WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)
z dnia 9 listopada 2017 r.(*)
Odwołanie – Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające przyjęte wobec Syryjskiej Republiki Arabskiej – Środki ograniczające przyjęte wobec osoby, której nazwisko figuruje w załączniku do decyzji – Przedłużenie okresu obowiązywania tej decyzji podczas trwania postępowania przed Sądem Unii Europejskiej – Wniosek o dostosowanie skargi złożony podczas rozprawy, a nie w odrębnym piśmie – Artykuł 86 regulaminu postępowania przed Sądem – Bułgarska wersja językowa – Stwierdzenie przez Sąd nieważności pierwotnej decyzji, na podstawie której osoba zainteresowana została umieszczona w wykazie osób objętych środkami ograniczającymi – Wygaśnięcie decyzji przedłużającej – Dalsze istnienie przedmiotu wniosku o dostosowanie skargi
W sprawie C‑423/16 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 1 sierpnia 2016 r.,
HX, zamieszkały w Damaszku (Syria), reprezentowany przez S. Koeva, advokat,
wnoszący odwołanie,
w której drugą stroną postępowania jest:
Rada Unii Europejskiej, reprezentowana przez I. Gurova i przez S. Kyriakopoulou, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ (pierwsza izba),
w składzie: R. Silva de Lapuerta, prezes izby, J.C. Bonichot (sprawozdawca), A. Arabadjiev, S. Rodin i E. Regan, sędziowie,
rzecznik generalny: J. Kokott,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 22 czerwca 2017 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W swoim odwołaniu HX domaga się częściowego uchylenia wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 2 czerwca 2016 r., HX/Rada (T‑723/14, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2016:332), którym Sąd z jednej strony stwierdził nieważność decyzji wykonawczej Rady 2014/488/WPZiB z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie wykonania decyzji 2013/255/WPZiB dotyczącej środków ograniczających skierowanych przeciwko Syrii (Dz.U. 2014, L 217, s. 49) oraz rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 793/2014 z dnia 22 lipca 2014 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 36/2012 w sprawie środków ograniczających w związku z sytuacją w Syrii (Dz.U. 2014, L 217, s. 10) w zakresie, w jakim ta decyzja wykonawcza i to rozporządzenie wykonawcze dotyczą HX oraz, z drugiej strony, odrzucił jego żądania zmierzające do stwierdzenia nieważności decyzji Rady (WPZiB) 2015/837 z dnia 28 maja 2015 r. zmieniającej decyzję 2013/255/WPZiB (Dz.U. 2015, L 132, s. 82).
Ramy prawne
2 Artykuł 44 regulaminu postępowania przed Sądem w brzmieniu mającym zastosowanie w postępowaniu zakończonym zaskarżonym wyrokiem (zwanego dalej „regulaminem postępowania przed Sądem”) zawiera wykaz języków postępowania przed Sądem, wśród których figuruje język bułgarski.
3 Artykuł 45 regulaminu postępowania przed Sądem, opatrzony nagłówkiem „Ustalenie języka postępowania” i zamieszczony w tytule II tego regulaminu, zatytułowanym „System językowy”, w § 1 stanowi:
„W sprawach wszczętych na podstawie skarg bezpośrednich w rozumieniu art. 1 język postępowania wybiera skarżący […]”.
4 Zgodnie z art. 78 tego regulaminu:
„§ 1. W razie potrzeby do skargi załącza się dokumenty, o których mowa w art. 21 akapit drugi statutu [Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej].
§ 2. Do skargi wniesionej zgodnie z postanowieniami art. 272 TFUE na podstawie klauzuli arbitrażowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego zawartej przez Unię lub w jej imieniu załącza się egzemplarz umowy zawierającej taką klauzulę.
§ 3. Jeżeli skarżącym jest osoba prawna prawa prywatnego, do skargi dołącza on aktualny dowód posiadania osobowości prawnej (wyciąg z rejestru przedsiębiorstw, wyciąg z rejestru stowarzyszeń albo inny dokument urzędowy).
§ 4. Do skargi załącza się dokumenty, o których mowa w art. 51 §§ 2 i 3.
§ 5. Jeżeli skarga nie spełnia wymogów określonych w §§ 1–4, sekretarz wyznacza skarżącemu rozsądny termin na złożenie wyżej wymienionych dokumentów. Jeżeli skarżący nie usunie braków w wyznaczonym terminie, Sąd rozstrzyga, czy niespełnienie tych wymogów powoduje niedopuszczalność skargi ze względów formalnych”.
5 Artykuł 86 rzeczonego regulaminu, zatytułowany „Dostosowanie skargi”, jest zredagowany następująco:
„§ 1. W przypadku gdy akt, o którego stwierdzenie nieważności się wnosi, został zastąpiony lub zmieniony przez inny akt mający ten sam przedmiot, skarżący może, przed zamknięciem ustnego etapu postępowania lub przed podjęciem przez Sąd decyzji o rozstrzygnięciu sprawy z pominięciem ustnego etapu postępowania, dostosować skargę w celu uwzględnienia tej nowej okoliczności.
§ 2. Dostosowania skargi dokonuje się w odrębnym piśmie w terminie przewidzianym w art. 263 akapit szósty TFUE, w którym można wystąpić z żądaniem stwierdzenia nieważności aktu uzasadniającego dostosowanie skargi.
§ 3. Pismo dostosowujące skargę zawiera:
a) dostosowane żądania;
b) w stosownym przypadku dostosowane zarzuty i argumenty;
c) w stosownym przypadku dowody i wnioski dowodowe związane z dostosowaniem żądań.
§ 4. Do pisma dostosowującego skargę załącza się akt uzasadniający dostosowanie skargi. Jeżeli akt ten nie został załączony, sekretarz wyznacza skarżącemu rozsądny termin na jego przedstawienie. Jeżeli skarżący nie usunie tego braku w wyznaczonym terminie, Sąd rozstrzyga, czy niespełnienie tego wymogu powoduje niedopuszczalność pisma dostosowującego skargę.
§ 5. Niezależnie od przyszłego rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie dopuszczalności pisma dostosowującego skargę prezes wyznacza pozwanemu termin na ustosunkowanie się do tego pisma.
[…]”.
6 Zgodnie z art. 102 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem:
„Sekretarz sporządza protokół każdego posiedzenia wyznaczonego w celu przeprowadzenia dowodu. Protokół podpisywany jest przez prezesa oraz przez sekretarza. Stanowi on dokument urzędowy”.
7 Artykuł 227 regulaminu postępowania przed Sądem stanowi, że jego tekstami autentycznymi są wersje sporządzone w językach określonych w jego art. 44.
Okoliczności powstania sporu, skarga do Sądu i zaskarżony wyrok
8 Wnoszący odwołanie jest syryjskim przedsiębiorcą, który został objęty środkami ograniczającymi w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB). Decyzją wykonawczą 2014/488 jego nazwisko zostało dodane do wykazu zawartego w załączniku I do decyzji Rady 2013/255/WPZiB z dnia 31 maja 2013 r. dotyczącej środków ograniczających skierowanych przeciwko Syrii (Dz.U. 2013, L 147, s. 14), a rozporządzeniem wykonawczym nr 793/2014 – do wykazu zawartego w załączniku II do rozporządzenia Rady (UE) nr 36/2012 z dnia 18 stycznia 2012 r. w sprawie środków ograniczających w związku z sytuacją w Syrii oraz uchylającego rozporządzenie (UE) nr 442/2011 (Dz.U. 2012, L 16, s. 1). W skardze wszczynającej postępowanie przed Sądem domagał się on stwierdzenia nieważności tej decyzji wykonawczej i tego rozporządzenia wykonawczego w zakresie, w jakim akty te go dotyczyły.
9 Z uwagi na fakt, że decyzja 2013/255 została w tym czasie przedłużona decyzją 2015/837, wnoszący odwołanie próbował doprowadzić do stwierdzenia nieważności również tej ostatniej w drodze przewidzianego w art. 86 regulaminu postępowania przed Sądem dostosowania skargi wszczynającej postępowanie.
10 Wniosek o to dostosowanie zgłosił na rozprawie w dniu 8 grudnia 2015 r., w trakcie której, jak twierdzi, podczas wystąpienia przedstawiciela Rady Unii Europejskiej, powziął wiadomość o decyzji przedłużającej.
11 Sąd, który uwzględnił żądania stwierdzenia nieważności zawarte w skardze wszczynającej postępowanie, nie uznał jednak za dopuszczalny wniosku o jej dostosowanie. Niedopuszczalność ta zdaniem Sądu wynikała z faktu, że wniosek ten nie został złożony w „odrębnym piśmie” w rozumieniu art. 86 jego regulaminu postępowania.
Żądania stron przed Trybunałem
12 Wnoszący odwołanie wnosi do Trybunału o:
– uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim Sąd, w pkt 2 sentencji, odrzucił jego żądania stwierdzenia nieważności decyzji 2015/837;
– orzeczenie co do istoty i stwierdzenie nieważności decyzji 2015/837 w zakresie, w jakim dotyczy ona wnoszącego odwołanie;
– subsydiarnie – uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim Sąd odrzucił, w pkt 2 sentencji, jego żądania stwierdzenia nieważności decyzji 2015/837, oraz przekazanie sprawy do Sądu do ponownego rozpoznania oraz
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
13 Rada wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania w całości oraz
– obciążenie wnoszącego odwołanie kosztami postępowania.
W przedmiocie odwołania
Argumentacja stron
14 Wnoszący odwołanie twierdzi, że Sąd niesłusznie nie uwzględnił jego wniosku o dostosowanie skargi, podczas gdy wniosek ten, choć zgłoszony ustnie na rozprawie, przybrał formę pisemną przed zamknięciem ustnego etapu postępowania, ponieważ został wspomniany w protokole z rozprawy. Podnosi on, że w ten sposób – i mimo niezłożenia dokumentu pisemnego i odrębnego w ścisłym znaczeniu – jego wniosek o dostosowanie skargi powinien być postrzegany w ten sposób, że spełniał on wymogi art. 86 regulaminu postępowania przed Sądem. Dodatkowo twierdzi on, że brak prawdziwego wniosku na piśmie nie naruszył praw strony przeciwnej i nie utrudnił pracy Sądu.
15 Wnoszący odwołanie uważa ponadto, że Sąd dopuścił się w wyroku naruszenia prawa, nie wziąwszy pod uwagę szczególnych cech wybranego przez wnoszącego odwołanie języka postępowania, mianowicie języka bułgarskiego. I tak, w tej wersji językowej regulaminu postępowania przed Sądem użyto niejednoznacznego pojęcia, które nie oznacza koniecznie wymogu dokumentu pisemnego i odrębnego w celu złożenia wniosku o dostosowanie skargi.
16 Wskazuje on również, że nie wyznaczając wnoszącemu odwołanie dodatkowego terminu w celu złożenia wniosku zmierzającego do stwierdzenia nieważności decyzji 2015/837, w sytuacji gdy wnoszący odwołanie dowiedział się o tej decyzji dopiero na rozprawie, Sąd naruszył zasadę kontradyktoryjności postępowania.
17 Rada twierdzi, że art. 86 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem jednoznacznie wymaga złożenia wniosku na piśmie. Nawet jeżeli założyć, że wersja w języku bułgarskim różni się w tej kwestii od pozostałych wersji językowych, instytucja ta jest zdania, że wersja ta nie może przeważać. Wszystkie pozostałe wersje językowe używają bowiem, zdaniem Rady, sformułowań, które niezaprzeczalnie wyrażają konieczność złożenia dokumentu pisemnego i odrębnego. W każdym razie kontekstowa analiza całego art. 86 tego regulaminu jest wystarczająca do wykazania, że może tu chodzić wyłącznie o dokument pisemny, w szczególności, gdy jest mowa o dokumentach do niego „załączonych”.
Ocena Trybunału
18 Tytułem wstępu należy zauważyć, że z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że żądania stron co do zasady cechują się niezmiennością (zob. w szczególności wyrok z dnia 11 listopada 2010 r., Komisja/Portugalia, C‑543/08, EU:C:2010:669, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo). Artykuł 86 regulaminu postępowania przed Sądem stanowi kodyfikację istniejącego już wcześniej orzecznictwa dotyczącego możliwych odstępstw od tej zasady niezmienności. Spostrzeżenia Trybunału przedstawione w ramach niniejszego postępowania odwoławczego mają więc znaczenie wyłącznie dla tej sytuacji obejmującej odstępstwo.
19 Należy przypomnieć, że w skargach bezpośrednich art. 45 regulaminu postępowania przed Sądem pozwala skarżącemu na wybór języka postępowania. W niniejszej sprawie w zakończonym zaskarżonym wyrokiem postępowaniu przed Sądem HX zdecydował się wybrać język bułgarski, którym włada jego adwokat.
20 Przed Trybunałem wnoszący odwołanie twierdzi – a Rada temu nie zaprzecza – że ta wersja językowa regulaminu postępowania przed Sądem jest niejednoznaczna, ponieważ inaczej niż wersje językowe angielska („separate document”) i francuska („acte séparé”), wersja bułgarska nie używa pojęcia „pismo”, lecz pojęcia „molba” („wniosek)”. Tymczasem jego zdaniem pojęcie to nie obejmuje koniecznie wymogu pisemności, ponieważ oznacza w sposób bardziej ogólny wyrażenie woli, które może nastąpić zarówno ustnie, jak i na piśmie.
21 Nie można zatem wykluczyć, że ta niejednoznaczność spowodowała, że wnoszący odwołanie uznał, że wniosek o dostosowanie skargi zgłoszony ustnie na rozprawie, podczas której, jak twierdzi, dowiedział się o istnieniu decyzji będącej przedmiotem tego wniosku, będzie dopuszczalny. Wnoszącego odwołanie mogła ponadto utwierdzić w tym wrażeniu okoliczność, że rzeczony wniosek został następnie odnotowany w protokole rozprawy, który zgodnie z art. 102 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem stanowi dokument urzędowy.
22 Jeżeli Sąd uważał, że zgłoszony w ten sposób wniosek o dostosowanie skargi nie spełniał wymogów formalnych przewidzianych w jego regulaminie postępowania, powinien był przynajmniej zwrócić uwagę skarżącego na jego błąd i umożliwić mu jego naprawienie.
23 Jak bowiem wskazała rzecznik generalna w pkt 33, 34 opinii, o ile obwarowanie wniosku o dostosowanie skargi pewnymi wymogami formalnymi jest w pełni uzasadnione, o tyle wymogi takie nie stanowią celu samego w sobie, lecz – przeciwnie – służą zapewnieniu kontradyktoryjności postępowania i prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości.
24 W tej kwestii należy zauważyć, że sam art. 86 §§ 3 i 4 regulaminu postępowania przed Sądem przewiduje, że niedochowanie pewnych wymogów formalnych w składaniu wniosków o dostosowanie skargi niekoniecznie pociąga za sobą niedopuszczalność tych wniosków. Ten sam zakres oceny Sądu jest widoczny zresztą w odniesieniu do załączników do skargi, ponieważ art 78 § 5 tego regulaminu przewiduje możliwość uzupełnienia braków z inicjatywy sekretarza, a w razie ich nieuzupełnienia Sąd może jeszcze zdecydować, czy mimo to skarga jest dopuszczalna.
25 Wniosku tego nie może skutecznie podważyć argumentacja Rady, oparta z jednej strony na okoliczności, że bułgarska wersja językowa regulaminu postępowania przed Sądem jest jedyną zawierającą niejednoznaczne sformułowanie, zasygnalizowane przez wnoszącego odwołanie, a z drugiej strony – na orzecznictwie Trybunału, zgodnie z którym konieczność jednolitego stosowania i interpretowania przepisów prawa Unii wyklucza osobną ocenę przepisu w jednej wersji językowej, lecz przeciwnie, wymaga dokonania jego wykładni w świetle wszystkich pozostałych wersji językowych oraz w świetle zamiaru autora (zob. podobnie wyroki: z dnia 12 listopada 1969 r., Stauder, 29/69, EU:C:1969:57, pkt 3; z dnia 17 lipca 1997 r., Ferriere Nord/Komisja, C‑219/95 P, EU:C:1997:375, pkt 15; a także z dnia 15 października 2015 r., Grupo Itevelesa i in., C‑168/14, EU:C:2015:685, pkt 42).
26 Jeżeli bowiem chodzi o przepis regulaminu postępowania przed sądem Unii, zresztą przyjętego i uznanego za tekst autentyczny we wszystkich językach postępowania przez sam ten sąd zgodnie z przepisami art. 44 w związku z art. 227 § 1 tego regulaminu, to oczekiwanie, że podmioty prawa będą się posługiwać wszystkimi wersjami językowymi rzeczonego regulaminu w celu uniknięcia sytuacji, gdy ewentualna odmienność wersji w języku postępowania spowoduje niedopuszczalność, byłoby sprzeczne z ich prawem do wyboru języka, w którym będą się zwracać do sądu Unii, wynikającym zarówno z art. 20 ust. 2 lit. d) akapit czwarty TFUE, jak i z art. 45 regulaminu postępowania przed Sądem.
27 Sąd niesłusznie zatem odrzucił z powodu niedopuszczalności wniosek o dostosowanie skargi zgłoszony przez HX z tego jedynie powodu, że nie został złożony w odrębnym piśmie, nie wezwawszy go uprzednio do uzupełnienia braku.
28 W konsekwencji należy uchylić pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku bez konieczności badania drugiego zarzutu odwołania.
W przedmiocie wniosku o dostosowanie skargi zgłoszonego w pierwszej instancji
29 Zgodnie z art. 61 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przypadku uchylenia orzeczenia Sądu Trybunał może wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeśli stan postępowania na to pozwala. W niniejszym przypadku należy skorzystać z tego przepisu.
30 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zarówno interes prawny skarżącego, jak również przedmiot sporu powinny istnieć nie tylko w chwili składania skargi, lecz także trwać aż do momentu wydania orzeczenia sądowego, pod rygorem umorzenia postępowania. Oznacza to, że skarga powinna w efekcie móc przynieść korzyść stronie, która ją wniosła (wyroki: z dnia 19 października 1995 r., Rendo i in./Komisja, C‑19/93 P, EU:C:1995:339, pkt 13; z dnia 7 czerwca 2007 r., Wunenburger/Komisja, C‑362/05 P, EU:C:2007:322, pkt 42, a także z dnia 28 maja 2013 r., Abdulrahim/Rada i Komisja, C‑239/12 P, EU:C:2013:331, pkt 61).
31 W tej kwestii należy przypomnieć, że zamiarem HX jest zasadniczo dostosowanie pierwotnej skargi, zmierzającej w szczególności do stwierdzenia nieważności decyzji wykonawczej 2014/488, na mocy której umieszczono jego nazwisko w wykazie figurującym w załączniku I do decyzji 2013/255 w taki sposób, by obejmowała ona również stwierdzenie nieważności decyzji przedłużającej rzeczony wykaz na dodatkowy rok.
32 Tymczasem, z uwagi na retroaktywny skutek stwierdzenia nieważności decyzji wykonawczej 2014/488 orzeczonego w pkt 1 sentencji zaskarżonego wyroku, który stał się prawomocny, jako że odwołanie w niniejszej sprawie dotyczyło jedynie pkt 2 sentencji zaskarżonego wyroku, należy uważać, że wykaz figurujący w załączniku I do decyzji 2013/255 nigdy nie zawierał nazwiska.
33 W konsekwencji stwierdzenie nieważności decyzji 2015/837 przedłużającej obowiązywanie tego wykazu nie może przynieść skarżącemu żadnej korzyści wykraczającej poza to, co uzyskał w wyniku stwierdzenia nieważności decyzji wykonawczej 2014/488, na mocy której jego nazwisko zostało w nim umieszczone.
34 W konsekwencji postępowanie w sprawie wniosku o dostosowanie skargi zgłoszonego przez HX w pierwszej instancji należy umorzyć.
W przedmiocie kosztów
35 Zgodnie z art. 184 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeżeli odwołanie jest zasadne i Trybunał wydaje orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, rozstrzyga on również o kosztach.
36 Zgodnie z art. 138 § 1 tego regulaminu, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.
37 Ponieważ HX wniósł o obciążenie Rady kosztami postępowania, a ta przegrała sprawę, należy obciążyć ją, poza jej własnymi kosztami, także kosztami poniesionymi przez HX zarówno w postępowaniu w pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym.
Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:
1) Punkt 2 sentencji wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 2 czerwca 2016 r., HX/Rada (T‑723/14, EU:T:2016:332) zostaje uchylony.
2) Postępowanie w sprawie wniosku o dostosowanie skargi zgłoszonego przez HX w pierwszej instancji zostaje umorzone.
3) Rada Unii Europejskiej zostaje obciążona, poza własnymi kosztami, również kosztami poniesionymi przez HX zarówno w postępowaniu w pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym.
Podpisy