KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
Trstenjak
ippreżentati fl-14 ta’ April 2010 (1)
Kawża C‑271/08
Il-Kummissjoni Ewropea
vs
Ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja
“Nuqqas ta’ Stat li jwettaq obbligu – Artikolu 226 KE – Kuntratti pubbliċi – Għoti ta’ kuntratti għal servizzi li jikkonċernaw il-pensjoni professjonali supplimentari tal-impjegati tas-Servizz Pubbliku Komunali – Ftehim qafas – Direttiva 92/50/KEE – Direttiva 2004/18/KE – Deċiżjoni minn qabel meħuda permezz ta’ ftehim kollettiv favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni – Libertà tan-negozjati kollettivi – Dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi – Relazzjoni bejn drittijiet fundamentali u libertajiet fundamentali”
Werrej
I – Introduzzjoni
II – Il-kuntest ġuridiku
A – Il-leġiżlazzjoni Komunitarja
1. Direttiva 92/50
2. Direttiva 2004/18
B – Id-dritt nazzjonali
1. Liġi dwar it-titjib tal-iskema ta’ pensjoni professjonali supplimentari
2. Ftehim kollettiv dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni għall-impjegati tas-Servizz Pubbliku Komunali
III – Il-fatti
IV – Il-proċedura prekontenzjuża
V – Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja u t-talbiet tal-partijiet
VI – L-argumenti prinċipali tal-partijiet
VII – Analiżi ġuridika
A – Applikabbiltà tad-Direttivi 92/50 u 2004/18 għall-ftehim qafas ibbażati fuq ftehim kollettiv
1. Fuq il-kwistjoni dwar jekk il-ftehim kollettivi humiex esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju, u jekk din l-esklużjoni hijiex trasponibbli għal-libertajiet fundamentali
a) Il-ftehim kollettivi ma humiex esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju
b) Ma teżisti ebda koinċidenza ta’ prinċipju bejn il-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt primarju tal-kompetizzjoni u dak tal-libertŕ ta’ stabbiliment u tal-libertŕ li jiġu pprovduti servizzi
2. Fuq l-effett limitat tal-libertajiet fundamentali fuq terzi
3. Il-klassifikazzjoni tad-dritt għan-negozjati kollettivi u għal-libertà tan-negozjati kollettivi fost id-drittijiet soċjali fundamentali, u r-relazzjoni bejn dawn id-drittijiet fundamentali u l-libertajiet fundamentali
4. Konklużjoni provviżorja
B – Il-kompatibbiltà tal-ftehim qafas inkwistjoni mad-Direttivi 92/50 u 2004/18
1. Il-kwalifika tal-ibliet bħala awtoritajiet kontraenti
2. Il-kwalifika tal-ftehim qafas bħala kuntratti b’titolu oneruż li jaqgħu taħt id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi
a) Riflessjonijiet fuq l-obbligu tal-motivazzjoni u fuq l-oneru tal-prova
b) L-applikabbiltà tad-Direttivi 92/50 u 2004/18 rigward il-ftehim qafas
c) Il-ftehim qafas huma kuntratti b’titolu oneruż
d) In-nuqqas ta’ applikabbiltà tal-esklużjoni li tikkonċerna l-kuntratti ta’ impjieg
e) L-ammont tal-limiti tad-Direttivi 92/50 u 2004/18
i) Id-determinazzjoni tal-limiti applikabbli
ii) In-nuqqas ta’ provi li l-ftehim qafas jeċċedu l-limitu applikabbli
3. Konklużjoni provviżorja
C – Sussidjarjament: riżoluzzjoni ta’ kunflitt bejn id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, minn naħa, u d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertŕ tan-negozjati kollettivi, min-naħa l-oħra
1. Ir-riżoluzzjoni tal-kunflitti bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali: is-sentenzi Viking Line u Laval un Parteneri
2. L-importanza ugwali tad-drittijiet fundamentali u tal-libertajiet fundamentali, u r-riżoluzzjoni tal-kunflitti abbażi tal-prinċipju ta’ proporzjonalitŕ
3. Ir-riżoluzzjoni tal-kunflitt bejn id-Direttivi 92/50 u 2004/18 minn naħa, u d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt funamentali tal-libertŕ tan-negozjati kollettivi, min-naħa l-oħra
4. Konklużjoni provviżorja
VIII – Sinteżi
IX – Konklużjoni
I – Introduzzjoni
1. Din il-kawża tirrigwarda rikors għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu ppreżentat mill-Kummisjoni abbażi tal-Artikolu 226 KE, li permezz tiegħu l-Kummissjoni qed titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex jogħġobha tikkonstata li, peress li ċertu numru ta’ bliet kbar Ġermaniżi kkonkludew ftehim qafas dwar l-iskemi ta’ pensjoni professjonali supplimentari direttament ma’ korpi li jipprovdu skemi ta’ pensjoni magħżula permezz ta’ ftehim kollettiv, mingħajr ma pproċedew għal sejħa għal offerti fuq livell Ewropew, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja naqset milli twettaq l-obbligi tagħha taħt, sal-31 ta’ Jannar 2006, id-Direttiva tal-Kunsill 92/50/KEE, tat-18 ta’ Ġunju 1992, relatata mal-koordinazzjoni ta’ proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti tas-servizz pubbliku [kuntratti pubbliċi għal servizzi] (2), u mill-1 ta’ Frar 2006, id-Direttiva 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-31 ta’ Marzu 2004, fuq koordinazzjoni ta’ proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti għal xogħlijiet pubbliċi, kuntratti għal provvisti pubbliċi u kuntratti għal servizzi pubbliċi [kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet, għal provvisti u għal servizzi] (3).
2. Il-fiżjonomija ta’ din il-kawża hija dovuta, essenzjalment, għall-għażla tattika min-naħa tal-Kummissjoni, li ma tibdiex proċedura ffokalizzata, pereżempju, fuq l-għoti ta’ kuntratti kkontestat ta’ ċerti bliet kbar meqjusa individwalment, iżda li tikkontesta globalment il-prassi ta’ għoti tal-kuntratti segwita mill-ibliet kollha ta’ ċertu daqs. Minħabba l-għażla ta’ din il-proċedura, il-kwistjonijiet tal-produzzjoni tal-prova, mill-perspettiva tal-oneru tal-prova u tal-obbligu ta’ motivazzjoni li għandha l-Kummissjoni, ta’ bilfors jiksbu importanza kruċjali.
3. Din il-proċedura tqajjem ukoll numru ta’ kwistjonijiet ġuridiċi. Bla ebda dubju, l-iktar waħda kumplessa hija dik tar-relazzjoni bejn id-dritt għan-negozjati kollettivi u l-libertà tan-negozjati kollettivi, minn naħa, u d-Direttivi 92/50 u 2004/18 li jimplementaw il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi, min-naħa l-oħra. Il-fatt li l-ksur invokat tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jista’ jiġi attribwit, fl-aħħar mill-aħħar, lid-dispożizzjonijiet tal-ftehim kollettivi tal-ibliet ikkonċernati, tabilħaqq iqajjem il-kwistjoni tal-eżistenza, u tar-riperkussjonijiet, ta’ kunflitt bejn l-obbligi bbażati fuq il-libertajiet fundamentali, minn naħa, u d-dritt għan-negozjati kollettivi u l-libertà tan-negozjati kollettivi min-naħa l-oħra.
4. Kif insostni f’dawn il-konklużjonijiet, id-dritt għan-negozjati kollettivi u l-libertà tan-negozjati kollettivi għandhom jiġu kkunsidrati bħala parti mill-prinċipji ġenerali tad-dritt Komunitarju u, għaldaqstant, bħala drittijiet soċjali fundamentali. Jekk hemm lok li jiġi konkluż formalment li kien hemm nuqqas ta’ osservanza tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, allura għandu jiġi ddeterminat b’liema mod l-obbligu li jiġu osservati d-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jista’ jsir kompatibbli mad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u mad-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi.
II – Il-kuntest ġuridiku
A – Il-leġiżlazzjoni Komunitarja
1. Direttiva 92/50
5. Skont l-Artikolu 1(a)(viii) tad-Direttiva 92/50, il-kuntratti tal-impjieg ma jikkostitwixxux kuntratti pubbliċi għal servizzi.
6. Skont l-Artikolu 8 tad-Direttiva 92/50, il-kuntratti li għandhom bħala għan is-servizzi elenkati fl-Anness I(A) għandhom jingħataw skont id-dispożizzjonijiet tat-Titoli III sa VI.
7. It-Titolu III tad-Direttiva 92/50 jirrigwarda l-għażla ta’ proċeduri ta’ għoti u r-regoli applikabbli għall-proċeduri tal-għoti tal-kuntratti, it-Titolu IV jinkludi r-regoli komuni fil-qasam tekniku, it-Titolu V r-regoli komuni ta’ reklamar, u t-Titolu VI r-regoli komuni dwar il-parteċipazzjoni, il-kriterji ta’ għażla kwalitattiva u l-kriterji għall-għoti tal-kuntratt.
8. L-Anness I(A) għad-Direttiva 92/50 jaqsam is-servizzi fis-sens tal-Artikolu 8 f’16-il kategorija. Il-Kategorija 6 tkopri s-“servizzi finanzjarji”, b’mod partikolari s-“[s]ervizzi ta’ assigurazzjoni” u s-“[s]ervizzi ta’ bankar [bankarji] u investiment”.
2. Direttiva 2004/18
9. Skont l-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18, l-imsemmija direttiva ma għandhiex tapplika għal kuntratti pubbliċi għal servizzi li jikkonċernaw kuntratti ta’ xogħol.
10. Skont l-Artikolu 20 tad-Direttiva 2004/18, il-kuntratti li għandhom bħala l-għan tagħhom servizzi elenkati fl-Anness II(A) għandhom jingħataw skont l-Artikoli 23 sa 55. Dawn l-artikoli jistabbilixxu r-regoli dwar l-ispeċifikazzjonijiet u d-dokumenti tal-kuntratt (Artikoli 23 sa 27), it-tipi differenti ta’ proċeduri (Artikoli 28 sa 34), ir-regoli dwar reklamar u trasparenza (Artikoli 35 sa 43), u t-tmexxija tal-proċedura (Artikoli 44 sa 55).
11. L-Anness II A għad-Direttiva 2004/18 jaqsam is-servizzi f’16-il kategorija. Is-sitt kategorija tkopri s-“servizzi finanzjarji”, b’mod partikolari s-“[s]ervizzi ta’ assigurazzjoni” u s-“[s]ervizzi ta’ bankar [bankarji] u investiment”.
B – Id-dritt nazzjonali
1. Liġi dwar it-titjib tal-iskema ta’ pensjoni professjonali supplimentari
12. L-Artikolu 1 tal-Liġi dwar it-titjib tal-iskema ta’ pensjoni professjonali supplimentari, tad-19 ta’ Diċembru 1974 (Gesetz zur Verbesserung der betrieblichen Altersversorgung, iktar ’il quddiem il-“BetrAVG”) (4), jipprovdi:
“L-approvazzjoni ta’ min iħaddem għall-pensjoni professjonali supplimentari
1. Meta min iħaddem jagħti lil impjegat l-approvazzjoni tiegħu għall-benefiċċji ta’ pensjoni tax-xjuħija, tal-invalidità jew tas-superstiti abbażi tar-relazzjoni tax-xogħol (pensjoni professjonali supplimentari), għandhom japplikaw id-dispożizzjonijiet ta’ din il-liġi. L-implementazzjoni tal-pensjoni professjonali supplimentari tista’ tiġi żgurata direttament minn min iħaddem jew permezz ta’ wieħed mill-korpi ta’ assigurazzjoni li jissemmew fl-Artikolu 1b(2) sa (4). Min iħaddem għandu jwieġeb għall-implementazzjoni tal-benefiċċji li jkun approva anki jekk huwa ma jiżgurax direttament l-implementazzjoni tagħhom.
2. L-iskema ta’ pensjoni supplimentari tirriżulta wkoll meta:
[…]
(3) id-drittijiet futuri għal remunerazzjoni jiġu kkonvertiti fi dritt tal-istess valur għal benefiċċji ta’ pensjoni (konverżjoni tar-remunerazzjoni) jew
[…]”
13. L-Artikolu 1a tal-BetrAVG jipprovdi, b’mod partikolari:
“Dritt għall-pensjoni professjonali supplimentari bil-konverżjoni tar-remunerazzjoni
1. L-impjegati jistgħu jitolbu lil min iħaddimhom sabiex id-drittijiet futuri għal remunerazzjoni tagħhom jiġu allokati, sa 4 % tal-limitu applikabbli tal-kontribuzzjoni għall-iskema ġenerali tal-assigurazzjoni tax-xjuħija, lill-pensjoni professjonali supplimentari tagħhom bil-konverżjoni tar-remunerazzjoni tagħhom. L-implementazzjoni ta’ dan id-dritt tal-impjegat hija prevista bi ftehim. Jekk min iħaddem jaċċetta l-implementazzjoni ta’ dan id-dritt permezz ta’ tipi differenti ta’ fondi ta’ pensjoni (Artikolu 1b(3)), l-implementazzjoni għandha tiġi żgurata b’dan il-mod; f’każ kuntrarju, l-impjegat jista’ jeżiġi li min iħaddmu jikkuntratta għalih assigurazzjoni diretta (Artikolu 1b(2)). […]”
14. L-Artikolu 17 tal-BetrAVG jipprovdi:
“Il-kamp ta’ applikazzjoni ratione personae u l-klawżola tal-ftuħ tal-ftehim
[…]
3. Jistgħu jsiru derogi mill-Artikoli 1a, 2 sa 5, 16, l-ewwel sentenza tal-Artikolu 18a, l-Artikoli 27 u 28 ta’ din il-liġi fil-ftehim kollettivi.[…]
[…]
5. Sa fejn id-drittijiet għal remunerazzjoni jkunu bbażati fuq ftehim kollettiv, jista’ jkun hemm konverżjoni tar-remunerazzjoni għal dawn id-drittijiet biss sakemm dan ikun previst jew awtorizzat permezz ta’ ftehim kollettiv.”
2. Ftehim kollettiv dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni għall-impjegati tas-Servizz Pubbliku Komunali
15. L-Artikolu 2 tal-Ftehim Kollettiv dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni għall-impjegati tas-Servizz Pubbliku Komunali, tat-18 ta’ Frar 2003, (Tarifvertrag zur Entgeltumwandlung für Arbeitnehmer/-innen im kommunalen öffentlichen Dienst, iktar ’il quddiem it-“TV-EUmw/VKA”) huwa redatt kif ġej:
“Prinċipju tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni
Dan il-ftehim kollettiv, flimkien mar-regoli tal-ftehim kollettiv dwar il-pensjoni professjonali supplimentari (l-ATV/ATV-K), jipprovdi l-prinċipji tal-konverżjoni tal-partijiet kontraenti tar-remunerazzjoni għall-finijiet tal-iskema tal-pensjoni professjonali supplimentari.”
16. L-Artikolu 5 tat-TV-EUmw/VKA jipprovdi:
“Implementazzjoni tad-dritt għall-konverżjoni tar-remunerazzjoni
1. L-impjegat għandu jsostni f’terminu utli d-dritt tiegħu għall-konverżjoni tar-remunerazzjoni billi jippreżenta talba bil-miktub lil min iħaddmu. L-impjegat għandu jkun marbut bil-ftehim dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni konkluż ma’ min ħaddmu għal terminu minimu ta’ sena.
[…]”
17. L-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA jipprovdi:
“Metodi ta’ implementazzjoni
Il-konverżjoni tas-salarju fil-kuntest tal-metodi ta’ implementazzjoni previsti mil-Liġi dwar it-titjib tal-iskema tal-pensjoni professjonali supplimentari għandha ssir ma’ korpi pubbliċi tas-sigurtà soċjali supplimentari, bla ħsara għat-tieni u għat-tielet sentenzi. Min iħaddem jista’ wkoll, fil-kuntest tal-pensjoni professjonali supplimentari msemmija fl-ewwel sentenza, jiddetermina l-metodi ta’ implementazzjoni ssuġġeriti mill-grupp finanzjarju tal-banek ta’ tfaddil jew mill-kumpanniji tal-assigurazzjoni komunali. Jekk ikun neċessarju, jistgħu jiġu adottati dispożizzjonijiet li jidderogaw mill-ewwel u mit-tieni sentenzi permezz ta’ ftehim kollettiv fuq livell distrettwali.”
III – Il-fatti
18. Fil-kuntest tal-isforzi li għamlet ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja biex tiffavorixxi l-iżvilupp ta’ pensjoni professjonali supplimentari b’kapitalizzazzjoni għall-impjegati, il-BetrAVG tinvolvi b’mod partikolari leġiżlazzjoni dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni. Din il-konverżjoni tar-remunerazzjoni essenzjalment tfisser li parti mill-paga futura tal-impjegati, jekk huma jkunu jixtiequ, tista’ tintuża għall-pensjoni professjonali supplimentari tagħhom, billi d-drittijiet futuri tagħhom għar-remunerazzjoni jiġu kkonvertiti fi dritt bl-istess valur għal benefiċċji ta’ pensjoni supplimentari.
19. Jekk l-Artikolu 1a tal-BetrAVG jistipula, b’mod ġenerali, li l-impjegati għandhom dritt għal pensjoni professjonali supplimentari bil-konverżjoni tar-remunerazzjoni fil-limiti stabbiliti mil-liġi, l-Artikolu 17(5) tal-BetrAVG jistabbilixxi eċċezzjoni kbira għal dan il-prinċipju. Skont l-imsemmi Artikolu 17(5), il-konverżjoni tar-remunerazzjoni ma tistax issir, għad-drittijiet għal remunerazzjoni li huma bbażati fuq ftehim kollettiv, sakemm dan ma jkunx ġie previst jew awtorizzat permezz ta’ ftehim kollettiv.
20. F’dan il-kuntest, il-Federazzjoni tas-Sindakati tal-Entitajiet Komunali li Jħaddmu (Vereinigung der kommunalen Arbeitgeberverbände, iktar ’il quddiem il-“VKA”) u s-Sindakat tas-Settur tas-Servizzi ver.di - Vereinte Dienstleistungsgewerkschaft eV - fit-18 ta’ Frar 2003, ikkonkludew it-TV-EUmw/VKA, li jagħti lill-impjegati tas-servizz pubbliku komunali dritt għall-konverżjoni tar-remunerazzjoni. Fl-istess ħin, it-TV-EUmw/VKA jirregola ċerti metodi ta’ din il-konverżjoni tar-remunerazzjoni b’mod differenti mill-BetrAVG. Il-VKA kkonkludiet ma’ sindakat ieħor, dbb Tarifunion, ftehim kollettiv li għandu l-istess kontenut.
21. Bil-kontra tal-BetrAVG, it-TV-EUmw/VKA jistabbilixxi espliċitament ma’ liema korpi ta’ assigurazzjoni għandha tiġi implementata l-pensjoni professjonali supplimentari bil-konverżjoni tar-remunerazzjoni. L-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA jipprovdi, b’mod partikolari, li l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, bħala prinċipju, għandha ssir ma’ korpi pubbliċi ta’ assigurazzjoni supplimentari. Madankollu, minbarra l-prinċipju hekk stabbilit, l-entitajiet komunali li jħaddmu jistgħu jagħżlu wkoll, abbażi tal-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, kooperazzjoni mal-grupp finanzjarju tal-banek ta’ tfaddil jew mal-assiguraturi komunali. Barra minn hekk, l-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA jipprovdi espressament il-possibbiltà li jiġu adottati dispożizzjonijiet ta’ deroga permezz ta’ ftehim kollettiv fuq il-livell distrettwali.
22. Minħabba d-deċiżjoni minn qabel meħuda fit-TV-EUmw/VKA li jiġu ffavoriti ċerti korpi ta’ assigurazzjoni li magħhom għandha tiġi implementata l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, din il-konverżjoni tar-remunerazzjoni ġeneralment issir, f’termini sempliċi, f’żewġ stadji. Biex il-konverżjoni tar-remunerazzjoni għall-impjegati differenti tas-servizz pubbliku komunali tkun tista’ ssir, l-entitajiet komunali li jħaddmu jikkonkludu, fl-ewwel stadju, ftehim qafas ma’ korp jew korpi ta’ assigurazzjoni magħżula bil-ftehim kollettiv. Dawn il-ftehim qafas jindikaw tipikament f’liema kundizzjonijiet l-impjegati komunali jistgħu, fit-tieni stadju, jagħżlu l-konverżjoni tar-remunerazzjoni.
IV – Il-proċedura prekontenzjuża
23. Wara li lment ġibed l-attenzjoni tagħha fuq it-TV-EUmw/VKA, il-Kummissjoni informat lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja, b’ittra tat-12 ta’ Ottubru 2005 li, minħabba l-għotja diretta, min-naħa tal-amministrazzjonijiet jew tal-impriżi muniċipali, tal-kuntratti ta’ assigurazzjoni relatati mal-pensjoni professjonali supplimentari lill-korpi u lill-impriżi msemmija fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, mingħajr sejħiet għall-offerti Komunitarji, hija setgħet kisret id-dispożizzjonijiet kemm tal-Artikolu 8 kif ukoll tat-Titoli III sa VI tad-Direttiva 92/50 u, fi kwalunkwe każ, il-prinċipji tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi stabbiliti fl-Artikoli 43 KE u 49 KE, u b’mod partikolari l-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni sottostanti dawn il-prinċipji. Hija stiednet lill-Gvern Ġermaniż sabiex jippreżenta l-osservazzjonijiet tiegħu, abbażi tal-Artikolu 226 KE, f’terminu ta’ xahrejn.
24. Fir-risposta tagħha tad-29 ta’ Marzu 2006, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja sostniet li l-korpi komunali ma jistgħux jiġu kkunsidrati mill-aspett operattiv, fil-kuntest tal-impenji sottoskritti permezz ta’ ftehim kollettiv fil-kapaċità tagħhom ta’ entitajiet li jħaddmu, bħala awtoritajiet kontraenti fis-sens tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi. Hija qalet ukoll li l-iskema ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni u tas-sigurtà soċjali, li tirriżulta mill-ftehim kollettiv u mill-kuntratt ta’ impjieg individwali, ma hijiex kuntratt pubbliku. Barra minn hekk, l-iskema kkontestata mill-Kummissjoni tibbenefika mill-protezzjoni tal-libertà tan-negozjati kollettivi.
25. B’ittra tal-4 ta’ Lulju 2006, il-Kummissjoni nnotifikat lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja l-opinjoni motivata abbażi tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 226 KE. Sabiex tikkunsidra l-bidliet li saru matul iż-żmien fid-dritt Komunitarju, u b’mod partikolari d-dħul fis-seħħ tad-Direttiva 2004/18, il-Kummissjoni temmet l-argument tagħha billi ppreċiżat li r-Repubblika Federali tal-Ġermanja, bl-aġir inkwistjoni, kienet kisret, sal-31 ta’ Jannar 2006, id-dispożizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq tad-Direttiva 92/50 u, mill-1 ta’ Frar 2006, id-dispożizzjonijiet korrispondenti tad-Direttiva 2004/18. Barra minn hekk, hawnhekk il-Kummissjoni kienet qed tara ksur tal-prinċipji tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi, stabbiliti fl-Artikoli 43 KE u 49 KE, u b’mod partikolari tal-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni sottostanti dawn il-prinċipji.
26. B’risposta għall-opinjoni motivata, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja sostniet mill-ġdid il-pożizzjoni tagħha f’ittra tal-15 ta’ Novembru 2006. Barra minn hekk, hija enfasizzat li l-ftehim ta’ implementazzjoni li ġew konklużi mal-korpi ta’ assigurazzjoni ma jistgħux jiġu kkunsidrati separatament. Dawn il-ftehim fil-fatt jagħmlu parti mid-dritt tax-xogħol, jew huma suġġetti għad-dritt tax-xogħol. Issa, skont l-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18, il-kuntratti ta’ impjieg huma esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva. Ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja ppreżentat ukoll rapport ta’ perizja tal-Prof Koenig u tas-Sur Pfromm rigward l-opinjoni motivata tal-Kummissjoni, fejn dawn l-awturi jaslu għall-konklużjoni li, fil-każijiet inkwistjoni, meta tiġi kkunsidrata l-libertà tan-negozjati kollettivi, ma jistax ikun hemm l-obbligu li jiġi ppubblikat avviż ta’ kuntratt u li, fi kwalunkwe każ, dan il-qasam ma jaqax fil-kamp ta’ applikazzjoni kemm ratione personae kif ukoll ratione materiae tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. Ġie spjegat ukoll li l-limiti stipulati f’dawn id-direttivi ma ntlaħqux fil-każijiet individwali.
27. Sabiex jiġi stabbilit jekk l-esklużjoni tar-regoli fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, f’dan il-każ, kinitx oġġettivament iġġustifikata u idonea sabiex jintlaħaq l-għan tal-politika soċjali previst bil-konverżjoni tar-remunerazzjoni, il-Kummissjoni għalhekk għamlet numru ta’ domandi lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja. Skont il-Kummissjoni, ir-risposta tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja tal-1 ta’ Marzu 2007 ma kinitx konvinċenti u b’hekk hija ddeċidiet li tippreżenta rikors.
V – Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja u t-talbiet tal-partijiet
28. Permezz ta’ rikors irreġistrat fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-24 ta’ Ġunju 2008, il-Kummissjoni qed titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex jogħġobha:
– tikkonstata li, peress li ċerti amministrazzjonijiet komunali u impriżi muniċipali li jimpjegaw iktar minn 1 218-il ħaddiem kienu kkonkludew kuntratti għall-għoti ta’ servizzi rigward skemi ta’ pensjoni professjonali supplimentari mingħajr ma għamlu sejħiet għal offerti fuq il-livell Ewropew, billi taw direttament dawn il-kuntratti lill-korpi u lill-impriżi elenkati fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja kisret, sal-31 ta’ Jannar 2006, id-dispożizzjonijiet kemm tal-Artikolu 8 kif ukoll tat-Titoli III sa VI tad-Direttiva 92/50 u, mill-1 ta’ Frar 2006, id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 20 flimkien ma’ dawk tal-Artikoli 23 sa 55 tad-Direttiva 2004/18, u
– tikkundanna lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja għall-ispejjeż.
29. Fir-risposta tagħha li ġiet ippreżentata fis-16 ta’ Settembru 2008, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex jogħġobha:
– tiċħad ir-rikors; u
– tikkundanna lill-Kummissjoni għall-ispejjeż.
30. Fir-replika tagħha, ippreżentata fis-27 ta’ Ottubru 2008, il-Kummissjoni llimitat ir-rikors tagħha. F’dan ir-rigward, hija b’mod partikolari talbet lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex jogħġobha tikkonstata li, peress li ċerti amministrazzjonijiet komunali u impriżi muniċipali li matul is-snin 2004‑2005 kienu jimpjegaw iktar minn 2 044 ħaddiem, li matul is-snin 2006‑2007 kienu jimpjegaw iktar minn 1 827 ħaddiem, u għall-kuntratti mogħtija mill-2008 ’l quddiem, kienu jimpjegaw iktar minn 1 783 ħaddiem, kienu kkonkludew kuntratti ta’ provvista ta’ servizzi relatati mal-iskema ta’ pensjoni professjonali supplimentari mingħajr ma għamlu sejħiet għall-offerti fuq livell Ewropew, billi taw dawn il-kuntratti direttament lill-korpi u lill-impriżi elenkati fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja kisret, sal-31 ta’ Jannar 2006, id-dispożizzjonijiet kemm tal-Artikolu 8 kif ukoll tat-Titoli III sa VI tad-Direttiva 92/50 u, mill-1 ta’ Frar 2006, id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 20 flimkien mad-dispożizzjonijiet tal-Artikoli 23 sa 55 tad-Direttiva 2004/18.
31. Fil-kontroreplika tagħha tat-12 ta’ Diċembru 2008, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja mill-ġdid talbet biex ir-rikors jinċaħad.
32. B’digriet tal-President tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-5 ta’ Diċembru 2008, ir-Renju tad-Danimarka u r-Renju tal-Isvezja ġew ammessi sabiex jintervjenu insostenn tat-talbiet tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja. Huma ppreżentaw in-noti ta’ intervent tagħhom fl-14 u fil-15 ta’ April 2009 rispettivament filwaqt li l-Kummissjoni ppreżentat l-osservazzjonijiet tagħha dwar dawn in-noti ta’ intervent fit-30 ta’ Ġunju 2009.
33. Ir-rappreżentanti tal-Kummissjoni, tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja, tar-Renju tad-Danimarka u tar-Renju tal-Isvezja ppreżentaw l-osservazzjonijiet tagħhom waqt is-seduta tat-12 ta’ Jannar 2010.
VI – L-argumenti prinċipali tal-partijiet
34. Essenzjalment, il-Kummissjoni tikkontesta l-kompatibbiltà mad-Direttivi 92/50 u 2004/18 tad-deċiżjoni preċedenti meħuda fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni. Il-Kummissjoni hija tal-fehma li din il-klawżola tal-ftehim kollettiv, li tillimita l-għażla magħmula mill-entitajiet komunali li jħaddmu tal-korpi ta’ assigurazzjoni li magħhom kellha tiġi implementata l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, tmur kontra d-direttivi. Għaldaqstant, l-għoti tal-kuntratti differenti bilfors jimplika ksur ta’ dawn id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi peress li l-limiti applikabbli nqabżu.
35. F’dan ir-rigward, il-Kummissjoni qed tieħu bħala punt ta’ tluq il-fehma li d-Direttivi 92/50 u 2004/18 għandhom japplikaw fir-rigward tal-ftehim qafas li l-entitajiet komunali li jħaddmu jikkonkludu mal-korpi ta’ assigurazzjoni magħżula. B’mod konkret, dawn il-ftehim qafas għandhom jiġu kkunsidrati bħala kuntratti pubbliċi għal servizzi fis-sens tad-Direttivi 92/50 u 2004/18, li l-valur kuntrattwali tagħhom jaqbeż il-limiti rilevanti, għal numru kbir ta’ bliet prinċipali Ġermaniżi. L-għoti ta’ dawn il-kuntratti għal servizzi għalhekk għandu jsir fl-osservanza tad-dispożizzjonijiet ta’ dawn id-direttivi.
36. Skont il-Kummissjoni, din l-evalwazzjoni lanqas ma tiġi affettwata mill-fatt li d-deċiżjoni preċedenti favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni ġiet innegozjata permezz ta’ ftehim kollettiv bejn il-VKA u s-sindakati. Id-dritt Komunitarju fil-fatt ma jinvolvi ebda restrizzjoni ġenerali bbażata fuq il-libertà tan-negozjati kollettivi. Barra minn hekk, l-obbligu li ssir sejħa għal offerti ma tirrigwardax il-kwistjoni tal-organizzazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg effettiva tal-uffiċjali komunali differenti.
37. Fl-ewwel lok, il-Gvern Ġermaniż invoka kontra r-rikors tal-Kummissjoni l-argument li jgħid li d-dritt Komunitarju tal-kuntratti pubbliċi ma huwiex applikabbli f’każ ta’ din ix-xorta. Huwa fil-fatt determinat li d-deċiżjoni tal-għażla kkontestata mill-Kummissjoni ttieħdet mill-imsieħba soċjali, u għalhekk għandha tiġi evalwata fir-rigward tal-libertà tan-negozjati kollettivi. Minn din l-evalwazzjoni jirriżulta li d-deċiżjoni preċedenti li qed tiġi kkontestata favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni, li hija inkluża fil-ftehim kollettiv ikkontesat f’dan il-każ, u t-teħid ta’ din id-deċiżjoni fil-ftehim qafas differenti ma jaqgħux tabilħaqq taħt id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. F’dan ir-rigward, il-Ġvern Ġermaniż qed jitlob sabiex tiġi applikata b’analoġija l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-kawżi Albany (5) u Van der Woude (6). Barra minn hekk, l-applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi twassal b’mod ċar sabiex l-entitajiet pubbliċi li jħaddmu u l-impjegati tagħhom jitqiegħdu fi żvantaġġ fil-konfront tal-entitajiet privati li jħaddmu u l-impjegati tagħhom, peress li tal-ewwel jiċċaħħdu mill-possibbiltà li jagħżlu l-korpi ta’ assigurazzjoni permezz ta’ ftehim kollettiv.
38. Mill-aspett tal-fatti, il-Gvern Ġermaniż jenfasizza, f’dan il-kuntest, li d-dritt tal-impjegati tas-servizz pubbliku komunali għall-konverżjoni tar-remunerazzjoni u l-metodi tagħha huma bbażati fuq il-ftehim kollettiv. F’dan ir-rigward, huwa josserva, b’mod partikolari, li skont l-ewwel sentenza tal-Artikolu 1a(1) tal-BetrAVG, l-impjegati, fil-konfront ta’ min iħaddimhom, għandhom legalment dritt għall-konverżjoni tar-remunerazzjoni li ma tkunx ibbażata fuq il-ftehim kollettiv. L-għażla tal-korp ta’ assigurazzjoni għall-implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni – mitluba mill-impjegat – bażikament tappartjeni għal min iħaddem. Madankollu, fir-rigward tar-remunerazzjoni prevista mill-ftehim kollettiv, tista’ ssir konverżjoni biss, skont l-Artikolu 17(5) tal-BetrAVG, jekk u sa fejn din tkun prevista jew awtorizzata mill-ftehim kollettiv. Peress li din il-possibbiltà hija prevista fit-TV-EUmw/VKA, il-leġiżlazzjoni inkwistjoni fil-qasam tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni taqa’ biss taħt il-ftehim kollettiv.
39. Skont il-Gvern Ġermaniż, il-partijiet għall-ftehim kollettiv għamlu użu mill-possibbiltà prevista fl-Artikolu 17(3) tal-BetrAVG li jidderogaw minn diversi dispożizzjonijiet tal-BetrAVG. Id-deċiżjoni preċedenti kkontestata mill-Kummissjoni, li fiha jintgħażlu ċerti korpi ta’ assigurazzjoni li magħhom għandha tiġi implementata l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, f’dan il-kuntest tikkostitwixxi limitu għall-possibbiltà tal-għażla ta’ min iħaddem abbażi tal-Artikolu 1a(1) tal-BetrAVG. B’hekk, min iħaddem qed jiċċaħħad mis-setgħa tiegħu li jagħżel soluzzjoni miftiehma b’mod konġunt mill-partijiet għall-ftehim kollettiv. L-interessi tal-ħaddiema diġà ttieħdu inkunsiderazzjoni meta saret l-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni.
40. Skont il-Gvern Ġermaniż, anki jekk id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi kienu, bħala prinċipju, applikabbli għal każ bħal dak inkwistjoni, il-ftehim qafas ikkontestati mill-Kummissjoni bilfors jaqgħu barra mill-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tad-Direttivi 92/50 u 2004/18.
41. Meta jiġi kkunsidrat il-fatt li l-klawżoli tal-ftehim kollettiv iċaħħdu lill-entitajiet komunali li jħaddmu mis-setgħa deċiżjonali rigward l-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni, ikun kontra l-istruttura tat-test li dawn l-entitajiet li jħaddmu jiġu kkunsidrati bħala awtoritajiet kontraenti fis-sens tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. Barra minn hekk, il-ftehim qafas konklużi mill-entitajiet komunali li jħaddmu mal-korpi ta’ assigurazzjoni fihom infushom ma jistabbilixxux relazzjoni ta’ assigurazzjoni, iżda jiffissaw biss il-kundizzjonijiet li fihom il-ħaddiema jistgħu jikkonkludu l-kuntratti individwali ta’ assigurazzjoni mal-korpi ta’ assigurazzjoni. Inġenerali, min iħaddem jikkonkludi wkoll diversi ftehim qafas ta’ dan it-tip ma’ korpi ta’ assigurazzjoni differenti. Barra minn hekk, dawn il-ftehim qafas ma humiex kuntratti b’titolu oneruż, id-deroga abbażi tal-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18 tkopri l-ftehim qafas, u l-Kummissjoni bbażat ruħha, biex tikkalkula l-ammont tal-kuntratt tal-ftehim individwali, fuq premessi żbaljati.
42. Ir-Renju tad-Danimarka u r-Renju tal-Isvezja jsostnu t-talbiet tal-Ġermanja sabiex ir-rikors għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu jinċaħad.
43. B’mod partikolari, ir-Renju tad-Danimarka jikkunsidra li l-iskema Daniża tal-pensjoni professjonali supplimentari tkun mhedda li kieku l-Qorti tal-Ġustizzja kellha tasal għall-konklużjoni li l-kuntratti ta’ ċertu ammont li l-entitajiet li jħaddmu tas-settur pubbliku u s-sindakati jikkonkludu dwar l-allokazzjoni tal-fondi għall-finijiet tas-sigurtà soċjali tal-pensjoni tal-impjegati tas-settur pubbliku għandhom ikunu s-suġġett ta’ sejħa għall-offerti.
44. Fl-osservazzjonijiet tagħhom, kemm ir-Renju tad-Danimarka kif ukoll ir-Renju tal-Isvezja jsostnu li s-sentenzi Albany u Van der Woude, iċċitati iktar ’il fuq huma applikabbli. Anki jekk il-punt tat-tluq għandu jkun il-prinċipju tal-applikabbiltà tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi għal fatti bħal dawk f’dan il-każ, għandu jiġi kkunsidrat li d-dispożizzjonijiet kuntrattwali dwar il-pensjoni professjonali supplimentari jirriżultaw direttament mill-ftehim kollettiv. Barra minn hekk, intlaħaq biss ftehim dwar liema korp ta’ assigurazzjoni għandu jamministra l-fondi tal-pensjoni. Madankollu l-kontribuzzjoni hija biss tal-impjegat, b’mod li dan ma jistax ikun kuntratt fuq il-provvista ta’ servizz lill-entitajiet li jħaddmu tas-settur pubbliku. Barra minn hekk, huwa rilevanti l-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18, li jipprovdi li l-imsemmija direttiva ma hijiex applikabbli fir-rigward tal-kuntratti ta’ impjieg.
VII – Analiżi ġuridika
A – Applikabbiltà tad-Direttivi 92/50 u 2004/18 għall-ftehim qafas ibbażati fuq ftehim kollettiv
45. L-ewwel domanda ta’ prinċipju li għandha titwieġeb f’din il-kawża hija dik dwar jekk id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jistgħux jiġu applikati għall-ftehim qafas li huma bbażati fuq ftehim kollettiv.
46. F’dan il-kuntest, il-kwistjoni kontenzjuża hija, b’mod partikolari, jekk il-ftehim qafas inkwistjoni jistgħux jaqgħu taħt id-dispożizzjonijiet tad-dritt primarju li jikkonċernaw il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi.
47. Peress li d-Direttivi 92/50 u 2004/18 ġew adottati abbażi tad-dispożizzjonijiet dwar il-kompetenzi tal-kapitoli tat-Trattat KE dwar il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi, in-nuqqas ta’ applikabbiltà ta’ dawn il-libertajiet fundamentali fir-rigward tal-ftehim qafas inkwistjoni fil-fatt ikollha l-konsegwenza – fil-kuntest ta’ interpretazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi konformi mad-dritt primarju – li dawn il-ftehim qafas bilfors ikunu esklużi wkoll mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.
48. L-argumenti li ġew invokati kontra l-applikabbiltà tal-libertajiet fundamentali fir-rigward tal-ftehim qafas inkwistjoni jistgħu jissarrfu fi tliet argumenti.
49. Il-punt ta’ tluq tal-ewwel argument huwa l-idea li l-ftehim kollettivi – u għaldaqstant anki l-ftehim qafas li jkunu bbażati fuq il-ftehim kollettivi – huma esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju. Din l-esklużjoni mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-kompetizzjoni tista’ tiġi trasposta għal-libertajiet fundamentali, b’tali mod li l-ftehim qafas li jkunu bbażati fuq ftehim kollettiv huma wkoll esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertajiet fundamentali.
50. It-tieni argument li, żgur, ma ġiex sistematikament segwit mill-Gvern Ġermaniż, iżda li jidher f’uħud mill-kummenti tiegħu bħala idea fundamentali, huwa bbażat fuq il-prinċipju tan-nuqqas ta’ effett tal-libertajiet fundamentali fuq terzi. B’mod partikolari f’dan il-kuntest, meta tiġi kkunsidrata l-parteċipazzjoni tar-rappreżentanti tal-ħaddiema għall-konklużjoni tal-ftehim kollettiv, tqum il-kwistjoni dwar jekk applikazzjoni tal-libertajiet fundamentali għall-ftehim qafas li jkunu bbażati fuq ftehim kollettiv tmurx kontra l-prinċipju tan-nuqqas ta’ effett tal-libertajiet fundamentali fuq terzi.
51. It-tielet argument, invokat sussidjarjament, huwa bbażat fuq id-definizzjoni tal-libertà tan-negozjati kollettivi bħala dritt soċjali fundamentali, u fuq ir-rabta bejn id-drittijiet fundamentali u l-libertajiet fundamentali. F’dan il-kuntest, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja b’mod partikolari ssostni li l-ftehim qafas li jkunu bbażati fuq ftehim kollettiv jaqgħu taħt il-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali, b’tali mod li dawn ma jistgħux jiġu evalwati iktar fir-rigward tal-libertajiet fundamentali.
52. Issa biħsiebni neżamina t-tliet argumenti.
1. Fuq il-kwistjoni dwar jekk il-ftehim kollettivi humiex esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju, u jekk din l-esklużjoni hijiex trasponibbli għal-libertajiet fundamentali
53. Il-punt ta’ tluq – żbaljat – ta’ dan l-ewwel argument hija l-ipoteżi li d-dispożizzjonijiet tal-ftehim kollettivi ma humiex, bħala prinċipju, suġġetti għar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju, u li l-eċċezzjonijiet għall-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju huma direttament trasponibbli għal-libertajiet fundamentali. Għaldaqstant, dan l-argument ma jistax jintlaqa’.
a) Il-ftehim kollettivi ma humiex esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju
54. Il-Qorti tal-Ġustizzja diġà tat deċiżjoni rigward l-applikabbiltà tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju għall-ftehim kollettivi u għad-dispożizzjonijiet li huma bbażati fuq ftehim kollettiv fi tliet sentenzi li stabbilixxew prinċipju tal-21 ta’ Settembru 1999 fil-kawżi Albany (7), Brentjens’ (8) u Drijvende Bokken (9).
55. Dawn il-kawżi kienu jirrigwardaw il-kompatibbiltà ta’ skema nazzjonali ta’ pensjoni professjonali mar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju. Il-kwistjoni ċentrali kienet jekk il-fatt li r-reġistrazzjoni obbligatorja fi skema ta’ pensjoni professjonali li ġiet stabbilita fuq l-inizjattiva tar-rappreżentanti ta’ min iħaddem u tal-ħaddiema ta’ settur ekonomiku għall-impriżi kollha ta’ dan is-settur setgħetx tikkostitwixxi ksur tad-dispożizzjonijiet kemm tal-Artikolu 10 KE kif ukoll tal-Artikolu 81 KE, jew tal-Artikolu 86(1) KE u tal-Artikolu 82 KE. F’dan il-kuntest, għandu jiġi ddeterminat jekk anki, u f’liema kundizzjonijiet, ftehim kollettiv bejn min iħaddem u l-ħaddiema ta’ settur partikolari, li jistabbilixxi skema ta’ pensjoni professjonali għal dak is-settur, jistax jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 81(1) KE.
56. Sabiex ikunu ċċarati r-relazzjonijiet bejn ir-regoli tal-kompetizzjoni tat-Trattat u d-dispożizzjonijiet tal-ftehim kollettivi, il-Qorti tal-Ġustizzja qabel xejn fakkret l-għanijiet tal-politika fil-qasam soċjali u tal-ħarsien soċjali stabbiliti fl-Artikoli 2 KE u 3(1)(j) KE (10) u f’dan il-kuntest enfasizzat li d-dritt tal-assoċjazzjoni, l-istess bħall-ftehim kollettivi, huma espressament ikkunsidrati fid-dritt primarju u fil-ftehim fuq il-politika soċjali (11).
57. Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonstatat li ċerti effetti restrittivi tal-kompetizzjoni huma inerenti għall-ftehim kollettivi konklużi bejn organizzazzjonjiet li jirrappreżentaw lil min iħaddem u lill-ħaddiema. Madankollu, l-għanijiet ta’ politika soċjali mfittxa minn dawn il-ftehim jiġu serjament kompromessi li kieku l-imsieħba soċjali kellhom ikunu suġġetti għall-Artikolu 81(1) tat-Trattat fit-tfittxija komuni għal miżuri intiżi sabiex itejbu l-kundizzjonijiet ta’ impjieg u tax-xogħol (12). Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeduċiet minn dan, li minn interpretazzjoni utli u koerenti tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat, ikkunsidrati flimkien, jirriżulta li ftehim konklużi fil-kuntest ta’ negozjati kollettivi bejn imsieħba soċjali fid-dawl ta’ dawn l-għanijiet għandhom jitqiesu, minħabba n-natura u s-suġġett tagħhom, li ma jaqgħux taħt l-Artikolu 81(1) KE (13).
58. F’dawn is-sentenzi, b’hekk il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-ftehim kollettivi – u konsegwentement anki l-liġijiet u d-deċiżjonijiet li jkunu bbażati fuq ftehim kollettivi – huma esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 81 KE jekk jiġu sodisfatti żewġ kundizzjonijiet: li l-ftehim ikun konkluż 1) fil-kuntest ta’ negozjati kollettivi (14) u 2) bil-għan li jittejbu l-kundizzjonijiet ta’ impjieg u tax-xogħol (15).
59. Peress li n-nuqqas ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni fir-rigward ta’ ftehim li huma bbażati fuq ftehim kollettivi ma hijiex xi ħaġa awtomatika, iżda għandha tkun evalwata każ b’każ, il-Qorti tal-Ġustizzja, f’dawn is-sentenzi, ma eskludietx lill-ftehim kollettivi mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju. Bil-kontra, hija kkonstatat, meta rreferiet għat-teħid inkunsiderazzjoni tal-ftehim kollettivi tad-dritt tax-xogħol fid-dritt Komunitarju primarju, u għaldaqstant fil-kuntest ta’ interpretazzjoni sistemika tat-Trattat, l-eżistenza ta’ limitu inerenti għall-Artikolu 81 KE għal dak li jirrigwarda l-ftehim kollettivi li jkollhom kontenut partikolari (16).
60. Din l-evalwazzjoni ma ġietx affettwata mill-fatt li l-Qorti tal-Ġustizzja, kemm fis-sentenzi tagħha Albany, Brentjens’ u Drijvende Bokken kif ukoll fis-sentenza sussegwenti tagħha Van der Woude (17), uriet l-ikbar retiċenza sabiex teżamina jekk il-ftehim kollettivi ġewx konklużi sabiex jittejbu l-kundizzjonijiet ta’ impjieg u tax-xogħol. Huwa minnu li, f’dawn is-sentenzi kien ikun aħjar ukoll li kieku sar eżami iktar dettaljat tal-kontenut tad-dispożizzjonijiet tal-ftehim kollettivi inkwistjoni sabiex fil-każijiet li effettivament jitressqu quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja jitneħħa kwalunkwe suspett ta’ abbuż tal-ispazji tal-libertà li tħallew lill-imħsieba soċjali mid-dritt tal-kompetizzjoni (18). Għaldaqstant, fil-kuntest tal-analiżi ġuridika sistemika u globali ta’ dawn is-sentenzi, hija sempliċement ħadet ħsieb li tikkonstata li huma biss il-ftehim kollettivi li għandhom kontenut partikolari li jiġu esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 81(1) KE (19).
61. F’dan il-kuntest, l-Avukat Ġenerali Fennelly ġustament osserva, fil-konklużjonijiet tiegħu ppreżentati fil-kawża Van der Woude, li l-portata tal-“eċċezzjoni Albany”, bħala eċċezzjoni għall-kamp ġenerali ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 81 KE, għandha tiġi interpetata b’mod restrittiv. Il-ftehim kollettivi li jaffettwaw b’mod sinjifikattiv il-kompetizzjoni b’hekk jistgħu jiġu kkontestati minħabba li l-ftehim ikkonċernat ma jkollux għan awtentikament soċjali għaliex ir-restrizzjonijiet li jirriżultaw minnu jmorru lil hinn minn dak li jkun neċessarju biex jintlaħaq l-imsemmi għan (20). Dan evidentement jimplika eżami fuq il-mertu tal-kwistjoni dwar jekk il-ftehim kollettivi, jew id-dispożizzjonijiet differenti tagħhom, ġewx tabilħaqq konklużi sabiex jittejbu l-kundizzjonijiet tal-ħajja u tax-xogħol.
62. Mill-kunsiderazzjonijiet magħmula iktar ’il fuq, nikkonkludi li fis-sentenzi tagħha Albany, Brentjens’ u Drijvende Bokken, il-Qorti tal-Ġustizzja ma stabbilixxiet ebda eċċezzjoni ġenerali għar-regoli tal-kompetizzjoni tad-dritt primarju għall-ftehim kollettivi. Dawn is-sentenzi għandhom jiġu interpretati fis-sens li stabbilixxew limitu għall-Artikolu 81 KE inerenti fid-dritt primarju fir-rigward tal-ftehim kollettivi li jkollhom kontenut partikolari.
b) Ma teżisti ebda koinċidenza ta’ prinċipju bejn il-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt primarju tal-kompetizzjoni u dak tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi
63. Il-punt ta’ tluq tal-argument tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja huwa l-prinċipju li r-restrizzjonijiet u l-eċċezzjonijiet applikabbli fid-dritt tal-kompetizzjoni huma bażikament trasponibbli għal-libertajiet fundamentali. F’dan il-kuntest, hija tissuġġerixxi b’mod partikolari lill-Qorti tal-Ġustizzja li l-evalwazzjonijiet u l-prinċipji li jinsabu fis-sentenzi Albany, Brentjens’ u Drijvende Bokken għandhom jiġu kkunsidrati b’analoġija – u b’hekk mingħajr verifika fir-rigward tal-karatteristiċi partikolari tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u tal-libertà ta’ stabbiliment – fil-każ inkwistjoni.
64. Fil-fehma tiegħi, dan l-argument tal-Gvern Ġermaniż ma jistax jintlaqa’.
65. Anki jekk id-dispożizzjonijiet applikabbli, kemm fil-qasam tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u tal-libertà ta’ stabbiliment kif ukoll fil-qasam tal-kompetizzjoni libera, jieħdu inkunsiderazzjoni l-għan tat-twettiq tas-suq intern, il-fatt li ftehim jew attività jkun eskluż mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni ma jfissirx bilfors li huwa wkoll eskluż mill-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli dwar il-moviment liberu (21).
66. Barra minn hekk, skont ġurisprudenza li fil-preżent hija stabbilita, il-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra wkoll li ftehim jew attività tista’, filwaqt li taqa’ taħt id-dispożizzjonijiet dwar il-moviment liberu, tkun eskluża mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar il-kompetizzjoni, u viċe versa (22).
67. Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, mhux bilfors li l-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat dwar il-kompetizzjoni u dak tal-libertajiet fundamentali jikkoinċidu. Konsegwentement, il-fatt li d-dispożizzjonijiet tal-ftehim kollettivi intiżi għat-titjib tal-kundizzjonijiet ta’ impjieg u tax-xogħol ma jaqgħux, skont it-termini tas-sentenzi Albany, Brentjens’ u Drijvende Bokken, taħt l-Artikolu 81 KE, ma jfissirx bilfors li l-imsemmija dispożizzjonijiet tal-ftehim kollettivi lanqas ma jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi.
68. Għandu jingħad ukoll, sussidjarjament, li, anki jekk ir-relazzjoni bejn il-libertà tan-negozjati kollettivi u d-dritt primarju tal-kompetizzjoni, minn naħa, u l-libertà tan-negozjati kollettivi u l-libertajiet fundamentali, min-naħa l-oħra, għandha tiġi organizzata b’mod analogu, dan ma jfissirx li r-regoli inklużi fis-sentenzi Albany, Brentjens’ u Drijvende Bokken jistgħu sempliċement jiġu trasposti f’din il-kawża. Bil-kontra, ir-regoli u l-evalwazzjonijiet inklużi f’dawn is-sentenzi fil-qasam tad-dritt tal-kompetizzjoni għandhom jiġu mistħarrġa billi jittieħed inkunsiderazzjoni r-rikonoxximent tal-libertà tan-negozjati kollettivi bħala dritt fundamentali (23) (24).
2. Fuq l-effett limitat tal-libertajiet fundamentali fuq terzi
69. L-applikabbiltà tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u tal-libertà ta’ stabbiliment fil-qasam tan-negozjati kollettivi lanqas ma hija kkonfutata mill-argument ikkonċepit f’dan il-każ min-nuqqas ta’ effett ta’ dawn il-libertajiet fundamentali fuq terzi.
70. Skont dan l-argument, il-ftehim qafas inkwistjoni f’din il-kawża fl-aħħar mill-aħħar huma bbażati fuq ftehim kollettiv li ġie nnegozjat bejn l-entitajiet li jħaddmu tas-settur pubbliku u r-rappreżentanti tal-ħaddiema. Fid-dawl tan-nuqqas ta’ effett tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi u tal-libertà ta’ stabbiliment fuq terzi, il-parteċipazzjoni tal-ħaddiema fil-ftehim kollettivi bażikament tipprekludi l-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar il-libertajiet fundamentali rigward il-ftehim kollettivi u l-ftehim li jirriżultaw minn dawn il-ftehim kollettivi, li ġew konklużi għall-implementazzjoni tagħhom.
71. Fl-ewwel lok, għandu jiġi kkontestat l-argument li t-TV-EUmw/VKA ġie konkluż bejn il-VKA, minn naħa, u s-sindakati, min-naħa l-oħra. Peress li l-entitajiet komunali li jħaddmu, u għaldaqstant, bl-istess mod, fil-kwalità tagħhom bħala korpi tal-Istat obbligati li jirrispettaw il-libertajiet fundamentali, kienu partijiet għall-konklużjoni tal-ftehim kollettiv, din setgħet, l-iktar, tkun kwistjoni ta’ effett indirett tal-libertajiet fundamentali fuq terzi, b’detriment għas-sindakati li kienu wkoll partijiet għat-tfassil tal-ftehim kollettiv.
72. Barra minn hekk, f’dan il-kuntest għandu jitfakkar li skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-Artikoli 39 KE, 43 KE u 49 KE ma jirregolawx biss l-azzjoni tal-awtoritajiet pubbliċi, iżda japplikaw ukoll għal-liġijiet ta’ natura oħra intiżi sabiex jirregolaw, b’mod kollettiv, ix-xogħol li għalih tingħata paga, ix-xogħol indipendenti u l-provvista ta’ servizzi (25).
73. Id-deċiżjoni li b’hekk tiġi inkluża l-leġiżlazzjoni kollettiva tax-xogħol fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertajiet fundamentali hija ġġustifikata mill-konstatazzjoni li l-kundizzjonijiet tax-xogħol fid-diversi Stati Membri huma rregolati, xi drabi permezz ta’ dispożizzjonijiet ta’ natura leġiżlattiva jew regolatorja, u drabi oħra permezz ta’ ftehim kollettivi u atti oħra konklużi jew adottati minn individwi. Għalhekk, esklużjoni tal-leġiżlazzjoni kollettiva tax-xogħol mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertajiet fundamentali b’hekk, probabbilment tista’ wkoll toħloq inugwaljanzi fir-rigward tal-applikazzjoni tal-obbligi bbażati fuq waħda mil-libertajiet fundamentali tad-dritt primarju (26).
74. Minn din l-analiżi nikkonkludi li l-prinċipju tan-nuqqas ta’ effett tal-libertajiet fundamentali fuq terzi ma jipprovdi l-ebda argument kontra l-applikabbiltà tad-dispożizzjonijiet dwar il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi fir-rigward tal-ftehim qafas li huma bbażati fuq il-ftehim kollettiv inkwistjoni f’din il-kawża.
3. Il-klassifikazzjoni tad-dritt għan-negozjati kollettivi u għal-libertà tan-negozjati kollettivi fost id-drittijiet soċjali fundamentali, u r-relazzjoni bejn dawn id-drittijiet fundamentali u l-libertajiet fundamentali
75. L-argument li jgħid li l-organizzazzjoni tal-kundizzjonijiet tax-xogħol tal-impjegati tas-servizzi komunali fit-TV-EUmw/VKA taqa’ taħt id-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, b’tali mod li l-kontenut ta’ dan il-ftehim kollettiv u tal-ftehim li jirriżultaw minnu ma jaqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi lanqas ma huwa konvinċenti.
76. Skont ġurisprudenza stabbilita, id-drittijiet fundamentali huma parti integrali mill-prinċipji ġenerali tad-dritt li l-Qorti tal-Ġustizzja tiggarantixxi r-rispett tagħhom (27). Biex tiddefinixxi dawn id-drittijiet fundamentali, il-Qorti tal-Ġustizzja tispira ruħha mit-tradizzjonijiet kostituzzjonali komuni għall-Istati Membri u mill-indikazzjonijiet ipprovduti mit-trattati internazzjonali dwar il-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali li għalihom l-Istati Membri kkooperaw jew aderixxew.
77. Id-dritt għan-negozjati kollettivi huwa rikonoxxut kemm mill-istrumenti internazzjonali differenti li għalihom l-Istati Membri kkoperaw jew aderixxew, bħall-Karta Soċjali Ewropea, iffirmata f’Torino fit-18 ta’ Ottubru 1961 (28), li inċidentalment tissemma espressament fl-Artikolu 136 KE, kif ukoll mill-istrumenti mfassla mill-imsemmija Stati Membri fuq il-livell Komunitarju jew fil-kuntest tal-Unjoni, bħall-Karta Komunitarja tad-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Ħaddiema, adottata waqt is-sessjoni tal-Kunsill Ewropew, fid-9 ta’ Diċembru 1989, fi Strasbourg, li wkoll tissemma fl-Artikolu 136 KE (29), u l-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, ipproklamata fis-7 ta’ Diċembru 2000 f’Nice (30).
78. F’dan il-kuntest, id-dritt għan-negozjati kollettivi u l-libertà tan-negozjati kollettivi li timplika dan id-dritt għandhom bla ebda dubju jiġu rrikonoxxuti anki bħala drittijiet fundamentali li jagħmlu parti integrali mill-prinċipji ġenerali tad-dritt Komunitarju (31).
79. Barra minn hekk, it-Trattat ta’ Lisbona – li ma huwiex applikabbli ratione temporis għal dan il-każ – saħħaħ l-inkorporazzjoni tad-dritt għan-negozjati kollettivi fid-dritt primarju peress li stabbilixxa, fl-Artikolu 6 TUE, in-natura vinkolanti tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea. Minn din ir-referenza ġenerali għall-Karta, id-dritt għan-negozjati kollettivi previst fl-Artikolu 28 tal-Karta issa ġie espliċitament riprodott fid-dritt primarju (32).
80. Madankollu, wieħed ma jistax jiddeduċi awtomatikament mir-rikonoxximent, bħala drittijiet fundamentali, tad-dritt għan-negozjati kollettivi u tal-libertà tan-negozjati kollettivi li tirriżulta minnu, li l-ftehim kollettivi li ġew konklużi bl-applikazzjoni ta’ dawn id-drittijiet fundamentali, kif ukoll il-ftehim li jirriżultaw minnhom, huma awtomatikament esklużi, minħabba l-kontenut tagħhom, mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertajiet fundamentali.
81. F’każ ta’ kunflitt bejn dritt fundamentali u libertà fundamentali, fil-fatt għandu jiġi ammess il-prinċipju li ż-żewġ kunċetti ġuridiċi jinsabu fuq l-istess livell ta’ importanza. Dan it-trattament ugwali jfisser, minn naħa, li l-libertajiet fundamentali jistgħu jiġu ristretti fl-interess tad-drittijiet fundamentali. Madankollu jimplika wkoll, min-naħa l-oħra, li l-eżerċizzju tal-libertajiet fundamentali jista’ jiġġustifika restrizzjoni tad-drittijiet fundamentali (33).
82. Il-fatt li d-dritt għan-negozjati kollettivi u l-libertà tan-negozjati kollettivi għandhom in-natura ta’ drittijiet fundamentali għaldaqstant ma jeskludix la l-ftehim kollettivi konklużi fl-eżerċizzju ta’ dawn id-drittijiet u lanqas il-ftehim li jirriżultaw minnhom, konklużi b’implementazzjoni ta’ dawn il-ftehim kollettivi awtomatikament u għalkollox mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi.
83. Minn dan jirriżulta awtomatikament li l-argument li jgħid li kemm il-ftehim kollettivi nnegozjati fl-eżerċizzju tad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u tad-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi kif ukoll il-ftehim li jirriżultaw minnhom jaqgħu awtomatikament barra mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi – u tad-dritt sekondarju li jirriżulta minnhom – ma jistax jintlaqa’.
84. Bil-kontra, meta jirriżulta kunflitt bejn dawn il-libertajiet fundamentali, minn naħa, u dawn id-drittijiet fundamentali, min-naħa l-oħra, għandu jiġi mistħarreġ jekk il-libertajiet fundamentali, fid-dawl taċ-ċirkustanzi kollha tal-kawża, jistgħux jiġġustifikaw restrizzjoni tad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u tad-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi jew, bil-maqlub, jekk dawn id-drittijiet fundamentali jirrikjedux li l-validità ta’ dawn il-libertajiet fundamentali u tad-dritt sekondarju bbażat fuqhom għandhiex tiġi llimitata.
4. Konklużjoni provviżorja
85. L-analiżi preċedenti twassalni biex naħseb li l-ftehim qafas li huma bbażati fuq il-ftehim kollettiv jaqgħu, bħala prinċipju, taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi. Konsegwentement, il-ftehim qafas inkwistjoni f’din il-kawża wkoll jaqgħu, bħala prinċipju, fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi bbażati fuq dawn il-libertajiet fundamentali, sa fejn, evidentement, il-kundizzjonijiet previsti għall-applikazzjoni tagħhom jiġu sodisfatti.
86. Għalkemm għandu jiġi stabbilit li ftehim qafas li huwa bbażat fuq ftehim kollettiv kiser id-Direttiva 92/50 jew id-Direttiva 2004/18, għandha madankollu tiġi kkunsidrata l-pożizzjoni partikolari tad-dritt għan-negozjati kollettivi u tal-libertà tan-negozjati kollettivi bħala drittijiet soċjali fundamentali. F’dan ir-rigward għandu jiġi eżaminat, mill-fatti reali tal-kawża, jekk in-nuqqas ta’ osservanza tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi huwiex dovut għall-eżerċizzju tad-dritt soċjali fundamentali għan-negozjati kollettivi u għal-libertà tan-negozjati kollettivi u, jekk ir-risposta tkun fl-affermattiv, jekk restrizzjoni tal-eżerċizzju ta’ dawn id-drittijiet soċjali fundamentali għandhiex tiġi kkunsidrata bħala ġġustifikata mill-obbligi imposti mid-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi fid-dawl tal-libertajiet fundamentali.
87. Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, hawnhekk, qabel kollox, biħsiebni neżamina jekk il-ftehim qafas li huma bbażati fuq il-ftehim kollettiv inkwistjoni f’din il-kawża humiex kompatibbli mad-Direttivi 92/50 u 2004/18. Sussegwentement biħsiebni neżamina kif għandu jissolva kunflitt bejn l-obbligi li jirriżultaw mid-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, minn naħa, u l-eżerċizzju liberu tad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u tad-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, min-naħa l-oħra.
B – Il-kompatibbiltà tal-ftehim qafas inkwistjoni mad-Direttivi 92/50 u 2004/18
88. Il-Kummissjoni tinvoka ksur tad-Direttivi 92/50 u 2004/18, li jikkonsisti fil-fatt li numru kbir ta’ amministrazzjonijiet u ta’ impriżi komunali taw kuntratti ta’ provvista ta’ servizzi fuq l-iskema professjonali tal-pensjoni tax-xjuħija tal-impjegati tagħhom direttament mal-korpi msemmija fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, mingħajr sejħiet għal offerti Komunitarji.
89. Il-kuntratti pubbliċi għal servizzi fis-sens tad-Direttivi 92/50 u 2004/18 huma kuntratti għal interess pekunjarju li ġew konklużi bil-miktub bejn awtorità kontraenti u operatur ekonomiku, li kienu jikkonċernaw prinċipalment il-provvista ta’ servizzi.
90. Il-kwistjoni kontenzjuża f’dan il-każ hija, b’mod partikolari dik dwar jekk il-komuni aġixxewx, fil-kuntest tat-traspożizzjoni tal-opzjonijiet imposti mill-ftehim kollettiv, bħala awtoritajiet kontraenti fis-sens tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. Barra minn hekk hemm ukoll il-kwistjoni dwar jekk il-ftehim li ġew konklużi bejn il-komuni u l-korpi ta’ assigurazzjoni jistgħux jiġu kkunsidrati bħala kuntratti għal interess pekunjarju, li jikkonċernaw il-provvista ta’ servizzi u li jaqbżu l-limiti applikabbli.
91. Issa biħsiebni nanalizza dawn iż-żewġ kwistjonijiet prinċipali.
1. Il-kwalifika tal-ibliet bħala awtoritajiet kontraenti
92. Ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja tiċħad il-kwalifika tal-muniċipalitajiet ikkonċernati bħala awtoritajiet kontraenti fis-sens tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, bl-argument li kulma għamlu dawn l-ibliet, bl-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni, kien li jittrasponu r-regoli tal-ftehim kollettiv u b’hekk ma ħadux deċiżjoni “tagħhom”. Din lanqas ma hija għotja ta’ kuntratt pubbliku favur awtorità pubblika, peress li l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, fir-rigward tal-konsegwenzi ġuridiċi u l-effetti ekonomiċi tagħha, taqa’ taħt l-isfera tal-ħaddiem.
93. B’dan l-argument, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja essenzjalment qed titlob interpretazzjoni funzjonali tal-kunċett ta’ awtorità kontraenti, bil-għan li tnaqqas, b’interpretazzjoni restrittiva ta’ dan il-kriterju, il-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi f’każijiet bħal dan. Dan l-argument ma jistax jintlaqa’.
94. Qabel xejn, għandu jitfakkar li d-direttivi fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ġew adottati fil-kuntest tal-kisba tas-suq intern, li fih għandu jiġi żgurat il-moviment liberu u r-restrizzjonijiet għall-kompetizzjoni għandhom jiġu eliminati (34). F’dan il-kuntest, il-Qorti tal-Ġustizzja stabbilixxiet li wieħed mill-għanijiet prinċipali tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi huwa l-ftuħ tal-kuntratti pubbliċi għall-kompetizzjoni l-iktar wiesgħa fl-Istati Membri kollha (35).
95. Jekk huwa minnu li, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-kunċett ta’ “awtorità kontraenti” għandu jingħata interpretazzjoni, mhux formali, iżda funzjonali (36), għandu jiġi enfasizzat, f’dan ir-rigward, li din il-ġurisprudenza tixhed li l-Qorti tal-Ġustizzja qed tagħmel kull sforz sabiex tneħħi kull tqassim f’kompartimenti tal-kuntratti pubbliċi nazzjonali magħluqa u biex tiftaħhom għas-suq komuni, skont l-għanijiet ifformulati fil-premessi għad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi (37).
96. L-għan li għandha l-Qorti tal-Ġustizzja bl-interpretazzjoni funzjonali tagħha tal-kunċett ta’ awtorità kontraenti għalhekk huwa dak li twettaq tabilħaqq il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. B’dan il-għan, il-Qorti tal-Ġustizzja interpretat b’mod wiesa’ l-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi inkwistjoni f’din il-kawża, u f’dan ir-rigward huwa immaterjali, għall-finijiet tal-kwalifika ta’ korp nazzjonali bħala awtorità kontraenti (funzjonali) fis-sens tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi, jekk din il-kwalità tkunx marbuta jew le, fil-leġiżlazzjoni nazzjonali applikabbli, ma’ karatteristiċi istituzzjonali partikolari (38).
97. Il-ġurisprudenza dwar il-kunċett “funzjonali” ta’ awtorità kontraenti għaldaqstant taqdi l-għan ġenerali tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, jiġifieri permezz tal-koordinament fuq livell Komunitarju tal-proċeduri ta’ għoti tal-kuntratti pubbliċi, tal-abolizzjoni tal-ostakli għall-moviment liberu tas-servizzi u tal-merkanzija u, għaldaqstant ukoll il-protezzjoni tal-interessi tal-operaturi ekonomiċi stabbiliti fi Stat Membru li jixtiequ joffru oġġetti jew servizzi lill-awtoritajiet kontraenti stabbiliti fi Stat Membru ieħor (39). Dan ifisser li b’hekk jiġi eskluż ir-riskju li tingħata preferenza lill-appaltaturi jew lill-kandidati nazzjonali fi kwalunkwe għoti ta’ kuntratt li jsir mill-awtoritajiet kontraenti u l-possibbiltà li korp iffinanzjat jew ikkontrollat mill-Istat, mill-awtoritajiet territorjali, jew korpi oħra rregolati mil-liġi pubblika jitħalla jiġi ggwidat minn kunsiderazzjonijiet oħrajn li ma humiex ta’ xejra ekonomika (40).
98. Anki jekk l-interpretazzjoni funzjonali tal-kunċett ta’ awtorità kontraenti hekk mifhum jista’ jwassal għal estensjoni tal-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi inkwistjoni f’din il-kawża, hija tista’ twassal ukoll, f’ċerti każijiet eċċezzjonali, għan-nuqqas ta’ applikabbiltà ta’ dawn id-direttivi għal kuntratti, anki jekk ikunu ġew formalment konklużi minn awtorità kontraenti u li l-kundizzjonijiet l-oħra ta’ applikazzjoni tad-direttiva rigward il-kuntratti pubbliċi jidher li jkunu ġew sodisfatti.
99. Eżempju evidenti ta’ dan tagħtih is-sentenza Mannesmann Anlagenbau Austria, fejn il-Qorti tal-Ġustizzja stabbilixxiet li kuntratt li għandu jingħata minn awtorità kontraenti, li bħala prinċipju jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, jitlef in-natura tiegħu ta’ kuntratt pubbliku meta jiġi stabbilit li, mill-bidu nett, il-proġett li għandu jitwettaq kien jaqa’, kollu kemm hu, taħt l-għan soċjali ta’ impriża mhux suġġetta għad-dritt tal-kuntratti pubbliċi, u li l-kuntratti għal xogħlijiet relatati ma’ dan il-proġett ingħataw mill-awtorità kontraenti f’isem din l-impriża (41).
100. Il-kriterju ta’ nuqqas ta’ applikabbiltà tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi applikat fis-sentenza Mannesmann Anlagenbau Austria għalhekk ifisser li għandu jiġi stabbilit li d-deċiżjoni li jingħata l-kuntratt ittieħdet minn parti privata li tagħti l-ordnijiet, f’isimha stess, filwaqt li din tbati l-ispejjeż kollha. Peress li, f’każ ta’ din ix-xorta, l-awtorità kontraenti, ċertament, tagħti formalment il-kuntratt, iżda la tieħu u lanqas tiggwida d-deċiżjonijiet wara dan il-kuntratt, ir-riskju li din l-awtorità kontraenti tagħti l-preferenza, fl-għotja tal-kuntratt, lill-offerenti jew lill-kandidati nazzjonali, jew li tiġi ggwidata minn kunsiderazzjonijiet oħra li ma jkunux ta’ xejra ekonomika, huwa eskluż (42).
101. Fid-dawl tal-analiżi preċedenti, wieħed ma jistax jaqbel mal-argument invokat mir-Repubblika Federali tal-Ġermanja, jiġifieri li l-komuni jikkuntentaw irwieħhom, għall-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni, li jittrasponu d-dispożizzjonijiet tal-ftehim kollettiv, u konsegwentement ma jaġixxux bħala awtoritajiet kontraenti.
102. Fl-ewwel lok, għandu jiġi osservat li l-ftehim kollettiv ġie konkluż bejn il-VKA u s-sindakati. Il-VKA, li tgħaqqad l-amministrazzjonijiet u l-impriżi komunali tal-Ġermanja, aġixxiet f’dak il-każ bħala rappreżentanta tal-interessi tal-entitajiet komunali li jħaddmu fil-qasam tal-politika tal-iffissar tal-prezzijiet u tad-dritt tax-xogħol. Dan bilfors jimplika li l-entitajiet komunali li jħaddmu kienu, għall-inqas indirettament, assoċjati mad-determinazzjoni tal-pożizzjonijiet li l-VKA sussegwentement ipprovat timponi fil-kuntest tan-negozjati kollettivi mas-sindakati, u li fl-aħħar mill-aħħar huma wkoll il-bażi tal-ftehim miksub fil-ftehim kollettiv. F’dan il-kuntest, l-entitajiet komunali li jħaddmu setgħu eżerċitaw influwenza għall-inqas indiretta fuq l-għażla minn qabel li saret favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni fit-TV-EUmw/VKA.
103. Meta jiġi kkunsidrat il-fatt li l-entitajiet komunali li jħaddmu setgħu eżerċitaw influwenza għall-inqas indiretta fuq in-negozjati kollettivi, u b’hekk anki fuq ir-riżultati miksuba fit-TV-EUmw/VKA, wieħed ma jistax jikkontesta n-natura tagħhom ta’ awtorità kontraenti fis-sens tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi b’referenza għar-regoli u għall-obbligi imposti mill-ftehim kollettiv.
104. Barra minn hekk, l-argument li l-komuni, f’din il-kawża, ma għandhomx jiġu kkunsidrati, mill-aspett funzjonali, bħala awtoritajiet kontraenti fis-sens tad-direttivi rigward il-kuntratti pubbliċi peress li l-konverżjoni tar-remunerazzjoni taqa’, fir-rigward tal-effetti legali u ekonomiċi tagħha, fl-isfera tal-ħaddiem, ma huwiex konvinċenti.
105. Anki li kieku huwa minnu li l-entitajiet komunali li jħaddmu ma jissussidjaw bl-ebda mod il-kostituzzjoni tal-pensjoni professjonali permezz tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni, din il-konstatazzjoni ma hijiex suffiċjenti fiha nnifisha biex tneħħi lill-ftehim konklużi mill-entitajiet komunali li jħaddmu mal-korpi ta’ assigurazzjoni mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.
106. Ir-riskju li l-awtoritajiet kontraenti jiffavorixxu lill-impriżi u lill-offerenti nazzjonali, ċertament, jista’ jitnaqqas meta l-għotja tal-kuntratt mill-awtorità kontraenti tkun ir-riżultat ta’ negozjati bejn l-entità komunali li tħaddem u ħaddiem wieħed jew iktar, u li dawn il-ħaddiema jbatu waħidhom il-konsegwenzi ekonomiċi tal-kuntratt mogħti. F’każ ta’ din ix-xorta, il-ħaddiema ġeneralment ikollhom interess partikolari sabiex jiksbu r-riżultat li mill-aspett ekonomiku jkun l-iktar vantaġġjuż possibbli. Indipendentement mill-kwistjoni dwar jekk dan ikunx fih innifsu suffiċjenti biex jiġi eskluż ir-riskju li l-impriżi nazzjonali jiġu ffavoriti wara n-negozjati, huwa suffiċjenti, sabiex tingħata deċiżjoni rigward dan il-każ, li jiġi kkonstatat li min-naħa tal-ħaddiema n-negozjati kollettivi tmexxew mis-sindakati. Anki jekk dawn is-sindakati jirrappreżentaw lill-ħaddiema u għalhekk jistgħu iservu bħala kontropiż għat-tendenza naturali tal-awtoritajiet kontraenti li jiffavorixxu lill-impriżi nazzjonali (43), is-sindakati ma jbatux personalment il-konsegwenzi finanzjarji tal-konverżjonijiet tar-remunerazzjoni mitluba mill-impjegati komunali. Minħabba dan is-sempliċi fatt, il-parteċipazzjoni tas-sindakati fin-negozjati li wasslu għall-konklużjoni tat-TV-EUmw/VKA ma hijiex suffiċjenti biex tneħħi l-opzjonijiet magħżula mill-awtoritajiet kontraenti, abbażi tal-ftehim kollettiv, mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.
107. Minn din l-analiżi nikkonkludi li l-komuni li kkonkludew, għall-implementazzjoni tat-TV-EUmw/VKA, kuntratti ma’ korp ta’ assigurazzjoni wieħed jew iktar li jissemmew fih, aġixxew bħala awtoritajiet kontraenti fis-sens tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.
2. Il-kwalifika tal-ftehim qafas bħala kuntratti b’titolu oneruż li jaqgħu taħt id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi
a) Riflessjonijiet fuq l-obbligu tal-motivazzjoni u fuq l-oneru tal-prova
108. Il-Gvern Ġermaniż jopponi numru ta’ argumenti għall-kwalifika tal-ftehim qafas konklużi bejn il-komuni u l-korpi ta’ assigurazzjoni bħala kuntratti b’titolu oneruż li jaqgħu taħt id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. Huwa jenfasizza b’mod partikolari li l-ftehim qafas jistabbilixxu sempliċement il-kundizzjonijiet li fihom il-ħaddiema jistgħu sussegwentement jiffirmaw kuntratti ta’ assigurazzjoni individwali mal-korpi ta’ assigurazzjoni. Il-Gvern Ġermaniż jenfasizza wkoll li l-korrispettiv finanzjarju jitħallas, mhux mill-komuni, iżda mill-ħaddiema. Fin-nuqqas ta’ relazzjoni ta’ skambju ekonomiku bejn il-korpi ta’ assigurazzjoni u l-komuni, il-ftehim qafas ma huwiex kuntratt b’titolu oneruż. U anki li kieku kien b’titolu oneruż, il-Kummissjoni ma pprovdietx il-prova li l-limiti rilevanti ntlaħqu. Barra minn hekk, id-deroga prevista fl-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18 għall-kuntratti ta’ xogħol tkopri l-ftehim qafas inkwistjoni f’din il-kawża.
109. Barra minn hekk, huwa iktar diffiċli f’dan il-każ li jiġu analizzati u li tingħata deċiżjoni rigward dawn l-argumenti meta l-Qorti tal-Ġustizzja ngħatat informazzjoni konkreta ftit wisq rigward il-ftehim qafas li ġew effettivament konklużi mill-komuni differenti. F’dan ir-rigward, jirriżulta li l-approċċ segwit mill-Kummissjoni fil-qasam tal-produzzjoni tal-prova huwa partikolarment negattiv. Fil-fatt, fil-formulazzjoni tar-rikors tagħha, il-Kummissjoni ħadet ħsieb li tikkontesta b’mod globali, abbażi ta’ informazzjoni statistika, il-prassi tal-għoti tal-kuntratti pubbliċi tal-ibliet Ġermaniżi kollha ta’ ċertu daqs.
110. L-ebda ftehim qafas li ġie konkluż minn dawn l-ibliet ma ġie anness mar-rikors. Il-Kummissjoni b’hekk ikkuntentat ruħha li tipproduċi bħala prova xi paġni ta’ informazzjoni ġenerali, xi informazzjoni indirizzata lill-membri u xi mudelli ta’ talbiet ta’ korpi ta’ assigurazzjoni differenti.
111. Minħabba f’hekk, f’din il-kawża ma jistax jinftiehem liema mill-ftehim qafas inkwistjoni ġew konklużi f’liema data. B’hekk, ma huwiex magħruf jekk dawn il-ftehim qafas għandhomx jiġu evalwati fid-dawl tad-Direttiva 92/50 jew tad-Direttiva 2004/18. Fil-fatt huwa dejjem l-istat tad-dritt fid-data tal-operazzjonijiet li jaqgħu taħt id-dritt tal-kuntratti pubbliċi li huwa rilevanti (44). Peress li din id-data ma tistax tiġi stabbilita, fin-nuqqas ta’ informazzjoni iktar eżatta rigward il-konklużjoni tal-ftehim qafas inkwistjoni, f’din il-kawża jista’ jiġi kkonstatat ksur tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi biss jekk dan il-ksur kien tabilħaqq kemm tad-Direttiva 92/50 kif ukoll tad-Direttiva 2004/18.
112. Madankollu hija l-Kummissjoni li għandha tistabbilixxi wkoll b’mod konkret l-eżistenza tan-nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu allegat. Il-Kummissjoni għandha tressaq quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja l-provi neċessarji sabiex din tal-aħħar tkun tista’ tivverifika l-eżistenza ta’ dan in-nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu. F’dan ir-rigward, il-Kummissjoni ma tistax tibbaża ruħha fuq preżunzjonijiet (45).
113. F’dan il-kuntest, għandha tkun il-Kummissjoni li tipprovdi biżżejjed provi li juru li kien hemm ksur. Meta dan ikun il-każ, għandu jkun l-Istat Membru li jikkontesta b’mod sostanzjali u fid-dettall id-data ppreżentata u l-konsegwenzi li jirriżultaw minnha (46).
114. Fid-dawl ta’ dawn il-punti ta’ riflessjoni, issa biħsiebni neżamina l-argumenti tal-Kummissjoni u l-kontroargumenti invokati mill-Gvern Ġermaniż.
b) L-applikabbiltà tad-Direttivi 92/50 u 2004/18 rigward il-ftehim qafas
115. Anki jekk assolutament l-ebda wieħed mill-ftehim qafas inkwistjoni li ġie konkluż bejn belt u korp ta’ assigurazzjoni ma ġie ppreżentat lill-Qorti tal-Ġustizzja, huwa paċifiku bejn il-Gvern Ġermaniż u l-Kummissjoni li dawn il-ftehim qafas ġew konklużi minn bliet Ġermaniżi. Madankollu, il-Gvern Ġermaniż isostni li l-konklużjoni tal-ftehim ma tistax tiġi kkunsidrata bħala għotja ta’ kuntratti pubbliċi, billi r-relazzjoni kuntrattwali li taqa’ taħt id-dritt tal-kuntratti pubbliċi tirriżulta biss meta l-impjegat jaderixxi individwalment mal-konverżjoni tar-remunerazzjoni.
116. Permezz ta’ dan l-argument, il-Gvern Ġermaniż jibbaża ruħu fuq l-idea li l-proċedura ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni hija mqassma f’diversi stadji. Din il-proċedura hija kkaratterizzata b’mod partikolari mill-fatt li l-entitajiet komunali li jħaddmu jikkonkludu, fl-ewwel stadju, ftehim qafas ma’ korp jew korpi ta’ assigurazzjoni, li huma jkunu għażlu skont l-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA. Dawn il-ftehim qafas tipikament jindikaw b’liema kundizzjonijiet l-impjegati komunali jistgħu jagħżlu, fit-tieni stadju, il-konverżjoni tar-remunerazzjoni.
117. Sa fejn il-kundizzjonijiet ta’ applikazzjoni ratione materiae u ratione personae jiġu sodisfatti, il-ftehim qafas jikkostitwixxu, skont kemm id-Direttiva 92/50 kif ukoll id-Direttiva 2004/18, kuntratti li għandhom ikun suġġetti għal sejħa għall-offerti.
118. Id-Direttiva 92/50 ma tirregolax espressament il-konklużjoni tal-ftehim qafas. Madankollu, għandu jiġi osservat li, fis-sentenza tal-4 ta’ Mejju 1995, Il-Kummissjoni vs Il-Greċja (47), il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li d-Direttiva tal-Kunsill 77/62/KEE, tal-21 ta’ Diċembru 1976, li tikkoordina l-proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti pubbliċi għal provvisti kienet applikabbli għall-ftehim qafas (48). Fid-dawl ta’ din is-sentenza, jista’ jiġi ammess li l-ftehim qafas jaqgħu wkoll, bħala prinċipju, taħt id-Direttiva 92/50. Fid-Direttiva 2004/18, il-konklużjoni tal-ftehim qafas hija espressament prevista u rregolata fl-Artikolu 32.
119. Għalkemm il-ftehim qafas jaqgħu fil-prinċipju taħt id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, il-Qorti tal-Ġustizzja, fis-sentenza Il-Kummissjoni vs Il-Greċja (49) kif ukoll il-leġiżlatur Komunitarju, meta fformula dan il-prinċipju fid-Direttiva 2004/18, għamlu referenza l-ewwel nett għal ftehim qafas li jistabbilixxu t-termini li għandhom jirregolaw il-ftehim sussegwenti bejn l-awtorità kontraenti u l-operaturi ekonomiċi kkonċernati (50). Min-naħa l-oħra, f’din il-kawża, huma kkonċernati ftehim qafas li jistabbilixxu l-kundizzjonijiet ta’ konverżjoni sussegwenti tar-remunerazzjoni mill-impjegati tal-awtoritajiet kontraenti.
120. Għaldaqstant, tqum il-kwistjoni dwar jekk id-Direttiva 92/50 u d-Direttiva 2004/18 għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jkopru wkoll il-ftehim qafas inkwistjoni, minkejja l-fatt li dawn jistabbilixxu, fil-mertu, it-termini li jirregolaw il-kuntratti tal-assigurazzjoni li jistgħu jiġu ffirmati mill-impjegati komunali.
121. Fil-fehma tiegħi, din id-domanda, fil-kuntest partikolari ta’ din il-kawża, għandha tingħata risposta fl-affermattiv.
122. Il-punt deċiżiv f’dan ir-rigward huwa li l-proċedura ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni hija organizzata b’tali mod li l-ftehim qafas, mhux biss jistabbilixxu l-kundizzjonijiet li fihom l-impjegati komunali għandhom possibbiltà ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni, iżda jiddeterminaw fl-istess ħin ma’ min l-impjegati komunali jistgħu jagħmlu l-imsemmija konverżjoni tar-remunerazzjoni.
123. Kif diġà osservajt, il-moviment liberu tal-merkanzija u tas-servizzi u l-ftuħ għall-usa’ kompetizzjoni possibbli fl-Istati Membri kollha huma l-għanijiet prinċipali tad-dispożizzjonijiet tad-dritt Komunitarju tal-kuntratti pubbliċi (51). F’dan il-kuntest, dan jikkonsisti fl-esklużjoni tar-riskju li tingħata preferenza lill-offerenti jew lill-kandidati nazzjonali fi kwalunkwe għotja ta’ kuntratt li ssir mill-awtoritajiet kontraenti u l-possibbiltà li korp iffinanzjat jew ikkontrollat mill-Istat, mill-awtoritajiet territorjali, jew korpi oħra rregolati mid-dritt pubbliku jiġi ggwidat minn kunsiderazzjonijiet oħrajn li ma humiex ta’ xejra ekonomika (52).
124. Fid-dawl ta’ dawn l-għanijiet, il-punt deċiżiv tal-analiżi tal-ftehim qafas inkwistjoni huwa li l-entità komunali li tħaddem tiddeċiedi, meta tikkonkludi l-ftehim qafas, ma’ liema korp ta’ assigurazzjoni l-impjegati tagħha jistgħu, fit-tieni stadju, jimplementaw il-konverżjoni tar-remunerazzjoni. Id-deċiżjoni tal-għażla favur operatur ekonomiku wieħed jew iktar, li hija rilevanti fir-rigward tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi, b’hekk tittieħed bil-konklużjoni tal-ftehim qafas bejn l-entità komunali li tħaddem u l-korp ta’ assigurazzjoni kkonċernat.
125. Minn dak li ngħad iktar ’il fuq nikkonkludi li r-riskju li awtorità kontraenti tiffavorixxi lill-offerenti jew lill-kandidati nazzjonali fil-konklużjoni tal-ftehim qafas inkwistjoni jidher b’mod ċar. Billi l-impjegati komunali huma marbuta bid-deċiżjoni meħuda mill-entitajiet komunali li jħaddmuhom favur korp ta’ assigurazzjoni, huma jistgħu jiddeċiedu biss jekk, abbażi tal-ftehim qafas, jiffirmawx kuntratt ta’ assigurazzjoni, iżda mhux ma’ min. Din l-aħħar deċiżjoni ttieħdet mill-entitajiet komunali li jħaddmu fil-konklużjoni tal-ftehim qafas, b’tali mod li dawn il-ftehim qafas għandhom ukoll, fil-kuntest konkret ta’ din il-kawża, jiġu inklużi fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 92/50 u tad-Direttiva 2004/18.
126. Fl-aħħar nett, il-Ġermanja ssostni, sussidjarjament, kontra l-applikabbiltà tad-Direttiva 2004/18 rigward il-ftehim qafas inkwistjoni, li l-limitu ta’ erba’ snin, previst fl-Artikolu 32(2) tal-imsemmija direttiva, tat-terminu tal-ftehim qafas suġġetti għall-iskema tal-kuntratti pubbliċi ma huwiex adattat għall-kostituzzjoni tal-iskemi kollettivi tal-assigurazzjoni. Madankollu, fi kwalunkwe każ, din l-oġġezzjoni għanda tinċaħad bħala infondata peress li dan it-terminu massimu ta’ erba’ snin ma japplikax, skont din id-dispożizzjoni, meta dan ma jkunx kompatibbli mal-għan tal-ftehim qafas.
c) Il-ftehim qafas huma kuntratti b’titolu oneruż
127. Skont il-fehma tal-Gvern Ġermaniż, il-konverżjoni tar-remunerazzjoni hija fl-aħħar mill-aħħar iffinanzjata biss mill-ħaddiem. Huwa jsostni, f’dan il-kuntest, li l-ftehim qafas li ġew konklużi mill-entitajiet li jħaddmu tas-Settur Pubbliku Komunali ma humiex ta’ natura oneruża fis-sens tad-Direttivi 92/50 u 2004/18.
128. Indipendentement mill-kwisjoni dwar kif fil-prattika ġie organizzat it-trasferiment tal-kontribuzzjonijiet jew tal-primjums bil-konverżjoni tar-remunerazzjoni fil-kuntest tal-iskema ta’ pensjoni professjonali, ġie stabbilit li, f’dan il-proċess, intużaw fl-aħħar mill-aħħar drittijiet futuri għar-remunerazzjoni tal-ħaddiem għall-finijiet tal-pensjoni professjonali tiegħu. Għaldaqstant, mill-aspett ekonomiku, huwa l-ħaddiem, u mhux l-awtorità kontraenti, li qed ibati l-ispejjeż tal-iskema supplimentari tal-pensjoni professjonali (53). Mill-perspettiva tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi, għalhekk wieħed għandu jibbaża ruħu fuq sistema ta’ ħlasijiet minn terzi, fejn ma hijiex l-awtorità kontraenti, iżda huwa l-impjegat komunali kkonċernat, li jipprovdi benefiċċju ekonomiku lill-korp ta’ assigurazzjoni, u li min-naħa tiegħu jikseb drittijiet b’valur ekwivalenti għal benefiċċji ta’ pensjoni.
129. Fil-fehma tiegħi, il-fatt li l-benefiċċju pekunjarju fl-aħħar mill-aħħar jingħata, mhux mill-awtoritajiet kontraenti, iżda mill-impjegati komunali, mhux bilfors jipprekludi li l-ftehim qafas li ġew konklużi mill-awtoritajiet kontraenti jkunu kkunsidrati bħala kuntratti b’titolu oneruż.
130. L-eżiġenza tan-natura oneruża għandha tippermetti li mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jkunu esklużi l-kuntratti li ma għandhomx x’jaqsmu mal-ħajja ekonomika, bħal pereżempju, l-għoti ta’ servizzi b’mod volontarju (54). Jekk, bil-kontra, jiġi stabbilit li kuntratt ingħata b’għan ekonomiku, fil-prinċipju dan jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt Komunitarju tal-kuntratti pubbliċi.
131. F’dan il-kuntest, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà stabbilixxiet li huwa immaterjali, għall-klassifikazzjoni bħala kuntratt pubbliku fis-sens tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, jekk l-awtorità kontraenti tużax jew le riżorsi pubbliċi biex tħallas lill-appaltatur (55).
132. Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat, fis-sentenza tagħha Carbotermo u Consorzio Alisei, b’risposta għad-domanda dwar liema huma l-kundizzjonijiet neċessarji sabiex ikun hemm għotja interna li ma taqax taħt id-dritt Komunitarju tal-kuntratti pubbliċi, li huwa immaterjali, sabiex jiġi ddeterminat jekk l-attività ta’ impriża hijiex prinċipalment iddedikata lill-awtorità kontraenti, li wieħed ikun jaf min qed iħallas lill-impriża kkonċernata, jekk hijiex awtorità kontraenti jew terzi (56). Peress li skont din il-linja tal-ġurisprudenza, il-ħlasijiet li jsiru minn terzi jistgħu jittieħdu inkunsiderazzjoni biex tkun iġġustifikata l-applikazzjoni ta’ deroga għad-dritt tal-kuntratti pubbliċi, dan iktar u iktar għandu jkun jista’ jiġġustifika l-applikabbiltà tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi bħala tali (57).
133. Għar-raġunijiet li spjegajt iktar ’il fuq, nikkonkludi li s-servizz mogħti mill-impjegati komunali fil-kuntest tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni huwa suffiċjenti biex jikklassifika lill-ftehim qafas konklużi mill-awtoritajiet kontraenti mal-korpi ta’ assigurazzjoni differenti bħala kuntratti b’titolu oneruż fis-sens tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi (58). Għalhekk ma huwiex indispensabbli li l-awtoritajiet kontraenti jbatu, fl-aħħar mill-aħħar, huma stess il-piż ekonomiku tas-servizz pekunjarju.
d) In-nuqqas ta’ applikabbiltà tal-esklużjoni li tikkonċerna l-kuntratti ta’ impjieg
134. Skont l-Artikolu 1(a)(viii) tad-Direttiva 92/50, il-kuntratti tal-impjieg ma humiex ikkunsidrati bħala kuntratti pubbliċi għal servizzi. L-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18 jipprevedi, b’mod analogu, li l-imsemmija direttiva ma tapplikax fir-rigward tal-kuntratti pubbliċi għal servizzi li jikkonċernaw il-kuntratti ta’ impjieg.
135. Il-Gvern Ġermaniż huwa tal-fehma li dawn l-esklużjonijiet ikopru l-ftehim qafas inkwistjoni f’din il-kawża. Dawn il-ftehim qafas fil-fatt huma bbażati fuq relazzjoni ta’ impjieg, b’tali mod li l-għan tagħhom jirriżulta mill-kuntratt ta’ xogħol.
136. Dan l-argument ma huwiex konvinċenti.
137. Permezz tal-Artikolu 1(a)(viii) tad-Direttiva 92/50 u l-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18, il-leġiżlatur Komunitarju wera li l-provvista ta’ servizzi tista’ taqa’ taħt id-dritt Komunitarju tal-kuntratti pubbliċi biss jekk tingħata abbażi ta’ kuntratt. Jekk, bil-kontra, is-servizzi jingħataw b’implementazzjoni ta’ kuntratt ta’ impjieg, dawn ma jistgħux jaqgħu taħt id-dritt tal-kuntratti pubbliċi (59).
138. Din l-esklużjoni espliċita tal-kuntratti ta’ impjieg mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi tista’ titfisser mill-fatt li l-konklużjoni ta’ kuntratt ta’ impjieg jagħti lok għal relazzjoni ġuridika ferm iktar stretta mill-konklużjoni ta’ kuntratt għal servizz liberu. F’dan il-kuntest, ir-regoli dwar l-għoti tal-kuntratti pubbliċi ma jistgħux iwaqqfu lil min iħaddem milli jikkunsidraw, fit-teħid tad-deċiżjoni tagħhom, elementi u impressjonijiet suġġettivi (60).
139. Anki jekk id-definizzjoni tal-kunċett ta’ ħaddiem – u konsegwentement anki dik ta’ kuntratt ta’ xogħol – fid-dritt Komunitarju ma hijiex univoka iżda tvarja skont il-kamp ta’ applikazzjoni tal-liġi inkwistjoni (61), wieħed jista’, fil-fehma tiegħi, jirreferi, biex jiddefinixxi l-kuntratt ta’ impjieg fis-sens tad-Direttivi 92/50 u 2004/18, għall-ġurisprudenza stabbilita mill-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-kunċett ta’ ħaddiema fis-sens tal-Artikolu 39 KE (62). Skont din il-ġurisprudenza, biex ikun hemm relazzjoni ta’ xogħol, għandu jkun hemm persuna li twettaq matul ċertu żmien, favur persuna oħra u taħt id-direzzjoni tagħha, servizzi li b’korrispettiv għalihom hija tirċievi remunerazzjoni (63).
140. F’dan il-kuntest, ftehim bejn persuna li tagħti l-ordnijiet u fornitur ta’ servizz jista’ jiġi kkunsidrat bħala kuntratt ta’ impjieg fis-sens tad-Direttivi 92/50 u 2004/18 biss jekk il-fornitur tas-servizzi jimpenja ruħu li jwettaq matul ċertu żmien, favur il-persuna li tagħti l-ordnijiet u taħt id-direzzjoni tagħha, servizzi li b’korrispettiv għalihom jirċievi remunerazzjoni.
141. Ma hemm l-ebda dubju li, fir-rigward tal-ftehim qafas inkwistjoni f’din il-kawża, ma għandniex x’naqsmu ma’ każ ta’ din ix-xorta. Għaldaqstant jista’ jiġi faċilment ikkonstatat li f’dan il-każ, l-esklużjoni prevista fl-Artikolu 1(a)(viii) tad-Direttiva 92/50 u fl-Artikolu 16(e) tad-Direttiva 2004/18 għall-kuntratti ta’ impjieg ma tapplikax.
e) L-ammont tal-limiti tad-Direttivi 92/50 u 2004/18
i) Id-determinazzjoni tal-limiti applikabbli
142. Kemm id-Direttiva 92/50 kif ukoll id-Direttiva 2004/18 japplikaw biss għal kuntratti pubbliċi għal servizzi li l-valur ikkalkolat tagħhom, minbarra t-taxxa fuq il-valur miżjud, huwa ogħla mil-limiti stabbiliti f’dawn id-direttivi.
143. Billi dawn il-limiti jiġu kkalkolati mill-ġdid b’mod regolari, qabel kollox għandu jiġi ddeterminat liema limitu għandu jittieħed inkunsiderazzjoni fir-rigward tal-ftehim qafas inkwistjoni. Għal dan il-għan, għandu jiġi ddeterminat il-limitu li kien japplika fiż-żmien meta saru n-negozjati tal-ftehim (64).
144. Il-proċess ma jinkludi ebda informazzjoni dwar id-data meta l-entitajiet komunali differenti li jħaddmu taw bidu għan-negozjati mal-korpi ta’ assigurazzjoni differenti, u lanqas dwar id-data meta l-ftehim qafas ġew konklużi. Meta jiġi kkunsidrat li t-TV-EUmw/VKA daħal fis-seħħ fl-1 ta’ Jannar 2003 u li għalhekk kien possibbli li sa mill-ewwel semestru tal-2003 tiġi nnegozjata l-konklużjoni tal-ftehim qafas skont dan il-ftehim kollettiv (65), il-limiti kollha li kienu fis-seħħ bejn l-1 ta’ Jannar 2003 u l-4 ta’ Settembru 2006 (il-jum meta skada t-terminu stabbilit fl-opinjoni motivata) jistgħu jiġu kkunsidrati f’dan il-każ. Dawn il-limiti huma kif ġej:
1) il-limitu stabbilit fl-Artikolu 7(1)(a) tad-Direttiva 92/50 kif emendata bid-Direttiva 97/52/KE tal-Kunsill u tal-Parlament Ewropew, tat-13 ta’ Ottubru 1997, li temenda d-Direttivi 92/50/KEE, 93/36/KEE u 93/37/KEE dwar il-koordinazzjoni tal-proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti fis-servizz pubbliku, kuntratti ta’ provvisti pubbliċi u kuntratti għal xogħlijiet pubbliċi rispettivament [kuntratti pubbliċi għal servizzi, kuntratti pubbliċi għal provvisti u kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet rispettivament] (66): Ecu 200 000 SDR;
2) il-limitu stabbilit fl-Artikolu 7(b) tad-Direttiva 2004/18: EUR 249 000;
3) il-limitu stabbilit fl-Artikolu 7(b) tad-Direttiva 2004/18, kif emendata bir-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 1874/2004, tat-28 ta’ Ottubru 2004, li jbiddel id-Direttivi 2004/17/KE u 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill fir-rigward tal-limiti ta’ applikazzjoni tagħhom fil-qasam tal-proċeduri [tal]-għoti tal-kuntratti (67): EUR 236 000;
4) il-limitu stabbilit fl-Artikolu 7(b) tad-Direttiva 2004/18, kif emendata bir-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 2083/2005, tad-19 ta’ Diċembru 2005, li jemenda d-Direttivi 2004/17/KE u 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill fir-rigward [tal]-ammonti minimi ta’ applikazzjoni għall-proċeduri għal għoti ta’ kuntratti (68): EUR 211 000.
145. Il-Kummissjoni ppruvat, fir-rikors tagħha, teludi l-problema tad-determinazzjoni tal-limiti li għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni billi bbażat ruħha fuq id-data ta’ skadenza tat-terminu ta’ xahrejn mogħti fl-opinjoni motivata. Billi l-opinjoni motivata kienet waslet għand ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja fl-4 ta’ Lulju 2006, kellu jiġu applikat il-limitu ta’ EUR 211 000 fis-seħħ fl-4 ta’ Settembru 2006 (69).
146. Dan l-argument tal-Kummissjoni ma jsib ebda sostenn fid-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi u bl-ebda mod ma jieħu inkunsiderazzjoni l-istess kontenut tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi. Għalhekk wieħed ma jistax jaqbel miegħu (70). F’każ bħal dak inkwistjoni, il-limitu applikabbli għandu jiġi ddeterminat skont id-data tan-negozjar tal-kuntratt (71).
147. Peress li din id-data ma tistax tiġi stabbilita hawnhekk, biex ikun iddeterminat jekk il-ftehim qafas inkwistjoni jilħqux il-limitu applikabbli, wieħed għandu jibbaża ruħu fuq l-ogħla limitu li kien fis-seħħ matul il-perijodu kkunsidrat, jiġifieri EUR 249 000.
ii) In-nuqqas ta’ provi li l-ftehim qafas jeċċedu l-limitu applikabbli
148. Il-ftehim qafas inkwistjoni huma kkaratterizzati mill-fatt li, meta saru n-negozjati dwar il-konklużjoni tagħhom, kien impossibbli li jiġi ddeterminat kemm-il impjegat komunali fl-aħħar mill-aħħar kien se jagħżel liema metodi ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni. Id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, f’każ ta’ din ix-xorta, jipprevedu li l-valur totali ta’ dawn il-ftehim qafas għandu jiġi kkalkolat abbażi ta’ stima tal-valur tal-kuntratt mistenni meta ġie nnegozjat (72).
149. Fir-rigward tal-kuntratti għal servizzi li ma jindikawx prezz totali u li għandhom terminu indeterminat jew ikbar minn 48 xahar, l-Artikolu 9(8)(b) tad-Direttiva 2004/18 jipprevedi wkoll limitu għall-perijodu li għandu jiġi kkunsidrat għall-kalkolu tal-prezz totali. Skont l-imsemmija dispożizzjoni, fil-każ ta’ dawn il-kuntratti, il-valur totali għandu jiġi kkalkolat abbażi tal-valur ta’ kull xahar immultiplikat bi 48. Dan il-limitu sa erba’ snin jinstab ukoll fl-Artikolu 7(5) tad-Direttiva 92/50, li jista’ wkoll jiġi applikat fir-rigward tal-ftehim qafas (73).
150. Għaldaqstant, peress li skont id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, il-valur totali li għandu jittieħed inkunsiderazzjoni għal ftehim qafas li ma jindikax prezz totali għandu jiġi ddeterminat abbażi ta’ stima ex ante, il-Kummissjoni essenzjalment ibbażat il-kalkoli tagħha f’din il-kawża fuq statistiċi dwar il-parteċipazzjoni tal-impjegati komunali fil-konverżjoni tar-remunerazzjoni matul is-sena 2006. Billi r-Repubblika Federali tal-Ġermanja ma offrietx alternattiva reali għal dan il-metodu ta’ kalkolu a posteriori, il-punt ta’ tluq għandu jkun il-prinċipju li t-tendenza tal-impjegati tas-settur pubbliku li jagħmlu użu mill-konverżjoni tar-remunerazzjoni fl-2006 kienet tikkorrispondi għall-istimi. Konsegwentement, il-parteċipazzjoni tal-impjegati tas-settur pubbliku fl-iskema tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni matul l-2006 kienet bażi valida biex jiġi stabbilit jekk il-ftehim qafas inkwistjoni kinux jilħqu l-limitu jew le.
151. Skont ġurisprudenza stabbilita, hija l-Kummissjoni li għandha tistabbilixxi l-prova tan-nuqqas allegat. Fid-dawl tal-argument li żviluppajt preċedentement, il-Kummissjoni għaldaqstant hija obbligata, f’din il-kawża għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu, li tipprova li jista’ jkun ammess, abbażi tal-informazzjoni disponibbli dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni matul is-sena 2006, li l-valur totali ta’ kull wieħed mill-ftehim qafas inkwistjoni kien jaqbeż il-limitu ta’ EUR 249 000.
152. Fil-fehma tiegħi, f’dan il-każ il-Kummissjoni ma rnexxilhiex tipprova din l-affermazzjoni.
153. Sabiex jiġi stabbilit liema entitajiet komunali li jħaddmu kkonkludew ftehim qafas li jaqbżu l-limitu ta’ applikazzjoni tal-iskema tal-kuntratti pubbliċi ma’ korpi ta’ assigurazzjoni, il-Kummissjoni tibbaża ruħha fuq data statistika differenti li magħha tinkludi numru ta’ preżunzjonijiet.
154. Fir-rikors tagħha, il-Kummissjoni ppreżumiet li l-ibliet il-kbar Ġermaniżi kollha kienu kkonkludew ftehim qafas għal terminu indeterminat ma’ korp ta’ assigurazzjoni. Barra minn hekk, minn studju tal-korp ta’ TNS Infratest anness mar-rikors (74) irriżulta li, f’Diċembru 2006, 2.3 % tal-impjegati tas-settur pubbliku għamlu użu mill-konverżjoni tar-remunerazzjoni, u li l-ammont ta’ kull xahar ikkonvertit fl-2006 kien ta’ madwar EUR 158 fix-xahar.
155. Il-Kummissjoni sussegwentement ibbażat ruħha fuq din id-data statistika sabiex tikkalkola, skont l-Artikolu 9(8) tad-Direttiva 2004/18, il-valur ta’ kull kuntratt ta’ assigurazzjoni ffirmat minn impjegat komunali fil-kuntest ta’ ftehim qafas konkluż minn min iħaddmu, kif ġej: EUR 158 x 48 xahar = EUR 7 584. Minn dan irriżulta li kull ftehim qafas li jwassal għall-iffirmar ta’ mill-inqas ta’ 28 kuntratt tal-assigurazzjoni individwali kellu valur ta’ mill-inqas EUR 212 352 u għaldaqstant kien jaqbeż il-limitu – imfassal mill-Kummissjoni – ta’ EUR 211 000.
156. Biex jiġi ddeterminat f’liema bliet mill-inqas 28 impjegat komunali talbu jew kellhom jitolbu l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, il-Kummissjoni bbażat ruħha fuq ir-rata ta’ parteċipazzjoni, diġà msemmija, ta’ 2.3 % tal-impjegati komunali fil-proċedura ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni, flimkien ma’ studju xjentifiku ieħor, din id-darba rigward ir-relazzjoni bejn in-numru ta’ abitanti tal-ibliet u tal-komuni u n-numru ta’ impjegati komunali (75). Il-Kummissjoni kkonkludiet b’mod partikolari minn dan l-aħħar studju li, għall-perijodu 2000/2001, kien hemm 17.8 impjegat komunali għal kull 1 000 abitant. Din iċ-ċifra twassal biex jiġi stmat li, fl-2006, in-numru ta’ impjegati komunali kien ilaħħaq is-16 għal kull 1 000 abitant. Min-naħa tagħha, din iċ-ċifra tippermetti li wieħed jiddeduċi li, għall-perijodu 2006/2007, kull belt Ġermaniża b’iktar minn 76 125 abitant ikkonkludiet ftehim qafas li kien jaqbeż il-limitu – aċċettat mill-Kummissjoni – ta’ EUR 211 000.
157. Sabiex ikunu identifikati l-ibliet li kisru tabilħaqq id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, il-Kummissjoni pproduċiet lista tal-ibliet prinċipali tal-Ġermanja bin-numru ta’ abitanti tagħhom u fir-rikors tagħha kkalkolat li l-mija u għaxart ibliet prinċipali kellhom iktar minn 76 125 abitant u kienu b’hekk ikkonkludew il-ftehim qafas inkwistjoni bi ksur tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi.
158. Billi fir-risposta tagħha, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja ċaħdet bħala żbaljati ċerti argumenti insostenn, bħar-rata ta’ parteċipazzjoni ta’ 2.3 % tal-impjegati komunali fil-proċedura ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni kif ukoll l-ammont ikkonvertit medju ta’ EUR 158, in-numru ta’ 16-il impjegat komunali għal kull 1 000 abitant, l-argument li l-entitajiet komunali li jħaddmu kienu kkonkludew ftehim qafas ma’ korp ta’ assigurazzjoni wieħed, u l-idea li l-ibliet il-kbar Ġermaniżi kollha kienu jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tat-TV-EUmw/VKA, il-Kummissjoni biddlet xi ftit il-kalkoli tagħha.
159. Permezz ta’ rapport ta’ perizja legali tal-25 ta’ Novembru 2005 (76), il-Kummissjoni naqqset l-ammont medju kkonvertit, fir-replika tagħha, għal EUR 106.77 fix-xahar, u n-numru medju ta’ impjegati komunali minn 16 għal 15 għal kull 1 000 abitant. Barra minn hekk, il-Kummissjoni eskludiet il-belt ta’ Berlin mill-kalkoli tagħha. Madankollu hija żammet mal-kalkolu ta’ rata ta’ parteċipazzjoni ta’ 2.3 % tal-impjegati komunali fil-proċedura ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni, u ċaħdet ukoll, bħala negliġibbli, l-oġġezzjoni li l-entitajiet komunali li jħaddmu kkonkludew ftehim qafas ma’ diversi korpi ta’ assigurazzjoni.
160. Fid-dawl ta’ din id-data bażika ġdida, il-Kummissjoni kkalkolat mill-ġdid li l-ibliet Ġermaniżi b’iktar minn 136 267 abitant matul il-perijodu 2004/2005, b’iktar minn 121 800 abitant matul il-perijodu 2006/2007 u b’iktar minn 118 867 abitant matul il-perijodu 2008/2009 kkonkludew ftehim qafas li jaqbżu l-limiti applikabbli rispettivament għal dawn il-perijodi.
161. Sabiex jiġu identifikati l-ibliet li kisru tabilħaqq id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, il-Kummissjoni reġgħet irreferiet għal-lista tal-ibliet prinċipali tal-Ġermanja, għalkemm din id-darba eskludiet lil Berlin. L-iżgħar belt – skont in-numru ta’ abitanti – li taqbeż il-limitu, matul il-perijodu 2004/2005, kienet Darmstadt b’141 257 abitant. Matul il-perijodu 2006/2007, l-iżgħar belt li taqbeż il-limitu kienet Ingolstadt b’122 167 abitant u matul il-perijodu 2008/2009, kienet Bottrop b’118 975 abitant.
162. Fil-kontroreplika tiegħu, il-Gvern Ġermaniż għal darb’oħra enfasizza, b’risposta għal dawn il-kalkoli l-ġodda, li bosta entitajiet li jħaddmu kkonkludew ftehim qafas ma’ diversi korpi ta’ assigurazzjoni. Barra minn hekk, in-numru medju ta’ 15-il impjegat komunali għal 1 000 abitant li ppreżentat il-Kummissjoni ma kienx rilevanti f’dan il-każ għaliex dan in-numru ta’ impjegati kien jinkludi l-uffiċjali li jaħdmu għall-komuni, li ma jaqgħux preċiżament taħt id-dispożizzjonijiet tat-TV-EUmw/VKA. Kienu biss 85.6 % tal-aġenti li jaħdmu għall-komuni li setgħu jagħmlu l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, b’tali mod li n-numru medju ta’ aġenti statistikament rilevanti ma setax kien iktar minn 12.84 impjegat komunali għal kull 1 000 abitant. Ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja reġgħet ikkontestat ir-rata ta’ parteċipazzjoni fil-proċedura ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni li kien stmat li tlaħħaq 2.3 % tal-impjegati komunali u l-ammont medju kkonvertit għal kull xahar li kien stmat li jlaħħaq EUR 106.77, u hija ppreżentat, billi pproduċiet dokumenti reċenti, li l-proporzjon ta’ impjegati komunali li fl-2006 għamlu l-konverżjoni tar-remunerazzjoni kien ta’ 2.04 %, bl-ammont medju ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni għal kull xahar ikun ta’ EUR 89.92 (77).
163. Abbażi ta’ din l-informazzjoni li tinsab fil-kontroreplika, wieħed jista’ jikkalkola – abbażi tal-metodu segwit mill-Kummissjoni – li l-ibliet Ġermaniżi b’iktar minn 217 610 abitant setgħu jikkonkludu ftehim qafas b’valur stmat ta’ iktar minn EUR 249 000. Mil-lista tal-ibliet prinċipali tal-Ġermanja wieħed jista’ jiddeduċi – skont ir-raġunament li segwiet il-Kummissjoni – li 33 belt (78) setgħu kisru d-Direttivi 92/50 u 2004/18 meta kkonkludew ftehim qafas dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni.
164. Madankollu, din il-konklużjoni timplika li kull waħda minn dawn it-33 belt ikkonkludiet ftehim qafas ma’ korp ta’ assigurazzjoni. Issa l-Gvern Ġermaniż ikkontesta din it-teżi sa mill-istadju tal-proċedura prekontenzjuża, u din baqgħet kontenjuża waqt il-fażi sussegwenti tal-proċedura.
165. L-inċertezza li tirriżulta minn dan hija mimlija konsegwenzi. Fil-fatt, la d-Direttiva 92/50 u lanqas id-Direttiva 2004/18 ma jipprojbixxu lill-awtoritajiet kontraenti milli jaqsmu l-kwantità ta’ servizzi li jkunu s-suġġett ta’ kuntratt. Xissjoni ta’ din ix-xorta tista’ tiġi kkunsidrata bħala li tmur kontra dawn id-direttivi biss jekk din tkun saret bil-għan li l-pjan ta’ akkwist jitneħħa mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-imsemmija direttivi (79). Għalhekk, huwa pprojbit biss li kuntratt wieħed jinqasam b’mod artifiċjali. Għalkemm il-Qorti tal-Ġustizzja tikkontrolla din il-projbizzjoni b’mod pjuttost strett (80), madankollu tali ħsieb frawdolenti ma jistax jiġi sempliċement preżunt. Kull każ individwali ta’ għoti ta’ kuntratt maqsum għandu jiġi evalwat skont il-kuntest u l-karatteristiċi partikolari tiegħu, u għandu jiġi partikolarment mistħarreġ, f’dan ir-rigward, jekk motivi serji jixhdux favur jew kontra x-xissjoni inkwistjoni f’din il-kawża.
166. F’dan il-kuntest, mill-proċess jirriżulta li l-Kummissjoni stess iddikjarat, fil-lista ta’ domandi li hija għamlet lill-Gvern Ġermaniż fit-30 ta’ Jannar 2007 (81), li hija setgħet tiddeduċi mir-risposti preċedenti tar-Repubblika Federali li l-entitajiet komunali li jħaddmu taw kuntratti pubbliċi lil gruppi differenti ta’ assiguraturi. F’dan il-kuntest, il-Kummissjoni staqsiet b’mod partikolari, fil-lista ta’ domandi tagħha, jekk, normalment, kinux jiġu konklużi ftehim ta’ qafas bejn min iħaddem u l-fornitur tas-servizzi għall-ħaddiema kollha, jew jekk bil-kontra kienx jiġi konkluż kuntratt individwali għal kull ħaddiem. Hija staqsiet ukoll lill-Gvern Ġermaniż jekk kienx hemm entitajiet li jħaddmu li kienu kkonkludew kuntratti ma’ diversi fornituri ta’ servizzi differenti.
167. Fir-risposta tagħha tal-1 ta’ Marzu 2007, ir-Repubblika Federali ppreċiżat li l-implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni kienet issir b’mod differenti skont il-każ; kien jiġri li jiġi konkluż kuntratt individwali għal kull ħaddiem, li jiġu konklużi kuntratti qafas bejn min iħaddem u offerent wieħed jew iktar. Il-ftehim kollettiv fil-fatt ma jobbligax lil min iħaddem jagħżel formula ta’ implementazzjoni waħda jew oħra mit-tlieta offruti. Min iħaddem jista’ wkoll jipproponi formuli differenti lill-impjegati tiegħu. Fil-prattika, ma hijiex xi ħaġa rari li min iħaddem jikkonkludi ftehim qafas ma’ iktar minn offerent wieħed (82).
168. Minkejja din ir-riposta li turi b’mod ċar li l-implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni mill-entitajiet komunali li jħaddmu tista’ tvarja b’mod kunsiderevoli, il-Kummissjoni ppreżentat rikors mingħajr ma għamlet iktar domandi. L-andament tal-proċedura kontenzjuża ma ppermettiex li jiġi ċċarat jekk xi bliet Ġermaniżi u, jekk dan huwa minnu, liema, kienu kkonkludew ftehim qafas ma’ diversi korpi ta’ assigurazzjoni. Bl-istess mod, id-domanda dwar jekk, fid-dawl taċ-ċirkustanzi fattwali li fihom kienu jinsabu tabilħaqq l-ibliet ikkonċernati u l-impjegati tagħhom, motivi serji fuq il-mertu kinux jixhdu favur, jew pjuttost kontra, il-konklużjoni ta’ diversi ftehim qafas ma’ korpi ta’ assigurazzjoni differenti, baqgħet mingħajr risposta.
169. Sabiex jiġi ddeterminat jekk f’din il-kawża ġiex stabbilit li r-Repubblika Federali tal-Ġermanja naqsitx milli twettaq obbligu, huwa importanti fl-aħħar mill-aħħar li jiġi kkonstatat min huwa responsabbli mill-inċertezza li tirrenja fuq il-punt dwar jekk l-ibliet prinċipali tal-Ġermanja, minbarra Berlin, ikkonkludewx ftehim qafas ma’ diversi korpi ta’ assigurazzjoni, u għal liema raġunijiet. Jekk din l-inċertezza kienet dovuta għal produzzjoni difettuża tal-prova min-naħa tal-Kummissjoni, hija ma ssodisfatx l-obbligu tagħha f’dan il-qasam, u r-rikors għandu jinċaħad billi mhux suffiċjentement motivat. Jekk din l-inċertezza hija dovuta għal nuqqas ta’ kooperazzjoni min-naħa tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja sabiex il-fatti jiġu stabbiliti b’mod leġittimu, bil-kontra hemm lok li jiġi deċiż li r-rikors huwa suffiċjentement motivat, u konsegwentement fondat ukoll.
170. Meta jiġu kkunsidrati ċ-ċirkustanzi partikolari ta’ dan il-każ, din l-inċertezza, fil-fehma tiegħi, għandha tiġi kkunsidrata bħala r-riżultat ta’ produzzjoni difettuża tal-prova min-naħa tal-Kummissjoni.
171. F’dan ir-rigward, għandu jiġi enfasizzat li l-Kummissjoni oriġinarjament kellha l-għan li, permezz tar-rikors tagħha twassal sabiex jiġi kkonstatat li r-Repubblika Federali tal-Ġermanja, minħabba li l-mija u għaxart ibliet prinċipali Ġermaniżi kkonkludew direttament ftehim qafas dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni mal-korpi u mal-impriżi msemmija fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, naqset milli twettaq l-obbligi tagħha skont id-Direttivi 92/50 u 2004/18. Ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja kkontestat dawn il-konklużjonijiet, sa mill-istadju tal-proċedura prekontenzjuża, billi sostniet li hija prattika komuni li l-ibliet u l-komuni jikkonkludu ftehim qafas ma’ diversi korpi ta’ assigurazzjoni, f’liema każ għandu jiġi kkalkolat b’mod differenti jekk il-limiti ntlaħqux. Madankollu l-Kummissjoni injorat din l-osservazzjoni, u ppreżentat rikors mingħajr ma talbet kjarifiki supplementari mingħand ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja.
172. Fid-dawl tal-kumplessità ta’ din il-kawża, li tqajjem numru kbir ta’ punti ta’ liġi u ta’ fatt, wieħed ma jistax jikkritika lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja talli ma ressqitx fuq inizjattiva tagħha, jew fil-fażi tal-proċedura prekontezjuża jew matul il-proċedura kontenzjuża, lista tal-ftehim qafas kollha li ġew konklużi mill-ibliet prinċipali Ġermaniżi, u talli ma semmietx ir-raġunijiet għal dan. Fil-fatt, minħabba l-għadd ta’ punti ta’ liġi u ta’ fatt li tqajmu f’din il-kawża, li fiha l-Kummissjoni kkontestat il-prattika tal-għoti tal-kuntratti ta’ iktar minn 100 belt Ġermaniża fil-Länder kollha, il-Gvern Ġermaniż qabel kollox kellu, matul il-proċedura prekontenzjuża, jikkonstata b’mod ġenerali n-nuqqasijiet fil-preżentazzjonijiet tal-fatti mill-Kummissjoni. Il-Kummissjoni missha ħatfet l-okkażjoni offruta lilha minn dawn l-indikazzjonijiet tal-Gvern Ġermaniż sabiex tikkompleta n-nuqqasijiet fl-espożizzjoni tal-fatti billi tagħmel domandi speċifiċi. Minflok dan, il-Kummissjoni ippreżentat rikors qabel il-waqt, b’tali mod li l-Gvern Ġermaniż qabel kollox kien imġiegħel, fil-proċedura kontenzjuża, jirrispondi fid-dettall, mill-aspett fattwali, għad-data statistika mressqa mill-Kummissjoni. Hemmhekk għal darb’oħra, ma narax fuq liema bażi wieħed jista’ jattribwixxi lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja l-fatt li l-Qorti tal-Ġustizzja ma ngħatatx kjarifiki suffiċjenti fuq il-kwistjoni dwar jekk, u għal liema raġunijiet, l-ibliet inkwistjoni f’din il-kawża kkonkludew ftehim qafas ma’ diversi korpi ta’ assigurazzjoni.
173. Fil-qosor, b’hekk għandu jiġi kkonstatat li l-Kummissjoni ma ressqitx il-prova li l-valur ikkalkolat tal-ftehim qafas inkwistjoni laħaq il-limitu li jiddetermina l-applikazzjoni tad-Direttivi 92/50 u 2004/18. Għaldaqstant, ir-rikors tal-Kummissjoni ma huwiex suffiċjentement motivat, u għalhekk għandu jinċaħad peress li infondat.
3. Konklużjoni provviżorja
174. Abbażi tal-argument li spjegajt iktar ’il fuq, nikkonkludi li l-Kummissjoni ma ressqitx il-prova li minħabba l-fatt li l-amministrazzjonijiet u l-impriżi komunali taw direttament kuntratti għal servizzi rigward l-iskema ta’ pensjoni professjonali mal-korpi u mal-impriżi msemmija fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja naqset milli twettaq l-obbligi tagħha skont id-Direttiva 92/50 u d-Direttiva 2004/18.
C – Sussidjarjament: riżoluzzjoni ta’ kunflitt bejn id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, minn naħa, u d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, min-naħa l-oħra
175. Għalkemm il-Qorti tal-Ġustizzja kellha tikkunsidra, bil-kontra tal-konklużjoni li wasalt għaliha iktar ’il fuq, li l-Kummissjoni pprovdiet il-prova li amministrazzjoni jew impriża komunali waħda jew iktar taw, bi ksur tad-Direttivi 92/50 u 2004/18, kuntratti għal servizzi rigward l-iskema tal-pensjoni professjonali mal-korpi u mal-impriżi msemmija fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, għandu jiġi eżaminat għal darb’oħra jekk din l-inkompatibbiltà tal-ftehim qafas inkwistjoni mad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi għandhiex tiġi kkunsidrata bħala li tmur kontra d-dritt Komunitarju fid-dawl tad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u tad-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi.
176. Qabel kollox għandu jiġi osservat, f’dan ir-rigward, li l-għażla minn qabel favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni li magħhom għandha ssir il-konverżjoni tar-remunerazzjoni saret b’mod restrittiv fit-TV-EUmw/VKA. Skont l-Artikolu 6 tal-imsemmi ftehim kollettiv, il-konverżjoni tar-remunerazzjoni fil-prinċipju tista’ ssir biss ma’ fondi pubbliċi tal-pensjoni supplimentari, ma’ banek ta’ tfaddil jew ma’ assiguraturi komunali. Fid-dawl ta’ dawn ir-regoli tal-ftehim kollettiv, l-amministrazzjonijiet komunali huma tant ristretti rigward l-għażla finali tagħhom tal-korpi ta’ assigurazzjoni li ma jistgħux iktar jippubblikaw liberament sejħa għall-offerta għal ftehim qafas dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni mingħajr ma jiksru biha stess il-ftehim kollettiv.
177. Għaldaqstant jeżisti kunflitt bejn id-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, minn naħa, u d-Direttivi 92/50 u 2004/18, min-naħa l-oħra. Peress li dawn id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jikkonkretizzaw il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi, dan il-kunflitt qabel kollox għandu jiġi solvut, mill-perspettiva tad-dritt primarju, billi jiġi analizzat bħala kunflitt bejn id-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, minn naħa, u l-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi, min-naħa l-oħra. Ir-riżoluzzjoni ta’ dan il-kunflitt miksuba fuq il-livell tad-dritt primarju sussegwentement għandha tiġi trasposta fuq il-livell tad-dritt sekondarju, permezz ta’ interpretazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi li tkun konformi mad-dritt primarju.
178. F’dan il-kuntest, biħsiebni qabel kollox niddiskuti l-kwistjoni dwar fuq liema kriterji u liema prinċipji għandu jiġi solvut kunflitt bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali. Minn dawn il-kriterji u prinċipji, sussegwentement biħsiebni niddiskuti b’liema mod kunflitt bejn il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti s-servizzi, minn naħa, u d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, min-naħa l-oħra, għandu jiġi solvut f’dan il-każ. Dan l-eżami jippermetti sussegwentement li jiġi kkonstatat jekk l-inkompatibbiltà tal-ftehim qafas inkwistjoni mad-Direttivi 92/50 u 2004/18 tippermettix jew le li jiġi konkluż, filwaqt li jiġi rrispettat l-obbligu li dawn id-direttivi jiġu intepretati b’mod konformi mad-dritt primarju, li kien hemm nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu skont id-direttivi.
1. Ir-riżoluzzjoni tal-kunflitti bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali: is-sentenzi Viking Line u Laval un Parteneri
179. Fil-ġurisprudenza l-iktar reċenti tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha t-tendenza li ssolvi l-kunflitti bejn l-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali u tal-libertajiet fundamentali billi tinvoka l-motivi ġustifikattivi “miktubin” inklużi fit-Trattat, kif ukoll il-prinċipji “mhux miktubin” rikonoxxuti mill-ġurisprudenza li jiġġustifikaw ir-restrizzjonijiet għal-libertajiet fundamentali.
180. Is-sentenza Viking Line (83) f’dan ir-rigward hija eżemplari. F’din il-kawża għal deċiżjoni preliminari, il-Qorti tal-Ġustizzja b’mod partikolari kellha tagħti deċiżjoni dwar il-validità ta’ restrizzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment li tirriżulta mill-miżuri kollettivi li ħadu xi sindakati fil-konfront ta’ impriża privata. Qabel kollox, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat, f’dan ir-rigward li, jekk id-dritt li titmexxa azzjoni kollettiva, li jinkludi d-dritt ta’ strajk, għandu jiġi rrikonoxxut bħala dritt fundamentali (84), azzjonijiet bħal dawk inkwistjoni għandhom madankollu jiġu kkunsidrati formalment bħala restrizzjonijiet għal-libertà ta’ stabbiliment (85). Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja ttrattat il-kwistjoni tal-ġustifikazzjoni ta’ din ir-restrizzjoni. Qabel kollox hija invokat, bħala ġustifikazzjoni, ir-“raġunijiet imperattivi – mhux miktuba – ta’ interess ġenerali”, li skonthom restrizzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment tista’ tiġi aċċettata biss jekk ikollha għan leġittimu kompatibbli mat-Trattat u tkun ġustifikabbli permezz ta’ raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali, bil-kundizzjoni, barra minn hekk, f’każ bħal dan, li din ir-restrizzjoni tkun adatta sabiex tiggarantixxi t-twettiq tal-għan segwit u ma tmurx lil hinn minn dak li huwa neċessarju sabiex jintlaħaq dan l-għan (86). Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat li l-protezzjoni tal-ħaddiema hija fost ir-raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali diġà rikonoxxuti mill-Qorti tal-Ġustizzja (87), iżda ppreċiżat li hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika jekk l-għanijiet segwiti permezz tal-azzjonijiet kollettivi jikkonċernawx il-protezzjoni tal-ħaddiema (88). Li kieku dan kellu jkun il-każ, il-qorti tar-rinviju jkollha tivverifika ulterjorment jekk il-miżuri kollettivi kinux adattati sabiex jiggarantixxu l-kisba tal-għan segwit u ma jmorrux lil hinn minn dak li huwa neċessarju għall-kisba ta’ dan il-għan (89).
181. Għalkemm il-Qorti tal-Ġustizzja rreferiet ukoll, fil-kuntest tal-eżami tal-ġustifikazzjoni tar-restrizzjonijiet għal-libertà ta’ stabbiliment, għall-missjonijiet u għall-għanijiet tal-politika soċjali tal-Komunità (90), fl-aħħar mill-aħħar hija ma stħarrġitx jekk l-eżerċizzju tad-dritt soċjali fundamentali li jitmexxew azzjonijiet kollettivi jistax, bħala tali, u fid-dawl tal-prinċipju ta’ proporzjonalità, jiġġustifika restrizzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment. Hija sempliċement ħadet inkunsiderazzjoni d-dritt soċjali fundamentali li titmexxa azzjoni kollettiva fil-kuntest tal-mudell tradizzjonali ta’ evalwazzjoni tal-motiv ġustifikattiv mhux miktub ta’ “raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali” (91). B’mod partikolari hija bbażat ruħha fuq il-prinċipju inerenti għal dan id-dritt fundamentali tal-protezzjoni tal-ħaddiema, li diġà ġie rrikonoxxut preċedentement, skont ġurisprudenza stabbilita, bħala raġuni imperattiva ta’ interess ġenerali (92).
182. Il-Qorti tal-Ġustizzja segwiet mudell ta’ evalwazzjoni simili fis-sentenza tagħha Laval un Parteneri (93) fejn, qabel kollox, hija rrikonoxxiet id-dritt li titmexxa azzjoni kollettiva bħala dritt fundamentali iżda, meta sussegwentement eżaminat jekk il-ksur tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi li tqajjem fil-kuntest tal-azzjoni kollettiva kienx iġġustifikat, hija reġgħet ibbażat ruħha fuq il-protezzjoni tal-ħaddiema bħala raġuni imperattiva ta’ interess ġenerali.
2. L-importanza ugwali tad-drittijiet fundamentali u tal-libertajiet fundamentali, u r-riżoluzzjoni tal-kunflitti abbażi tal-prinċipju ta’ proporzjonalità
183. Il-prinċipju applikat fis-sentenzi Viking Line u Laval un Parteneri, jiġifieri li d-drittijiet soċjali fundamentali Komunitarji ma jistgħux, bħala tali, jiġġustifikaw ir-restrizzjoni ta’ libertà fundamentali – fid-dawl tal-prinċipju ta’ proporzjonalità – b’tali mod li jkun hemm dejjem lok li jiġi stabbilit motiv ġustifikattiv miktub jew mhux miktub inerenti għal dan id-dritt fundamentali, jista’ joħloq tensjonijiet mal-prinċipju tal-importanza ugwali tad-drittijiet fundamentali u tal-libertajiet fundamentali.
184. Tali mekkaniżmu ta’ evalwazzjoni jissuġġerixxi tabilħaqq li teżisti relazzjoni ġerarkika bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali, fejn id-drittijiet fundamentali għandhom inqas importanza mil-libertajiet fundamentali (94), u b’hekk jistgħu jirrestrinġu lil-libertajiet fundamentali biss permezz ta’ motiv ġustifikattiv miktub jew mhux miktub (95).
185. F’dan il-kuntest għandu jiġi kkunsidrat ukoll li l-motiv ġustifikattiv mhux miktub tar-“raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali” ma jistax jintuża sabiex jiġġustifika restrizzjonijiet għal-libertajiet fundamentali applikati b’mod diskriminatorju (96). Għaldaqstant, jekk l-eżerċizzju ta’ dritt Komunitarju fundamentali jwassal għal restrizzjoni ta’ libertà fundamentali li tiġi applikata b’mod diskriminatorju, għandha tiġi mistħarrġa, skont il-mudell ta’ evalwazzjoni applikat fis-sentenzi Viking Line u Laval un Parteneri, il-preżenza ta’ wieħed mill-motivi espressament previsti mit-Trattat biex jiġu ġġustifikati restrizzjonjiet għal-libertà fundamentali affettwata. Din ir-restrizzjoni addizzjonali tal-possibbiltajiet li tiġi ġġustifikata restrizzjoni tal-libertajiet fundamentali tikkonferma b’mod iktar sinjifikattiv l-eżistenza ta’ relazzjoni ġerarkika bejn id-drittijiet fundamentali u l-libertajiet fundamentali.
186. Fil-fehma tiegħi, ma teżistix tali relazzjoni ġerarkika bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali (97).
187. Ir-relazzjoni bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali hija kkaratterizzata wkoll minn konverġenza kbira, kemm mill-aspett tal-istruttura kif ukoll mill-aspett tal-kontenut tagħhom. B’hekk, pereżempju, il-kontenut tal-garanziji żgurati mil-libertajiet fundamentali jista’ jiġi fformulat f’termini ta’ drittijiet fundamentali, b’mod partikolari bl-għajnuna tad-drittijiet fundamentali li jipproteġu l-attività ekonomika. Fid-dawl ta’ din il-konverġenza, huwa wkoll żbaljat li jkun hemm sforz sabiex jinbena kunflitt jew relazzjoni ġerarkija ta’ prinċipju bejn id-drittijiet fundamentali u l-libertajiet fundamentali (98).
188. Peress li, f’każ reali, l-eżerċizzju ta’ dritt fundamentali jirrestrinġi libertà fundamentali, b’hekk għandha ssir tiftixa għal konċiljazzjoni idonea bejn iż-żewġ pożizzjonijiet ġuridiċi (99). F’dan ir-rigward hemm lok, minn naħa, li l-punt ta’ tluq ikun il-prinċipju li l-konkretizzazzjoni ta’ libertà fundamentali tikkostitwixxi għan leġittimu li jista’ jistabbilixxi ċerti limiti għal dritt fundamentali. Madankollu, bil-kontra, il-konkretizzazzjoni ta’ dritt fundamentali għandha wkoll tiġi rrikonoxxuta bħala għan leġittimu li jista’ jirrestrinġi libertà fundamentali.
189. Biex tiġi ddefinita eżattament il-linja ta’ demarkazzjoni bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali, il-prinċipju ta’ proporzjonalità għandu importanza ewlenija. Fil-kuntest tal-eżami tal-proporzjonalità, wieħed għandu b’mod partikolari jibbaża ruħu fuq mudell ta’ evalwazzjoni bi tliet livelli, li bl-għajnuna tiegħu għandhom jiġu mistħarrġa 1) in-natura approprjata tal-miżura inkwistjoni, 2) in-neċessità tagħha u 3) in-natura mhux sproporzjonata tagħha (100).
190. Il-konċiljazzjoni idonea bejn dritt fundamentali u libertà fundamentali f’każ ta’ kunflitt fil-fatt hija żgurata biss jekk ir-restrizzjoni ta’ libertà fundamentali minn dritt fundamentali ma tistax tmur lil hinn minn dak li huwa idoneju, neċessarju u proporzjonat għall-finijiet tat-twettiq tad-dritt fundamentali. Min-naħa l-oħra, ir-restrizzjoni ta’ dritt fundamentali minn libertà fundamentali lanqas ma tista’ tmur lil hinn minn dak li huwa idoneju, neċessarju u proporzjonat għall-finijiet tat-twettiq tal-libertà fundamentali (101).
191. Fid-dawl tal-konverġenza kbira li hemm bejn il-libertajiet fundamentali u d-drittijiet fundamentali, din l-analiżi biss ibbażata fuq il-prinċipju ta’ proporzjonalità tista’ twassal, f’każ ta’ kunflitt, għal soluzzjoni li tiggarantixxi l-aħjar effett utli għad-drittijiet fundamentali u għal-libertajiet fundamentali.
192. Fi tmiem din l-analiżi, nikkonkludi li r-restrizzjoni ta’ libertà fundamentali għandha tiġi kkunsidrata bħala ġġustifikata jekk din ir-restrizzjoni tkun ipproduċiet ruħha fl-eżerċizzju ta’ dritt fundamentali Komunitarju, u jekk din tkun idonea, neċessarja u proporzjonata għall-finijiet tat-twettiq tal-interessi protetti minn dan id-dritt fundamentali. Min-naħa l-oħra, ir-restrizzjoni ta’ dritt fundamentali għandha, hija wkoll, tiġi kkunsidrata bħala ġġustifikata jekk din ir-restrizzjoni tkun ġiet deċiża fl-eżerċizzju ta’ libertà fundamentali, u jekk din kienet idonea, neċessarja u proporzjonata għall-finijiet tat-twettiq tal-interessi protetti minn din il-libertà fundamentali.
193. Barra minn hekk, il-konferma ta’ dan l-approċċ ikkaratterizzat mill-importanza ugwali tad-drittijiet fundamentali u tal-libertajiet fundamentali, fejn il-kunflitti bejn l-eżerċizzju tal-libertajiet fundamentali u l-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali jiġu solvuti abbażi tal-prinċipju ta’ proporzjonalità, ma tirrappreżentax direzzjoni għalkollox ġdida tal-ġurisprudenza. Din l-analiżi tirrappreżenta pjuttost ritorn għall-valuri diġà aċċettati fis-sentenza Schmidberger (102). Barra minn hekk, is-sentenza Rüffert (103) turi l-ewwel sinjali tan-neċessità li l-linja tal-ġurisprudenza segwita fis-sentenzi Viking Line u Laval un Parteneri tiġi kkwalifikata.
194. Fis-sentenza Schmidberger, il-Qorti tal-Ġustizzja ntalbet b’mod partikolari tagħti deċiżjoni preliminari dwar jekk restrizzjoni tal-moviment liberu tal-merkanzija minħabba imblokkar tat-triq prinċipali għall-vetturi bil-mutur (‘motorway’) ta’ Brenner għal 30 siegħa setgħetx tiġi ġġustifikata fid-dawl tal-fatt li dan l-imblokk sar fl-eżerċizzju leġittimu tad-dritt fundamentali għal-libertà ta’ espressjoni u tad-dritt fundamentali li jsiru protesti paċifiċi. Biex jiġi solvut dan il-kunflitt bejn id-drittijiet fundamentali inkwistjoni u l-moviment liberu tal-merkanzija, il-Qorti tal-Ġustizzja essenzjalment ivverifikat jekk ir-restrizzjonijiet imposti fuq il-kummerċ intra-Komunitarju bl-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali kinux proporzjonati fir-rigward tal-protezzjoni ta’ dawn id-drittijiet fundamentali (104). Min-naħa l-oħra, hija vverifikat ukoll jekk applikazzjoni stretta tal-moviment liberu tal-merkanzija għandhiex twassal għal preġudizzju sproporzjonat għall-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali (105). Iż-żewġ domandi għandhom jingħataw risposta fl-affermattiv, għaliex ir-restrizzjoni għall-moviment liberu tal-merkanzija fil-kuntest tal-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali inkwistjoni, fl-aħħar mill-aħħar, għandha tiġi kkunsidrata bħala ġġustifikata.
195. L-idea ċentrali tas-sentenza Schmidberger, għalhekk, kienet l-importanza ugwali bejn id-drittijiet fundamentali u l-libertajiet fundamentali f’kunflitt ma’ xulxin, li fl-aħħar mill-aħħar ġew ibbilanċjati permezz ta’ eżami, mill-perspettiva tal-proporzjonalità, tar-restrizzjonijiet reċiproċi inkwistjoni.
196. Fl-aħħar nett wieħed ma jistax ma jgħid xejn, f’dan ir-rigward, dwar is-sentenza Rüffert (106), fejn il-Qorti tal-Ġustizzja b’mod partikolari tat deċiżjoni preliminari rigward il-kompatibbiltà tal-liġi tal-Land ta’ Niedersachsen fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi mal-Artikolu 49 KE.
197. Qabel kollox, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat f’dan ir-rigward li r-regoli stabbiliti f’din il-liġi, li jipprovdu li l-awtoritajiet kontraenti jistgħu jagħżlu bħala appaltaturi ta’ kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet biss lill-impriżi li, meta jagħmlu l-offerti tagħhom, jintrabtu bil-miktub li, bħala korrispettiv għall-prestazzjoni tas-servizzi kkonċernati, iħallsu lill-impjegati tagħhom mill-inqas ir-remunerazzjoni stabbilita fil-ftehim kollettiv applikabbli fil-post fejn jiġu pprovduti l-imsemmija servizzi, anki jekk l-imsemmi ftehim ma jkunx jista’ jiġi kkwalifikat bħala ta’ applikazzjoni ġenerali, jikkostitwixxu restrizzjoni fis-sens tal-Artikolu 49 KE. Meta eżaminat jekk din ir-restrizzjoni setgħetx tiġi kkunsidrata ġġustifikata, il-Qorti tal-Ġustizzja sussegwentement ivverifikat tliet motivi ġustifikattivi “mhux miktuba”. Hija b’mod partikolari stħarrġet jekk ir-restrizzjoni tistax tiġi ġġustifikata 1) bl-għan tal-protezzjoni tal-ħaddiema, 2) bl-għan previst biex jiżgura l-protezzjoni tal-organizzazzjoni awtonoma tal-ħajja professjonali mis-sindakati, jew 3) bl-għan tal-bilanċ finanzjarju tas-sistemi tas-sigurtà soċjali.
198. Jekk il-Qorti tal-Ġustizzja, b’mod definittiv, ikkunsidrat li r-restrizzjoni tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi ma kinitx iġġustifikata, jidhirli li huwa fuq kollox l-eżami ta’ ġustifikazzjoni fir-rigward tal-“protezzjoni ta’ l-organizzazzjoni awtonoma tal-ħajja professjonali mit-trade unions” li għandu importanza kbira. Fil-fatt, filwaqt li “l-għan tal-protezzjoni tal-ħaddiema” u “l-għan tal-bilanċ finanzjarju tas-sistemi tas-sigurtà soċjali” jirreferu għal żewġ raġunijiet imperattivi ta’ interess ġenerali rikonoxxuti minn ġurisprudenza stabbilita (107), il-Qorti tal-Ġustizzja, meta eżaminat il-“protezzjoni ta’ l-organizzazzjoni awtonoma tal-ħajja professjonali mit-trade unions”, għall-inqas b’mod impliċitu, evokat il-possibbiltà li d-dritt soċjali fundamentali tal-libertà ta’ assoċjazzjoni jista’ jiġġustifika bħala tali restrizzjoni tal-libertajiet fundamentali.
199. Minn dan kollu nikkonkludi li r-restrizzjoni ta’ libertà fundamentali hija ġġustifikata meta din ir-restrizzjoni sseħħ fl-eżerċizzju ta’ dritt fundamentali, u jekk din kienet idonea, neċessarja u proporzjonata għall-finijiet tat-twettiq tal-interessi fundamentali protetti minn dan id-dritt fundamentali. Min-naħa l-oħra, ir-restrizzjoni ta’ dritt fundamentali hija ġġustifikata meta din ir-restrizzjoni sseħħ fl-eżerċizzju ta’ libertà fundamentali, u jekk din kienet idonea, neċessarja u proporzjonata għall-finijiet tat-twettiq tal-interessi protetti minn din il-libertà fundamentali.
3. Ir-riżoluzzjoni tal-kunflitt bejn id-Direttivi 92/50 u 2004/18 minn naħa, u d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt funamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, min-naħa l-oħra
200. Li kieku l-Qorti tal-Ġustizzja kellha tasal għall-konklużjoni li amministrazzjoni jew impriża komunali waħda jew iktar tat direttament kuntratti għall-għoti ta’ servizzi rigward l-iskema tal-pensjoni professjonali mal-korpi u mal-impriżi msemmija fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA bi ksur tad-Direttivi 92/50 jew 2004/18, ikun ġie stabbilit li d-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jipprekludu formalment il-mod li bih id-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi kienu tabilħaqq eżerċitati. F’dan ir-rigward, id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jippreġudikaw dawn id-drittijiet soċjali fundamentali billi l-imsieħba soċjali ma jkunux jistgħu iktar jeżerċitaw b’mod liberu dawn id-drittijiet fundamentali soċjali iżda jkunu obbligati – mill-aspett tad-dritt tal-kuntratti pubbliċi – isegwu ċerti regoli.
201. Il-kunflitt li għaldaqstant inħoloq bejn id-Direttivi 92/50 u 2004/18 u dawn id-drittijiet soċjali għandu jissolva, fl-ewwel lok, billi jiġi eżaminat, fuq il-livell tad-dritt primarju, jekk il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi jippermettux tali restrizzjoni ta’ dawn id-drittijiet soċjali fundamentali. Jekk din id-domanda tingħata risposta fl-affermattiv, xejn ma jipprekludi l-konstatazzjoni li l-ftehim qafas inkwistjoni jippreġudikaw id-Direttivi 92/50 u 2004/18, li jikkonkretizzaw il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi. Jekk, min-naħa l-oħra, din id-domanda tingħata risposta fin-negattiv, permezz ta’ interpretazzjoni ta’ dawn id-direttivi li tkun konformi mad-dritt primarju, għandu jiġi kkonstatat li l-ftehim qafas inkwistjoni ma jaqgħux fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttivi 92/50 u 2004/18.
202. Għall-finijiet tal-eżami dwar jekk il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi jippermettux restrizzjoni tad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u tal-libertà tan-negozjati kollettivi li jikkorrispondu għad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, fil-prinċipju għandu jiġi vverifikat jekk tali restrizzjoni hijiex idonea, neċessarja u proporzjonata biex jintlaħqu l-għanijiet tal-libertajiet fundamentali.
203. Madankollu f’din il-kawża, il-Gvern Ġermaniż fuq kollox invoka argumenti li jistgħu jiġġustifikaw ir-restrizzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi mid-drittijiet soċjali fundamentali.
204. L-eżami tad-domanda dwar jekk il-libertà ta’ stabbiliment u l-libertà li jiġu pprovduti servizzi jistgħux jiġġustifikaw restrizzjoni tad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u tal-libertà tan-negozjati kollettivi b’mod definittiv jikkostitwixxi l-maqlub tal-eżami tad-domanda dwar jekk dawn id-drittijiet soċjali fundamentali jistgħux jiġġustifikaw restrizzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi. Billi din l-aħħar opzjoni ta’ analiżi tiffaċilita diskussjoni fid-dettall tal-argumenti invokati mill-Gvern Ġermaniż, iktar ’il quddiem biħsiebni neżamina jekk huwiex idoneju, neċessarju u proporzjonat, biex jintlaħqu l-għanijiet tad-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u tad-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, li jiġu ristretti l-libertajiet fundamentali skont it-termini kkontestati mill-Kummissjoni.
205. Skont in-natura tagħhom, id-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi għandhom jiggarantixxu li min iħaddem jew l-assoċjazzjonijiet ta’ min iħaddem, minn naħa, u l-organizzazzjonijiet tal-ħaddiema, min-naħa l-oħra, ikunu jistgħu, fil-kuntest ta’ negozjati liberi u b’mod għalkollox indipendenti – filwaqt li josservaw ċerti regoli u ċerti limiti – jinnegozjaw, imbagħad jittraduċu f’forma idonea, il-kundizzjonijiet ta’ impjieg tal-ħaddiema (108).
206. Fid-dawl tal-prinċipju ta’ proporzjonalità, ir-restrizzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi li tikkostitwixxi d-deċiżjoni minn qabel meħuda favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA b’hekk għandha tiġi kkunsidrata bħala ġġustifikata mid-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u mid-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, jekk din l-għażla minn qabel tal-korpi ta’ assigurazzjoni kienet idonea u neċessarja sabiex ikun hemm negozjati liberi u indipendenti fuq il-kundizzjonijiet ta’ impjieg għall-finijiet tal-konklużjoni ta’ ftehim kollettiv, u jekk il-ksur tal-libertajiet fundamentali ma kienx sproporzjonat b’relazzjoni għat-twettiq ta’ dawn l-għanijiet.
207. Miżura tkun idonea sabiex tiżgura t-twettiq tal-għan invokat biss jekk tissodisfa verament intenzjoni sabiex dan l-għan jintlaħaq b’mod koerenti u sistematiku (109).
208. Fid-dawl tal-fatt li l-prinċipju tal-konċentrazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni fuq numru limitat ta’ korpi ta’ assigurazzjoni ġie inkluż fit-TV-EUmw/VKA, għandu jiġi preżunt li dan il-prinċipju jikkostitwixxi parti mill-kompromess li ntlaħaq fil-kuntest tan-negozjati liberi u indipendenti bejn ir-rappreżentanti ta’ min iħaddem u dawk tal-ħaddiema. Fi kwalunkwe każ, il-proċess ma fih ebda informazzjoni li permezz tagħha tista’ tintlaħaq konklużjoni oħra. F’dan il-kuntest, id-deċiżjoni minn qabel li ttieħdet favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA għandha tiġi kkunsidrata bħala miżura idonea għat-twettiq tal-interessi protetti mid-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u mid-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi.
209. Miżura tkun neċessarja meta jirriżulta li tkun, fost diversi miżuri adattati għat-twettiq tal-għanijiet segwiti, dik l-inqas oneruża għall-interess jew għad-dritt ikkonċernat (110).
210. Fid-dawl tal-karatteristiċi partikolari ta’ dan il-każ, stħarriġ tan-neċessità tad-deċiżjoni minn qabel meħuda fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni jippreżumi loġikament li jkun hemm verifika jekk ikunx ukoll possibbli li jintlaħaq kunsens dwar dispożizzjonijiet oħra minħabba l-implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni fil-kuntest tan-negozjati kollettivi. Fil-fatt, huwa biss jekk seta’ wkoll jinstab kunsens bejn l-imsieħba soċjali rigward dispożizzjonijiet oħra iktar konformi mad-dritt Komunitarju li d-deċiżjoni minn qabel favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni inkwistjoni f’din il-kawża tista’ tiġi ċċensurata għaliex ma tkunx neċessarja.
211. Biex tirrispondi għad-domanda dwar jekk l-imsieħba soċjali setgħux jilħqu kunsens rigward dispożizzjonijiet oħra għall-implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni, fil-kuntest ta’ negozjati liberi u indipendenti, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tosserva l-ikbar kawtela. Anki jekk, biex issolvi kunflitt bejn il-libertajiet fundamentali, minn naħa, u d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi, min-naħa l-oħra, tista’ tintalab tagħti deċiżjoni – bħal f’din il-kawża – dwar il-kontenut tal-ftehim kollettivi, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha sa fejn ikun possibbli tikkunsidra, għaldaqstant, il-marġni ta’ diskrezzjoni u d-deċiżjoni tal-imsieħba soċjali (111).
212. Biex tiġi vverifikata n-neċessità tal-miżura inkwistjoni, l-istħarriġ għalhekk għandu jkun illimitat għall-konstatazzjoni dwar jekk kinux possibbli dispożizzjonijiet ta’ implementazzjoni iktar konformi mad-dritt Komunitarju, u jekk l-imsieħba soċjali setgħux manifestament jilħqu kunsens dwar dawn id-dispożizzjonijiet sa fejn l-ebda raġuni fuq il-mertu ma kienet tipprekludi l-adozzjoni ta’ tali dispożizzjonijiet. Jekk dawn id-domandi jingħataw risposta fl-affermattiv, id-deċiżjoni minn qabel inkwistjoni f’din il-kawża adottata fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni għandha tkun iċċensurata bħala mhix neċessarja, u konsegwentement bħala sproporzjonata.
213. Fil-fehma tiegħi, kien faċilment possibbli li l-ftehim jiġu organizzati fid-dawl tal-implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni b’mod li jkun konformi mad-dritt Komunitarju.
214. F’dan il-kuntest, għandu jiġi enfasizzat li r-rikors ippreżentat mill-Kummissjoni ma kienx dirett kontra l-prinċipju tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni bħala tali, iżda biss kontra l-fatt li l-ftehim kollettiv jimponi lill-entitajiet komunali li jħaddmu l-għażla ta’ korpi ta’ assigurazzjoni li jimplementaw il-konverżjoni tar-remunerazzjoni, minkejja li dawn l-entitajiet li jħaddmu – bil-ftuħ tal-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi – huma obbligati minn dawn id-direttivi, bħala awtoritajiet kontraenti, li joħorġu sejħiet għall-offerti.
215. Bħala alternattiva iktar konformi mad-dritt Komunitarju, wieħed seta’ jipprevedi, f’dan il-kuntest, leġiżlazzjoni li tipprovdi li l-konverżjoni tar-remunerazzjoni kellha tiġi implementata, fil-kuntest tal-metodi ta’ implementazzjoni previsti mill-BetrAVG, ma’ korp jew korpi ta’ assigurazzjoni li għandhom jingħażlu mill-entitajiet komunali li jħaddmu skont il-prinċipju ta’ trasparenza stabbilit mid-dritt primarju (112) jew – ladarba l-kundizzjonijiet tal-applikazzjoni tagħhom jiġu sodisfatti – skont id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.
216. Id-domanda dwar jekk f’din il-kawża tressqux raġunijiet fuq il-mertu li jixhdu kontra tali ftehim kollettiv ta’ implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni iktar konformi mad-dritt Komunitarju, fil-fehma tiegħi, għandha tingħata risposta fin-negattiv.
217. Sabiex jiġġustifika d-deċiżjoni minn qabel meħuda fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni, il-Gvern Ġermaniż isostni li l-għażla tal-korp ta’ assigurazzjoni msejjaħ sabiex jimplementa l-konverżjoni tar-remunerazzjoni li ma tibbażax ruħa fuq il-ftehim kollettiv, skont il-BetrAVG, għandha tkun ta’ min iħaddem. B’deroga, l-Artikolu 17(5) tal-BetrAVG jimponi l-metodi ta’ konverżjoni tar-remunerazzjoni previsti minn ftehim kollettiv, li jippermettu b’mod partikolari lill-ħaddiema li jkollhom influwenza ikbar fuq l-organizzazzjoni tal-iskema supplimentari tal-pensjoni professjonali tagħhom. Barra minn hekk, l-Artikolu 17(3) tal-BetrAVG jagħti b’mod partikolari lill-imsieħba soċjali l-possibbiltà li jagħżlu bi qbil bejniethom il-korp ta’ assigurazzjoni sabiex tiġi implementata l-konverżjoni tar-remunerazzjoni prevista mill-ftehim kollettiv, u dan huwa dak li ġara fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA. Din id-deċiżjoni komuni minn qabel favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni, minn naħa, tiffavorixxi l-interess tal-ħaddiema li l-konverżjoni tar-remunerazzjoni tiġi implementata b’mod trasparenti, u min-naħa l-oħra, tiffavorixxi l-interess ta’ min iħaddem li l-iskema ta’ pensjoni twassal għal inqas spejjeż ta’ ġestjoni. Fi ftit kliem, jekk din id-deċiżjoni tkun tiddependi mill-kompetenza tal-partijiet għall-ftehim kollettiv, ikun qed jingħata kontribut sabiex din il-forma ta’ skema supplimentari ta’ pensjoni professjonali ssir popolari u tinfirex bl-usa’ mod possibbli.
218. Il-Gvern Ġermaniż isostni wkoll li, skont id-dikjarazzjonijiet tal-partijiet għall-ftehim kollettiv, il-limitu tan-numru ta’ assiguraturi, fosthom li min iħaddem għandu jagħmel l-għażla tiegħu għall-konverżjoni tar-remunerazzjoni, għandha żżid it-trasparenza u l-popolarità tal-iskema ta’ pensjoni professjonali supplimentari. Barra minn hekk, l-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA jirrappreżenta inqas problemi għal kull min iħaddem: ma għadux iktar assolutament neċessarju li jsir paragun bejn il-korpi ta’ assigurazzjoni. L-entità komunali individwali li tħaddem tista’ wkoll tippreżumi li l-partijiet għall-ftehim kollettiv ma għażlux korp ta’ assigurazzjoni b’mod arbitrarju, u li ġeneralment huma għandhom perspettiva aħjar tas-sitwazzjoni kollha tal-kuntratt. Il-ħaddiema, min-naħa tagħhom, jistgħu jkunu żguri li s-sindakati jsostnu suffiċjentement l-interessi tagħhom fl-għażla tal-korp ta’ assigurazzjoni. B’hekk, l-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA jipproteġi wkoll lill-ħaddiema minn għażla unilaterali “ħażina” tal-korp ta’ assigurazzjoni minn min iħaddem.
219. Barra minn hekk, biex jiġġustifika d-deċiżjoni meħuda fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA favur korpi pubbliċi ta’ assigurazzjoni supplimentari, tal-grupp finanzjarju tal-banek ta’ tfaddil u tal-assiguraturi komunali, il-Gvern Ġermaniż isostni li din l-għażla saret għal motivi idoneji bħal dawk ta’ esperjenzi pożittivi, kunfidenza partikolari u inqas spejjeż ta’ ġestjoni minħabba l-istruttura partikolari ta’ dawn il-korpi ta’ assigurazzjoni. L-interess ta’ min iħaddem li jillimita r-riskju li jkollu jagħti kont ta’ għemilu f’każ ta’ falliment ta’ korp ukoll lagħab il-parti tiegħu f’din id-deċiżjoni.
220. Fid-dawl ta’ din l-espożizzjoni, l-argumenti materjali invokati mill-Gvern Ġermaniż biex jiġġustifika d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA jistgħu jitqiegħdu f’erba’ kategoriji, jiġifieri 1) it-trasparenza tal-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni, 2) il-livell ogħla ta’ popolarità fost il-ħaddiema, minħabba li r-rappreżentanti tal-ħaddiema pparteċipaw fid-deċiżjoni minn qabel favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni, 3) l-għarfien aħjar tas-settur mill-partijiet għan-negozjati kollettivi, u 4) il-karatteristiċi partikolari tal-korpi ta’ assigurazzjoni aċċettati.
221. Madankollu, dawn l-argumenti fl-ebda każ ma jistgħu jiġu invokati bħala raġunijiet fuq il-mertu kontra l-adozzjoni bi ftehim kollettiv ta’ dispożizzjonijiet ta’ implementazzjoni konformi mad-dritt Komunitarju, li abbażi tagħhom l-entitajiet komunali differenti li jħaddmu għandhom jagħżlu l-korpi ta’ assigurazzjoni skont il-prinċipju ta’ trasparenza tad-dritt primarju jew – jekk jiġu sodisfatti l-kundizzjonijiet għall-applikazzjoni tagħhom – skont id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.
222. L-argument tat-trasparenza tal-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni ma tixhedx kontra, iżda pjuttost favur, obbligu tal-entitajiet komunali li jħaddmu li jieħdu inkunsiderazzjoni r-regoli tad-dritt Komunitarju. L-obbligu ta’ trasparenza impost mid-dritt primarju, kif ukoll id-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, għandhom eżattament l-għan li jistabbilixxu trasparenza suffiċjenti fl-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni li magħhom għandha tiġi implementata l-konverżjoni tar-remunerazzjoni.
223. L-argument tal-livell ogħla ta’ popolarità fost il-ħaddiema minħabba li r-rappreżentanti tal-ħaddiema pparteċipaw fid-deċiżjoni minn qabel favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni lanqas ma jipprovdi raġunijiet fil-mertu kontra dispożizzjonijiet ta’ implementazzjoni konformi mad-dritt Komunitarju. L-obbligu li jiġi kkunsidrat il-prinċipju ta’ trasparenza tad-dritt Komunitarju u tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi fil-fatt iwassal għal kompetizzjoni iktar intensiva fuq il-livell Komunitarju bejn il-korpi ta’ assigurazzjoni, u dan jagħti garanzija partikolari li fl-aħħar mill-aħħar lill-ħaddiema qed tiġi proposta l-offerta l-iktar vantaġġjuża għall-implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni. Ma narax kif dan iwassal għal tnaqqis fil-popolarità tal-iskema fost il-ħaddiema (113).
224. It-tielet argument prinċipali tal-Gvern Ġermaniż huwa relatat mal-entitajiet komunali li jħaddmu, li għalihom id-deċiżjoni finali favur korp jew korpi ta’ assigurazzjoni kienet iffaċilitata minħabba l-għażla minn qabel li saret fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, billi dawn l-entitajiet li jħaddmu fl-istess ħin jistgħu jafdaw fl-għarfien li l-imsieħba soċjali għandhom dwar il-qasam.
225. Anki jekk l-għażla minn qabel li saret fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA tevita tabilħaqq li l-entitajiet komunali li jħaddmu jagħmlu sejħa għall-offerti separata, dan ma huwiex argument ammissibbli kontra obbligu li jiġi rispettat l-obbligu ta’ trasparenza tad-dritt primarju u tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi. Anki jekk, minħabba dan l-obbligu li jiġi rrispettat id-dritt Komunitarju, l-entitajiet li jħaddmu kienu inqas lesti li jistabbilixxu dispożizzjonijiet ta’ implementazzjoni tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni permezz tal-ftehim kollettiv – liema fatt ma huwiex sostnut mill-Gvern Ġermaniż – dan ma jistax jiġi invokat bħala raġuni fuq il-mertu kontra l-istabbiliment ta’ dan l-obbligu mill-ftehim kollettiv. Tali argument tabilħaqq ikollu bħala riżultat li jippermetti li l-entitajiet komunali li jħaddmu jabbużaw mil-libertà tan-negozjati kollettivi biex jaħarbu mir-regoli vinkolanti tad-dritt Komunitarju.
226. Fl-aħħar nett, permezz tar-raba’ argument prinċipali tiegħu, il-Gvern Ġermaniż qed jinvoka l-karatteristiċi partikolari tal-korpi ta’ assigurazzjoni aċċettati. B’mod partikolari, kellhom rwol favur l-għażla ta’ dawn il-korpi ta’ assigurazzjoni ċerti esperjenzi pożittivi magħhom, il-kunfidenza partikolari li rriżultat minn dan, it-tnaqqis fl-ispejjeż ta’ ġestjoni minħabba l-istruttura partikolari tagħhom u r-riskju mnaqqas ta’ falliment. Madankollu, il-Gvern Ġermaniż bl-ebda mod ma mmotiva dawn l-allegazzjonijiet, tant li dawn, għal din ir-raġuni biss, għandhom jinċaħdu bħala infondati (114).
227. Minn din l-analiżi nikkonkludi li r-restrizzjoni tan-numru ta’ korpi ta’ assigurazzjoni stabbiliti fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA ma kinitx neċessarja sabiex jiġu permessi negozjati liberi u indipendenti bejn l-imsieħba soċjali dwar il-kundizzjonijiet ta’ impjieg sabiex jiġi konkluż ftehim kollettiv.
228. Barra minn hekk, id-deċiżjoni minn qabel meħuda mill-imsieħba soċjali favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA twassal ukoll, fil-fehma tiegħi, għal restrizzjoni sproporzjonata tal-libertajiet fundamentali.
229. Fil-kuntest tal-eżami tan-natura proporzjonata tal-miżura inkwistjoni, għandu jiġi kkunsidrat b’mod partikolari, f’dan il-każ, li r-rikors ippreżentat mill-Kummissjoni ma kienx dirett kontra l-prinċipju tal-konverżjoni tar-remunerazzjoni bħala tali, iżda biss kontra l-fatt li l-ftehim kollettiv jimponi lill-entitajiet komunali li jħaddmu l-għażla tal-korpi ta’ assigurazzjoni li jimplementaw il-konverżjoni tar-remunerazzjoni, minkejja li dawn l-entitajiet li jħaddmu huma obbligati, bħala awtoritajiet kontraenti, li jikkonformaw irwieħhom mal-obbligi li jirriżultaw mil-libertà ta’ stabbiliment u mil-libertà li jiġu pprovduti servizzi.
230. Għaldaqstant, din il-kawża ma tirrigwardax id-deċiżjoni ta’ prinċipju meħuda fil-ftehim kollettiv li tiġi permessa l-konverżjoni tar-remunerazzjoni, iżda pjuttost tirrigwarda l-kwistjoni teknika – mill-aspett tad-dritt tal-ftehim kollettiv – dwar kif għandhom jintgħażlu l-korpi ta’ assigurazzjoni li għandhom jimplementaw il-konverżjoni tar-remunerazzjoni. Madankollu, permezz tad-deċiżjoni minn qabel meħuda fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, il-partijiet għall-ftehim kollettiv ippruvaw jirregolaw din il-kwistjoni pjuttost teknika billi ħallew għalkollox fil-ġenb l-obbligi li jirriżultaw mil-libertà ta’ stabbiliment u mil-libertà li jiġu pprovduti servizzi.
231. Fid-dawl tal-fatt li d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA għandhom, minn naħa, jiġu kkunsidrati bħala metodi tekniċi ta’ implementazzjoni, li ma jikkonċernawx il-kundizzjonijiet ta’ impjieg ħlief marġinalment, iżda li, min-naħa l-oħra, huma intiżi li jħallu totalment fil-ġenb l-obbligi li jirriżultaw mil-libertà ta’ stabbiliment u mil-libertà li jiġu pprovduti servizzi, ir-restrizzjoni tal-libertajiet fundamentali li tikkostitwixxi l-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA għandha tiġi ddefinita bħala sproporzjonata (115).
232. Konsegwentement, għandu jiġi kkunsidrat li l-għażla minn qabel tal-korpi ta’ assigurazzjoni li saret fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA la kienet neċessarja u lanqas proporzjonata sabiex jintlaħqu l-għanijiet protetti mid-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u mid-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi.
233. Minn din l-analiżi nikkonkludi li d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi ma jistgħux jiġġustifikaw ir-restrizzjoni tal-libertà ta’ stabbiliment u tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi li tikkostitwixxi d-deċiżjoni minn qabel meħuda mill-imsieħba soċjali fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA favur ċerti korpi ta’ assigurazzjoni, minħabba nuqqas ta’ proporzjonalità. Dawn id-drittijiet fundamentali għaldaqstant lanqas ma jipprekludu l-konstatazzjoni li l-ftehim qafas inkwistjoni, li ġew konklużi b’implementazzjoni ta’ dan il-ftehim kollettiv, jistgħu jiksru d-Direttiva 92/50 jew id-Direttiva 2004/18.
4. Konklużjoni provviżorja
234. Li kieku l-Qorti tal-Ġustizzja kellha, fil-konfront tal-pożizzjoni li qed tiġi difiża hawnhekk, tasal għall-konklużjoni li amministrazzjoni jew impriża komunali waħda jew iktar ikkonkludew, bi ksur tad-Direttiva 92/50 jew tad-Direttiva 2004/18, ftehim qafas dwar il-konverżjoni tar-remunerazzjoni ma’ korp wieħed jew iktar u ma’ impriża waħda jew iktar imsemmija fl-Artikolu 6 tat-TV-EUmw/VKA, għandu jiġi ammess, fid-dawl tal-argument żviluppat iktar ’il fuq, li d-dritt fundamentali għan-negozjati kollettivi u d-dritt fundamentali tal-libertà tan-negozjati kollettivi ma jipprekludux il-konstatazzjoni ta’ tali ksur ta’ dawn id-direttivi, minħabba nuqqas ta’ proporzjonalità.
VIII – Sinteżi
235. Fil-qosor, nikkonkludi li l-muniċipalitajiet Ġermaniżi kellhom l-obbligu, meta kkonkludew il-ftehim qafas inkwistjoni fir-rigward tal-iskema supplimentari ta’ pensjoni professjonali tal-impjegati tagħhom, li josservaw id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 92/50 u tad-Direttiva 2004/18, sa fejn ġew sodisfatti l-kundizzjonijiet ta’ applikazzjoni ratione materiae u ratione personae ta’ dawn id-direttivi. Madankollu, għandha tkun il-Kummissjoni li tipprova li l-kamp ta’ applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi kien miftuħ, mingħajr ma hija tista’ tibbaża ruħha f’dan ir-rigward fuq preżunzjonijiet.
236. Il-punt determinati sabiex tingħata deċiżjoni dwar din il-kawża huwa, fl-aħħar mill-aħħar, li l-Kummissjoni bbażat il-kalkoli tagħha fir-rigward tal-valur tal-ftehim qafas differenti u dwar jekk inqabżux il-limiti li jiddeterminaw l-applikazzjoni tad-direttivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi fuq il-preżunzjoni li kull belt ta’ ċertu daqs kienet ikkonkludiet kuntratt qafas wieħed. Billi l-Gvern Ġermaniż ċaħad din il-preżunzjoni sa mill-fażi tal-proċedura prekontenzjuża bħala waħda li ma hijiex eżatta, filwaqt li, f’dan il-kuntest, ma jistax jiġi kkritikat talli ma kkooperax biex jiġu stabbiliti l-fatti b’mod sħiħ, ir-rikors tal-Kummissjoni, fl-aħħar mill-aħħar, ma huwiex motivat b’mod suffiċjenti, u għalhekk għandu jinċaħad bħala infondat.
IX – Konklużjoni
237. Fid-dawl tal-analiżi preċedenti, nissuġġerixxi li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi kif ġej:
1) tiċħad ir-rikors, u
2) tikkundanna lill-Kummissjoni għall-ispejjeż, ħlief għall-ispejjeż tar-Renju tad-Danimarka u tar-Renju tal-Isvezja. Ir-Renju tad-Danimarka u r-Renju tal-Isvezja għandhom ibatu l-ispejjeż tagħhom.