Sprawa C‑583/13 P

Deutsche Bahn AG i in.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Odwołanie – Konkurencja – Sektor ruchu kolejowego i świadczenia pomocnicze – Nadużycie pozycji dominującej – Rozporządzenie (WE) nr 1/2003 – Artykuł 20 i art. 28 ust. 1 – Postępowanie administracyjne – Decyzja nakazująca przeprowadzenie kontroli – Uprawnienia kontrolne Komisji – Prawo podstawowe do nienaruszalności miru domowego – Brak uprzedniego zezwolenia sądowego – Skuteczna kontrola sądowa – Przypadkowe wykrycie

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 18 czerwca 2015 r.

1.        Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienie kontrolne Komisji – Brak uprzedniego zezwolenia sądowego – Naruszenie prawa do nienaruszalności miru domowego – Brak – Następcza kontrola sądowa zgodności z prawem decyzji w sprawie kontroli – Podstawowa gwarancja

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 7; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 20 ust. 2, 6, 7, 8)

2.        Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienie kontrolne Komisji – Brak uprzedniego zezwolenia sądowego – Naruszenie prawa do skutecznej ochrony sądowej – Brak – Kontrola sądowa a posteriori zgodności z prawem decyzji w sprawie kontroli – Zakres

(art. 263 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 20 ust. 4)

3.        Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Uprawnienie kontrolne Komisji – Decyzja nakazująca przeprowadzenie kontroli – Obowiązek uzasadnienia – Zakres – Poinformowanie przez Komisję jej urzędników o istnieniu innej wniesionej do niej skargi na dane przedsiębiorstwo – Brak odniesienia do owej skargi w decyzji w sprawie kontroli – Naruszenie obowiązku uzasadnienia i prawa do obrony

(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 20 ust. 4)

1.        Uprawnienia kontrolne przysługujące Komisji na mocy art. 20 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 ograniczają się do tego, iż jej urzędnicy mają w szczególności możliwość wejścia do wskazanych przez siebie pomieszczeń, uzyskania i skopiowania żądanych dokumentów oraz możliwość zajrzenia do wskazanych mebli.

Ponadto zgodnie z art. 20 ust. 6 i 7 rozporządzenia nr 1/2003 wniosek o wydanie zezwolenia przez organ sądowy należy złożyć wówczas, gdy w przypadku sprzeciwu zainteresowanego przedsiębiorstwa wobec kontroli dane państwo członkowskie udziela koniecznej pomocy, tam gdzie to stosowne występując o pomoc policji lub równoważnej jej władzy egzekwującej prawo, aby umożliwić przeprowadzenie kontroli, oraz gdy wydanie takiego zezwolenia jest wymagane przez prawo krajowe. O zgodę taką można wystąpić jako o środek zapobiegawczy. W art. 20 ust. 8 tego rozporządzenia wyjaśniono ponadto, że sprawdzając, czy przewidziane środki przymusu nie są arbitralne ani nadmiernie uciążliwe w stosunku do przedmiotu kontroli, sąd krajowy nie może podważać samej konieczności jej przeprowadzenia. Zgodnie z tym samym przepisem legalność decyzji w sprawie kontroli może być badana jedynie przez Trybunał Sprawiedliwości.

Zatem brak uprzedniego zezwolenia sądowego jako taki nie może pociągać za sobą niezgodności środka kontrolnego z prawem.

W tym względzie istnienie następczej kontroli sądowej umożliwia zrekompensowanie braku uprzedniej zgody organu sądowego i stanowi podstawową gwarancję służącą zapewnieniu zgodności danego środka kontrolnego z art. 8 europejskiej konwencji praw człowieka. Taki właśnie przypadek zachodzi w ramach systemu wprowadzonego w życie w obrębie Unii Europejskiej, gdyż z art. 20 ust. 8 rozporządzenia nr 1/2003 wyraźnie wynika, że Trybunałowi Sprawiedliwości przysługuje uprawnienie do sprawowania kontroli legalności wydanej przez Komisję decyzji w sprawie kontroli. Wspomniana kontrola wiąże się z tym, że sąd Unii dokonuje, na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę skarżącą na poparcie swych zarzutów, kontroli całościowej, czyli takiej, która obejmuje zarówno kwestie prawne, jak i kwestie faktyczne.

(por. pkt 23–25, 32–34)

2.        W ramach decyzji w sprawie kontroli przyjętej przez Komisję na podstawie art. 20 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 brak uprzedniej kontroli sądowej nie stanowi naruszenia chronionego przez art. 6 ust. 1 europejskiej konwencji praw człowieka prawa podstawowego do skutecznego środka prawnego przed sądem.

W istocie znaczenie ma intensywność kontroli, w tym całokształt wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych oraz umożliwienie odpowiedniej korekty w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, a nie – moment, w którym jest ona przeprowadzana.

Tymczasem sąd Unii, orzekając w sprawie skargi o stwierdzenie nieważności decyzji w sprawie kontroli, dokonuje sądowej kontroli z punktu widzenia zarówno prawa, jak i okoliczności faktycznych, i ma kompetencje do oceny dowodów i stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

Ponadto przedsiębiorstwa, do których skierowana została decyzja w sprawie kontroli, mają możliwość zakwestionowania jej zgodności z prawem, a takie postępowanie sądowe może zostać wszczęte natychmiast po powzięciu wiadomości o wydaniu tej decyzji, efektem czego nie ma potrzeby czekać z wniesieniem do sądu Unii skargi o stwierdzenie nieważności aż do czasu przyjęcia przez Komisję decyzji końcowej dotyczącej podejrzewanego naruszenia reguł konkurencji.

Wreszcie stwierdzenie nieważności decyzji w sprawie kontroli lub stwierdzenie nieprawidłowości w przeprowadzaniu środków kontrolnych skutkuje niemożnością wykorzystania przez Komisję zebranych w ten sposób informacji do celów postępowania w sprawie naruszenia.

(por. pkt 41, 42, 44–46)

3.        W tym względzie, choć skuteczność kontroli wiąże się z uprzednim przekazaniem przez Komisję wyznaczonym do jej przeprowadzenia urzędnikom wszelkich informacji, które mogą się przyczynić do zrozumienia charakteru i zakresu potencjalnego naruszenia konkurencji, a także informacji dotyczących logistyki kontroli jako takiej, wszystkie te informacje muszą jednak dotyczyć wyłącznie wskazanego przedmiotu kontroli nakazanej w decyzji.

Tymczasem gdy Komisja przed przeprowadzeniem kontroli informuje swych urzędników o wniesieniu przeciwko kontrolowanemu przedsiębiorstwu dodatkowej – niezwiązanej z przedmiotem decyzji w sprawie kontroli – skargi, nie dostarcza ona informacji dotyczącej ogólnego charakteru sprawy. Brak powołania się w ramach przedmiotu tej decyzji na istnienie tej skargi stanowi zatem naruszenie obowiązku uzasadnienia oraz przysługującego danemu przedsiębiorstwu prawa do obrony.

Taka kontrola jest zatem dotknięta nieprawidłowością ze względu na to, że urzędnicy Komisji, dysponujący jeszcze przed jej przeprowadzeniem pewnymi informacjami pozbawionymi związku z przedmiotem tej kontroli, dokonali zajęcia dokumentów nieobjętych określonym w decyzji w sprawie kontroli, i to tym bardziej, gdy w trakcie kontroli urzędnicy zebrali informacje, które doprowadziły do wszczęcia drugiej kontroli i w części stanowiły oparcie dla trzeciej kontroli.

(por. pkt 60, 62–66)