil Coppens responsabbli tal-ftehim fuq il-kummissjonijiet;
– tistabbilixxi multa f’ammont li hija tqis adegwat, u
– tikkundanna lil Coppens tħallas l-ispejjeż tal-appell u parti tal-ispejjeż tal-proċedura quddiem il-Qorti Ġenerali li hija tqis xierqa.
16. Coppens, min-naħa tagħha, titlob li l-Qorti tal-Ġustizzja jogħġobha:
– tikkonferma s-sentenza appellata;
– sussidjarjament, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja tannulla għal kollox jew parzjalment is-sentenza, tnaqqas il-multa imposta mill-Kummissjoni b’mod li din tirrappreżenta 10 % tad-dħul mill-bejgħ ta’ Coppens fis-suq ikkonċernat, u
– tikkundanna lill-Kummissjoni għall-ispejjeż tal-proċedura tal-ewwel istanza u tal-appell.
17. Il-proċedura tal-appell quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja saret kompletament bil-miktub.
IV – Il-kunsiderazzjonijiet tal-appell
18. Il-Kummissjoni tinvoka aggravju wieħed insostenn tal-appell tagħha: hija ssostni li l-Qorti Ġenerali wettqet żball ta’ dritt u marret lil hinn mill-kompetenza tagħha meta annullat id-deċiżjoni kkontestata kollha kemm hi għal dak li jirrigwarda lil Coppens. Il-Kummissjoni tikkunsidra li minflok dan, il-Qorti Ġenerali kellha tillimita ruħha għal annullament parzjali peress li, tal-inqas, kienet ġiet stabbilita l-parteċipazzjoni attiva ta’ Coppens f’parti mill-ksur, jiġifieri s-sistema antikompetittiva tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza.
A – Fuq l-ammissibbiltà tal-appell
19. Preliminarjament, għandu jiġi kkonstatat li Coppens tikkritika n-nuqqas ta’ preċiżjoni tal-aggravju mressaq mill-Kummissjoni.
20. Jekk Coppens b’dan trid tpoġġi fid-dubju l-ammissibbiltà tal-appell, l-argument tagħha ftit li xejn huwa konvinċenti. Fil-fatt, l-iżball ta’ dritt li l-Kummissjoni tilmenta li għamlet il-Qorti Ġenerali jinsab deskritt b’mod preċiż fir-rikors tal-appell. Kuntrarjament għal dak li jidher li qed issostni Coppens, il-Kummissjoni tindika wkoll b’mod preċiż id-dispożizzjonijiet li hija tikkunsidra li nkisru, jiġifieri l-Artikoli 263 TFUE u 264 TFUE. Il-Kummissjoni ssejjes ukoll fuq kunsiderazzjonijiet li jirrigwardaw il-proporzjonalità, l-ekonomija tal-ġudizzju, l-applikazzjoni effettiva tar-regoli tal-kompetizzjoni u l-prinċipju “ne bis in idem”.
21. Għalhekk, l-ammissibbiltà ta’ dan l-appell ma tistax tiġi ddubitata.
B – Fuq il-mertu tal-appell
22. L-appell jista’ jirnexxi jekk, għal dak li jirrigwarda Coppens, il-Qorti Ġenerali kellha dritt tannulla d-deċiżjoni inkwistjoni mhux kollha kemm hi, imma parzjalment biss.
23. Kuntrarjament għal dak li qed targumenta l-Kummissjoni, għall-finijiet tal-evalwazzjoni ta’ din il-kwistjoni, ma huwiex il-prinċipju ta’ proporzjonalità li huwa rilevanti, u wisq inqas l-espressjoni speċifika li dan il-prinċipju għandu fit-tieni sentenza tal-Artikolu 5(1) u (4) TUE għal dak li jirrigwarda t-tqassim tal-kompetenzi bejn l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha.
24. Għall-kuntrarju huwa biss l-Artikolu 264 TFUE li huwa s-sedes materiae (15). Minn din id-dispożizzjoni jirriżultaw il-kompetenzi tal-Qorti Ġenerali – bħala parti integrali tal-istituzzjoni “Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea” – meta tiddeċiedi rikorsi għal annullament fis-sens tal-Artikolu 263 TFUE. L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 264 TFUE jgħid:
“Jekk l-azzjoni tkun fondata, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tiddikjara d-deċiżjoni in kwistjoni bħala nulla”.
25. Din l-aħħar dispożizzjoni ma għandhiex tiġi interpretata ħażin bħala li tistabbilixxi regola ta’ kollox jew xejn. Fil-fatt jekk rikors għal annullament ikun parzjalment fondat biss, ma jkunx possibbli li jintlaqa’ kollu kemm hu. Għaliex inkella r-rikorrent jikseb vantaġġ ikbar milli tagħtih il-liġi. Din hija r-raġuni għaliex l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 264 TFUE għandu bilfors jiġi interpretat u applikat b’mod li l-att ikkontestat mir-rikors għal annullament jiġi ddikjarat null, sakemm ir-rikors ikun fondat.
26. Kif fakkret il-Qorti tal-Ġustizzja f’dan ir-rigward, is-sempliċi fatt li tikkunsidra bħala fondat l-aggravju invokat mir-rikorrenti ma jippermettix lill-Qorti Ġenerali li tannulla awtomatikament l-att ikkontestat kollu kemm hu. Fil-fatt, annullament totali ma jistax jiġi aċċettat meta jidher ċar li dan l-aggravju, li jirrigwarda biss punt speċifiku tal-att ikkontestat, jista’ jwassal biss għal annullament parzjali (16).
27. Primarjament fi proċeduri ta’ natura amministrattiva, il-prinċipju tal-ekonomija tal-ġudizzju qiegħed ukoll favur annullament sempliċement parzjali tal-atti tal-Unjoni f’każ ta’ dubju, għaliex dan jippermetti li tiġi evitata repetizzjoni eventwali tal-proċedura amministrattiva u proċedura ġudizzjarja ġdida eventwali jew, tal-inqas, li jiġi limitat is-suġġett tagħha. Barra minn hekk, speċjalment fil-każ ta’ akkordji, repetizzjoni tal-proċedura amministrattiva tista’, skont il-każ, tkun f’kunflitt mal-prinċipju tan-ne bis in idem (17). Barra minn hekk, l-annullament parzjali biss ta’ deċiżjonijiet meħudin mill-Kummissjoni huwa iktar rikonċiljabbli mal-ħtieġa ta’ applikazzjoni effettiva tar-regoli tal-kompetizzjoni tal-Unjoni (18) milli ma’ annullament sħiħ ta’ dawk id-deċiżjonijiet.
28. Madankollu, l-annullament parzjali ta’ att tal-Unjoni huwa possibbli biss jekk l-elementi li qed jintalab l-annullament tagħhom jistgħu jiġu sseparati mill-bqija tal-att (il-ħtieġa msejħa separabbiltà) (19). Din in-natura ta’ separabbiltà ma tapplikax meta l-annullament parzjali tal-att kkontestat ikollu bħala effett it-tibdil sostanzjali tiegħu (20).
29. Isegwi li, fl-eżerċizzju tal-poteri tagħha skont l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 264 TFUE, il-Qorti Ġenerali setgħet tannulla deċiżjoni kkontestata kollha kemm hi għal dak li jirrigwarda Coppens sa fejn annullament parzjali seta’ jimmodifika s-sustanza ta’ din id-deċiżjoni, u dan għandu jiġi vvalutat skont kriterji oġġettivi (21).
30. F’dan ir-rigward, il-Qorti Ġenerali sfortunatament ma tatx spjegazzjonijiet konkreti fis-sentenza appellata. Sempliċement iddeċidiet li l-Kummissjoni żammet lil Coppens responsabbli għall-parteċipazzjoni allegata fi ksur uniku u kontinwu, għalkemm setgħet tiġi stabbilita l-parteċipazzjoni ta’ Coppens f’wieħed biss mit-tliet elementi li jikkostitwixxu dan l-akkordju globali, jiġifieri s-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza (22).
31. Jidher li l-Qorti Ġenerali, bħal Coppens, ikkunsidrat li, essenzjalment, il-parteċipazzjoni ta’ impriża fi ksur uniku u kontinwu huwa separat fundamentalment mit-twettiq ta’ “sempliċi” ksur tal-Artikolu 81 KE (l-Artikolu 101 TFUE).
32. Iżda dan ma huwiex il-każ.
33. Ċertament il-konstatazzjoni li impriża pparteċipat fi ksur uniku u kontinwu hija “iktar” minn sempliċi konstatazzjoni li din l-impriża pparteċipat f’element wieħed jew iżjed ta’ dak il-ksur. Madankollu, dan assolutament ma jfissirx li akkordju globali jikkostitwixxi aliud fir-rigward tal-ftehim partikolari li jikkostitwixxih. Id-differenzi huma pjuttost sempliċi differenzi ta’ grad.
34. Il-konstatazzjoni ta’ ksur uniku u kontinwu, f’każ bħal tal-lum, ifisser li kull wieħed mill-parteċipanti fl-akkordju jista’ jiġi imputat bil-parteċipazzjoni ta’ kull parteċipant ieħor, bħal speċi ta’ kompliċi, anki għalkemm huma ma jkunux ipparteċipaw attivament f’kull element tal-akkordju globali.
35. Skont ġurisprudenza stabbilita, din l-imputazzjoni tippresupponi li jiġi stabbilit li l-impriża inkwistjoni tkun taf bl-aġir ta’ ksur tal-parteċipanti l-oħrajn, jew li setgħet raġonevolment tipprevedih u li kienet lesta taċċetta r-riskju (23).
36. Fi kliem ieħor, imputazzjoni reċiproka ta’ parteċipazzjonijiet fil-fatti tkun possibbli meta kull parteċipant fl-akkordju kien jaf jew messu kien jaf li bl-aġir tiegħu kien qed jidħol f’akkordju globali u kien qed jikkontribwixxi bl-aġir tiegħu għall-għanijiet antikompetittivi komuni tal-parteċipanti kollha fl-akkordju (24). L-importanza u l-gravità ta’ kull parteċipazzjoni fil-fatti fir-rigward tal-akkordju globali jistgħu jittieħdu inkunsiderazzjoni b’mod individwali għal kull parteċipant fl-akkordju fid-determinazzjoni tal-multa (25).
37. Jekk din l-imputazzjoni reċiproka ma tkunx possibbli billi parteċipant ma jkunx jaf, bħal f’dan il-każ, bl-eżistenza ta’ akkordju globali u ma setax lanqas raġonevolment jipprevedih, dan bl-ebda mod ma jfisser, madankollu, li awtomatikament jeħles minn kull sanzjoni. Għall-kuntrarju, ma hemm xejn kontra li l-persuna kkonċernata tkompli titqies responsabbli minħabba ftehim partikolari fejn jiġi debitament stabbilit li tkun ipparteċipat attivament (26) u li kellha l-istess għan antikompetittiv.
38. Is-sempliċi fatt li ftehim wieħed jew iżjed antikompetittivi jistgħu jiġu kkunsidrati bħala ksur uniku u kontinwu ma jeskludix li kull wieħed minn dawn jista’ jikkostitwixxi fih innifsu wkoll ksur tal-Artikolu 81 KE (l-Artikolu 101 TFUE) (27). Ċertament il-Qorti Ġenerali dan tirrikonoxxih iżda ma tasalx għal konklużjonijiet neċessarji għas-sentenza tagħha (28).
39. Kif issostni ġustament il-Kummissjoni, kemm l-akkordju globali kif ukoll il-ftehim partikolari li fuqu jissejjes għandhom l-istess għan kompetittiv skont l-Artikolu 81(1) KE [l-Artikolu 101(1)TFUE] (29). Billi dan kien kartell ta’ dawk li jagħmlu l-ġarr fil-Belġju, dan l-għan antikompetittiv komuni kien jikkonsisti fl-iffisar b’mod dirett u indirett ta’ prezzijiet għas-servizzi ta’ ġarr internazzjonali fil-Belġju, biex jaqsmu parti minn dan is-suq u għall-manipulazzjoni tal-proċedura tas-sottomissjoni tal-offerti (30). Dan l-għan ġie espress kemm fil-ftehim partikolari kif ukoll fl-akkordju globali.
40. F’dawn il-kundizzjonijiet ma kienx hemm lok biex wieħed jibża’ li f’dan il-każ annullament parzjali biss tad-deċiżjoni kkontestata, sa fejn żammet responsabbli unikament lil Coppens minħabba parteċipazzjoni fl-akkordju globali, kien jimmodifika s-sustanza ta’ dik id-deċiżjoni. L-annullament parzjali pjuttost kien ikollu l-effett ta’ ksur li għandu l-istess għan antikompetittiv li l-akkordju globali jkompli jiġi imputat lil Coppens, għalkemm b’mod limitat għall-parteċipazzjoni attiva tagħha f’sempliċi parti tal-akkordju, jiġifieri s-sistema tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza.
41. Għalhekk, kumplessivament il-Qorti Ġenerali kellha, skont l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 264 TFUE tannulla parzjalment biss id-deċiżjoni kkontestata. Meta annullat din id-deċiżjoni kollha kemm hi għal dak li jirrigwarda Coppens, il-Qorti Ġenerali wettqet żball ta’ dritt.
42. Għaldaqstant, billi l-appell tal-Kummissjoni huwa fondat, hemm lok li tiġi annullata s-sentenza appellata.
V – Eżami tar-rikors għal annullament ta’ Coppens
43. Skont l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 61 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja, jekk l-appell ikun fondat, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tannulla d-deċiżjoni tal-Qorti Ġenerali. Tista’ allura mbagħad tiddeċiedi definittivament hija stess il-kawża, meta din tkun fi stat li tiġi deċiża, jew tirrinvija l-kawża quddiem il-Qorti Ġenerali biex din tiddeċidiha.
44. F’dan il-każ, il-Qorti Ġenerali fis-sentenza tagħha eżaminat biss parti mill-motivi invokati minn Coppens fl-ewwel istanza. F’sitwazzjoni bħal din, jista’ jkun hemm lok li l-kawża tintbagħat lura lill-Qorti Ġenerali sabiex tiddeċiedi mill-ġdid (31). Madankollu dan l-approċċ ma huwiex obbligatorju. L-ekonomija tal-ġudizzju qiegħda pjuttost fis-sens li l-Qorti tal-Ġustizzja stess tiddeċiedi definittivament il-kwistjoni kull darba li l-proċess ikun lest, li l-Qorti tal-Ġustizzja jkollha elementi meħtieġa u li l-partijiet setgħu ppreżentaw l-osservazzjonijiet tagħhom fuq il-punti rilevanti kollha (32).
45. Dan huwa preċiżament il-każ. Essenzjalment, minn naħa, il-fatti huma stabbiliti u ma għandhomx bżonn iktar spjegazzjoni. Min-naħa l-oħra, kemm fl-ewwel istanza kif ukoll fil-qafas tal-appell, il-partijiet kellhom opportunità biżżejjed biex jippreżentaw quddiem il-qrati tal-Unjoni l-fehmiet tagħhom fuq l-elementi kollha rilevanti sabiex din il-kwistjoni tiġi solvuta.
46. Dan huwa għaliex qed nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja li tassumi r-responsabbiltà għall-evalwazzjoni u teżerċita d-dritt tagħha li tkun hija stess li tiddeċiedi b’mod definittiv din il-kwistjoni.
A – Fuq il-konstatazzjoni tal-parteċipazzjoni ta’ Coppens fil-ksur
47. Il-parteċipazzjoni ta’ Coppens fil-ksur ġie stabbilit fl-Artikolu 1(i) tad-deċiżjoni kkontestata għall-perijodu bejn it-13 ta’ Ottubru 1992 u d-29 ta’ Lulju 2003. Coppens ikkontestat dan fl-ewwel istanza billi qajmet, essenzjalment, tliet ilmenti li ser nittratta iktar ’il quddiem f’ordni differenti minn dak li ġew ippreżentati fih.
48. Fl-ewwel lok, l-impriża ssostni li ma hemm l-ebda prova ta’ aġir antikompetittivi li qed jiġi imputat fil-konfront tagħha għas-snin bejn l-1994 u l-1995.
49. Fil-fatt id-deċiżjoni kkontestata ma fiha l-ebda prova speċifika li turi li, matul is-snin 1994 u 1995, Coppens kienet stabbiliet hija stess kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza jew talbet dawn il-kwotazzjonijiet minn parteċipanti oħrajn fl-akkordju. Il-Kummissjoni rrikonoxxiet espressament li hija ma kellhiex tali provi. Huwa biss għas-snin 1992 u l-1993 kif ukoll għas-snin 1996 sal-2003 li jeżistu l-provi meħtieġa.
50. Madankollu din iċ-ċirkustanza tippermetti, l-iktar l-iktar, li jiġi stabbilit li, matul is-snin 1994 u l-1995, Coppens ma pparteċipatx attivament fl-implementazzjoni tal-ftehim fuq il-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza. Dan jista’ jiġi kkunsidrat, jekk ikun il-każ, fid-determinazzjoni tal-ammont tal-multa (33).
51. Iżda ma jidhirlix li wieħed għandu jmur iżjed minn hekk u jikkonkludi li, matul is-snin 1994 u l-1995, Coppens kienet irtirat kompletament mill-akkordju u minn dakinhar ma wettqet l-ebda ksur. Il-fatt biss li impriża ma taġixxix fuq ir-riżultati ta’ diskussjonijiet jew akkordji li għandhom għan antikompetittiv ma huwiex ta’ natura li jwarrab ir-responsabbiltà ta’ din l-impriża mill-fatt tal-parteċipazzjoni tagħha fl-akkordju, sakemm ma tkunx pubblikament iddissoċjat ruħha mill-kontenut tiegħu (34). F’dan ir-rigward, hija l-impriża kkonċernata li għandha tipproduċi l-provi rilevanti (35).
52. F’dan il-każ fl-ebda mument Coppens ma spjegat fid-dettall li, speċjalment matul is-snin 1994 u 1995, hija kienet iddissoċjat ruħha pubblikament mill-ftehim fuq is-sistema tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza. Mill-bqija, dissoċjazzjoni bħal din ma tantx kienet plawżibbli billi, għas-snin ta’ wara, jeżistu mill-ġdid diversi provi ta’ parteċipazzjoni attiva ta’ Coppens fis-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza.
53. F’dawn il-kundizzjonijiet, ma jistax jiġi lmentat fil-konfront tal-Kummissjoni, għal dak li jirrigwarda l-“lakuna” tas-snin 1994 u 1995, li kkunsidrat li dik ma kinitx waqfa kompleta tal-parteċipazzjoni ta’ Coppens fl-akkordju, imma sempliċement nuqqas ta’ parteċipazzjoni temporanja ta’ Coppens fl-implementazzjoni tal-akkordju. Isegwi li l-ewwel ilment ta’ Coppens għandu jinċaħad.
54. Fit-tieni lok, Coppens tilmenta li l-Kummissjoni naqset milli tikkunsidra debitament il-piż tal-parteċipazzjoni tagħha fl-akkordju.
55. Madankollu, dan l-ilment ukoll ma jirrigwardax il-konstatazzjoni tal-ksur bħala tali, imma l-iktar li jista’ jkollu rwol fl-ammont tal-multa. F’dan il-kuntest ma għandu l-ebda rilevanza.
56. Fit-tielet lok, Coppens tikkontesta l-evalwazzjoni tal-parteċipazzjoni tagħha fl-akkordju globali bħala ksur uniku u kontinwu.
57. Dan l-aħħar ilment għandu jintlaqa’. Ċertament, huwa stabbilit li Coppens ipparteċipat attivament fis-sistema antikompetittiva ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza billi l-Kummissjoni pproduċiet f’dan ir-rigward total ta’ 67 prova li ma ġewx ikkontestati minn Coppens. Madankollu ma setgħetx tiġi stabbilita parteċipazzjoni iktar sostanzjali ta’ Coppens fl-akkordju globali. Fil-fatt la fid-deċiżjoni kkontestata u lanqas fil-proċedura li żvolġiet fil-qrati tal-Unjoni, il-Kummissjoni ma pproduċiet l-ebda prova li kienet tindika li Coppens – ħlief għall-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza – kienet taf bl-aġir illegali tal-parteċipanti l-oħrajn fl-akkordju globali jew li hija setgħet raġonevolment tipprevedih u li kienet lesta li taċċetta r-riskju (36). Iżda meta sabet li Coppens kienet responsabbli bħala parteċipanti fl-akkordju globali, il-Kummissjoni wettqet żball manifest ta’ evalwazzjoni.
58. Kif ġustament issostni Coppens, dan l-iżball ta’ evalwazzjoni ma jistax jiġi kkorreġut sempliċement bit-tnaqqis tal-ammont tal-multa ffissat fl-Artikolu 2(k) tad-deċiżjoni kkontestata. Għall-kuntrarju, dan l-iżball għandu jiġi kkunsidrat ukoll għal dak li jirrigwarda d-determinazzjoni tal-ksur tal-Artikolu 1(i) tad-deċiżjoni kkontestata. Fil-fatt, hija mhux biss is-sanzjoni, imma anki l-aġir antikompetittiv fih innifsu li fuqu hija bbażata din is-sanzjoni li għandu jitqiegħed b’mod korrett fil-parti dispożittiva tad-deċiżjoni kkontestata. Għaliex inkella, il-kundanna fid-deċiżjoni kkontestata kontra l-impriża kkonċernata tmur lil hinn minn dak li jista’ jiġi legalment ilmentat kontriha. Minn naħa dan jista’ jkollu impatt negattiv fuq ir-reputazzjoni tal-impriża u, min-naħa l-oħra, jagħmlilha ħsara għar-rigward ta’ azzjonijiet ċivili ta’ terzi kif ukoll fil-kuntest ta’ proċeduri futuri dwar l-akkordju (37).
59. Iżda l-iżball ta’ evalwazzjoni tal-Kummissjoni ma jiġġustifikax, kif diġà spjegajt iktar ’il fuq (38), annullament sħiħ tad-deċiżjoni kkontestata fir-rigward ta’ Coppens. Għall-kuntrarju, skont id-dispożizzjonijiet tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 264 TFUE ma hemmx lok li tiġi annullata d-deċiżjoni kkontestata ħlief sa fejn, lil hinn mill-parteċipazzjoni ta’ Coppens fis-sistema tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza, din tikkunsidra l-parteċipazzjoni ta’ Coppens fi ksur uniku u kontinwu, jiġifieri fil-ftehim globali.
B – Fuq ir-reviżjoni tal-ammont tal-multa
60. L-annullament parzjali li qed nipproponi fir-rigward tal-Artikolu 1(i) tad-deċiżjoni kkontestata jimplika li hemm lok ukoll li jiġi deċiż mill-ġdid dwar il-multa stabbilita fl-Artikolu 2(k) ta’ dik id-deċiżjoni. Fil-kuntest tad-dritt tagħha li tassumi responsabbiltà għall-eżami skont l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 61 tal-Istatut, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha f’dan ir-rigward ġurisdizzjoni sħiħa kif stabbilit fl-Artikolu 261 TFUE moqri flimkien mal-Artikolu 31 tar-Regolament (KE) Nru 1/2003 (39). Għalhekk tista’ liberament tiddetermina ammont ġdid tal-multa (40).
1. Punt tat-tluq għall-kalkolu tal-emenda
61. L-ammont bażiku tal-multa għandu jiġi ffissat b’referenza għall-valur tal-bejgħ tas-servizz rilevanti magħmul minn Coppens matul l-aħħar sena sħiħa ta’ parteċipazzjoni fil-ksur (41). Għal Coppens, dan huwa dħul mill-bejgħ magħmul fl-2002 fis-suq tas-servizzi ta’ ġarr internazzjonali fil-Belġju, fejn l-ammont inkontestat laħaq EUR 58 338 (42). Għalhekk dan jippermetti li jiġu kkunsidrati bl-aħjar mod id-daqs u l-importanza relattiva tal-impriżi differenti fis-suq inkwistjoni, kif dan ġie ripetutament imsemmi b’mod partikolari minn Coppens.
2. Il-gravità u t-tul tal-ksur
62. L-akkordju fis-settur tal-ġarr jikkostitwixxi ksur gravi ħafna li wettqu l-impriżi implikati “billi stabilixxew b’mod dirett u indirett il-prezzijiet għas-servizzi ta’ ġarr internazzjonali fil-Belġju, billi qassmu bejniethom parti minn dan is-suq u billi mmanipulaw il-proċedura ta’ sejħiet għall-offerti” (43).
63. L-argument ta’ Coppens, li l-parteċipazzjoni tagħha fis-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza hija inqas gravi milli l-parteċipazzjoni ta’ impriżi oħrajn fil-ftehim fuq il-prezzijiet u fis-sistema ta’ kumpens finanzjarju, xejn ma huwa konvinċenti f’dan il-kuntest. Fil-fatt kif issostni ġustament il-Kummissjoni, sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza hija wkoll ta’ natura li tikkawża distorsjoni profonda fil-kompetizzjoni, tgħolli l-prezzijiet tas-servizzi kkonċernati u, għaldaqstant, twassal fl-aħħar mill-aħħar għal preġudizzju kunsiderevoli għall-konsumatur. Għaldaqstant, dan ma huwiex ksur venjali.
64. Bl-istess mod Coppens ma tistax issostni li hija kellha biss rwol relattivament limitat fi ħdan is-sistema tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza. Effettivament huwa stabbilit li Coppens għamlet kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza f’67 każ, jiġifieri iktar spiss mill-maġġoranza tal-parteċipanti l-oħrajn fl-akkordju (44). Barra minn hekk, ta’ min josserva li Coppens mhux biss bagħtet kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza hija nnifisha, imma talbet ripetutament lil parteċipanti oħrajn fl-akkordju biex jibagħtu dawn il-kwotazzjonijiet. Għalhekk, Coppens ipparteċipat kemm attivament kif ukoll passivament b’mod sostanzjali fis-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza.
65. Barra minn hekk, ftit huwa rilevanti kemm-il darba Coppens innifisha akkwistat, grazzi għas-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza, kuntratti għall-ġarr (45). Bħala regola ġenerali, it-twaqqif ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza jfisser li jkun hemm riskju ta’ distorsjoni tal-kompetizzjoni u ta’ prezzijiet iktar għoljin, tkun min tkun il-persuna li tieħu l-kuntratt partikolari. Għalhekk tista’ tiġi ppreġudikata l-kompetizzjoni u, fl-aħħar mill-aħħar, il-konsumatur ukoll jiġi ppreġudikat anki jekk, f’każ partikolari, ir-riżultat intiż mill-parteċipanti fl-akkordju ma jintlaħaqx għal kollox.
66. F’dawn il-kundizzjonijiet, fir-rigward tal-kartell tal-ġarr, il-fattur tad-dħul mill-bejgħ rilevanti (46) ta’ 17 %, li għażlet il-Kummissjoni, jidher li huwa, fil-prinċipju, xieraq biex jirrifletti l-grad ta’ gravità tal-ksur fil-kalkolu tal-multa. Bl-istess mod, il-fattur ta’ dissważjoni li l-Kummissjoni ddeċidiet ukoll b’żieda ta’ ammont addizzjonali ta’ 17 % tad-dħul mill-bejgħ rilevanti (47), huwa, fil-fehma tiegħi, xieraq (48); fuq kollox Coppens ma kkontestatx dan b’mod speċifiku matul il-proċedura ġudizzjarja.
67. Billi ma jista’ jiġi kkonstatat l-ebda żball ta’ dritt imwettaq mill-Kummissjoni għal dak li jirrigwarda t-tul tal-ksur ta’ Coppens (49), il-kalkolu tal-ammont tal-multa imposta fuq Coppens għandu jkun ibbażat, skont il-konstatazzjonijiet li jidhru fid-deċiżjoni kkontestata, fuq perijodu ta’ 10 snin u 9 xhur, li jikkorrispondi ma’ multiplikatur ta’ 11 (50).
68. Dan iwassal għal ammont bażiku tal-multa ta’ EUR 119 009.52, b’arrotondament ta’ EUR 119 000 (51).
3. Tnaqqis tal-multa
69. Madankollu għandu jiġi kkunsidrat li f’dan il-każ, ma setax jiġi stabbilit li l-kumpannija Coppens ipparteċipat fil-kartell tal-ġarr bħala akkordju globali, fil-forma ta’ ksur uniku u kontinwu (52). Għall-kuntrarju, tista’ tinżamm responsabbli biss għall-involviment fis-sistema antikompetittiva tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza. Kif tammetti l-Kummissjoni stess, dan għandu jwassal għal tnaqqis tal-multa.
70. Huwa konċepibbli li sempliċement jitnaqqas bin-nofs l-ammont bażiku tal-multa. Wara kollox, matul il-perijodu meta Coppens ipparteċipat fl-akkordju, is-sistema tal-kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza kienet tirrappreżenta wieħed miż-żewġ elementi li kienu jikkostitwixxu l-akkordju globali li kienu għadhom implementati dak iż-żmien u li, minħabba l-gravità tagħhom u l-konsegwenzi tagħhom, kellu jkollhom bejn wieħed u ieħor l-istess importanza (53).
71. Iżda, fil-fehma tiegħi, approċċ bħal dan ma jikkunsidrax biżżejjed il-fatt li akkordju globali jirrappreżenta iktar mis-somma tal-elementi li jikkomponuh. Huwa preċiżament minħabba l-kumplessità partikolari tiegħu u l-interazzjoni ta’ diversi ftehim partikolari fi struttura kumplessiva li l-akkordju globali huwa speċjalment ta’ natura li jippreġudika l-kompetizzjoni. Il-ksur minn impriża li tipparteċipa f’akkordju globali huwa, konsegwentement, relattivament ferm iktar gravi milli sempliċi parteċipazzjoni ta’ din l-istess impriza f’wieħed jew diversi elementi li jikkomponu dan il-ftehim.
72. Din hija r-raġuni għaliex jidhirli li jixraq f’dan il-każ li jiġi imputat lil Coppen ferm inqas min-nofs tal-ammont bażiku li kien ġie kkalkolat u, b’mod iktar preċiż, madwar terz, jiġifieri EUR 39 600.
73. Barra minn hekk għandu jiġi kkunsidrat il-fatt li, għas-snin 1994 u 1995, jiġifieri matul sentejn minn kważi ħdax-il sena, ma teżisti l-ebda prova tal-parteċipazzjoni attiva ta’ Coppens fl-implementazzjoni tas-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza. Ċertament dan ma għandux iwassal għal impunità totali għas-snin ikkunsidrati, billi matul dan il-perijodu, Coppens għandha xorta tiġi kkunsidrata bħala membru tal-akkordju (54). Madankollu, tnaqqis supplimentari tal-ammont bażiku ta’ madwar nofs l-ammont korrispondenti f’dan il-perijodu ta’ sentejn, jiġifieri tnaqqis ta’ ftit inqas minn 10 %, jidher li huwa raġonevoli. Għalhekk il-multa tiġi stabbilita f’EUR 35 900.
74. Il-Kummissjoni, billi ma kkunsidrat l-ebda ċirkustanza aggravanti jew attenwanti u billi tali ċirkustanzi lanqas ma tqajmu fil-proċedura quddiem il-qrati tal-Unjoni, ma hemm lok għal ebda żieda jew tnaqqis ieħor tal-multa li ġiet ikkalkolata.
75. Sempliċement ninnota inċidentalment li l-multa miksuba ma taqbiżx il-limitu legali ta’ 10 % tad-dħul mill-bejgħ totali magħmul minn Coppens (55) [it-tieni paragrafu tal-Artikolu 23(2) tar-Regolament Nru 1/2003].
76. Fl-aħħar nett, fir-rigward tal-prinċipju ta’ proporzjonalità li qajmet Coppens, dan jeħtieġ li l-ammont tal-multa jkun proporzjonat man-natura, mal-gravità u ma’ kemm idum il-ksur ikkonstatat (56). Billi Coppens hija responsabbli ta’ ksur gravi ħafna matul diversi snin, jidher li jixraq għal kollox li l-multa stabbilita tassorbi l-biċċa l-kbira tad-dħul mill-bejgħ tagħha annwali fis-suq tal-ġarr internazzjonali inkwistjoni, li, wara kollox, jirrappreżenta parti relattivament żgħira tad-dħul mill-bejgħ annwali totali ta’ Coppens fis-servizzi ta’ ġarr.
4. Konklużjoni provviżorja
77. Wara li ġew ikkunsidrati, għal darba oħra ċ-ċirkustanzi kollha tal-każ, partikolarment in-natura, il-gravità u t-tul tal-ksur kif ukoll id-daqs relattiv ta’ Coppens fis-suq inkwistjoni, multa li tlaħħaq EUR 35 900 tidher li hija proporzjonata kemm għall-aġir tal-impriża kif ukoll għar-responsabbiltà tagħha. B’mod partikolari hija ma tqajjem l-ebda dubju fir-rigward tal-prinċipju ta’ proporzjonalità.
VI – L-ispejjeż
78. Billi l-appell huwa fondat u l-Qorti tal-Ġustizzja għandha taqta’ definittivament hija stess il-kwistjoni, hija għandha tiddeċiedi dwar l-ispejjeż (l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 122 tar-Regoli ta’ Proċedura).
79. Skont id-dispożizzjonijiet moqrija flimkien tal-Artikoli 69(3) u 118 tar-Regoli tal-Proċedura, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ taqsam l-ispejjeż jekk il-partijiet jitilfu rispettivament kap wieħed jew iżjed. Hawnhekk dan huwa l-każ: il-Kummissjoni ċertament jirnexxielha ssostni l-punt ta’ kritika prinċipali tagħha fil-proċedura tal-appell, imma f’dan il-każ, skont is-soluzzjoni li qed nipproponi, Coppens, fir-rikors għal annullament tagħha, għandha raġun fil-wisa’ quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja. F’dawn il-kundizzjonijiet, jidher li jixraq li ssir evalwazzjoni globali tal-ispejjeż taż-żewġ istanzi billi Coppens tiġi kkundannata tħallas terz tal-ispejjeż tagħha stess u l-kumplament tal-ispejjeż jitħallsu mill-Kummissjoni.
VII – Konklużjoni
80. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi kif ġej:
1) Is-sentenza tal-Qorti Ġenerali tal-Unjoni Ewropea tas-16 ta’ Ġunju 2011 Verhuizingen Coppens vs Il‑Kummissjoni (T‑210/08), hija annullata.
2) L-Artikolu 1(i) tad-Deċiżjoni C(2008) 926 finali tal-Kummissjoni, tal-11 ta’ Marzu 2008, fil-Każ COMP/38.543 huwa annullat, sa fejn huwa jikkonstata, lil hinn mill-parteċipazzjoni ta’ Verhuizingen Coppens NV fis-sistema ta’ kwotazzjonijiet ta’ konvenjenza, il-parteċipazzjoni tagħha fi ksur uniku u kontinwu.
3) L-ammont tal-multa imposta fuq Verhuizingen Coppens NV fl-Artikolu 2(k) ta’ dik id-deċiżjoni huwa stabbilit f’EUR 35 900.
4) Verhuizingen Coppens NV għandha tħallas terz tal-ispejjeż tagħha stess fiż-żewġ istanzi. Il-Kummissjoni għandha tbati l-kumplament tal-ispejjeż.