Sprawa C‑274/12 P

Telefónica SA

przeciwko

Komisji Europejskiej

Odwołanie – Skarga o stwierdzenie nieważności – Artykuł 263 akapit czwarty TFUE – Prawo do wniesienia skargi – Legitymacja procesowa – Osoby fizyczne lub prawne – Akt dotyczący ich indywidualnie – Akt regulacyjny niewymagający środków wykonawczych – Decyzja stwierdzająca niezgodność systemu pomocy państwa ze wspólnym rynkiem – Prawo do skutecznej ochrony sądowej

Streszczenie – Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 19 grudnia 2013 r.

1.        Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty regulacyjne wymagające lub niewymagające przyjęcia środków wykonawczych – Pojęcie – Możliwe postepowania sądowe przeciwko tym aktom – Warunki skargi dotyczącej niezgodności z prawem lub złożenia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w zakresie oceny ważności

(art. 19 TUE, art. 263 akapit czwarty TFUE, art. 267 TFUE, 277 TFUE, art. 288 akapit czwarty TFUE)

2.        Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty regulacyjne wymagające przyjęcia środków wykonawczych – Decyzja Komisji stwierdzająca, iż system pomocy sektorowej jest niezgodny ze wspólnym rynkiem, wymagająca środków wykonawczych – Niedopuszczalność odwołania wniesionego do sądu Unii – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Obowiązek wykorzystania krajowych środków odwoławczych wobec tych środków

(art. 19 TUE, art. 263 akapit czwarty TFUE, art. 267 TFUE, art. 288 akapit czwarty TFUE)

3.        Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Indywidualne oddziaływanie aktu o charakterze generalnym – Warunki – Decyzja Komisji zakazująca systemu pomocy sektorowej – Niewystarczalność samego kryterium przynależności przedsiębiorstwa do danego sektora by dana decyzja miała indywidualne oddziaływanie

(art. 263 akapit czwarty TFUE)

4.        Prawa podstawowe – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Kontrola zgodności z prawem aktów Unii – Tryby postępowania – Ochrona tego prawa przez sąd Unii lub sądy krajowe w zależności od charakteru prawnego zaskarżonego aktu – Możliwość wykorzystania skargi o stwierdzenie nieważności lub wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w kwestii ważności

(art. 19 TUE, art. 263 akapit czwarty TFUE, art. 267 TFUE, 277 TFUE)

1.        Termin akty regulacyjne, które nie wymagają środków wykonawczych w rozumieniu art. 263 akapit czwarty ostatni człon zdania TFUE należy interpretować w świetle celu tego postanowienia, który, jak wynika z jego genezy, polega na uniknięciu sytuacji, w której jednostka będzie zmuszona do naruszenia prawa, aby móc zwrócić się do sądu. Tymczasem gdy akt regulacyjny wywiera bezpośrednio skutki na sytuację prawną osoby fizycznej lub prawnej, nie wymagając środków wykonawczych, osoba ta mogłaby zostać pozbawiona skutecznej ochrony sądowej, gdyby nie dysponowała bezpośrednim środkiem zaskarżenia przed sądem Unii w celu podważenia zgodności z prawem rzeczonego aktu regulacyjnego.

W tym względzie w pierwszej kolejności, gdy akt regulacyjny wymaga środków wykonawczych, sądowa kontrola poszanowania porządku prawnego Unii zapewniona jest niezależnie od tego, czy środki te przyjmuje Unia, czy państwa członkowskie. Osoby fizyczne lub prawne, które z racji przesłanek dopuszczalności określonych w art. 263 akapit czwarty TFUE nie mogą zaskarżyć bezpośrednio do sądu Unii aktu regulacyjnego Unii, są chronione przed stosowaniem wobec nich takiego aktu dzięki możliwości zaskarżenia środków wykonawczych wymaganych przez tenże akt. Jeżeli wdrożenie omawianych aktów należy do instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii, to osoby fizyczne lub prawne mogą wnieść skargę bezpośrednią do sądu Unii przeciwko aktom wykonawczym na zasadach określonych w art. 263 akapit czwarty TFUE i podnieść zgodnie z art. 277 TFUE na poparcie skargi zarzut niezgodności z prawem danego aktu podstawowego. Jeżeli jego wdrożenie jest zadaniem państw członkowskich, mogą one dochodzić stwierdzenia nieważności aktu Unii przed sądami krajowymi i spowodować wystąpienie przez te sądy z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału na podstawie art. 267 TFUE.

W drugiej kolejności, aby ocenić, czy akt regulacyjny wymaga środków wykonawczych, należy odnieść się do sytuacji osoby powołującej się na prawo do wniesienia skargi na podstawie art. 263 akapit czwarty ostatni człon zdania TFUE. Nie jest więc istotne, czy dany akt wymaga środków wykonawczych względem innych podmiotów prawa.

W trzeciej kolejności, aby przekonać się, czy zaskarżony akt wymaga środków wykonawczych, należy odnieść się wyłącznie do przedmiotu skargi, a w razie gdy skarżący wnosi jedynie o częściowe stwierdzenie nieważności, w danym przypadku należy brać pod uwagę jedynie środki wykonawcze wymagane ewentualnie przez tę część aktu.

(por. pkt 27–31, 56–58)

2.        Decyzja Komisji stwierdzająca częściową niezgodność systemu pomocy państwa ze wspólnym rynkiem wymaga środków wykonawczych, które mogą być zaskarżane przed sądami krajowymi, ponieważ jest ona zaadresowana wyłącznie do danego państwa członkowskiego i nie określa ona konkretnych skutków dla poszczególnych podatników, które to skutki objawią się w aktach administracyjnych, które mogą zostać zaskarżone. Zatem nawet jeśli przedsiębiorstwo, na które ma wpływ taka decyzja, nie może, ze względu na przesłanki dopuszczalności określone w art. 263 akapit czwarty TFUE, zaskarżyć bezpośrednio spornej decyzji przed sądem Unii, to może podnieść nieważność tej decyzji przed sądami krajowymi i skłonić je do zwrócenia się do Trybunału z pytaniem na podstawie art. 267 TFUE w drodze wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, w szczególności zaskarżając przed rzeczonymi sądami akt administracyjny, w którym otrzyma ona odmowę możliwości skorzystania z korzyści w ramach danego systemu.

(por. pkt 34–36, 58, 59)

3.        Podmioty niebędące adresatami decyzji mogą utrzymywać, iż akt dotyczy ich indywidualnie w rozumieniu art. 263 akapit czwarty ostatni człon zdania TFUE, jedynie jeżeli zaskarżony akt ma wpływ na ich sytuację ze względu na szczególne dla nich cechy charakterystyczne lub na sytuację faktyczną, która odróżnia je od wszelkich innych osób i w związku z tym indywidualizuje w sposób podobny jak adresata. Możliwość określenia z większą czy mniejszą dokładnością liczby lub nawet tożsamości podmiotów prawa, do których ma zastosowanie dany środek, wcale nie oznacza, że należy uznać, iż środek ten dotyczy tych podmiotów indywidualnie, o ile środek ów podlega zastosowaniu ze względu na zaistnienie pewnej obiektywnej sytuacji prawnej lub faktycznej w nim określonej. W tych okolicznościach przedsiębiorstwo nie może w zasadzie zaskarżyć decyzji Komisji zakazującej systemu pomocy, jeżeli decyzja ta dotyczy przedsiębiorstwa wyłącznie z powodu jego przynależności do danego sektora oraz posiadanego przez nie statusu potencjalnego beneficjenta wspomnianego systemu pomocy.

(por. pkt 46, 47, 49)

4.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 56, 57, 59)