Υπόθεση C‑399/11

Stefano Melloni

κατά

Ministerio Fiscal

[αίτηση του Tribunal Constitucional (Ισπανία)

για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις — Ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως — Διαδικασίες παραδόσεως μεταξύ των κρατών μελών — Αποφάσεις εκδοθείσες κατόπιν δίκης στην οποία δεν παρέστη αυτοπροσώπως ο ενδιαφερόμενος — Εκτέλεση ποινής επιβληθείσας ερήμην — Δυνατότητα αναθεωρήσεως της δικαστικής αποφάσεως»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 26ης Φεβρουαρίου 2013

1.        Πράξεις των οργάνων — Διαχρονική εφαρμογή — Διαδικαστικοί κανόνες — Εφαρμογή στις διαφορές που εκκρεμούσαν κατά τον χρόνο της θέσεώς τους σε ισχύ — Άρθρο 4α της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584 — Εφαρμογή στην αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων εκδιδόμενων στο πλαίσιο εκκρεμούσας διαδικασίας παραδόσεως κατά τον χρόνο ενάρξεως της εφαρμογής του

(Απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, άρθρα 4α και 8 § 2)

2.        Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις — Απόφαση πλαίσιο για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών — Λόγοι προαιρετικής μη εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης — Ένταλμα με σκοπό την εκτέλεση ποινής επιβληθείσας ερήμην — Εκτέλεση εξαρτώμενη από τη δυνατότητα αναθεωρήσεως της ερήμην εκδοθείσας αποφάσεως στο κράτος μέλος εκδόσεως — Δεν συμβιβάζεται

(Απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, άρθρο 4α § 1)

3.        Δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις — Απόφαση-πλαίσιο για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών — Λόγοι προαιρετικής μη εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης — Ένταλμα με σκοπό την εκτέλεση ποινής επιβληθείσας ερήμην — Υποχρέωση έκδοσης υπό τους όρους του άρθρου 4α, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584 — Προσβολή του δικαιώματος για αποτελεσματικό δικαστικό έλεγχο και για δίκαιη δίκη — Προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας — Δεν υφίσταται

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 47 και 48 § 2· απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, άρθρο 4α § 1)

4.        Θεμελιώδη δικαιώματα — Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Επίπεδο προστασίας — Θεμελιώδη δικαιώματα τα οποία κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα κράτους μέλους — Ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης με σκοπό την εκτέλεση ποινής επιβληθείσας ερήμην — Ευχέρεια του κράτους, προς διασφάλιση του δικαιώματος για δίκαιη δίκη και των δικαιωμάτων υπερασπίσεως που κατοχυρώνονται στο Σύνταγμά του, να εξαρτήσει την παράδοση από την ενδεχόμενη αναθεώρηση της καταδικαστικής αποφάσεως στο κράτος μέλος εκδόσεως — Δεν υφίσταται

(Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 53· απόφαση-πλαίσιο 2002/584 του Συμβουλίου, όπως έχει τροποποιηθεί με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, άρθρο 4α § 1)

1.        Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 31, 32)

2.        Το άρθρο 4α, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584, για το ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως και τις διαδικασίες παραδόσεως μεταξύ των κρατών μελών, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, έχει την έννοια ότι απαγορεύει στην αρμόδια δικαστική αρχή εκτελέσεως, στις παρατιθέμενες στην ως άνω διάταξη περιπτώσεις, να εξαρτά την εκτέλεση ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως εκδοθέντος προς εκτέλεση ποινής από την προϋπόθεση ότι η εκδοθείσα ερήμην καταδικαστική απόφαση μπορεί να αναθεωρηθεί εντός του κράτους μέλους εκδόσεως.

Η λύση την οποία επέλεξε ο νομοθέτης της Ένωσης και συνίσταται στο να απαριθμούνται με εξαντλητικό τρόπο οι περιπτώσεις στις οποίες η εκτέλεση ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως προς εκτέλεση αποφάσεως που εκδόθηκε ερήμην του κατηγορουμένου πρέπει να θεωρείται ότι δεν θίγει τα δικαιώματα υπερασπίσεως δεν συμβιβάζεται με τη διατήρηση της δυνατότητας της αρμόδιας επί της εκτελέσεως δικαστικής αρχής να εξαρτά την εν λόγω εκτέλεση από τον όρο ότι η καταδικαστική απόφαση για την οποία πρόκειται μπορεί να επανεξεταστεί προκειμένου να διασφαλιστούν τα δικαιώματα υπερασπίσεως του ενδιαφερομένου.

(βλ. σκέψεις 44, 46, διατακτ. 1)

3.        Το άρθρο 4α, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584, για το ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως και τις διαδικασίες παραδόσεως μεταξύ των κρατών μελών, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, δεν προσβάλλει το δικαίωμα για αποτελεσματική προσφυγή και δίκαιη δίκη ούτε τα διασφαλιζόμενα αντιστοίχως από τα άρθρα 47 και 48, παράγραφος 2, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δικαιώματα άμυνας, και, ως εκ τούτου, είναι συμβατό προς τις απορρέουσες από τα άρθρα αυτά επιταγές.

Συγκεκριμένα, ναι μεν το δικαίωμα του κατηγορουμένου να παρίσταται αυτοπροσώπως στη δίκη συνιστά ουσιώδες στοιχείο του δικαιώματος για δίκαια δίκη, εντούτοις το δικαίωμα αυτό δεν είναι απόλυτο. Ο κατηγορούμενος μπορεί, εξ ιδίας βουλήσεως, να παραιτηθεί του δικαιώματος αυτού ρητώς ή σιωπηρώς, υπό την προϋπόθεση ότι η παραίτηση χωρεί κατά τρόπο μη επιδεχόμενο αμφισβήτηση, συνδυάζεται με κατ’ ελάχιστον εγγυήσεις αντίστοιχες της σοβαρότητάς της και δεν προσκρούει σε κανένα σημαντικό δημόσιο συμφέρον. Ειδικότερα, δεν στοιχειοθετείται προσβολή του δικαιώματος για δίκαιη δίκη όταν ο ίδιος ο κατηγορούμενος δεν παρέστη αυτοπροσώπως, αφ’ ης στιγμής ενημερώθηκε σχετικά με τον χρόνο και τον τόπο της δίκης ή την υπεράσπισή του ανέλαβε δικηγόρος στον οποίον ο ίδιος έδωσε σχετική εντολή.

Επιπλέον, η εναρμόνιση των προϋποθέσεων εκτελέσεως των ευρωπαϊκών ενταλμάτων συλλήψεως τα οποία εκδίδονται προς εκτέλεση των εκδοθεισών αποφάσεων κατόπιν δίκης στην οποία δεν παρέστη αυτοπροσώπως ο ενδιαφερόμενος, εναρμόνιση η οποία υλοποιείται με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, συμβάλλει, όπως διευκρινίζεται στο άρθρο 1 αυτής, στην ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων των αποτελούντων αντικείμενο ποινικής δίκης προσώπων, βελτιώνοντας παράλληλα την αμοιβαία αναγνώριση των δικαστικών αποφάσεων μεταξύ των κρατών μελών.

(βλ. σκέψεις 49, 51, 53, 54, διατακτ. 2)

4.        Το άρθρο 53 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να εξαρτά την παράδοση προσώπου καταδικασθέντος ερήμην από την προϋπόθεση ότι η καταδικαστική απόφαση μπορεί να αναθεωρηθεί εντός του κράτους μέλους εκδόσεως, ώστε να αποφεύγεται τυχόν προσβολή του δικαιώματος για δίκαιη δίκη και των κατοχυρωμένων στο Σύνταγμά του δικαιωμάτων άμυνας.

Διαφορετική ερμηνεία του άρθρου 53 του Χάρτη θα προσέβαλε την αρχή της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης, καθόσον θα παρείχε σε κράτος μέλος τη δυνατότητα να παρεμποδίσει την εφαρμογή πράξεων του δικαίου της Ένωσης απολύτως σύμφωνων προς τον Χάρτη καθόσον οι πράξεις αυτές δεν θα σέβονταν τα διασφαλιζόμενα από το Σύνταγμα του κράτους αυτού θεμελιώδη δικαιώματα.

Ασφαλώς, το άρθρο 53 του Χάρτη επιβεβαιώνει ότι, όταν πράξη του δικαίου της Ένωσης υπαγορεύει την εφαρμογή εθνικών μέτρων, είναι κατ’ αρχήν θεμιτό οι εθνικές αρχές και τα εθνικά δικαστήρια να εφαρμόζουν τα κατοχυρωμένα στα Συντάγματά τους θεμελιώδη δικαιώματα, αρκεί η εν λόγω εφαρμογή να μη θέτει υπό διακύβευση την υπεροχή, την ενότητα και την αποτελεσματικότητα του δικαίου της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη. Πάντως, το άρθρο 4α, παράγραφος 1, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584, για το ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως και τις διαδικασίες παραδόσεως μεταξύ των κρατών μελών, όπως αυτή τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299, δεν παρέχει στα κράτη μέλη την ευχέρεια να αρνούνται την εκτέλεση ευρωπαϊκού εντάλματος συλλήψεως οσάκις ο ενδιαφερόμενος εμπίπτει σε μια από τις τέσσερις υποθετικές περιπτώσεις οι οποίες προβλέπονται με την ανωτέρω διάταξη.

Το να παρέχεται σε κράτος μέλος η δυνατότητα να επικαλείται το άρθρο 53 του Χάρτη προκειμένου να εξαρτήσει την παράδοση προσώπου καταδικασθέντος ερήμην από τη μη προβλεπόμενη από την απόφαση-πλαίσιο 2009/299 προϋπόθεση ότι η καταδικαστική απόφαση μπορεί να αναθεωρηθεί εντός του κράτους μέλους εκδόσεως, ώστε να αποφευχθεί προσβολή του δικαιώματος για δίκαιη δίκη και των κατοχυρωμένων στο Σύνταγμα του κράτους μέλους εκτελέσεως δικαιωμάτων άμυνας, θα κατέληγε, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ομοιομορφία του βαθμού προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων ο οποίος προσδιορίζεται από την ανωτέρω απόφαση-πλαίσιο, να θίξει τις αρχές της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αναγνωρίσεως τις οποίες η εν λόγω απόφαση τείνει να ενισχύσει και, συνακόλουθα, να θέσει σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα της αποφάσεως-πλαισίου.

(βλ. σκέψεις 58, 60, 61, 63, 64, διατακτ. 3)