WYROK TRYBUNAŁU
z dnia 9 września 2003 r.(*)
Rozporządzenie (WE) nr 40/94 – Artykuł 115 – System językowy obowiązujący w postępowaniu przed Urzędem Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) – Zarzut niezgodności z prawem – Zasada niedyskryminacji
W sprawie C‑361/01 P
Christina Kik, reprezentowana przez E.H. Pijnackera Hordijka i S.B. Noëgo, advocaten, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona skarżąca,
której przedmiotem jest odwołanie od wyroku Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich (czwarta izba w składzie powiększonym) z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawie T‑120/99 Kik przeciwko OHIM, Rec. s. II‑2235, mające na celu uchylenie tego wyroku,
w której drugą stroną jest:
Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM), reprezentowany przez A. von Mühlendahla, O. Montalta oraz J. Mirandę de Sousę, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana w pierwszej instancji,
popierany przez
Komisję Wspólnot Europejskich, reprezentowaną przez W. Wilsa i N. Rasmussena, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
interwenient w postępowaniu odwoławczym,
Republikę Grecką, reprezentowaną przez A. Samoni‑Rantou i S. Vodinę, działające w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
Królestwo Hiszpanii, reprezentowane przez S. Ortiza Vaamondego, występującego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
oraz
Radę Unii Europejskiej, reprezentowaną przez G. Houttuina i A. Lo Monaco, występujących w charakterze pełnomocników,
interwenienci w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ,
w składzie: G.C. Rodríguez Iglesias, prezes, J.P. Puissochet, M. Wathelet, R. Schintgen i C.W.A. Timmermans, prezesi izb, C. Gulmann, D.A.O. Edward, A. La Pergola, P. Jann i V. Skouris, F. Macken i N. Colneric, S. von Bahr, J.N. Cunha Rodrigues i A. Rosas (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: F.G. Jacobs,
sekretarz: H.A. Rühl, główny administrator,
uwzględniając sprawozdanie na rozprawę,
po wysłuchaniu uwag ustnych Ch. Kik reprezentowanej przez E.H. Pijnackera Hordijka, Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) reprezentowanego przez A. von Mühlendahla, J. Mirandę de Sousę i S. Bonne’a, działających w charakterze pełnomocników, Rady reprezentowanej przez G. Houttuina i A. Lo Monaco, Komisja reprezentowanej przez W. Wilsa na rozprawie w dniu 26 listopada 2002 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 20 marca 2003 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Pismem, które wpłynęło do sekretariatu Trybunału w dniu 21 września 2001 r., Ch. Kik wniosła, na podstawie art. 49 statutu WE Trybunału Sprawiedliwości, odwołanie od wyroku Sądu Pierwszej Instancji z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawie T‑120/99 Kik przeciwko OHIM, Rec. s. II‑2235 (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), w którym Sąd ten oddalił jej skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Trzeciej Izby Odwoławczej Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (zwanego dalej „Urzędem”) z dnia 19 marca 1999 r. oddalającej jej odwołanie od decyzji eksperta odmawiającej rejestracji wyrazu KIK jako wspólnotowego znaku towarowego (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”).
Ramy prawne
2 Zgodnie z art. 217 traktatu WE (obecnie art. 290 WE):
„System językowy instytucji Wspólnoty określa Rada, stanowiąc jednomyślnie, bez uszczerbku dla postanowień statutu Trybunału Sprawiedliwości”.
3 Artykuł 1 rozporządzenia Rady nr 1 z dnia 15 kwietnia 1958 r. w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (Dz.U. 17, s. 385), zmienionego przez kolejne traktaty o przystąpieniu, po raz ostatni przez Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej (Dz.U. 1994, C 241, s. 21 i Dz.U. 1995, L 1, s. 1), przewiduje:
„Językami urzędowymi i językami roboczymi instytucji Unii są języki: angielski, duński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, niderlandzki, niemiecki, portugalski, szwedzki i włoski”.
4 Artykuł 2 tego rozporządzenia stanowi:
„Dokumenty kierowane do instytucji przez państwo członkowskie lub osobę podlegającą jurysdykcji państwa członkowskiego są sporządzane w jednym z języków urzędowych do wyboru przez nadawcę. Odpowiedź jest sporządzana w tym samym języku”.
5 Artykuł 4 tego rozporządzenia stanowi:
„Rozporządzenia i inne dokumenty o zastosowaniu ogólnym sporządza się w jedenastu językach urzędowych”.
6 Zgodnie z art. 5 rozporządzenia nr 1:
„Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich publikuje się w jedenastu językach urzędowych”.
Od wejścia w życie traktatu z Nicei, zgodnie z jego art. 2 pkt 38, nazwa została zmieniona na Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej.
7 Urząd został ustanowiony na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.U. 1994, L 11, s. 1). Artykuł 115 tego rozporządzenia reguluje sposób używania języków w postępowaniach przed Urzędem. Artykuł ten ma następujące brzmienie:
„1. Zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego dokonuje się w jednym z języków urzędowych Wspólnoty Europejskiej.
2. Językami Urzędu są angielski, francuski, hiszpański, niemiecki i włoski.
3. Zgłaszający wskazuje drugi język, który jest językiem Urzędu i którego używanie akceptuje jako możliwy język postępowania w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia.
Jeżeli zgłoszenie zostało dokonane w języku, który nie jest jednym z języków Urzędu, Urząd organizuje tłumaczenie zgłoszenia zgodnie z art. 26 ust. 1 na język wskazany przez zgłaszającego.
4. W przypadku gdy zgłaszający wspólnotowy znak towarowy jest jedyną stroną w postępowaniu przed Urzędem, językiem postępowania jest język używany przy zgłoszeniu wspólnotowego znaku towarowego. Jeżeli zgłoszenie sporządzone jest w języku innym niż języki Urzędu, Urząd może wysyłać informacje pisemne do zgłaszającego w drugim języku wskazanym przez zgłaszającego w jego zgłoszeniu.
5. Sprzeciw oraz wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia lub o unieważnienie składa się w jednym z języków Urzędu.
6. Jeżeli język wybrany zgodnie z ust. 5 dla sprzeciwu lub dla wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia lub o unieważnienie jest językiem zgłoszenia znaku towarowego lub drugim językiem wskazanym w tym zgłoszeniu, język ten jest językiem postępowania.
Jeżeli język wybrany zgodnie z ust. 5 dla sprzeciwu lub dla wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie nie jest ani językiem zgłoszenia znaku towarowego, ani drugim językiem wskazanym w tym zgłoszeniu, strona wnosząca sprzeciw lub strona ubiegająca się o stwierdzenie wygaśnięcia lub unieważnienie zobowiązana jest przedstawić na własny koszt tłumaczenie swojego wniosku albo na język zgłoszenia znaku towarowego, pod warunkiem że jest to język Urzędu, albo na drugi język wskazany w zgłoszeniu. Tłumaczenie przedstawia się w terminie przewidzianym w rozporządzeniu wykonawczym. Język, na jaki wniosek został przetłumaczony, staje się językiem postępowania.
7. Strony w postępowaniach w sprawach sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia, unieważnienia lub odwołania mogą postanowić, że inny język urzędowy Wspólnoty Europejskiej jest językiem postępowania”.
8 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2868/95 z dnia 13 grudnia 1995 r. wykonujące rozporządzenie Rady nr 40/94 (Dz.U. L 303, s. 1) określa w tytule I art. 1 pewną liczbę „zasad”. Zasada 1, odnosząca się do treści zgłoszenia, powtarza, w art. 1 ust. 1 lit. j), przewidziany w art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 obowiązek wskazania „drugiego języka” w zgłoszeniu wspólnotowego znaku towarowego.
Okoliczności faktyczne sporu
9 Okoliczności faktyczne sporu zostały opisane w zaskarżonym wyroku w sposób następujący:
„3 W dniu 15 maja 1996 r. skarżąca, która jest w Niderlandach adwokatem i pełnomocnikiem ds. znaków towarowych w przedsiębiorstwie specjalizującym się w sprawach z zakresu własności przemysłowej, dokonała w Urzędzie, na mocy rozporządzenia nr 40/94, zgłoszenia słownego wspólnotowego znaku towarowego.
4 Znakiem towarowym, o którego rejestrację wniesiono, jest wyraz KIK.
5 Usługa, dla której wniesiono o rejestrację, należy do klasy 42 w rozumieniu Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r., ze zmianami.
6 W swoim zgłoszeniu, sporządzonym w języku niderlandzkim, skarżąca wskazała niderlandzki jako »drugi język«.
7 Decyzją z dnia 20 marca 1998 r. ekspert odrzucił zgłoszenie na takiej podstawie, iż nie spełniono wymogu formalnego, a mianowicie wymogu wskazania przez zgłaszającego jako »drugiego języka« języka angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego lub włoskiego
8 W dniu 4 maja 1998 r. skarżąca wniosła odwołanie od tej decyzji, w którym podniosła, między innymi, że decyzja, na mocy której ekspert odrzucił jej zgłoszenie, była niezgodna z prawem, jako że została oparta na niezgodnych z prawem przepisach. Skarżąca wniosła odwołanie w języku niderlandzkim oraz, niezależnie od tego, w języku angielskim.
9 W dniu 2 czerwca 1998 r. odwołanie zostało przekazane Izbie Odwoławczej Urzędu.
10 Odwołanie zostało odrzucone decyzją z dnia 19 marca 1999 r. […] z tego powodu , iż skarżąca wskazała jako »drugi język« ten sam język, co język, w którym dokonano zgłoszenia, tak że zgłoszenie dotknięte było nieprawidłowością formalną, niezależnie od innej nieprawidłowości popełnionej przez skarżącą, polegającej na niewskazaniu jako »drugiego języka« jednego z pięciu języków Urzędu. […]”.
Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
10 Skarga o stwierdzenie nieważności wpłynęła do sekretariatu Sądu w dniu 19 maja 1999 r.
11 Republika Grecka wstąpiła do sprawy w charakterze interwenienta na poparcie żądań skarżącej.
12 Królestwo Hiszpanii i Rada Unii Europejskiej wstąpiły do sprawy w charakterze interwenientów na poparcie żądań Urzędu, będącego stroną pozwaną w postępowaniu przed Sądem.
13 W zaskarżonym wyroku Sąd wypowiedział się w pierwszej kolejności w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności podniesionego przez Urząd w odniesieniu do odwołania. Urząd twierdził, że odwołanie, mające na celu stwierdzenie w drodze tego zarzutu niezgodności z prawem art. 115 rozporządzenia nr 40/94, było niedopuszczalne, ponieważ między zaskarżoną decyzją a przepisem, w odniesieniu do którego podniesiony został zarzut niedopuszczalności, a mianowicie art. 115 ust. 3, nie istniał węzeł prawny. Urząd odrzucił bowiem zgłoszenie skarżącej z tego powodu, iż nie wybrała ona, zgodnie z wymogami tego przepisu, żadnego „drugiego języka”, a nie z powodu niewskazania jako „drugiego języka” jednego z języków Urzędu.
14 W pkt 24 zaskarżonego wyroku Sąd przypomniał, że skarżąca wskazała niderlandzki jako „drugi język” oraz uznał, że kwestia zgodności z prawem przepisu nakazującego wskazanie jako „drugiego języka” języka innego niż ten, w którym dokonano zgłoszenia, nie różni się od kwestii zgodności z prawem wyłączenia języka niderlandzkiego i niektórych innych języków urzędowych Wspólnoty jako „drugiego języka”. Z tego też względu stwierdził on, w pkt 25 zaskarżonego wyroku, że kwestia zgodności z prawem przepisu zawartego w art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94, w myśl którego zgłaszający musi zaakceptować fakt, że nie przysługuje mu automatycznie prawo do udziału we wszystkich postępowaniach przed Urzędem w języku zgłoszenia, stanowi bezpośrednią podstawę zaskarżonej decyzji i została podniesiona przez skarżącą w drodze zarzutu niezgodności z prawem.
15 Podsumowując swoje uwagi na temat podniesionego przez Urząd zarzutu niedopuszczalności, Sąd orzekł w pkt 32 i 33 zaskarżonego wyroku:
„32 Z powyższego wynika, że w zakresie, w jakim podniesiony przez skarżącą na poparcie jej skargi o stwierdzenie nieważności lub o zmianę zaskarżonej decyzji zarzut niezgodności z prawem dotyczy obowiązku nałożonego przez art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 oraz art. 1 zasadę 1 ust. 1 lit. j) rozporządzenia nr 2868/95, jest on dopuszczalny. W tym zakresie przedmiot zarzutu niezgodności z prawem obejmuje określony w tych przepisach obowiązek, wyjaśniony – w odniesieniu do jego zasięgu i skutków prawnych – przez niektóre z pozostałych ustępów art. 115 rozporządzenia nr 40/94.
33 Natomiast w zakresie, w jakim podniesiony przez skarżącą zarzut niezgodności z prawem dotyczy reszty art. 115 rozporządzenia nr 40/94, jest on niedopuszczalny. Przepisy zawarte w pozostałej części art. 115 rozporządzenia nr 40/94 nie stanowiły bowiem jakiejkolwiek podstawy zaskarżonej decyzji, jako że decyzja ta dotyczyła jedynie zgłoszenia i ciążącego na zgłaszającym obowiązku wskazania drugiego języka, którego używanie akceptuje jako możliwy język postępowania w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia, które może być przeciwko niemu wszczęte”.
16 W drugiej kolejności, orzekając co do istoty sprawy, Sąd wypowiedział się po pierwsze w przedmiocie istnienia w prawie wspólnotowym zasady niedyskryminacji języków urzędowych Wspólnot Europejskich. W pkt 58 i 59 zaskarżonego wyroku orzekł następująco:
„58 W tym zakresie należy stwierdzić po pierwsze, że rozporządzenie nr 1 jest jedynie aktem prawa wtórnego, którego podstawę prawną stanowi art. 217 traktatu. Utrzymywanie – jak to czyni skarżąca – że rozporządzenie nr 1 wyraźnie ustanawia w prawie wspólnotowym zasadę równości języków, od której nie można wprowadzić odstępstw nawet na mocy późniejszego rozporządzenia Rady, jest równoznaczne z nieznajomością jego charakteru jako prawa wtórnego. Po drugie, należy podkreślić, że państwa członkowskie nie ustaliły w traktacie systemu językowego instytucji i organów Wspólnoty, lecz że art. 217 traktatu pozostawia Radzie, stanowiącej jednomyślnie, możliwość określenia i zmiany systemu językowego instytucji oraz ustanowienia odmiennych systemów językowych. Artykuł ten nie stanowi, że system raz przyjęty przez Radę nie może następnie zostać zmieniony. Wynika z tego, że system językowy ustanowiony na mocy rozporządzenia nr 1 nie może zostać wyniesiony do rangi zasady prawa wspólnotowego.
59 Tym samym skarżąca nie może powoływać się na art. 6 traktatu [WE, obecnie, po zmianie, art. 12 WE] w związku z rozporządzeniem nr 1, w celu wykazania niezgodności z prawem art. 115 rozporządzenia nr 40/94”.
17 Po drugie, Sąd wypowiedział się w przedmiocie zgodności art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 z zasadą niedyskryminacji. W tym zakresie orzekł on, co następuje:
„60 W odniesieniu do nałożonego na zgłaszającego wspólnotowy znak towarowy przez art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 oraz art. 1 zasadę 1 ust. 1 lit. j) rozporządzenia nr 2868/95 obowiązku »wskazania drugiego języka, który jest językiem Urzędu i którego używanie akceptuje jako możliwy język postępowania w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia«, oczywiste jest, w przeciwieństwie do twierdzeń skarżącej i rządu greckiego, że nie pociąga on za sobą naruszenia zasady niedyskryminacji.
61 Przede wszystkim, jak wynika z faktycznego brzmienia art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94, przez wskazanie drugiego języka zgłaszający akceptuje możliwe użycie tego języka jako języka postępowania jedynie w postępowaniach w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia. Wynika z tego, co ponadto potwierdza art. 115 ust. 4 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 40/94, że tak długo jak zgłaszający jest jedyną stroną postępowań przed Urzędem, język dokonania zgłoszenia pozostaje językiem postępowania. Co za tym idzie, w postępowaniach tych rozporządzenie nr 40/94 nie może w żaden sposób samo w sobie wprowadzać zróżnicowanego traktowania języka, jako że gwarantuje ono wyraźnie używanie języka zgłoszenia jako języka postępowania, a tym samym języka, w którym muszą być sporządzane dokumenty proceduralne o charakterze decyzyjnym.
62 Następnie, w zakresie, w jakim art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 nakazuje zgłaszającemu wskazanie drugiego języka jako możliwego języka postępowania w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia, należy przyznać, że przepis ten został przyjęty w prawnie uzasadnionym celu, jakim jest znalezienie rozwiązania dotyczącego języków, w przypadku gdy postępowanie w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia toczy się między stronami mającymi rozbieżne preferencje językowe, które nie dochodzą z własnej inicjatywy do porozumienia w sprawie wyboru języka postępowania. W tym względzie należy zauważyć, że na mocy art. 115 ust. 7 rozporządzenia nr 40/94, strony postępowań w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia mogą wskazać, za wspólnym porozumieniem, jako język postępowania jakikolwiek inny z języków urzędowych Wspólnoty Europejskiej, przy czym możliwość taka jest dogodna w szczególności dla stron o takich samych preferencjach językowych.
63 Należy uznać, że zmierzając do celu, jakim jest określenie języka postępowania wobec braku porozumienia między stronami mającymi odmienne preferencje językowe, Rada dokonała właściwego i proporcjonalnego wyboru, nawet jeśli wprowadziła zróżnicowane traktowanie języków urzędowych Wspólnoty. Z jednej strony art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 daje zgłaszającemu znak towarowy możliwość wyznaczenia – spośród języków, których znajomość jest najbardziej rozpowszechniona we Wspólnocie Europejskiej – języka, który będzie językiem postępowania w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia, w przypadku gdy pierwszy wybrany przez niego język nie jest językiem wyznaczonym przez drugą stronę postępowania. Z drugiej strony, ograniczając ten wybór do języków, których znajomość jest najbardziej rozpowszechniona we Wspólnocie Europejskiej i unikając w ten sposób sytuacji, w której język postępowania byłby szczególnie daleki od posiadanej przez drugą stronę postępowania znajomości języków, Rada pozostała w granicach tego, co konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu (wyroki Trybunału: z dnia 15 maja 1986 r. w sprawie 222/84 Johnston, Rec. s. 1651, pkt 38; z dnia 11 stycznia 2000 r. w sprawie C‑285/98 Kreil, Rec. s. I‑69, pkt 23).
64 Wreszcie skarżąca oraz rząd grecki nie są uprawnieni do powoływania się na akapit dodany do art. 8d traktatu [WE] przez traktat z Amsterdamu (obecnie, po zmianie, art. 21 WE), zgodnie z którym »każdy obywatel Unii może zwracać się pisemnie do każdej instytucji lub organu określonego w niniejszym artykule lub w artykule 7 [WE] w jednym z języków wskazanych w artykule 314 [WE] oraz otrzymywać odpowiedź w tym samym języku«. Artykuł 21 WE odnosi się do Parlamentu i do Rzecznika Praw Obywatelskich, a art. 7 WE wymienia Parlament, Radę, Komisję, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy, a także Komitet Ekonomiczno‑Społeczny i Komitet Regionów. W zakresie, w jakim omawiany akapit ma zastosowanie ratione temporis do niniejszej sprawy, Urząd w żadnym wypadku nie znajduje się wśród instytucji i organów wymienionych w art. 7 WE i art. 21 WE”.
18 Wskutek powyższego Sąd oddalił skargę.
Postępowania przed Trybunałem i żądania stron
19 Pismem z dnia 25 stycznia 2002 r. pełnomocnik Ch. Kik poinformował Trybunał o zgonie jego klientki oraz wniósł w imieniu jej spadkobierców i zapisobierców o podjęcie postępowania. Wskazał on, że zgłoszenie słownego wspólnotowego znaku towarowego jest – na mocy niderlandzkiego prawa cywilnego – prawem majątkowym wchodzącym w skład spadku po Christinie Kik oraz że został on umocowany przez wykonawcę testamentu reprezentującego jej spadkobierców i zapisobierców do podjęcia postępowania. W dalszej części niniejszego wyroku wyraz „skarżąca” odnosi się do tych spadkobierców i zapisobierców.
20 W skardze, która wpłynęła do sekretariatu Trybunału w dniu 18 grudnia 2001 r., Komisja wystąpiła z wnioskiem o przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta, w celu poparcia żądań Urzędu. Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 18 marca 2002 r. Trybunał przychylił się do wniosku Komisji.
21 Skarżąca wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku, uwzględnienie żądań przedstawionych przez nią w pierwszej instancji w celu uzyskania stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji oraz obciążenia Urzędu kosztami postępowania w pierwszej instancji i postępowania odwoławczego.
22 Republika Grecka również domaga się uchylenia zaskarżonego wyroku i przychylenia się do wszystkich żądań skarżącej.
23 Urząd, Królestwo Hiszpanii i Komisja wnioskują o oddalenie odwołania i utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.
24 Rada wnosi, tytułem żądania głównego, o stwierdzenie niedopuszczalności odwołania, a tytułem żądania ewentualnego – o oddalenie go jako bezzasadnego, a także, w obydwu przypadkach, o obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
W przedmiocie odwołania
25 Skarżąca podnosi dwa zarzuty na poparcie swego odwołania. Pierwszy zarzut opiera się na dokonaniu przez Sąd błędnej wykładni art. 115 rozporządzenia nr 40/94. Drugi zarzut opiera się na naruszeniu przez Sąd prawa wspólnotowego, a dokładniej rzecz biorąc art. 6 traktatu, ze względu na niestwierdzenie przez ten Sąd niezgodności z prawem art. 115 rozporządzenia nr 40/94.
W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na błędnej wykładni art. 115 rozporządzenia nr 40/94
Argumenty stron
26 Skarżąca utrzymuje, że Sąd uchybił prawu wspólnotowemu dokonując błędnej wykładni art. 115 rozporządzenia nr 40/94, który ustala system językowy Urzędu. Wykładnia Sądu nie uwzględniła istnienia drugiego zdania w art. 115 ust. 4, sformułowanego w sposób następujący: „Jeżeli zgłoszenie sporządzone jest w języku innym niż języki Urzędu, Urząd może wysyłać informacje pisemne do zgłaszającego w drugim języku wskazanym przez zgłaszającego w jego zgłoszeniu”. Ponieważ zaskarżony wyrok został oparty na tej błędnej wykładni, powinien on zostać z tego powodu uchylony.
27 Skarżąca podnosi, że, jak przyznał przedstawiciel Urzędu w trakcie rozprawy przed Sądem, Urząd zawsze korzysta – w toku całego postępowania, w tym badania z urzędu bezwzględnych i względnych podstaw odmowy rejestracji wspólnotowego znaku towarowego – z możliwości używania drugiego języka wskazanego w chwili dokonywania zgłoszenia, jeżeli zgłoszenie nie zostało sporządzone w jednym z języków Urzędu. W języku zgłoszenia zgłaszający otrzymuje jedynie, na zakończenie postępowania rejestracyjnego, dowód wpisania znaku do rejestru wspólnotowych znaków towarowych.
28 Według skarżącej, mając na uwadze właściwą wykładnię, jaką należałoby nadać art. 115 rozporządzenia nr 40/94, wniosek sformułowany przez Sąd w pkt 61 zaskarżonego wyroku – zgodnie z którym rozporządzenie to nie może w żaden sposób samo w sobie wprowadzać zróżnicowanego traktowania języka, ponieważ w postępowaniach, w których zgłaszający jest jedyną stroną w postępowaniu przed Urzędem, językiem postępowania jest język zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego – jest oczywiście błędny.
29 Urząd, Królestwo Hiszpanii i Rada kwestionują dopuszczalność zarzutu pierwszego w zakresie, w jakim odnosi się on do art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, zważywszy, że w pkt 32 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł o dopuszczalności zarzutu niezgodności z prawem wyłącznie w odniesieniu do art. 115 ust. 3 lub niektórych innych ustępów tego artykułu, które wyjaśniają obowiązek wymieniony w ust. 3. Po pierwsze, według Urzędu i Królestwa Hiszpanii, skarżąca nie zakwestionowała pkt 32 zaskarżonego wyroku. Po drugie, według Rady, art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94 nie może zostać uznany za przepis wyjaśniający zakres lub skutki prawne obowiązku wskazania w formularzu zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego języka innego niż użyty w tym zgłoszeniu.
30 Jeżeli chodzi o istotę sprawy, Urząd, Rada i Komisja utrzymują, że z treści pkt 61 zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd przeprowadził analizę prawną całego art. 115 ust. 4 rozporządzenia nr 40/94, w tym drugiego zdania tego ustępu.
31 Urząd twierdzi, że skarżąca przecenia zakres i konsekwencje praktyczne wynikające dla zgłaszających wspólnotowe znaki towarowe z zastosowania art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94. Wbrew roszczeniom skarżącej fakt, iż Urząd posiada możliwość wysyłania informacji pisemnych do zgłaszającego w drugim języku przez niego wskazanym, nie oznacza, że cała pozostała część postępowania będzie prowadzona w drugim języku ani że zgłaszający otrzyma jedynie w języku zgłoszenia dowód wpisania znaku do rejestru wspólnotowych znaków towarowych.
32 Według Urzędu twierdzenia takie nie uwzględniają faktu, że ponad 98% osób fizycznych lub prawnych, które ubiegają się o rejestrację wspólnotowego znaku towarowego, czyni to za pośrednictwem zawodowych pełnomocników, których mogą one swobodnie wybrać spośród pełnomocników ustanowionych na terytorium całej Wspólnoty. Urząd przypomina ponadto, że osoby dokonujące zgłoszenia w języku innym niż języki Urzędu zachowują prawo używania języka zgłoszenia do celów przekazywania Urzędowi informacji pisemnych i ustnych tak długo, jak pozostają one jedynymi stronami postępowania.
33 Urząd podkreśla, że posiadana przez niego możliwość wysyłania informacji pisemnych w drugim języku wskazanym przez zgłaszającego wspólnotowy znak towarowy jest jedynie opcją oraz że jeśli zgłaszający życzy sobie otrzymywania wszelkich skierowanych do niego informacji pisemnych w języku zgłoszenia, tak długo, jak pozostaje on jedyną stroną postępowania, Urząd może odmówić jego prośbie jedynie na podstawie poważnych i nieodpartych powodów.
34 W związku z tym Urząd twierdzi, że nie dokonuje on wykładni art. 115 ust. 4 rozporządzenia nr 40/94 w taki sam sposób, jak to czyni Sąd. Ze zdania trzeciego pkt 61 zaskarżonego wyroku wynika bowiem, że język zgłoszenia musi być używany jako język postępowania, a tym samym jako język, w którym muszą być sporządzane dokumenty proceduralne o charakterze decyzyjnym. Ze swojej strony Urząd utrzymuje, że „informacje pisemne”, występujące w art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, obejmują każdy rodzaj pisemnego dokumentu przez niego sporządzonego, w tym dokumenty o charakterze decyzyjnym.
35 Urząd zwraca także uwagę na trudność określenia tego, co należy rozumieć przez „dokumenty proceduralne o charakterze decyzyjnym” i wskazuje tytułem przykładu pismo, na którego podstawie wzywa on zgłaszającego wspólnotowy znak towarowy do usunięcia pewnych braków, zgodnie z zasadą 9 ust. 3 rozporządzenia nr 2868/95. Pismo takie nie może stanowić przedmiotu odwołania, niemniej jednak, jeśli zgłaszający nie usunie wskazanych mu braków, Urząd przyjmie decyzję o odrzuceniu zgłoszenia, która może stanowić przedmiot odwołania. Dokonana przez Sąd wykładnia art. 115 mogłaby wywołać dezorientację wśród zgłaszających, gdyż otrzymywaliby oni wówczas dokumenty sporządzone zarówno w języku zgłoszenia, jak i w drugim języku.
36 Urząd podkreśla także, że działając w ten sposób, działa on za dorozumianą zgodą zgłaszającego wspólnotowy znak towarowy oraz że pomimo znacznej liczby składanych zgłoszeń jest to pierwszy przypadek zakwestionowania systemu językowego. Deklaruje on, że jeżeli okaże się to konieczne, może on w przyszłości zwracać się do zgłaszającego o jego wyraźną zgodę na używanie drugiego języka na potrzeby informacji pisemnych w rozumieniu przyjętym przez Urząd.
37 Rada stoi na stanowisku, że dokonana przez Urząd wykładnia art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, która znajduje odzwierciedlenie w szczególnym sposobie stosowania tego przepisu, nie może w żadnym wypadku mieć wpływu na zgodność z prawem tego artykułu.
Ocena Trybunału
38 Tytułem wstępu należy stwierdzić, że – odmiennie od założeń leżących u podstaw podniesionego przez Urząd, Radę i Królestwo Hiszpanii zarzutu niedopuszczalności – skarżąca kwestionuje w pierwszym z zarzutów swego odwołania dokonaną przez Sąd w pkt 61 zaskarżonego wyroku wykładnię art. 115 rozporządzenia nr 40/94, wskazując, iż nie uwzględnił on istnienia zdania drugiego w art. 115 ust. 4, lecz nie kwestionuje ona niezgodności z prawem tego przepisu jako takiego.
39 W każdym razie z brzmienia pkt 32 i 33 zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd uznał zarzut niezgodności z prawem za dopuszczalny w zakresie, w jakim dotyczy on nałożonego przez art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 obowiązku wskazania drugiego języka, ale także w zakresie, w jakim obowiązek ten został wyjaśniony, w odniesieniu do jego zakresu i skutków prawnych, przez niektóre inne ustępy tego artykułu.
40 Sąd nie wykluczył zatem możliwości zakwestionowania zgodności z prawem art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, który jest jednym z przepisów definiujących zakres i skutki prawne wyboru drugiego języka w zakresie, w jakim przepis ten stanowi, że „jeżeli zgłoszenie sporządzone jest w języku innym niż języki Urzędu, Urząd może wysyłać informacje pisemne do zgłaszającego w drugim języku wskazanym przez zgłaszającego w jego zgłoszeniu”.
41 Wynika z tego, że pierwszy zarzut odwołania jest dopuszczalny.
42 Jeżeli chodzi o analizę istoty tego zarzutu, należy stwierdzić, że dotyczy on zasadniczo sposobu, w jaki art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94 jest interpretowany i stosowany przez Urząd – elementu, którego nieuwzględnienie przypisuje się Sądowi w odniesieniu do jego argumentacji zawartej w pkt 61 zaskarżonego wyroku.
43 Skarżąca podnosi w tym względzie, że Urząd przeprowadza prawie całe postępowanie dotyczące zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego w drugim języku wskazanym przez zgłaszającego. Urząd nie zaprzecza temu stwierdzeniu, niemniej jednak zwraca uwagę na fakt, że nie zgadza się z dokonaną przez Sąd wykładnią art. 115 ust. 4 rozporządzenia nr 40/94, uważając, iż nie wszystkie dokumenty proceduralne o charakterze decyzyjnym muszą być koniecznie sporządzone w języku postępowania oraz iż niektóre z tych dokumentów należą do wymienionej we wspomnianym przepisie kategorii „informacje pisemne”.
44 Przede wszystkim należy ustalić wykładnię, jaką należy nadać art. 115 ust. 4 rozporządzenia nr 40/94.
45 Zgodnie z tym przepisem językiem postępowania przed Urzędem jest język używany przy zgłoszeniu wspólnotowego znaku towarowego, przy czym jednakże drugi język wybrany przez zgłaszającego może być używany przez Urząd do wysyłania do niego informacji pisemnych. Z omawianego przepisu wynika, że możliwość używania drugiego języka do celów informacji pisemnych stanowi wyjątek od zasady używania języka postępowania oraz że pojęcie informacji pisemnych musi tym samym podlegać wykładni zwężającej.
46 Jako że postępowanie obejmuje wszelkie czynności, które muszą zostać wykonane w trakcie rozpatrywania zgłoszenia, wynika z tego, że „dokumenty proceduralne” zawierają w sobie wszelkie dokumenty wymagane lub zalecane przez uregulowania wspólnotowe do celu rozpatrywania zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego oraz konieczne do takiego rozpatrywania, takie jak zawiadomienia, wnioski o sprostowanie, o wyjaśnienia lub inne dokumenty. Odmiennie niż utrzymuje Urząd, wszelkie dokumenty tego rodzaju muszą być przez niego sporządzane w języku użytym w zgłoszeniu.
47 W przeciwieństwie do dokumentów proceduralnych „informacjami pisemnymi”, o których mowa w art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, są wszelkie informacje, które z punku widzenia ich treści nie mogą zostać uznane za tożsame z dokumentami proceduralnymi, takimi jak pisma, pod postacią których Urząd przekazuje dokumenty proceduralne lub za pomocą których komunikuje wiadomości zgłaszającym .
48 Mając na względzie wykładnię, jaką należy nadać art. 115 ust. 4 rozporządzenia nr 40/94, trzeba uznać, iż Sąd miał słuszność, stwierdzając w pkt 61 zaskarżonego wyroku, że „rozporządzenie nr 40/94 nie może w żaden sposób samo w sobie wprowadzać zróżnicowanego traktowania języka, jako że gwarantuje ono wyraźnie używanie języka zgłoszenia jako języka postępowania […]”.
49 Wynika z tego, że zarzut oparty na tym, że Sąd przy dokonywaniu wykładni tego przepisu naruszył prawo, musi zostać oddalony.
W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu prawa wspólnotowego, w szczególności art. 6 traktatu
Argumenty stron
50 Skarżąca uważa, że Sąd naruszył prawo wspólnotowe, w szczególności art. 6 traktatu, oddalając jej skargę w zakresie, w jakim wniosła ona o stwierdzenie niezgodności z prawem całego systemu językowego ustanowionego w art. 115 ust. 2–6 rozporządzenia nr 40/94.
51 Podnosi ona przede wszystkim, że system ten narusza podstawową zasadę równości języków. Zdaniem skarżącej zasada ta przejawia się wielokrotnie w prawie wspólnotowym. Takim odzwierciedleniem jest zatem art. 248 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 314 WE), zgodnie z którym wszystkie wersje językowe traktatu są autentyczne. Przejawem tej zasady jest również rozporządzenie nr 1, które określa języki urzędowe Wspólnoty i przewiduje, że każdy obywatel państwa członkowskiego może zwracać się pisemnie do instytucji w jednym z języków urzędowych i otrzymywać odpowiedź w tym samym języku oraz że Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich publikuje się w jedenastu językach urzędowych. Akapit trzeci art. 8d traktatu, dodany do tego artykułu przez traktat z Amsterdamu, potwierdza prawo każdego obywatela Unii do zwracania się pisemnie do każdej instytucji lub organu określonego w tym artykule lub w art. 4 traktatu WE (obecnie art. 7 WE) w jednym z języków wskazanych w art. 248 traktu oraz otrzymywania odpowiedzi w tym samym języku. Skarżąca powołuje się również na utrwalone orzecznictwo Trybunału odnoszące się do zasady równości, której jednym z przejawów jest ustanowiony w art. 6 traktatu zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Zgodnie z tym orzecznictwem szczególne znaczenie przypisuje się ochronie praw i ułatwieniom służącym obywatelom w kwestiach językowych.
52 Skarżąca utrzymuje następnie, że system językowy ustanowiony przez art. 115 rozporządzenia nr 40/94 narusza art. 6 traktatu. System ten stanowi dyskryminację ze względu na język, a tym samym, pośrednio, ze względu na przynależność państwową, co jest niezgodne z zakazem dyskryminacji wyrażonym w art. 6 traktatu .
53 W opinii skarżącej ów system językowy stawia obywateli państw członkowskich, których język nie należy do języków roboczych Urzędu, w sytuacji znacznie mniej korzystnej niż obywateli państw członkowskich, których język należy do tej grupy. Fakt ten wpływa przede wszystkim na rozpatrywanie zgłoszeń wspólnotowych znaków towarowych, jako że w praktyce Urząd zawsze rozpatruje te zgłoszenia – jeżeli ich językiem nie jest jeden z języków Urzędu – w drugim języku. Dotyczy to jednak także postępowań w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia, ponieważ – z wyjątkiem określonego w art. 115 ust. 7 rozporządzenia nr 40/94 przypadku porozumienia między stronami – postępowania te są zawsze prowadzone w językach Urzędu.
54 Konsekwencję powyższego stanowi zakłócenie konkurencji na rynku wewnętrznym, ponieważ – jako, że zgłaszający wspólnotowy znak towarowy preferują korzystanie z usług pełnomocnika ds. znaków towarowych, którego macierzystym językiem jest jeden z języków roboczych Urzędu – pełnomocnicy ds. znaków towarowych, których macierzystym językiem nie jest jeden z tych języków, znajdują się w niekorzystnej z punktu widzenia konkurencyjności sytuacji.
55 Na koniec skarżąca zwraca uwagę, że mając na uwadze fundamentalne znaczenie zasady równości traktowania w prawie wspólnotowym, jej naruszenie nie może zostać usprawiedliwione wyłącznie względami dogodności. Przy założeniu, że takie usprawiedliwienie jest w ogóle możliwe, rozwiązanie przyjęte przez prawodawcę wspólnotowego nie jest rozwiązaniem ani właściwym, ani proporcjonalnym.
56 Podnosi ona w tym względzie, że instytucje nie mogą powoływać się na czynnik czysto ekonomiczny, taki jak koszt dodatkowych tłumaczeń, w celu usprawiedliwienia ograniczenia podstawowych zasad prawa wspólnotowego. W każdym razie Rada nie dowiodła, że niedyskryminacyjny system językowy wpływałby w sposób nieproporcjonalny na zasoby finansowe Wspólnoty. Skarżąca zwraca ponadto uwagę, że instytucje i inne organy Unii od lat mają zdolność komunikowania się z obywatelami we wszystkich językach urzędowych, czy to w odniesieniu do operacji koncentracji czy notyfikacji środków pomocy. Jako przykład podaje ona Wspólnotowy Urząd Ochrony Odmian Roślin ustanowiony na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin (Dz.U. L 227, s. 1), który funkcjonuje bez żadnych trudności we wszystkich językach urzędowych.
57 Nawet jeżeli odstępstwo od zasady równości traktowania można by było usprawiedliwić względami praktycznymi i finansowymi, system językowy rozporządzenia nr 40/94 wciąż nie byłby proporcjonalny, gdyż wybór jedynego drugiego języka, takiego jak angielski, miałby charakter mniej dyskryminacyjny i zakłóciłby konkurencję w mniejszym stopniu.
58 Skarżąca podnosi dodatkowo, iż fakt, że Rada przyjęła rozporządzenie nr 40/94 jednomyślnie, nie może stanowić czynnika godnego uwzględnienia, ponieważ prawodawca wspólnotowy jest również związany zasadą praworządności.
59 W przypadku gdyby Trybunał orzekł, że system językowy Urzędu ustanowiony w art. 115 rozporządzenia nr 40/94 nie jest w całości niezgodny z prawem, skarżąca domaga się, tytułem żądania ewentualnego, aby Trybunał orzekł, że Sąd naruszył prawo, nie stwierdzając niezgodności z prawem ust. 4 zdanie drugie tego przepisu. Utrzymuje ona, że zdanie to, poza niezgodnością z zakazem dyskryminacji, wykazuje również niezgodność z zasadą leżącą u podstaw art. 115 ust. 1 i art. 115 ust. 4 zdanie pierwsze, a mianowicie, że językiem postępowania jest język, w którym dokonano zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego. Artykuł 115 ust. 4 zdanie drugie pozbawia tę zasadę sensu, na co również wskazuje utrwalona praktyka Urzędu. Poszczególne przepisy art. 115 są zatem niezgodne ze sobą.
60 Republika Grecka, która interweniowała w pierwszej instancji w celu poparcia żądań skarżącej, stwierdza, że podziela ona większość spostrzeżeń wyrażonych przez skarżącą w odwołaniu, w szczególności w odniesieniu do zasady równości i niedyskryminacji. Podkreśla ona, że wielojęzyczność jest nieodzownym elementem skutecznego funkcjonowania zasady praworządności we wspólnotowym porządku prawnym, jako że liczne przepisy prawa pierwotnego i prawa wtórnego mają bezpośrednie zastosowanie w krajowych porządkach prawnych państw członkowskich.
61 Sąd mylił się zatem, uznając, że rozporządzenie nr 1 jest „czystą i wyodrębnioną emanacją prawa pozytywnego”, wydając się tym samym ignorować istnienie podstawowych zasad prawa pierwotnego, które znajdują odzwierciedlenie we wszystkich przepisach wspólnotowych.
62 Republika Grecka przywołuje znaczenie, jakie dla obywatela ma możliwość zapoznania się z dotyczącymi go przepisami w jego macierzystym języku, w zastosowaniu paremii „nieznajomość prawa nie usprawiedliwia”. Podkreśla ona także znaczenie poszanowania języka obywateli we Wspólnocie, w której zmierza się do tego, aby decyzje podejmowane były „jak najbliżej obywateli” i aby funkcjonowanie jej instytucji było oparte na zasadzie przejrzystości.
63 Republika Grecka zwraca uwagę na sprzeczność istniejącą między z jednej strony zaprogramowaną redukcją liczby języków a z drugiej strony celami Wspólnoty określonymi w art. 126 traktatu WE (obecnie art. 149 WE), który stanowi, że Wspólnota szanuje różnorodność językową państw członkowskich. Przypomina ona, że Trybunał Sprawiedliwości, w swym orzecznictwie odnoszącym się do wykładni prawa wspólnotowego, zawsze opowiadał się za równością języków.
64 Republika Grecka podnosi ponadto, że w stosunku do Urzędu jako organu Wspólnoty musi być możliwe stosowanie, w drodze analogii, art. 4 i 8d traktatu.
65 Wszyscy pozostali uczestnicy nie zgadzają się ze skarżącą i utrzymują, z różnych powodów, że zarzut drugi jest – w całości lub w części – niedopuszczalny. Argument pierwszy opiera się na braku interesu skarżącej w domaganiu się stwierdzenia niezgodności z prawem art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94. Urząd twierdzi, że następstwem ewentualnej niezgodności tego przepisu z prawem nie mogłaby być niezgodność z prawem zaskarżonej decyzji, jako że nie została ona oparta na tym przepisie. Królestwo Hiszpanii i Urząd wskazują ponadto, że skarżąca nie dowiodła, iż stosowanie tego przepisu wyrządziło jej w niniejszym przypadku jakąkolwiek szkodę. Urząd precyzuje w tym względzie, iż – jako że skarżąca wyraziła życzenie otrzymywania informacji w języku, w którym zostało złożone jej zgłoszenie wspólnotowego znaku towarowego, a Urząd nie miał poważnych i nieodpartych powodów, dla których mógłby uchylić się od spełnienia tego życzenia – używał on języka niderlandzkiego, czyli języka zgłoszenia, do redagowania wszystkich dokumentów proceduralnych, w tym dokumentów o charakterze decyzyjnym.
66 Główna część zarzutu jest ponadto niedopuszczalna według Urzędu i Komisji w zakresie, w jakim stanowi ona proste powtórzenie argumentów przedłożonych w pierwszej instancji. Według Rady natomiast ta część zarzutu jest niedopuszczalna ze względu na fakt, iż skarżąca nie wskazała passusów zaskarżonego wyroku, w których Sąd nie uwzględnił przepisów prawa, których przestrzeganiem jest on związany.
67 Jeżeli chodzi o dodatkową część zarzutu, Rada podnosi, iż myli się ona z zarzutem pierwszym. Komisja ze swej strony argumentuje, że jest ona niedopuszczalna, ponieważ skarżąca nie zakwestionowała pkt 33 zaskarżonego wyroku, w którym Sąd uznał za niedopuszczalny zarzut niezgodności z prawem odnoszący się do przepisów art. 115 rozporządzenia nr 40/94 innych niż ust. 3.
68 Jeżeli chodzi o istotę sprawy, Urząd utrzymuje, że skarżąca nie wykazała, w jaki sposób Sąd naruszył prawo, uznając system językowy Urzędu za środek konieczny, właściwy i proporcjonalny względem osiągnięcia prawnie uzasadnionego celu. Podnosi on, że argumenty przedstawione na poparcie odwołania stanowią wycofanie się z twierdzeń przedstawionych w pierwszej instancji, gdyż skarżąca utrzymuje obecnie, że prawodawca mógł wyznaczyć tylko jeden język urzędowy dla wszystkich postępowań przed Urzędem.
69 Rada nawiązuje do argumentacji rozwiniętej przez Sąd w pkt 57–64 zaskarżonego wyroku. W odniesieniu do systemu językowego Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin Rada wskazuje, że przy ustanawianiu tego systemu wzięto pod uwagę fakt, że postępowanie inter partes ma w dziedzinie prawa do wspólnotowej ochrony odmian roślin charakter wyjątkowy.
70 Jeżeli chodzi o zasadę równości zakazującą, z wyłączeniem obiektywnie uzasadnionych powodów, zróżnicowanego traktowania identycznych sytuacji, Królestwo Hiszpanii twierdzi, iż bezsprzecznie istnieją różnice, jeśli chodzi o liczbę wspólnotowych i pozawspólnotowych obywateli mówiących w każdym z języków.
71 Królestwo Hiszpanii przyznaje, że system językowy Urzędu wprowadza zróżnicowane traktowanie pewnych języków, ale uważa, że różnica ta nie jest taka, jak utrzymuje skarżąca. Urząd może zwrócić się do zgłaszającego w drugim języku wskazanym w zgłoszeniu wspólnotowego znaku towarowego, lecz jest prawie pewny, że pełnomocnik ds. znaków towarowych zna jeden z języków Urzędu. Konieczność uzyskiwania tłumaczeń dokumentów Urzędu występuje zatem rzadko. Tłumaczenia są konieczne wyłącznie w przypadku postępowań z udziałem drugiej strony, ale w takim przypadku są one konieczne także dla tej drugiej strony.
72 Różnica w traktowaniu leży więc w niuansach, a skarżąca nie przedłożyła argumentów kwestionujących wnioski, do których doszedł Sąd w odniesieniu do obiektywnego powodu usprawiedliwiającego taką różnicę. Królestwo Hiszpanii podkreśla, że Rada działała w zakresie swych uprawnień oraz że wybrane kryterium, mianowicie pięć najbardziej rozpowszechnionych wewnątrz i na zewnątrz Wspólnoty języków, jest rozsądne.
73 Królestwo Hiszpanii zwraca uwagę, że skarżąca nie wskazała adekwatnego i proporcjonalnego, jej zdaniem, systemu, który pozwalałby na funkcjonowanie Urzędu. Ponadto, jeśli chodzi o argumenty rozwinięte w pierwszej instancji, przeczy ona samej sobie, gdyż obecnie opowiada się za wyborem jedynego języka, mianowicie angielskiego. To stwierdzenie podważa wszystkie jej twierdzenia dotyczące naruszenia zasady równości języków.
74 Komisja utrzymuje także, że zarzut jest bezzasadny. Jak orzekł Sąd w pkt 58 zaskarżonego wyroku, rozporządzenie nr 1 nie może zostać wyniesione do rangi zasady prawa wspólnotowego. Co się tyczy domniemanego naruszenia zasady niedyskryminacji, Sąd orzekł przekonywająco w pkt 60–63 zaskarżonego wyroku, że Rada dokonała właściwego i proporcjonalnego wyboru.
Ocena Trybunału
75 Tytułem wstępu należy rozważyć argumenty mające na celu stwierdzenie niedopuszczalności zarzutu drugiego.
76 Jeżeli chodzi o brak interesu skarżącej w domaganiu się stwierdzenia niezgodności z prawem art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94 z powodu braku węzła prawnego między tym przepisem a zaskarżoną decyzją, stwierdzić należy, że taki zarzut niedopuszczalności drogi sądowej w zakresie, w jakim miałaby ona doprowadzić do orzeczenia niezgodności z prawem art. 115 rozporządzenia nr 40/94, został już podniesiony przez Urząd przed Sądem i Sąd ten omówił go zresztą w pkt 15–17 zaskarżonego wyroku. Sąd odrzucił ten argument w pkt 24 i 25 swego wyroku, a w pkt 32 i 33 wyznaczył on granice dopuszczalności zarzutu niezgodności z prawem. Jak zostało podniesione w pkt 39 i 40 niniejszego wyroku, art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94 jest jednym z przepisów definiujących zakres i skutki prawne wyboru drugiego języka, w odniesieniu do których zarzut niezgodności z prawem został uznany przez Sąd w pkt 32 zdanie drugie zaskarżonego wyroku za dopuszczalny. Jako że Urząd nie zakwestionował tych ustaleń ani nie podał powodu, dla którego dokonana przez Sąd analiza prowadząca do stwierdzenia istnienia bezpośredniego węzła prawnego między zaskarżoną decyzją a obowiązkiem, którego zgodność z prawem kwestionuje skarżąca, byłaby sprzeczna z prawem wspólnotowym, należy zatem oddalić argument oparty na braku interesu skarżącej w domaganiu się stwierdzenia niezgodności z prawem tego przepisu rozporządzenia nr 40/94.
77 Podobnie należy oddalić argument oparty na braku przedłożenia dowodu, że skarżąca poniosła szkodę w wyniku sposobu stosowania przez Urząd w niniejszym przypadku art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94. W rzeczywistości argument ten nie ma na celu wykazania niedopuszczalności odwołania lub jednego z zarzutów powołanych na jego poparcie, ale drogi sądowej, na którą wystąpiła skarżąca. Nie zostało to jednak podniesione przed Sądem, lecz wskazane po raz pierwszy przed Trybunałem. Argument ten musi zatem zostać uznany za niedopuszczalny, ponieważ – jako że został podniesiony po raz pierwszy na etapie odwołania – nie ma na celu wykazania naruszenia prawa popełnionego przez Sąd w odniesieniu do oceny tego zarzutu niedopuszczalności drogi sądowej.
78 Wbrew twierdzeniom Urzędu i Komisji odwołanie nie zostało oparte na zwykłym powtórzeniu argumentów rozwiniętych przez skarżącą w pierwszej instancji. Skarżąca nie domaga się bowiem ponownego rozpatrzenia swojego wniosku o unieważnienie, ale krytykuje w sposób wyraźny zaskarżony wyrok. Jeżeli chodzi o fragmenty wyroku, przeciwko którym odwołanie zostało skierowane, ze skargi odwoławczej wynika jasno – odwrotnie niż utrzymuje Rada – że odnosi się ona do pkt 61–64 wyroku, które zresztą zostały w skardze odtworzone. Rada nie ma zatem podstaw do utrzymywania, że odwołanie jest zbyt niejasne, aby Trybunał mógł wydać orzeczenie w jego przedmiocie.
79 Wbrew dalszym twierdzeniom Rady dodatkowa część zarzutu drugiego, przez które skarżąca kwestionuje zgodność z prawem art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, nie myli się z zarzutem pierwszym, w którym ogranicza się ona do kwestionowania wykładni tego przepisu dokonanej przez Sąd.
80 Wreszcie, jeżeli chodzi o argument dotyczący niedopuszczalności dodatkowej części zarzutu z powodu niezakwestionowania przez skarżącą pkt 33 zaskarżonego wyroku, wystarczy odwołać się do pkt 39 i 40 niniejszego wyroku i stwierdzić, że ta część zarzutu jest dopuszczalna w zakresie, w jakim skarżąca kwestionuje skutki prawne nałożonego przez art. 115 ust. 3 rozporządzenia nr 40/94 obowiązku wskazania drugiego języka przy dokonywaniu zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego.
81 Jeżeli chodzi o analizę istoty tego zarzutu, należy podkreślić przede wszystkim, że w kontekście tego, co zostało powiedziane w niniejszym wyroku w przedmiocie zarzutu pierwszego, zasięg zarzutu drugiego jest ograniczony do oceny zgodności z prawem systemu językowego Urzędu w zakresie, w jakim wymaga on dokonania wyboru drugiego języka jako możliwego języka postępowania w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia oraz do celów „informacji pisemnych” w rozumieniu art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94. Konieczne jest zbadanie, czy system ten narusza domniemaną zasadę równości języków, tak jak to opisuje skarżąca.
82 Jak również podkreśla skarżąca, traktat zawiera liczne odniesienia do zastosowania języków w Unii Europejskiej. Niemniej jednak odniesienia te nie mogą zostać uznane za przejaw ogólnej zasady prawa wspólnotowego zapewniającej każdemu obywatelowi prawo do tego, aby wszystko, co może mieć wpływ na jego prawa, było redagowane we wszelkich okolicznościach w jego języku.
83 Jeżeli chodzi o stosunki między obywatelami a instytucjami i organami wspólnotowymi, art. 8d traktatu, zmieniony przez traktat z Amsterdamu, wymaga między innymi, aby instytucje i niektóre organy prowadziły z obywatelami Unii korespondencję w jednym z języków określonych w art. 248 traktatu. Przepis ten, który jeszcze nie wszedł w życie w momencie przyjęcia zaskarżonej decyzji, w żadnym razie nie ma ogólnego zastosowania do wszystkich organów Unii. W szczególności nie ma on zastosowania do Urzędu, co słusznie zauważył Sąd w pkt 64 zaskarżonego wyroku.
84 Ponadto art. 217 upoważnia Radę, stanowiącą jednomyślnie, do określenia systemu językowego instytucji Wspólnoty. Właśnie w zastosowaniu tego przepisu Rada przyjęła rozporządzenie nr 1, które w art. 1 określa języki urzędowe i języki robocze instytucji Wspólnoty. Należy zauważyć, że te języki urzędowe nie pokrywają się całkowicie z językami, o których mowa w art. 8d i 248 traktatu.
85 Poza tym rozporządzenie nr 1 wymaga, zwłaszcza w art. 4, aby rozporządzenia i inne dokumenty o charakterze generalnym sporządzane były w językach urzędowych Unii. Z przepisu tego, jak również z art. 191 traktatu WE (obecnie art. 254 WE) wymagającego, aby rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przyjęte zgodnie z procedurą określoną w art. 189b traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 251 WE) były publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, w związku z art. 5 rozporządzenia nr 1, który przewiduje publikację tego Dziennika w językach urzędowych, wynika, że decyzja o charakterze indywidualnym nie musi koniecznie zostać sporządzona we wszystkich językach urzędowych, nawet jeśli może ona wpływać na prawa obywatela Unii innego niż adresat tej decyzji, na przykład konkurencyjnego podmiotu gospodarczego.
86 Fakt zwracania się do obywatela w jego języku nie rozwiązuje zatem dla instytucji wszystkich problemów językowych napotykanych przez obywateli w ramach działalności instytucji lub organów Unii. W rzeczywistości w niniejszym przypadku właśnie tego rodzaju problem jest uwydatniony, gdyż – z wyjątkiem „informacji pisemnych” przewidzianych w art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, którym poświęcony jest pkt 98 niniejszego wyroku – system językowy Urzędu nie może być kwestionowany ze względu na sposób, w jaki Urząd postępuje bezpośrednio ze zgłaszającym, jako że postępowanie musi zostać przeprowadzone w języku wybranym do złożenia zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego. System ten jest natomiast krytykowany za sposób, w jaki normuje stosunki między poszczególnymi stronami o potencjalnie różnych językach w odniesieniu do postępowań w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia.
87 Artykuł 248 akapit drugi traktatu, zmieniony przez traktat z Amsterdamu oraz orzecznictwo Trybunału w dziedzinie prawa wspólnotowego również nie mogą zostać powołane na poparcie domniemanej zasady równości języków. Pomimo więc że wszystkie autentyczne wersje językowe tekstu muszą na równi być brane pod uwagę przy dokonywaniu wykładni danego tekstu, dotyczy to wyłącznie przypadku, w którym takie wersje istnieją i są autentyczne. Tak więc, nawet jeżeli decyzja o charakterze indywidualnym jest publikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, a tym samym tłumaczona na wszystkie języki w celu zapewnienia obywatelom informacji, jedynie język używany w ramach danego postępowania będzie autentyczny i będzie używany do wykładni tej decyzji.
88 Należy ponadto uwzględnić fakt, że wspólnotowy znak towarowy został utworzony nie na rzecz wszystkich obywateli, lecz na rzecz podmiotów gospodarczych oraz że te podmioty gospodarcze nie mają obowiązku czynić z niego użytku.
89 O ile prawo do monopolu w zakresie korzystania ze znaku towarowego jest przyznawane przez organ publiczny, to prawo do znaku towarowego jest w swej istocie narzędziem do osiągania zysków, używanym przez podmioty gospodarcze w ramach ich działalności zawodowej. Prawodawca dysponuje zatem możliwością nałożenia na nie obowiązku ponoszenia, w całości lub przynajmniej w części, kosztów operacyjnych jednostki stworzonej do celów rejestracji wspólnotowych znaków towarowych.
90 Zgodnie z motywem piątym rozporządzenia nr 40/94 „prawo wspólnotowe dotyczące znaków towarowych nie zastępuje ustawodawstw państw członkowskich […]; w istocie nie wydaje się uzasadnione, aby wymagać od przedsiębiorstw składania wniosków o rejestrację swoich znaków towarowych jako wspólnotowych znaków towarowych; krajowe znaki towarowe pozostają nadal niezbędne dla przedsiębiorstw, które nie chcą chronić swoich znaków towarowych na poziomie wspólnotowym”.
91 Podmioty gospodarcze są jednakże zainteresowane instrumentem takim jak wspólnotowy znak towarowy, oddanym do ich dyspozycji przez wspólnotowego prawodawcę i pozwalającym im uniknąć składania wielu zgłoszeń krajowych znaków towarowych oraz kosztów tłumaczeń, które się z tym wiążą (zob. w tym względzie analogicznie argumenty rozwinięte przez BASF AG odnoszące się do kosztów tłumaczenia opisów patentów europejskich, zebrane w pkt 12 wyroku z dnia 21 września 1999 r. w sprawie C‑44/98 BASF, Rec. s. I‑6269). Przekonywający dowód owego zainteresowania stanowi wyższa od pierwotnych przewidywań znacząca liczba zgłoszeń wspólnotowych znaków towarowych złożonych od momentu utworzenia Urzędu.
92 Wszystkie te spostrzeżenia prowadzą do wniosku, że system językowy jednostki takiej jak Urząd stanowi rezultat skomplikowanego procesu poszukiwania niezbędnej równowagi między interesami podmiotów gospodarczych a interesami ogółu w zakresie kosztów postępowań, ale także między interesami zgłaszających wspólnotowe znaki towarowe a interesami innych podmiotów gospodarczych w odniesieniu do dostępu do tłumaczeń dokumentów, na mocy których przyznane zostały prawa, lub do postępowań dotyczących więcej niż jednego podmiotu gospodarczego, takich jak postępowania w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia, o których mowa w rozporządzeniu nr 40/94.
93 Sąd miał zatem słuszność, stwierdzając w pkt 62 zaskarżonego wyroku, że określając języki urzędowe Wspólnoty, które mogą zostać użyte wobec braku porozumienia między stronami w sprawie wyboru języka jako języki postępowania w postępowaniach w sprawie sprzeciwu, stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia, Rada zmierzała do prawnie uzasadnionego celu, który stanowiło znalezienie właściwego rozwiązania językowego wobec trudności wynikających z takiego braku porozumienia.
94 Podobnie Sąd miał słuszność, stwierdzając w pkt 63 zaskarżonego wyroku, że nawet jeśli Rada wprowadziła zróżnicowane traktowanie języków urzędowych, dokonany przez nią wybór, ograniczony do języków, których znajomość jest najbardziej rozpowszechniona we Wspólnocie Europejskiej, jest właściwy i proporcjonalny.
95 W tych okolicznościach argument skarżącej podnoszący, że wybór jedynego języka miałby charakter mniej dyskryminacyjny niż wybór pięciu języków, nie jest trafny.
96 Wreszcie, jeżeli chodzi o informacje pisemne, o których mowa w art. 115 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia nr 40/94, należy przypomnieć, że – jak zostało również wskazane w pkt 45–47 niniejszego wyroku – pojęcie to musi zostać poddane wykładni zwężającej i może odnosić się wyłącznie do informacji, które z punku widzenia ich treści nie mogą zostać uznane za tożsame z dokumentami proceduralnymi. Z faktu, że używanie drugiego języka w tym kontekście nie może naruszać prawnych interesów zgłaszającego wspólnotowy znak towarowy, wynika, że jakakolwiek różnica w traktowaniu, która mogłaby powstać w konsekwencji używania drugiego języka, miałaby mało istotny zakres i w każdym przypadku byłaby usprawiedliwiona potrzebami funkcjonowania Urzędu.
97 Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzut drugi odwołania musi również zostać oddalony jako bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu o charakterze incydentalnym, opartego na braku uzasadnienia
Argument Republiki Greckiej
98 Republika Grecka żąda uchylenia zaskarżonego wyroku z powodu naruszenia przez Sąd prawa polegającego na nieuwzględnieniu zarzutu braku uzasadnienia przepisu, którego niezgodność z prawem jest podnoszona, a mianowicie art. 115 rozporządzenia nr 40/94, bądź w każdym razie na niepodniesieniu tego zarzutu z urzędu.
99 Republika Grecka przypomina, że interweniując przed Sądem, zwróciła ona uwagę, że ograniczenie używania języków w kontekście rozporządzenia nr 40/94 pozbawione jest dostatecznego uzasadnienia oraz że nie jest możliwe określenie kryteriów, które pozwoliłyby na wprowadzenie tego ograniczenia, ani wyjaśnienie, dlaczego niektórym językom przyznano pierwszeństwo przed innymi. Sąd nie wziął pod uwagę zarzutów sformułowanych przez Republikę Grecką ani nie podniósł z urzędu kwestii uzasadnienia rozporządzenia nr 40/94, mimo że w niniejszym przypadku chodzi o kwestię z zakresu norm bezwzględnie obowiązujących, którą sądownictwo wspólnotowe może, a właściwie ma obowiązek, rozpatrywać z urzędu.
100 Przeciwnie, przedstawiając w pkt 62 i 63 zaskarżonego wyroku argumentację opartą na celach przyświecających prawodawcy, Sąd nie przeprowadził weryfikacji podstaw rozporządzenia, którego niezgodność z prawem jest podnoszona, ale sam dodał podstawę w sytuacji, gdy takowej brakowało, co stanowi postępowanie, które zostało już sankcjonowane przez Trybunał w przeszłości (wyrok Trybunału z dnia 27 stycznia 2000 r. w sprawie C‑164/98 P DIR International Film i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑447).
Ocena Trybunału
101 Prawdą jest, że Sąd nie odpowiedział wyraźnie na argument oparty na braku uzasadnienia przepisu rozporządzenia, którego niezgodność z prawem jest podnoszona. Należy jednakże zauważyć, że argument ten został przedłożony jako część zarzutu, który można zinterpretować jako oparty na naruszeniu zasady proporcjonalności. W każdym razie – jako że chodzi o kwestię czysto prawną – Trybunał może zaradzić temu pominięciu ze strony Sądu.
102 Z tego względu przypomnieć należy, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zakres obowiązku uzasadnienia zależy od charakteru danego aktu i że gdy chodzi o akt powszechnie obowiązujący, uzasadnienie może się ograniczać po pierwsze do wskazania całościowej sytuacji, która doprowadziła do jego wydania, a po drugie ogólnych celów, jakim ma on służyć. Jeżeli kwestionowany akt jasno uwidacznia zasadniczy cel zamierzony przez instytucję, przesadą byłoby wymaganie specjalnego uzasadnienia różnych dokonanych wyborów technicznych (wyroki: z dnia 19 listopada 1998 r. w sprawie C‑150/94 Zjednoczone Królestwo przeciwko Radzie, Rec s. I‑7235, pkt 25, 26; a także z dnia 7 listopada 2000 r. w sprawie C‑168/98 Luksemburg przeciwko Parlamentowi i Radzie, Rec. s. I‑9131, pkt 62).
103 Należy stwierdzić, że w niniejszym przypadku przepisy rozporządzenia nr 40/94 odnoszące się do systemu językowego Urzędu w dostatecznym stopniu pozwalają wskazać i poddać weryfikacji leżące u ich podstaw uzasadnienia.
104 Jeżeli chodzi o pkt 62 i 63 zaskarżonego wyroku, należy podnieść, że ze strony Sądu nie było próby zaradzenia rzekomemu brakowi uzasadnienia zaskarżonego przepisu, ale raczej przeprowadził on weryfikację proporcjonalności tego przepisu, która wymaga koniecznie rozpatrzenia celu założonego przez prawodawcę wspólnotowego.
105 Z okoliczności tych wynika, że podniesiony przez Republikę Grecką zarzut o charakterze incydentalnym jest bezzasadny.
W przedmiocie kosztów
106 Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 118 regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Urząd wniósł o obciążenie skarżącej kosztami postępowania, a skarżąca przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania.
107 Zgodnie z art. 69 § 4 akapit pierwszy regulaminu Republika Grecka, Królestwo Hiszpanii, Rada i Komisja pokrywają koszty własne.
Z powyższych względów
TRYBUNAŁ
orzeka, co następuje:
1) Odwołanie zostaje oddalone.
2) Ch. Kik zostaje obciążona kosztami postępowania.
3) Republika Grecka, Królestwo Hiszpanii, Rada Unii Europejskiej i Komisja Wspólnot Europejskich pokrywają koszty własne.
Rodríguez Iglesias | Puissochet | Wathelet |
Schintgen | Timmermans | Gulmann |
von Bahr | Cunha Rodrigues | Rosas |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 9 września 2003 r.
R. Grass | | G. C. Rodríguez Iglesias |