WYROK TRYUNAŁU (czwarta izba)
z dnia 11 października 2017 r.(*)
Odwołanie – Znak towarowy Unii Europejskiej – Rozporządzenie (WE) nr 207/2009 – Graficzny znak towarowy zawierający elementy słowne „CACTUS OF PEACE CACTUS DE LA PAZ” – Sprzeciw właściciela słownego i graficznego znaku towarowego Unii Europejskiej zawierającego element słowny „Cactus” – Klasyfikacja nicejska – Artykuł 28 – Artykuł 15 ust. 1 akapit drugi lit. a) – Rzeczywiste używanie znaku towarowego w formie skróconej
W sprawie C‑501/15 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 22 września 2015 r.,
Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), reprezentowany przez A. Folliarda‑Monguirala, działającego w charakterze pełnomocnika,
wnoszący odwołanie,
w której drugą stroną postępowania jest:
Cactus SA, z siedzibą w Bertrange (Luksemburg), reprezentowana przez adwokata K. Manhaeve’a,
strona skarżąca w pierwszej instancji,
Isabel Del Rio Rodríguez, zamieszkała w Maladze (Hiszpania),
druga strona w postępowaniu przed izbą odwoławczą EUIPO,
TRYBUNAŁ (czwarta izba),
w składzie: T. von Danwitz, prezes izby, E. Juhász, C. Vajda, E. Juhász, K. Jürimäe (sprawozdawca) i C. Lycourgos, sędziowie,
rzecznik generalny: N. Wahl,
sekretarz: K. Malacek, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 29 marca 2017 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 17 maja 2017 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W odwołaniu Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (zwany dalej „EUIPO”) wnosi o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 15 lipca 2015 r., Cactus/OHIM – Del Rio Rodríguez (CACTUS OF PEACE CACTUS DE LA PAZ) (T‑24/13, niepublikowanego, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2015:494), mocą którego Sąd stwierdził częściową nieważność decyzji Drugiej Izby Odwoławczej EUIPO z dnia 19 października 2012 r. (sprawa R 2005/2011‑2) dotyczącej postępowania w sprawie sprzeciwu pomiędzy Cactus SA i Isabel Del Rio Rodríguez (zwanej dalej „sporną decyzją”).
Ramy prawne
2 Rozporządzenie Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.U. 2009, L 78, s. 1), które weszło w życie w dniu 13 kwietnia 2009 r., uchyliło i zastąpiło rozporządzenie Rady (WE) nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (Dz.U. 1994, L 11, s. 1).
3 Artykuł 15 rozporządzenia nr 207/2009, zatytułowany „Używanie [unijnego] znaku towarowego”, przewiduje w ust. 1:
„Jeżeli w okresie pięciu lat od rejestracji [unijny] znak towarowy nie był rzeczywiście używany przez właściciela w Unii w stosunku do towarów lub usług, dla których jest zarejestrowany, lub jeżeli takie używanie było zawieszone przez nieprzerwany okres pięciu lat, unijny znak towarowy podlega sankcjom przewidzianym w niniejszym rozporządzeniu, chyba że istnieją usprawiedliwione powody jego nieużywania.
W rozumieniu akapitu pierwszego za używanie uważa się również:
a) używanie unijnego znaku towarowego w postaci różniącej się w elementach, które nie zmieniają odróżniającego charakteru znaku w postaci, w jakiej znak ten został zarejestrowany;
[…]”.
4 Artykuł 28 tego rozporządzenia, zatytułowany „Klasyfikacja”, stanowi:
„Towary i usługi, dla których zgłasza się [unijne] znaki towarowe, klasyfikowane są zgodnie z systemem klasyfikacji określonym w [rozporządzeniu Komisji (WE) nr 2868/95 z dnia 13 grudnia 1995 r. wykonującym rozporządzenie Rady (WE) nr 40/94 (Dz.U. 1995, L 303, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 17, t. 1, s. 189)]”.
5 Artykuł 42 rozporządzenia nr 207/2009, zatytułowany „Rozpatrywanie sprzeciwu”, przewiduje w ust. 2:
„Na wniosek zgłaszającego właściciel [wcześniejszego unijnego znaku towarowego], który zgłosił sprzeciw, przedstawia dowód, że w okresie pięciu lat poprzedzających datę zgłoszenia lub datę pierwszeństwa zgłoszenia [unijnego znaku towarowego] wcześniejszy [unijny znak towarowy] był rzeczywiście używany w Unii w odniesieniu do towarów lub usług, dla których jest zarejestrowany i które przywołuje on jako uzasadnienie swojego sprzeciwu, lub że istnieją uzasadnione powody nieużywania znaku, pod warunkiem że wcześniejszy [unijny] znak towarowy był w tej dacie zarejestrowany od co najmniej pięciu lat. Wobec braku takiego dowodu sprzeciw odrzuca się. Jeżeli wcześniejszy [unijny znak towarowy] był używany tylko w odniesieniu do części towarów lub usług, dla których został zarejestrowany, uznaje się go – na potrzeby rozpatrywania sprzeciwu – za zarejestrowany tylko dla tej części towarów lub usług”.
6 Zasada nr 2 rozporządzenia nr 2868/95, zatytułowana „Wykaz towarów i usług”, stanowi:
„1. Wspólną klasyfikację określoną w art. 1 Porozumienia nicejskiego dotyczącego międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług do celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r. ze zmianami i poprawkami stosuje się do klasyfikacji towarów i usług [(zwaną dalej »porozumieniem nicejskim«)].
2. Wykaz towarów i usług sporządza się w taki sposób, aby jasno wskazać charakter towarów i usług, oraz żeby dopuszczała ona klasyfikację każdego towaru i każdej usługi w tylko jednej klasie klasyfikacji nicejskiej.
3. Towary i usługi są co do zasady zgrupowane zgodnie z klasami klasyfikacji nicejskiej, tak aby każda grupa była poprzedzona numerem klasy tej klasyfikacji, do której ta grupa towarów lub usług należy, i przedstawione w porządku klas tej klasyfikacji.
4. Klasyfikacja towarów i usług służy wyłącznie celom administracyjnym. Towary i usługi nie mogą dlatego być uważane za podobne do siebie na takiej podstawie, że wykazane są w tej samej klasie w klasyfikacji nicejskiej, a towary i usługi nie mogą być uważane za odmienne od siebie na takiej podstawie, że wykazane są w różnych klasach w klasyfikacji nicejskiej”.
7 Prezes EUIPO w drodze dwóch komunikatów opublikowanych, odpowiednio, w 2003 r. i w 2012 r., dostarczył wskazówek odnośnie do używania nagłówków klas produktów, o których mowa w porozumieniu nicejskim.
8 Punkt IV akapit pierwszy komunikatu nr 4/03 prezesa EUIPO z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie używania nagłówków klas w wykazach towarów i usług dla potrzeb zgłoszeń wspólnotowych znaków towarowych (zwanego dalej „komunikatem nr 4/03”) stanowił:
„34 klasy towarów i 11 klas usług obejmują całość towarów i usług, wskutek czego posłużenie się wszystkimi ogólnymi określeniami z nagłówka danej klasy odnosi się do wszystkich towarów lub usług należących do tej klasy”.
9 W dniu 20 czerwca 2012 r. prezes EUIPO przyjął komunikat nr 2/12 uchylający komunikat nr 4/03 i dotyczący używania nagłówków klas w wykazach towarów i usług dla potrzeb zgłoszeń wspólnotowych znaków towarowych (zwany dalej „komunikatem nr 2/12”). Punkt V tego komunikatu stanowi:
„Co się tyczy [unijnych] znaków towarowych zarejestrowanych przed wejściem w życie niniejszego komunikatu, w przypadku których posłużono się wszystkimi ogólnymi określeniami wymienionymi w nagłówku danej klasy, [EUIPO] przyjmuje, że zamiarem zgłaszającego, w świetle wskazań zawartych we wcześniejszym komunikacie nr 4/03, było objęcie wszystkich towarów lub usług wskazanych w alfabetycznym wykazie tej klasy, zgodnie z wersją obowiązującą w chwili dokonania zgłoszenia”.
Okoliczności powstania sporu
10 Okoliczności powstania sporu zostały przedstawione w pkt 1–12 zaskarżonego wyroku i można je streścić w następujący sposób.
11 W dniu 13 sierpnia 2009 r. Isabel Del Rio Rodríguez złożyła do EUIPO zgłoszenie unijnego znaku towarowego na podstawie rozporządzenia nr 207/2009 dla następującego oznaczenia graficznego:
12 Towary i usługi, dla których wniesiono o rejestrację, należą do klas 31, 39 i 44 w rozumieniu porozumienia nicejskiego.
13 W dniu 12 marca 2010 r. wnosząca odwołanie, Cactus SA, działając na podstawie art. 41 rozporządzenia nr 207/2009, wniosła sprzeciw wobec rejestracji zgłoszonego znaku towarowego dla wszystkich oznaczonych nim towarów i usług.
14 Sprzeciw opierał się na następujących wcześniejszych znakach towarowych:
– słownym unijnym znaku towarowym Cactus, zarejestrowanym w dniu 18 października 2002 r. pod nr 963694 dla towarów i usług należących do klas 2, 3, 5–9, 11, 16, 18, 20, 21, 23–35, 39, 41 i 42 w rozumieniu porozumienia nicejskiego, oraz
– graficznym unijnym znaku towarowym, odtworzonym poniżej, zarejestrowanym w dniu 6 kwietnia 2001 r. pod nr 963595 dla tych samych towarów i usług, co te objęte zakresem wcześniejszego słownego znaku towarowego, z wyjątkiem „produktów spożywczych niewymienionych w innych klasach; naturalnych roślin i kwiatów, nasion i ziaren; świeżych owoców i warzyw” należących do klasy 31 w rozumieniu tego porozumienia:
15 Powództwo zostało oparte na art. 8 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 207/2009.
16 Decyzją z dnia 2 sierpnia 2011 r. Wydział Sprzeciwów uznał sprzeciw w odniesieniu do „ziaren, naturalnych roślin i kwiatów” należących do klasy 31 w rozumieniu porozumienia nicejskiego oraz w odniesieniu do „ogrodnictwa, szkółek roślinnych, usług ogrodniczych” należących do klasy 44 w rozumieniu tego porozumienia, objętych wcześniejszym znakiem towarowym.
17 Wydział Sprzeciwów uznał w szczególności, że skoro Isabel Del Rio Rodríguez wystąpiła do Cactusa o wykazanie, iż wcześniejsze znaki towarowe były rzeczywiście używane, dowody przedstawione przez tę spółkę wykazywały rzeczywiste używanie wcześniejszego słownego znaku towarowego dla towarów należących do klasy 31 w rozumieniu porozumienia nicejskiego, jak również dla usług „sprzedaży detalicznej naturalnych roślin i kwiatów, nasion i ziaren; świeżych owoców i warzyw” należących do klasy 35 w rozumieniu tego porozumienia.
18 Zgłoszenie znaku towarowego zostało zatem odrzucone w części dotyczącej towarów i usług wymienionych w pkt 16, ale przyjęte w odniesieniu do usług należących do klasy 39 w rozumieniu porozumienia nicejskiego.
19 W dniu 28 września 2011 r. Isabel Del Rio Rodríguez wniosła do EUIPO odwołanie od decyzji Wydziału Sprzeciwów.
20 Druga Izba Odwoławcza EUIPO w drodze spornej decyzji uwzględniła odwołanie i oddaliła sprzeciw w całości. W szczególności uznała ona, że Wydział Sprzeciwów popełnił błąd, uznając, że Cactus przedstawił dowód rzeczywistego używania wcześniejszych znaków towarowych w odniesieniu do usług „sprzedaży detalicznej naturalnych roślin i kwiatów, nasion i ziaren; owoców i warzyw świeżych” z klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego.
Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
21 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 21 stycznia 2013 r. Cactus wniósł skargę o stwierdzenie nieważności spornej decyzji.
22 Na poparcie skargi Cactus podniósł zasadniczo trzy zarzuty, dotyczące naruszenia, po pierwsze, art. 42 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009, po drugie, art. 75 i art. 76 ust. 1 tego rozporządzenia, i po trzecie, art. 76 ust. 2 wspomnianego rozporządzenia.
23 W zaskarżonym wyroku Sąd uwzględnił dwa pierwsze zarzuty i oddalił zarzut trzeci. W konsekwencji Sąd stwierdził nieważność spornej decyzji w zakresie, w jakim zawierała ona, po pierwsze, oddalenie sprzeciwu z tego powodu, że usługi „sprzedaży detalicznej naturalnych roślin i kwiatów, nasion i ziaren; owoców i warzyw świeżych” z klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego nie były objęte wcześniejszymi znakami towarowymi, a po drugie, oddalenie sprzeciwu dotyczącego „naturalnych roślin i kwiatów; nasion i ziaren” z klasy 31 w rozumieniu tego porozumienia, zaś w pozostałym zakresie skargę oddalił.
Żądania stron
24 W swoim odwołaniu EUIPO wnosi do Trybunału o:
– uwzględnienie odwołania w całości i uchylenie zaskarżonego wyroku oraz
– obciążenia Cactusa kosztami postępowania.
25 Cactus wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania w całości oraz
– obciążenie EUIPO kosztami postępowania.
W przedmiocie odwołania
26 Na poparcie odwołania EUIPO podnosi dwa zarzuty, oparte, odpowiednio, na naruszeniu art. 28 rozporządzenia nr 207/2009 w związku z zasadą 2 rozporządzenia nr 2868/95 oraz na naruszeniu art. 42 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 w związku z art. 15 ust. 1 akapit drugi lit. a) tego ostatniego rozporządzenia.
W przedmiocie zarzutu pierwszego
Argumentacja stron
27 W drodze zarzutu pierwszego odwołania EUIPO zarzuca Sądowi naruszenie art. 28 rozporządzenia nr 207/2009 w związku z zasadą nr 2 rozporządzenia nr 2868/95 poprzez dokonanie błędnej interpretacji wyroków z dnia 19 czerwca 2012 r., Chartered Institute of Patent Attorneys (C‑307/10, zwanego dalej „wyrokiem IP Translator”, EU:C:2012:361), oraz z dnia 7 lipca 2005 r., Praktiker Bau- und Heimwerkermärkte (C‑418/02, zwanego dalej „wyrokiem Praktiker Bau”, EU:C:2005:425). Owa błędna wykładnia miała doprowadzić do stwierdzenia w pkt 36 i 37 zaskarżonego wyroku, że używanie wszystkich ogólnych oznaczeń wymienionych w tytule klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego rozciąga ochronę wcześniejszych znaków towarowych na wszystkie usługi należące do tej klasy, w tym usługi polegające na sprzedaży detalicznej towarów.
28 EUIPO przypomina, że komunikat nr 4/03 pierwotnie zezwalał na wykorzystanie ogólnych oznaczeń składających się na tytuły klas w rozumieniu porozumienia nicejskiego. Na podstawie tego komunikatu wskazanie pełnego tytułu danej klasy w rozumieniu tego porozumienia stanowiło zastrzeżenie w odniesieniu do wszystkich towarów lub usług należących do tej szczególnej klasy, w tym tych niewskazanych w wykazie alfabetycznym. Tak więc żadne z tych oznaczeń nie było uznane za zbyt ogólne lub niezdefiniowane.
29 Trybunał potwierdził to podejście w wyroku IP Translator. W opinii EUIPO z pkt 57–64 tego wyroku wynika, że ogólne oznaczenia tytułu klasy mogą pokrywać wyłącznie towary lub usługi zawarte w wykazie alfabetycznym tej klasy, z zastrzeżeniem przestrzegania dwóch kumulatywnych przesłanek, czyli aby różne brzmienia stanowiące tytuł klasy były dostatecznie „jasne i dokładne” oraz żeby wniosek odzwierciedlał intencję wnioskodawczyni w zakresie pokrycia towarów i usług zawartych w tym wykazie alfabetycznym.
30 W następstwie ogłoszenia tego wyroku komunikat nr 4/03 został uchylony i zastąpiony komunikatem nr 2/12, który ogranicza w odniesieniu do unijnych znaków towarowych zgłoszonych przed dniem 21 czerwca 2012 r. zasięg ogólnych oznaczeń tytułu klasy w rozumieniu porozumienia nicejskiego do wszystkich towarów lub usług z wykazu alfabetycznego danej klasy, a nie do wszystkich towarów i usług należących do tej klasy.
31 W niniejszej sprawie EUIPO nie podważa, że usługi sprzedaży detalicznej należą do klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego. Niemniej jednak ani usługi sprzedaży detalicznej jako takie, ani usługi „sprzedaży detalicznej naturalnych roślin i kwiatów, nasion i ziaren; owoców i warzyw świeżych” nie są zawarte w wykazie alfabetycznym tej klasy. EUIPO stoi zatem na stanowisku, że Sąd popełnił błąd, stwierdzając, iż wcześniejsze znaki towarowe były objęte ochroną w odniesieniu do usług sprzedaży detalicznej.
32 EUIPO dodaje, że Sąd, stwierdzając, iż klasa 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego obejmuje usługi sprzedaży detalicznej wszystkich możliwych towarów, również dopuścił się błędu w interpretacji w świetle wyroku Praktiker Bau, który przewiduje, że zgłaszający ma obowiązek uściślić towary lub rodzaje towarów objętych usługami sprzedaży detalicznej.
33 Tak więc Sąd, orzekając w pkt 38 zaskarżonego wyroku, iż wyrok Praktiker Bau nie stosuje się w odniesieniu do znaków towarowych zarejestrowanych przed datą ogłoszenia tego wyroku, naruszył skutek działania orzeczeń wstecz, który może podlegać ograniczeniom jedynie wyjątkowo. Tymczasem Trybunał nie ograniczył skutków wyroku Praktiker Bau. Sąd zatem błędnie nie zastosował interpretacji wynikającej z tego orzeczenia w odniesieniu do wcześniejszych znaków towarowych.
34 Cactus kwestionuje zasadność wszystkich tych argumentów.
Ocena Trybunału
35 EUIPO zasadniczo zarzuca Sądowi błędną interpretację wyroków IP Translator i Praktiker Bau poprzez orzeczenie, że orzecznictwo wynikające z tych wyroków nie wywoływało skutków wstecz, oraz niesłuszne stwierdzenie, że oznaczenie w tytule klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego obejmuje wszystkie usługi należące do tej klasy, w tym usługi sprzedaży detalicznej każdego produktu. EUIPO uważa bowiem, że wskazane orzecznictwo ma skutek działania wstecz i że nie powinno było podlegać zastosowaniu w odniesieniu do wcześniejszych znaków towarowych, niezależnie od okoliczności faktycznej, iż znaki te zostały zarejestrowane przed ogłoszeniem tych wyroków.
36 W zaskarżonym wyroku Sąd stwierdził w pkt 36–38, że w świetle zasady bezpieczeństwa prawa orzecznictwo wynikające wyroków IP Translator i Praktiker Bau nie podlegało zastosowaniu w odniesieniu do wcześniejszych znaków towarowych, ponieważ zostały one zarejestrowane przed ogłoszeniem tych wyroków. Sąd wywiódł stąd, iż względem wcześniejszych znaków towarowych oznaczenie w tytule klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego obejmowało wszystkie usługi należące do tej klasy, w tym usługi polegające na sprzedaży detalicznej wszystkich towarów.
37 Jeśli chodzi, po pierwsze, o obowiązywanie wyroku IP Translator, trzeba przypomnieć, że Trybunał w pkt 61 tego wyroku orzekł, iż w celu przestrzegania wymogów jasności i precyzji zgłaszający znak towarowy, który posłużył się wszystkimi ogólnymi określeniami nagłówka danej klasy klasyfikacji nicejskiej w celu identyfikacji towarów lub usług, w odniesieniu do których wnosi on o ochronę znaku towarowego, powinien uściślić, czy zgłoszenie do rejestracji dotyczy wszystkich towarów lub usług wskazanych w alfabetycznym wykazie danej szczególnej klasy, czy też jedynie niektórych z tych towarów lub usług. W przypadku gdy zgłoszenie dotyczy jedynie niektórych z omawianych towarów lub usług, zgłaszający jest zobowiązany do sprecyzowania, których towarów lub usług należących do omawianej klasy dotyczy to zgłoszenie.
38 Trybunał wskazał w pkt 29 i 30 wyroku z dnia 16 lutego 2017 r., Brandconcern/EUIPO i Scooters India (C‑577/14 P, EU:C:2017:122, zwanego dalej „wyrokiem Brandconcern”), że wyrok IP Translator dostarcza uściśleń jedynie w zakresie wymogów dotyczących nowych zgłoszeń jako znaki towarowe Unii Europejskiej, a zatem nie dotyczy znaków towarowych już zarejestrowanych w momencie ogłoszenia tego ostatniego wyroku. W pkt 31 wyroku Brandconcern Trybunał wywiódł stąd, że nie należy więc twierdzić, iż Trybunał w drodze wyroku IP Translator miał zamiar podważenia praktyki przedstawionej w komunikacie nr 4/03 w odniesieniu do znaków towarowych zarejestrowanych przed ogłoszeniem tego ostatniego wyroku.
39 Komunikat nr 2/12 nie powinien podważać tego orzecznictwa i prowadzić w ten sposób do ograniczenia zakresu ochrony zarejestrowanych znaków towarowych przed ogłoszeniem wyroku IP Translator w odniesieniu do towarów i usług wskazanych przez ogólne określenia nagłówka klasy w rozumieniu porozumienia nicejskiego do samych produktów lub usług wskazanych w alfabetycznym wykazie tej klasy, i do odmówienia, aby rozciągała się ona zgodnie z komunikatem nr 4/03 na wszystkie towary i usługi należące do tej klasy.
40 Jak bowiem zauważył rzecznik generalny w pkt 45 i 46 opinii, rozszerzenie ochrony przyznanej przez zarejestrowane znaki towarowe nie może ulegać zmianie na podstawie niewiążącego komunikatu, którego rola polega jedynie na dostarczeniu wyjaśnień podmiotom dokonującym zgłoszenia w zakresie praktyk EUIPO.
41 Na rozprawie przed Trybunałem EUIPO wyraziło sprzeciw, że z wyroku Brandconcern nie można było wywnioskować, iż ochrona przyznana przez wcześniejsze znaki towarowe mogła rozciągać się ponad towary lub usługi wymienione w alfabetycznym wykazie danej klasy. EUIPO zauważyło, że w tym wyroku Trybunał potwierdził uzasadnienie przyjęte przez Sąd, zgodnie z którym rejestrację znaku towarowego odsyłającego do tytułu klasy należy interpretować jako mającą na celu ochronę tego znaku wyłącznie w odniesieniu do wszystkich towarów znajdujących się w alfabetycznym wykazie danej klasy, a nie ponad te towary, zgodnie z postanowieniami komunikatu nr 2/12 dotyczącymi znaków towarowych zarejestrowanych przed ogłoszeniem wyroku IP Translator.
42 Niemniej jednak należy w tym względzie zauważyć – jak słusznie stwierdził rzecznik generalny w pkt 48–50 opinii – że taka interpretacja wyroku Brandconcern jest błędna. Wyrok ten nie dotyczył bowiem rozróżnienia między z jednej strony towarami lub usługami znajdującymi się w alfabetycznym wykazie danej klasy w rozumieniu porozumienia nicejskiego a z drugiej strony – w szerszym ujęciu – wszystkimi towarami i usługami objętymi przez nagłówek tej klasy. Chodziło jedynie o ustalenie, czy należało wziąć pod uwagę dosłowne znaczenie tytułu analizowanej klasy lub czy – wręcz przeciwnie – należało uznać, że taki tytuł oznaczał towary znajdujące się na alfabetycznej liście tej klasy. W konsekwencji wyrok Brandconcern nie być interpretowany jako ograniczający zasięg zgłoszenia wcześniejszych znaków towarowych wykorzystujących tytuł klasy jedynie dla towarów lub usług znajdujących się na alfabetycznej liście tej klasy.
43 Z powyższego wynika, że Sąd słusznie stwierdził, iż orzecznictwo wynikające z wyroku IP Translator nie stosowało się do wcześniejszych znaków towarowych.
44 Po drugie, odnośnie do znaczenia wyroku Praktiker Bau, należy przypomnieć, że w pkt 39 i 50 tego wyroku Trybunał orzekł, iż jeśli detaliczna działalność handlowa w zakresie handlu detalicznego produktami stanowi usługę należącą do klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego, zgłaszający musi jednak uściślić dla celów rejestracji znaku towarowego towary lub rodzaje towarów, których dotyczy detaliczna działalność handlowa.
45 Tymczasem, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 56 opinii, podobnie jak w przypadku wyroku IP Translator, orzecznictwo wynikające z wyroku Praktiker Bau dotyczy wyłącznie zgłaszania jako unijnych znaków towarowych i nie dotyczy zakresu ochrony przyznanej przez znak towarowy zarejestrowany w momencie ogłoszenia tego wyroku.
46 Takie rozwiązanie jest ponadto zgodne – jak zauważył rzecznik generalny w pkt 57 opinii – z zasadami bezpieczeństwa prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań.
47 Stąd nie można zatem zarzucać Sądowi stwierdzenia w pkt 38 zaskarżonego wyroku, że Cactus nie miał obowiązku uściślenia towarów i rodzajów towaru, których dotyczy działalność handlu detalicznego.
48 Z analizy wyroków IP Translator – takiej jak przeprowadzona przez Trybunał w wyroku Brandconcern – i Praktiker Bau wynika, że na ochronę znaku towarowego zarejestrowanego przed ogłoszeniem tych wyroków, takiego jak słowny znak towarowy Cactus, zarejestrowany w dniu 18 października 2002 r., oraz graficzny znak towarowy Cactus, zarejestrowany w dniu 6 kwietnia 2001 r., nie powinno mieć wpływu orzecznictwo wynikające z tych wyroków, ponieważ dotyczą one jedynie nowych zgłoszeń jako znaki towarowe Unii Europejskiej.
49 Wreszcie, w zakresie, w jakim art. 28 ust. 8 rozporządzenia nr 207/2009, zmieniony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2424 z dnia 16 grudnia 2015 r. (Dz.U. 2015, L 341, s. 21), zawiera przepis przejściowy pozwalający posiadaczom unijnych znaków towarowych zgłoszonych przed dniem 22 czerwca 2012 r. i zarejestrowanych dla tytułu całej klasy klasyfikacji nicejskiej na złożenie przed dniem 24 września 2016 r. oświadczenia, że ich zamiarem w momencie dokonania zgłoszenia było wystąpienie o ochronę towarów lub usług innych niż te wynikające z dosłownego brzmienia tego tytułu, lecz znajdujących się w alfabetycznym wykazie tej klasy, wystarczy zauważyć, że przepis ten nie podlegał zastosowaniu w momencie wydania spornej decyzji.
50 Z powyższych rozważań wynika, że Sąd nie dopuścił się naruszenia prawa, orzekając, że w odniesieniu do analizowanych wcześniejszych znaków towarowych wskazanie tytułu klasy 35 w rozumieniu porozumienia nicejskiego pokrywa wszystkie usługi należące do tej klasy, w tym usługi polegające na detalicznej sprzedaży towarów.
51 Zarzut pierwszy odwołania podlega zatem oddaleniu jako bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu drugiego
Argumentacja stron
52 W drodze zarzutu drugiego odwołania EUIPO twierdzi, że Sąd naruszył art. 42 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 w związku z art. 15 ust. 1 akapit drugi lit. a) tego aktu, ponieważ stwierdził, iż używanie – bez elementu słownego „Cactus” – samego elementu graficznego wcześniejszego znaku towarowego, czyli stylizowanego kaktusa, odpowiadało używaniu „w postaci odbiegającej poprzez elementy, które nie wpływały negatywnie na charakter odróżniający znaku towarowego w postaci, w jakiej został zarejestrowany” w rozumieniu tego ostatniego przepisu.
53 EUIPO podnosi, że stwierdzenie to czterokrotnie narusza prawo.
54 Sąd dopuścił się pierwszego naruszenia prawa, stwierdzając, że logo stylizowane wyglądem na kaktusa było „zasadniczo odpowiadające” kształtowi, w którym dokonano rejestracji złożonego znaku towarowego. Nie zbadano bowiem, czy element słowny „Cactus”, który pominięto w skróconej wersji wcześniejszego graficznego znaku towarowego, posiadał samoistny charakter odróżniający w odniesieniu do „naturalnych roślin i kwiatów, nasion i ziaren” lub czy ten element słowny był, z uwagi na swój rozmiar i umiejscowienie w ramach kształtu zarejestrowanego wcześniejszego znaku towarowego, bez znaczenia, albo – wręcz przeciwnie – mógł przykuć uwagę konsumenta i zostać zapamiętany jako oznaczenie określające samo w sobie handlowe pochodzenie towarów.
55 Drugie utrzymywane naruszenie prawa wynikało z tego, że Sąd wywiódł ekwiwalentność znaków towarowych, zgodnie z ich używaniem i z ich rejestracją, z samej ekwiwalentności semantycznej ich elementów słownych i graficznych, bez przeprowadzenia ogólnego badania ekwiwalentności oznaczeń wymagającego analizy różnic wizualnych i ewentualnie fonetycznych, mogących odróżniać kształt, w którym zarejestrowano wcześniejszy znak towarowy, od kształtu, w jakim znak ten był używany.
56 Trzecie zarzucane Sądowi naruszenie polegało na tym, że swoje stwierdzenie co do ekwiwalentności między kaktusem stylizowanym i kształtem znaku, w jakim złożony znak towarowy został zarejestrowany, oparł on w sposób dorozumiany na wcześniejszej wiedzy, jaką mogli posiadać konsumenci odnośnie do tego ostatniego. Bez tej uprzedniej wiedzy konsumenci nie mieliby żadnego powodu, by przypuszczać, że stylizowany kaktus jest elementem złożonego znaku towarowego, którego drugim elementem jest wyraz „Cactus”.
57 Wreszcie, czwarte naruszenie prawa przez Sąd sprowadzało się do pominięcia okoliczności, że zniekształcenie charakteru odróżniającego wcześniejszego złożonego znaku towarowego należało zbadać w świetle odbioru przez konsumentów europejskich, a nie jedynie samych konsumentów luksemburskich. Jeśli uwzględniony zostałby odbiór konsumentów europejskich, Sąd powinien był dojść do wniosku, że dla istotnej części właściwego kręgu odbiorców stylizowany kaktus nie może zostać zrównany z wyrazem „cactus” lub z wcześniejszym złożonym znakiem towarowym jako całość, ponieważ słowo odpowiadające temu w innych językach urzędowych Unii, takie jak „cacto”, „kaktus”, „kaktusas”, „kaktuzs”, „κάκτος”, charakteryzowałoby się odmienną ortografią i wymową.
58 Cactus podnosi zasadniczo, że należy stwierdzić niedopuszczalność zarzutu drugiego, ponieważ EUIPO w istocie występuje do Trybunału z żądaniem ponownego zbadania okoliczności faktycznych i w tym celu zastąpienia swoją oceną tej dokonanej przez Sąd.
59 Pomocniczo Cactus uważa, że twierdzenia EUIPO są nieuzasadnione.
Ocena Trybunału
60 Zgodnie z art. 256 ust. 1 TFUE oraz z art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odwołanie ogranicza się do kwestii prawnych. Jedynie Sąd jest zatem właściwy do ustalania stanu faktycznego i oceny dowodów. Ocena tego stanu faktycznego i środków dowodowych nie stanowi zatem – z zastrzeżeniem przypadków ich wypaczenia – kwestii prawnej podlegającej jako taka kontroli Trybunału w postępowaniu odwoławczym (wyrok z dnia 12 lipca 2012 r., Smart Technologies/OHIM, C‑311/11 P, EU:C:2012:460, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo).
61 Odnośnie do zarzucanego trzeciego naruszenia prawa, w drodze którego EUIPO formułuje wobec Sądu zarzut oparcia stwierdzenia co do równoważnego charakteru oznaczeń na utrzymywanej uprzedniej wiedzy, jaką posiadają konsumenci co do oznaczenia takiego jak to zarejestrowane, należy podkreślić, że twierdzenia dotyczące uwagi, odbioru lub postawy właściwego kręgu odbiorców stanowią oceny o charakterze faktycznym (zob. podobnie wyrok z dnia 12 lipca 2012 r., Smart Technologies/OHIM, C‑311/11 P, EU:C:2012:460, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo.)
62 Jeśli chodzi o utrzymywane czwarte naruszenie prawa, poprzez które EUIPO zarzuca Sądowi zbadanie ewentualnego zniekształcenia charakteru odróżniającego wcześniejszego znaku towarowego jedynie z punktu widzenia odbioru samych konsumentów luksemburskich, a nie z punktu widzenia ogólnie odbioru konsumentów europejskich, należy zauważyć, z powodów identycznych jak te wymienione w poprzednim punkcie niniejszego wyroku, że krytykowane względy mają charakter faktyczny i że do Trybunału nie należy posiadanie wiedzy o nich, chyba że w wypadku przeinaczenia faktów, które w niniejszej sprawie nie zostało podniesione.
63 Zarzut drugi należy zatem odrzucić jako niedopuszczalny w zakresie, w jakim dotyczy on definicji właściwego kręgu odbiorców oraz odbioru przez nich wcześniejszego graficznego znaku towarowego.
64 Natomiast zarzut drugi jest dopuszczalny w zakresie, w jakim dotyczy – poprzez zarzucane naruszenia praw pierwsze i drugie – kryteriów, w świetle których należy dokonać oceny rzeczywistego używania znaku towarowego w postaci skróconej. Wbrew twierdzeniem Cactusa, określenie kryteriów, jakie należy zastosować dla ogólnej oceny równoważności oznaczeń z punktu widzenia ich charakteru odróżniającego, stanowi bowiem kwestię prawną należącą do właściwości Trybunału.
65 W tym względzie Trybunał uściślił już, że z brzmienia art. 15 ust. 1 akapit drugi lit. a) tego rozporządzenia bezpośrednio wynika, iż używanie znaku towarowego w postaci, która odbiega od tej, w jakiej został on zarejestrowany, jest uważane za używanie w rozumieniu art. 15 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia, pod warunkiem że charakter odróżniający znaku towarowego w postaci, w jakiej został on zarejestrowany, pozostaje niezmieniony (wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Specsavers International Healthcare i in., C‑252/12, EU:C:2013:497, pkt 21).
66 Należy zauważyć, że celem art. 15 ust. 1 akapit drugi lit. a) tego rozporządzenia, który nie narzuca ścisłej zgodności między postacią, w której znak jest używany w handlu, a tą, w której został on zarejestrowany, jest pozwolenie właścicielowi znaku na dokonywanie – w ramach handlowego wykorzystania znaku – zmian, które nie wpływając na jego charakter odróżniający, ułatwiają przystosowanie go do wymogów związanych z wprowadzaniem do obrotu i z promocją danych towarów lub usług (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Specsavers International Healthcare i in., C‑252/12, EU:C:2013:497, pkt 29).
67 Wynika stąd, że przesłanka „rzeczywistego używania” w rozumieniu art. 15 ust. 1 akapit drugi lit. a) tego samego rozporządzenia jest spełniona nawet wówczas, gdy używany jest sam element graficzny złożonego znaku towarowego, pod warunkiem że nie narusza to charakteru odróżniającego tego znaku towarowego, takiego jak zarejestrowany.
68 Jeśli chodzi o zarzucane pierwsze naruszenie, EUIPO nie powinno zarzucać Sądowi, że ten nie sprawdził, w jakim zakresie pominięta część, czyli element słowny „Cactus”, posiadała charakter odróżniający i miała istotne znaczenie w odbiorze oznaczenia jako całości, podczas gdy Sąd dokonał w sposób właściwy porównania oznaczenia takiego jak to używane w postaci skróconej z oznaczeniem takim jak zarejestrowane.
69 W pkt 61 zaskarżonego wyroku Sąd ustalił bowiem bez podważania tego przez EUIPO w ramach niniejszego odwołania, że dwa elementy będące częściami składowymi wcześniejszego graficznego znaku towarowego, czyli stylizowany kaktus i element słowny „Cactus”, przekazywały – każdy w swojej czystej postaci – tę samą treść semantyczną. Tymczasem z twierdzenia tego wynika, że Sąd ustalił, iż element słowny „Cactus” nie mógł zostać uznany za posiadający charakter odróżniający odmienny od tego, jaki wykazywał stylizowany kaktus, oraz że brak tego elementu słownego w skróconej wersji wcześniejszego graficznego znaku towarowego nie był dostatecznie istotny w odbiorze tego znaku jako całości dla naruszenia jego charakteru odróżniającego.
70 Odnośnie do utrzymywanego drugiego naruszenia prawa należy zauważyć, tak jak rzecznik generalny w pkt 81 opinii, że Sąd przeprowadził w sposób właściwy ogólną ocenę równoważności znaku towarowego w postaci skróconej, samego stylizowanego kaktusa, z jego postacią objętą ochroną przez wcześniejszy graficzny znak towarowy – stylizowany kaktus z elementem słownym „Cactus”. W tym względzie należy zauważyć, po pierwsze, że wbrew twierdzeniom EUIPO, Sąd dokonał porównania wizualnego, wskazując, że przedstawienie stylizowanego kaktusa było takie samo w przypadku tych dwóch oznaczeń. Po drugie, fonetyczne porównanie tych oznaczeń byłoby zbyteczne, skoro Sąd ustalił, że dwa elementy wcześniejszego graficznego znaku towarowego miały tę samą treść semantyczną. Należy zatem stwierdzić, że Sąd mógł – bez dopuszczenia się naruszenia art. 15 ust. 1 akapit drugi lit. a) rozporządzenia nr 207/2009 – zadowolić się w pkt 61 zaskarżonego wyroku przeprowadzeniem badania równoważności analizowanych oznaczeń na płaszczyźnie wizualnej i koncepcyjnej.
71 Tak więc zarzut drugi należy oddalić jako nieuzasadniony w zakresie, w jakim dotyczy on kryteriów, w świetle których trzeba dokonać oceny równoważności analizowanych znaków dla celów wykazania rzeczywistego używania.
72 W związku z tym zarzut drugi należy w części odrzucić jako niedopuszczalny, a w części oddalić jako bezzasadny.
73 W świetle całości powyższych rozważań należy oddalić odwołanie w całości.
W przedmiocie kosztów
74 Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Cactus wniósł o obciążenie EUIPO kosztami postępowania, a EUIPO przegrało sprawę, należy obciążyć je kosztami postępowania.
Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:
1) Odwołanie zostaje oddalone.
2) Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) pokrywa koszty postępowania.
Podpisy