ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πέμπτο τμήμα)
της 20ής Μαρτίου 2014 (*)
«Παράβαση κράτους μέλους — Ταξινόμηση των μηχανοκίνητων οχημάτων — Άρθρα 34 ΣΛΕΕ και 36 ΣΛΕΕ — Οδηγία 70/311/EOK — Οδηγία 2007/46/ΕΚ — Δεξιά κατεύθυνση κυκλοφορίας σε κράτος μέλος — Υποχρέωση, προκειμένου να γίνει η ταξινόμηση, να μετακινηθεί στην αριστερή πλευρά το σύστημα διευθύνσεως των επιβατηγών οχημάτων στα οποία το σύστημα αυτό είναι τοποθετημένο στη δεξιά πλευρά»
Στην υπόθεση C‑61/12,
με αντικείμενο προσφυγή λόγω παραβάσεως, η οποία ασκήθηκε δυνάμει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ στις 6 Φεβρουαρίου 2012,
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από την A. Steiblytė και από τους G. Wilms και Γ. Ζαββό, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο,
προσφεύγουσα,
κατά
Δημοκρατίας της Λιθουανίας, εκπροσωπούμενης από τον D. Kriaučiūnas και την R. Krasuckaitė,
καθής,
υποστηριζόμενης από:
τη Δημοκρατία της Εσθονίας, εκπροσωπούμενη από την M. Linntam,
τη Δημοκρατία της Λετονίας, εκπροσωπούμενη από τον I. Kalniņš και την A. Nikolajeva,
τη Δημοκρατία της Πολωνίας, εκπροσωπούμενη από τους B. Majczyna και M. Szpunar,
παρεμβαίνουσες,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα),
συγκείμενο από τους T. von Danwitz, πρόεδρο τμήματος, E. Juhász (εισηγητή), A. Rosas, D. Šváby και C. Vajda, δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: N. Jääskinen
γραμματέας: A. Calot Escobar
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία,
αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 7ης Νοεμβρίου 2013,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 Με την προσφυγή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητεί από το Δικαστήριο να διαπιστώσει ότι, απαγορεύοντας την ταξινόμηση των επιβατηγών αυτοκινήτων το πηδάλιο των οποίων είναι τοποθετημένο στη δεξιά πλευρά και/ή αξιώνοντας, προκειμένου να προβεί σε ταξινόμηση των επιβατηγών αυτοκινήτων το σύστημα διευθύνσεως των οποίων είναι τοποθετημένο στη δεξιά πλευρά, είτε αυτά είναι καινούργια είτε είχαν προηγουμένως ταξινομηθεί σε άλλο κράτος μέλος, τη μετακίνηση του πηδαλίου στην αριστερή πλευρά, η Δημοκρατία της Λιθουανίας παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 2α της οδηγίας 70/311/EOK του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 1970, περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών που αφορούν στο σύστημα διευθύνσεως των οχημάτων με κινητήρα και των ρυμουλκουμένων τους (EE ειδ. έκδ. 13/001, σ. 93), από το άρθρο 4, παράγραφος 3, της οδηγίας 2007/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Σεπτεμβρίου 2007, για τη θέσπιση πλαισίου για την έγκριση των μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκουμένων τους, και των συστημάτων, κατασκευαστικών στοιχείων και χωριστών τεχνικών μονάδων που προορίζονται για τα οχήματα αυτά (οδηγία‑πλαίσιο) (EE L 263, σ. 1), καθώς και από το άρθρο 34 ΣΛΕΕ.
Το νομικό πλαίσιο
Το δίκαιο της Ένωσης
2 Οι αιτιολογικές σκέψεις 2, 3 και 14 της οδηγίας 2007/46 έχουν ως εξής:
«(2) Για την εγκαθίδρυση και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Κοινότητας, είναι σκόπιμο να αντικατασταθούν τα συστήματα έγκρισης των κρατών μελών από κοινοτική διαδικασία έγκρισης βασιζόμενη στην αρχή της πλήρους εναρμόνισης.
(3) Οι τεχνικές απαιτήσεις που ισχύουν για τα συστήματα, τα κατασκευαστικά στοιχεία, τις χωριστές τεχνικές μονάδες και τα οχήματα θα πρέπει να εναρμονιστούν και να προσδιοριστούν με κανονιστικές πράξεις. Αυτές οι κανονιστικές πράξεις θα πρέπει πρωταρχικά να επιδιώκουν την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας, προστασίας της υγείας, περιβαλλοντικής προστασίας, ενεργειακής απόδοσης και προστασίας από παράνομη χρήση.
[...]
(14) Ο κύριος στόχος της νομοθεσίας για την έγκριση οχημάτων είναι να εξασφαλίζεται ότι τα νέα οχήματα, κατασκευαστικά στοιχεία και χωριστές τεχνικές μονάδες που διατίθενται στην αγορά παρέχουν υψηλό επίπεδο ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας. Ο στόχος αυτός δεν θα πρέπει να ανατρέπεται με την εγκατάσταση ορισμένων εξαρτημάτων ή εξοπλισμού μετά τη διάθεση του οχήματος στην αγορά ή τη θέση του σε κυκλοφορία. Συνεπώς, θα πρέπει να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίζεται ότι, για την εγκατάσταση, στα οχήματα, εξαρτημάτων ή εξοπλισμού που παρεμποδίζουν σημαντικά τη λειτουργία συστημάτων ουσιαστικής σημασίας για την ασφάλεια ή την περιβαλλοντική προστασία, απαιτείται προηγούμενος έλεγχος από εγκριτική αρχή πριν τα οχήματα αυτά προσφερθούν προς πώληση. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνίστανται σε τεχνικές διατάξεις σχετικά με τις απαιτήσεις προς τις οποίες πρέπει να συμμορφώνονται τα εξαρτήματα ή ο εξοπλισμός.»
3 Το άρθρο 1 της οδηγίας 2007/46, που φέρει τον τίτλο «Αντικείμενο», ορίζει τα εξής:
«Η παρούσα οδηγία θεσπίζει εναρμονισμένο πλαίσιο με τις διοικητικές διατάξεις και τις γενικές τεχνικές απαιτήσεις για την έγκριση όλων των νέων οχημάτων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της καθώς και των συστημάτων, κατασκευαστικών στοιχείων και χωριστών τεχνικών μονάδων που προορίζονται για τα οχήματα αυτά, με σκοπό να διευκολύνει την έκδοση άδειας κυκλοφορίας, την πώληση και τη θέση σε κυκλοφορία των οχημάτων αυτών εντός της Κοινότητας.
Η παρούσα οδηγία θεσπίζει επίσης διατάξεις για την πώληση και τη θέση σε κυκλοφορία εξαρτημάτων και εξοπλισμού που προορίζονται για οχήματα εγκεκριμένα σύμφωνα με την παρούσα οδηγία.
Διά κανονιστικών πράξεων, των οποίων ο εξαντλητικός κατάλογος παρατίθεται στο παράρτημα IV, θεσπίζονται, κατ’ εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, ειδικές τεχνικές απαιτήσεις για την κατασκευή και τη λειτουργία των οχημάτων.»
4 Το άρθρο 4 της ως άνω οδηγίας, που φέρει τον τίτλο «Υποχρεώσεις των κρατών μελών», προβλέπει στην παράγραφό του 3:
«Τα κράτη μέλη χορηγούν άδεια κυκλοφορίας ή επιτρέπουν την πώληση ή τη θέση σε κυκλοφορία μόνον των οχημάτων, κατασκευαστικών στοιχείων ή χωριστών τεχνικών μονάδων που πληρούν τις απαιτήσεις της παρούσας οδηγίας.
Τα κράτη μέλη δεν απαγορεύουν, περιορίζουν ή εμποδίζουν την έκδοση άδειας κυκλοφορίας, την πώληση, τη θέση σε κυκλοφορία ή την κυκλοφορία στο οδικό δίκτυο των οχημάτων, κατασκευαστικών στοιχείων ή χωριστών τεχνικών μονάδων για λόγους που σχετίζονται με πτυχές της κατασκευής και της λειτουργίας τους οι οποίες καλύπτονται από την παρούσα οδηγία, εφόσον πληρούν τις απαιτήσεις της παρούσας οδηγίας.»
5 Το άρθρο 9 της ίδιας οδηγίας, που φέρει τον τίτλο «Ειδικές διατάξεις για τα οχήματα», ορίζει στην παράγραφό του 1, στοιχείο α΄:
«Τα κράτη μέλη χορηγούν έγκριση ΕΚ για τα εξής:
α) τύπο οχήματος που συμμορφώνεται προς τα στοιχεία του φακέλου πληροφοριών και πληροί τις τεχνικές απαιτήσεις που ορίζουν οι σχετικές κανονιστικές πράξεις του παραρτήματος IV».
6 Το ως άνω παράρτημα IV, μέρος I, της εν λόγω οδηγίας περιέχει τον κατάλογο των καλούμενων «επιμέρους οδηγιών», οι οποίες καθορίζουν τις τεχνικές απαιτήσεις που ισχύουν ειδικώς για την έγκριση ΕΚ.
7 Το άρθρο 18 της οδηγίας 2007/46, που φέρει τον τίτλο «Πιστοποιητικό συμμόρφωσης», προβλέπει στην παράγραφό του 1, πρώτο εδάφιο, τα εξής:
«Ο κατασκευαστής, ως κάτοχος της έγκρισης ΕΚ τύπου οχήματος, παραδίδει πιστοποιητικό συμμόρφωσης μαζί με κάθε πλήρες, ημιτελές ή ολοκληρωμένο όχημα που κατασκευάζεται σύμφωνα με τον εγκεκριμένο τύπο οχήματος.»
8 Το άρθρο 26 της ως άνω οδηγίας, που φέρει τον τίτλο «Έκδοση άδειας κυκλοφορίας, πώληση και θέση σε κυκλοφορία», προβλέπει στην παράγραφό του 1, πρώτο εδάφιο, τα εξής:
«Με την επιφύλαξη των διατάξεων των άρθρων 29 και 30, τα κράτη μέλη χορηγούν άδεια κυκλοφορίας και επιτρέπουν την πώληση ή τη θέση σε κυκλοφορία οχημάτων μόνον εφόσον συνοδεύονται από ισχύον πιστοποιητικό συμμόρφωσης το οποίο έχει εκδοθεί σύμφωνα με το άρθρο 18.»
9 Το παράρτημα I της ίδιας οδηγίας φέρει τον τίτλο «Πλήρης κατάλογος πληροφοριών για την έγκριση [ΕΚ τύπου] οχήματος». Το σημείο 1 του ως άνω παραρτήματος, που φέρει τον τίτλο «Γενικά κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του οχήματος», προβλέπει τα εξής:
«[…]
1.8. Θέση πηδαλίου διεύθυνσης: αριστερά/δεξιά (1),
1.8.1. Όχημα εξοπλισμένο για οδήγηση σε δεξιά/αριστερή (1) κατεύθυνση κυκλοφορίας
[…]»
Οι επεξηγηματικές σημειώσεις για το ως άνω παράρτημα Ι έχουν ως εξής:
«(1) Διαγράφεται η περιττή ένδειξη (υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες δεν χρειάζεται διαγραφή, όταν υπάρχουν περισσότερες από μία καταχωρίσεις).»
10 Το παράρτημα III της εν λόγω οδηγίας φέρει τον τίτλο «Δελτίο πληροφοριών για την έγκριση [ΕΚ τύπου] οχήματος». Το σημείο 1 του ως άνω παραρτήματος, που φέρει τον τίτλο «Γενικά κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του οχήματος», ορίζει τα εξής:
«[…]
1.8. Θέση πηδαλίου διεύθυνσης: αριστερά/δεξιά (1)
1.8.1.
Όχημα εξοπλισμένο για οδήγηση σε δεξιά/αριστερή (1) κατεύθυνση κυκλοφορίας
[…]».
Το κείμενο των επεξηγηματικών σημειώσεων όσον αφορά την ενάριθμη παραπομπή (1) του σημείου 1 του ως άνω παραρτήματος III είναι το ίδιο με το κείμενο των σημειώσεων που αφορούν το σημείο 1 του παραρτήματος I, όπως παρατίθεται στη σκέψη 9 της παρούσας αποφάσεως.
11 Το παράρτημα IX της οδηγίας 2007/46, όπως αντικαταστάθηκε από τον κανονισμό (ΕΚ) 385/2009 της Επιτροπής, της 7ης Μαΐου 2009 (EE L 118, σ. 13), για την προσαρμογή του στην ανάπτυξη των επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων, φέρει τον τίτλο «Πιστοποιητικό συμμόρφωσης ΕΚ». Το σημείο 0 του ως άνω παραρτήματος, που φέρει τον τίτλο «Στόχοι», έχει ως εξής:
«Το πιστοποιητικό συμμόρφωσης είναι μια δήλωση που παρέχεται από τον κατασκευαστή του οχήματος στον αγοραστή προκειμένου να τον βεβαιώσει ότι το όχημα που απέκτησε συμμορφώνεται προς τη νομοθεσία που ίσχυε στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τη στιγμή της κατασκευής του.
Το πιστοποιητικό συμμόρφωσης επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών να ταξινομούν οχήματα χωρίς να υποχρεώνουν τον αιτούντα να παράσχει πρόσθετη τεχνική τεκμηρίωση.
[...]»
12 Η σελίδα 1 του ως άνω πιστοποιητικού περιέχει την ακόλουθη μνεία:
«Ο υπογεγραμμένος [...] πιστοποιώ ότι το όχημα:
[...]
συμμορφώνεται από κάθε άποψη προς τον τύπο που περιγράφεται στην έγκριση [...] και
μπορεί να ταξινομηθεί μόνιμα σε κράτη μέλη όπου η κυκλοφορία είναι από δεξιά/αριστερά [...]».
13 Οι επεξηγηματικές σημειώσεις ως προς το παράρτημα IX της οδηγίας 2007/46 προβλέπουν, υπό τα στοιχεία β΄ και δ΄:
«β) αναφέρετε κατά πόσο το όχημα είναι κατάλληλο για χρήση σε κυκλοφορία που είναι από δεξιά ή από αριστερά ή και στις δύο.
[...]
δ) Η δήλωση αυτή δεν περιορίζει το δικαίωμα των κρατών μελών να απαιτούν τεχνικές προσαρμογές, προκειμένου να επιτραπεί η ταξινόμηση ενός οχήματος σε ένα κράτος μέλος εκτός αυτού για το οποίο προορίζεται, όταν η κατεύθυνση της κυκλοφορίας είναι στην αντίθετη πλευρά του δρόμου.»
14 Η οδηγία 70/311 είναι μία από τις επιμέρους οδηγίες του παραρτήματος IV της οδηγίας 2007/46. Το άρθρο 2α της οδηγίας 70/311, που προστέθηκε στην εν λόγω οδηγία με την πράξη περί των όρων προσχωρήσεως του Βασιλείου της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και περί των προσαρμογών των συνθηκών (JO 1972, L 73, σ. 14), ορίζει ότι:
«τα κράτη μέλη δεν δύνανται να αρνηθούν ή να απαγορεύσουν την πώληση, την ταξινόμηση, τη θέση σε κυκλοφορία ή χρήση των οχημάτων για λόγους που αφορούν το σύστημα διευθύνσεως, αν αυτό ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές του παραρτήματος.»
15 Το παράρτημα I της ως άνω οδηγίας φέρει τον τίτλο «Πεδίο εφαρμογής, ορισμοί, αίτηση έγκρισης ΕΚ τύπου, χορήγηση έγκρισης ΕΚ τύπου, κατασκευαστικές απαιτήσεις, διατάξεις για τις δοκιμές, μεταβολές του τύπου και τροποποιήσεις των εγκρίσεων, συμμόρφωση της παραγωγής».
16 Το σημείο 1.3 του ως άνω παραρτήματος έχει ως εξής:
«Στο πλαίσιο της παρούσας οδηγίας:
[…]
ως σύστημα διεύθυνσης νοείται το σύνολο του εξοπλισμού που μπορεί να καθορίσει τη διεύθυνση πορείας του οχήματος.
Ο εξοπλισμός διεύθυνσης περιλαμβάνει:
– το όργανο χειρισμού,
– τον μηχανισμό μετάδοσης της διεύθυνσης,
– τους κατευθυντήριους τροχούς,
– ενδεχομένως, την τροφοδότηση με ενέργεια».
17 Το σημείο 4.1.1 του εν λόγω παραρτήματος προβλέπει τα εξής:
«Το σύστημα διεύθυνσης πρέπει να καθιστά δυνατή την εύκολη και ασφαλή οδήγηση του οχήματος μέχρι την ανωτάτη ταχύτητα που προβλέπει ο κατασκευαστής [...]»
18 Το προσάρτημα 1 του παραρτήματος I της οδηγίας 70/311 φέρει τον τίτλο «Πληροφοριακό έγγραφο [...] βάσει του παραρτήματος I της οδηγίας 70/156/EOK του Συμβουλίου σχετικά με την έγκριση ΕΚ ενός τύπου οχήματος όσον αφορά το σύστημα διεύθυνσης [...]». Το σημείο 1 του ως άνω προσαρτήματος, που φέρει τον τίτλο «Γενικά κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του οχήματος», έχει ως εξής:
«[...]
1.8. Κατεύθυνση κυκλοφορίας: αριστερά/δεξιά [...]
[...]».
Το λιθουανικό δίκαιο
19 Ο νόμος για την οδική ασφάλεια (Žin, 2000, n°92‑2883), το τροποποιημένο κείμενο του οποίου άρχισε να ισχύει την 1η Ιουλίου 2008, συνιστά το νομοθετικό πλαίσιο της οδικής ασφάλειας στη Λιθουανία.
20 Το άρθρο 25, παράγραφος 4, του ως άνω νόμου ορίζει τα εξής:
«Απαγορεύεται η κυκλοφορία σε δημόσιες οδούς των μηχανοκίνητων οχημάτων που προορίζονται για κυκλοφορία στην αριστερή πλευρά του οδοστρώματος και/ή των οποίων το πηδάλιο είναι τοποθετημένο στη δεξιά πλευρά, εκτός αν ταξινομήθηκαν στη Δημοκρατία της Λιθουανίας πριν την 1η Μαΐου 1993 ή αν προορίζονται, βάσει του σχεδιασμού και του εξοπλισμού τους, για ειδικές λειτουργίες. Η ως άνω απαγόρευση προσωρινά (μέχρι και 90 ημέρες ανά έτος) δεν εφαρμόζεται στους αλλοδαπούς που αφίκνυνται στη Δημοκρατία της Λιθουανίας με όχημα ταξινομημένο στην αλλοδαπή και δεν διαθέτουν άδεια προσωρινής ή μόνιμης διαμονής στη Δημοκρατία της Λιθουανίας, στους Λιθουανούς πολίτες που έχουν μόνιμη διαμονή στην αλλοδαπή και στα οχήματα που υπάγονται, κατά τη νομοθεσία, στην κατηγορία των ιστορικών οχημάτων.»
21 Το άρθρο 27, παράγραφοι 1 και 2, του ιδίου νόμου ορίζει τα ακόλουθα:
«1. Επιτρέπεται η κυκλοφορία στις δημόσιες οδούς στη Λιθουανία των μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκούμενών τους που έχουν δεόντως ταξινομηθεί. Η υποχρέωση ταξινομήσεως στη Δημοκρατία της Λιθουανίας των μηχανοκίνητων οχημάτων προσωρινά (μέχρι και 90 ημέρες ανά έτος) δεν εφαρμόζεται στους αλλοδαπούς που αφίκνυνται στη Δημοκρατία της Λιθουανίας με όχημα ταξινομημένο στην αλλοδαπή και δεν διαθέτουν άδεια προσωρινής ή μόνιμης διαμονής στη Δημοκρατία της Λιθουανίας ή διαθέτουν άδεια διαμονής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στους Λιθουανούς πολίτες που διαμένουν μόνιμα στην αλλοδαπή.
2. [...] δεν ταξινομούνται στη Δημοκρατία της Λιθουανίας τα μηχανοκίνητα οχήματα που έχουν σχεδιασθεί για να κυκλοφορούν στην αριστερή πλευρά του οδοστρώματος και/ή των οποίων το πηδάλιο είναι τοποθετημένο δεξιά, εξαιρουμένων των ιστορικών οχημάτων και των οχημάτων που προορίζονται για ειδικές λειτουργίες.»
22 Η απόφαση 2B‑290 του διευθυντή της εθνικής επιθεωρήσεως οδικών μεταφορών στο Υπουργείο Συγκοινωνιών της 29ης Ιουλίου 2008 προβλέπει στο κεφάλαιό της IV που αφορά τις προϋποθέσεις για τη γενική εγκατάσταση του συστήματος διευθύνσεως:
«Το σύστημα διευθύνσεως ενός οχήματος δεν επιτρέπεται να εγκατασταθεί στη δεξιά πλευρά του θαλάμου επιβατών/της καμπίνας, εξαιρουμένων των αυτοκινήτων [οχημάτων] που ταξινομήθηκαν στη Λιθουανία πριν την 1η Μαΐου 1993, ή των οχημάτων που υπόκεινται σε ειδικό καθεστώς ταξινομήσεως.»
23 Η απόφαση 2B‑515 του διευθυντή της εθνικής επιθεωρήσεως οδικών μεταφορών στο Υπουργείο Συγκοινωνιών, της 23ης Δεκεμβρίου 2008, για την παραγωγή και τη μετασκευή των μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκουμένων και την έγκριση των απαιτήσεων και των διαδικασιών που ισχύουν για την επιδιόρθωση και τον τεχνικό έλεγχο των μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκουμένων των οποίων δεν επιτρέπεται η κυκλοφορία στις δημόσιες οδούς, καθορίζει, στο σημείο της 28, τις απαιτήσεις όσον αφορά τη μετακίνηση του πηδαλίου από τη δεξιά στην αριστερή πλευρά ως εξής:
«Η μετακίνηση του συστήματος διευθύνσεως των οχημάτων από τη δεξιά στην αριστερή πλευρά επιτρέπεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
η μετασκευή του οχήματος πραγματοποιείται σε εγκεκριμένο από τον κατασκευαστή συνεργείο·
[...]».
24 Από την ως άνω κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ότι, προκειμένου να γίνει ταξινόμηση ενός οχήματος στη Λιθουανία, το σύστημα διευθύνσεως πρέπει να είναι τοποθετημένο στην αριστερή πλευρά του οχήματος ή να μετακινηθεί στην πλευρά αυτή αν ήταν προηγουμένως τοποθετημένο στη δεξιά πλευρά.
Η προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία
25 Κατά τα τελευταία έτη, στην Επιτροπή περιήλθαν πολλές καταγγελίες προσώπων τα οποία είχαν αγοράσει στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στην Ιρλανδία επιβατηγά οχήματα προορισμένα να κυκλοφορούν στην αριστερή πλευρά του οδοστρώματος και δεν μπορούσαν να ταξινομήσουν τα οχήματα αυτά στη Λιθουανία παρά μόνον υπό την προϋπόθεση της μετακινήσεως του πηδαλίου στην αριστερή πλευρά. Εκτιμώντας ότι η προϋπόθεση αυτή αντέβαινε στα άρθρα 4, παράγραφος 3, της οδηγίας 2007/46 και 2α της οδηγίας 70/311, η Επιτροπή απηύθυνε στη Δημοκρατία της Λιθουανίας, στις 3 Νοεμβρίου 2009, έγγραφο οχλήσεως. Κατά την Επιτροπή, από τις ως άνω διατάξεις προκύπτει ότι τα κράτη μέλη υποχρεούνται να προβαίνουν στην ταξινόμηση ενός καινούργιου οχήματος το οποίο είναι σύμφωνο προς τις τεχνικές απαιτήσεις των οδηγιών αυτών όσον αφορά, μεταξύ άλλων, το σύστημά του διευθύνσεως.
26 Με έγγραφο της 5ης Ιανουαρίου 2010, οι λιθουανικές αρχές απάντησαν στο ως άνω έγγραφο οχλήσεως, υποστηρίζοντας ότι η προϋπόθεση την οποία επέβαλλε η λιθουανική νομοθεσία αποτελούσε το μόνο κατάλληλο και αναλογικό μέσο για την επίτευξη της οδικής ασφάλειας και για την προστασία της ζωής και της υγείας των χρηστών του οδικού δικτύου. Πρόκειται συνεπώς για επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος οι οποίοι δικαιολογούν την πιθανή παρεμπόδιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων. Εξάλλου, οι οδηγίες 2007/46 και 70/311 δεν υποχρεώνουν τα κράτη μέλη να προβαίνουν σε ταξινόμηση των καινούργιων επιβατηγών οχημάτων των οποίων το σύστημα διευθύνσεως είναι σύμφωνο προς τις απαιτήσεις των ως άνω οδηγιών χωρίς να λαμβάνουν υπόψη σε ποια πλευρά των οχημάτων είναι εγκατεστημένο το σύστημα αυτό.
27 Στις 25 Νοεμβρίου 2010 η Επιτροπή απέστειλε στις λιθουανικές αρχές αιτιολογημένη γνώμη στην οποία επισήμαινε ότι οι εν λόγω αρχές δεν δικαιολογούσαν αρκούντως τα εμπόδια για την ταξινόμηση των επιβατηγών οχημάτων που είχαν το σύστημα διευθύνσεώς τους δεξιά. Η Επιτροπή ανέπτυξε εκ νέου την επιχειρηματολογία της κατά την οποία, αν ένα επιβατηγό όχημα είναι σύμφωνο προς τις τεχνικές απαιτήσεις των εν λόγω οδηγιών, οι διατάξεις των οποίων εφαρμόζονται ανεξαρτήτως της πλευράς του οδοστρώματος στην οποία πραγματοποιείται η κυκλοφορία, η πλευρά του οχήματος στην οποία είναι εγκατεστημένο το σύστημα διευθύνσεώς του δεν μπορεί να δικαιολογήσει την άρνηση ταξινομήσεως του ως άνω οχήματος.
28 Οι λιθουανικές αρχές απάντησαν στην αιτιολογημένη γνώμη στις 19 Ιανουαρίου 2011, υποστηρίζοντας ότι η επίδικη εθνική νομοθεσία θεμελιωνόταν σε λόγους αφορώντες την οδική ασφάλεια και άσχετους προς τις κατά τις οδηγίες 2007/46 και 70/311 τεχνικές απαιτήσεις. Η ως άνω νομοθεσία ευρίσκεται συνεπώς εκτός του πλαισίου των ως άνω οδηγιών και πρέπει να εκτιμηθεί αποκλειστικώς υπό το πρίσμα των άρθρων 34 ΣΛΕΕ και 36 ΣΛΕΕ. Η νομοθεσία αυτή δεν αντιβαίνει όμως στους κανόνες περί ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων στο μέτρο που στο λιθουανικό έδαφος επιτρέπεται η εισαγωγή, εξαγωγή, πώληση και διαμετακόμιση επιβατηγών οχημάτων εχόντων το σύστημα διευθύνσεώς τους στη δεξιά πλευρά.
29 Εν πάση περιπτώσει, το επίδικο μέτρο είναι ικανό προς επίτευξη του σκοπού βελτιώσεως της οδικής ασφάλειας, λαμβανομένων υπόψη της καταστάσεως του λιθουανικού οδικού δικτύου, του αριθμού των σημειωθέντων θανατηφόρων ατυχημάτων, καθώς και του αριθμού και της ηλικίας των οχημάτων που κυκλοφορούν στο ως άνω οδικό δίκτυο. Το μέτρο αυτό είναι επίσης αναλογικό, δεδομένου ότι επιτρέπεται η χρήση οχημάτων εχόντων το σύστημα διευθύνσεώς τους στη δεξιά πλευρά και ταξινομηθέντων πριν το 1993, οχημάτων που ευρίσκονται προσωρινά στο λιθουανικό έδαφος, ιστορικών οχημάτων και οχημάτων που προορίζονται για ειδική χρήση.
30 Έχοντας εξετάσει την ως άνω επιχειρηματολογία, η Επιτροπή αποφάσισε να ασκήσει την υπό κρίση προσφυγή.
31 Με διάταξη του Προέδρου του Δικαστηρίου της 20ής Ιουνίου 2012, επιτράπηκε στη Δημοκρατία της Εσθονίας, στη Δημοκρατία της Λετονίας και στη Δημοκρατία της Πολωνίας να παρέμβουν υπέρ της Δημοκρατίας της Λιθουανίας.
Επί της προσφυγής
32 Καταρχάς, επισημαίνεται ότι η Επιτροπή, στο δικόγραφο της προσφυγής της, προβαίνει σε διάκριση μεταξύ των καινούργιων επιβατηγών αυτοκινήτων, ως προς τα οποία το επίδικο εθνικό μέτρο θα πρέπει να εκτιμηθεί υπό το πρίσμα των οδηγιών 2007/46 και 70/311, και των αυτοκινήτων που είχαν προηγουμένως ταξινομηθεί σε άλλο κράτος μέλος, ως προς τα οποία η εκτίμηση θα πρέπει να διενεργηθεί επί τη βάσει του άρθρου 34 ΣΛΕΕ. Στην εξέτασή του, το Δικαστήριο θα ακολουθήσει την ως άνω διάκριση.
Επί της εφαρμογής των οδηγιών 2007/46 και 70/311 στα καινούργια επιβατηγά αυτοκίνητα
Επιχειρήματα των διαδίκων
33 Η Επιτροπή υποστηρίζει, κατ’ ουσίαν, ότι οι οδηγίες 70/311 και 2007/46, καθώς και οι κατά το παράρτημα IV της οδηγίας 2007/46 επιμέρους οδηγίες, ρυθμίζουν κατά τρόπο εξαντλητικό τις τεχνικές απαιτήσεις τις οποίες πρέπει να πληρούν τα καινούργια επιβατηγά οχήματα και δεν καταλείπουν στον τομέα αυτό περιθώριο εκτιμήσεως στα κράτη μέλη. Το σύστημα διευθύνσεως ενός οχήματος εμπίπτει στις ως άνω τεχνικές απαιτήσεις, οπότε η προβλεπόμενη από εθνική νομοθεσία υποχρέωση μεταβολής του σημείου στο οποίο είναι τοποθετημένο το ως άνω σύστημα αποτελεί τεχνικής φύσεως απαίτηση την οποία δεν επιτρέπεται να επιβάλουν τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή προσθέτει ότι οι τεχνικές απαιτήσεις των ως άνω οδηγιών αποβλέπουν στην κατοχύρωση υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας.
34 Κατά την Επιτροπή, από το γράμμα των άρθρων 2α της οδηγίας 70/311 και 4, παράγραφος 3, της οδηγίας 2007/46 προκύπτει ότι η πλευρά στην οποία είναι τοποθετημένη η θέση οδήγησης ενός οχήματος δεν συνιστά τεχνική απαίτηση, κατά την έννοια των σχετικών με την έγκριση των καινούργιων οχημάτων οδηγιών, αφορώσα την καταλληλότητα του οχήματος για την αριστερή ή τη δεξιά κατεύθυνση κυκλοφορίας. Η πραγματοποιούμενη αναφορά, σε διάφορες διατάξεις των οδηγιών 2007/46 και 70/311, στη «θέση πηδαλίου διεύθυνσης […] αριστερά/δεξιά» σημαίνει απλώς ότι η κατασκευή του οχήματος πληροί, όσον αφορά το σύστημα διευθύνσεώς του, τις κατά τις ως άνω οδηγίες τεχνικές προδιαγραφές σχετικά με την κατεύθυνση κυκλοφορίας και δεν σημαίνει ότι, για τη δεξιά κατεύθυνση κυκλοφορίας, το σύστημα διευθύνσεως πρέπει να είναι τοποθετημένο αριστερά.
35 Η Λιθουανική Κυβέρνηση, υποστηριζόμενη από την Εσθονική, τη Λετονική και την Πολωνική Κυβέρνηση, προβάλλει ότι η απαγόρευση ταξινομήσεως των οχημάτων που έχουν το σύστημα διευθύνσεως στη δεξιά πλευρά δεν ανάγεται σε λόγους σχετικούς με τη λειτουργία ή τη συμμόρφωση του συστήματος διευθύνσεως των ως άνω οχημάτων προς τις τεχνικές απαιτήσεις των οδηγιών 2007/46 και 70/311, αλλά σχετικούς με τη δυνατότητα του οδηγού να οδηγήσει με ασφάλεια τέτοια οχήματα σε οδούς στις οποίες ισχύει η δεξιά κατεύθυνση κυκλοφορίας. Οι ως άνω οδηγίες θέτουν μόνο προδιαγραφές όσον αφορά τα ζητήματα της κατασκευής, της συναρμολογήσεως και της εγκρίσεως των οχημάτων και δεν αντιμετωπίζουν το ζήτημα του σημείου τοποθετήσεως του πηδαλίου, διότι το ζήτημα αυτό δεν είναι σχετικό με τεχνική απαίτηση αφορώσα το όχημα, αλλά με την οδική ασφάλεια, η οποία, σε μεγάλο βαθμό, αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών.
36 Οι τεχνικές προδιαγραφές αποβλέπουν και αυτές στην οδική ασφάλεια, αλλά δεν αποτελούν τα μοναδικά μέτρα προς εξασφάλισή της. Κατά συνέπεια, το επίδικο εθνικό μέτρο δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των ως άνω οδηγιών και πρέπει να εκτιμάται υπό το πρίσμα των άρθρων 34 ΣΛΕΕ και 36 ΣΛΕΕ, ανεξαρτήτως του αν πρόκειται για οχήματα καινούργια ή μεταχειρισμένα. Έστω και αν το μέτρο αυτό συνιστά περιορισμό της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, δικαιολογείται πάντως από επιτακτικούς σκοπούς γενικού συμφέροντος αφορώντες την οδική ασφάλεια.
37 Κατά τη Λιθουανική Κυβέρνηση, τα σημεία 1.8 και 1.8.1 των παραρτημάτων I και III της οδηγίας 2007/46, καθώς και το προσάρτημα 1, σημείο 1.8, του παραρτήματος I της οδηγίας 70/311 εισάγουν διάκριση μεταξύ των οχημάτων αναλόγως του αν προορίζονται για τη δεξιά ή την αριστερή κατεύθυνση κυκλοφορίας. Από καμία διάταξη των ως άνω οδηγιών δεν συνάγεται ότι το κράτος μέλος υποχρεούται να προβεί στην ταξινόμηση ενός οχήματος χωρίς να μπορεί να λάβει υπόψη την προβλεπόμενη στο κράτος αυτό κατεύθυνση της κυκλοφορίας. Εξάλλου, οι επεξηγηματικές σημειώσεις, στοιχείο δ΄, του παραρτήματος IX της οδηγίας 2007/46 παρέχουν τη δυνατότητα στο κράτος μέλος στο οποίο ισχύει η δεξιά κατεύθυνση κυκλοφορίας να ζητήσει τη μετακίνηση του πηδαλίου στην αριστερή πλευρά πριν την ταξινόμηση του οχήματος.
Εκτίμηση του Δικαστηρίου
38 Από την αντιπαραβολή των ως άνω επιχειρημάτων προκύπτει ότι η διχογνωμία μεταξύ των διαδίκων επικεντρώνεται στο αν το σημείο στο οποίο είναι τοποθετημένη η θέση οδήγησης ενός οχήματος εμπίπτει στο εναρμονισμένο πλαίσιο των οδηγιών 2007/46 και 70/311 ή δεν περιλαμβάνεται στην εναρμόνιση αυτή, με συνέπεια τα κράτη μέλη να δύνανται, για λόγους ασφαλείας, να απαιτούν, για την ταξινόμηση ενός καινούργιου οχήματος στο έδαφός τους, τη μετακίνηση της θέσεως οδήγησης του ως άνω οχήματος στην πλευρά που είναι αντίθετη προς την κατεύθυνση της κυκλοφορίας.
39 Συναφώς, επισημαίνεται ότι η οδηγία 2007/46, καλούμενη «οδηγία‑πλαίσιο», καθιέρωσε, όπως προκύπτει από το άρθρο της 1, σε συνδυασμό με τις αιτιολογικές σκέψεις της 2, 3 και 14, ενιαία διαδικασία εγκρίσεως των καινούργιων οχημάτων, στηριζόμενη στην αρχή της πλήρους εναρμονίσεως όσον αφορά τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά, ενώ οι ειδικές τεχνικές απαιτήσεις για την κατασκευή και τη λειτουργία των οχημάτων καθορίζονται από τις επιμέρους οδηγίες οι οποίες παρατίθενται στο παράρτημα IV της ως άνω οδηγίας.
40 Από τις ως άνω διατάξεις προκύπτει ότι το εναρμονισμένο αυτό πλαίσιο αποβλέπει στην εγκαθίδρυση και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, επιδιώκοντας ταυτοχρόνως την κατοχύρωση υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας με την πλήρη εναρμόνιση των τεχνικών απαιτήσεων οι οποίες αφορούν, ιδίως, την κατασκευή των οχημάτων.
41 Έτσι, το άρθρο 4, παράγραφος 3, της οδηγίας 2007/46 ορίζει ότι τα κράτη μέλη δεν εμποδίζουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο, μεταξύ άλλων, την ταξινόμηση των οχημάτων για λόγους που σχετίζονται, ιδίως, με πτυχές της κατασκευής τους οι οποίες καλύπτονται από την ως άνω οδηγία, εφόσον πληρούν τις απαιτήσεις της οδηγίας αυτής.
42 Το σύστημα διευθύνσεως και, συνακόλουθα, το σημείο στο οποίο είναι τοποθετημένη η θέση οδήγησης η οποία αποτελεί μέρος του ως άνω συστήματος αποτελούν βασικά στοιχεία της κατασκευαστικής αρχιτεκτονικής ενός οχήματος.
43 Μολονότι οι οδηγίες 2007/46 και 70/311 δεν προσδιορίζουν το σημείο στο οποίο είναι τοποθετημένη η θέση οδήγησης ενός οχήματος, προβλέποντας, παραδείγματος χάριν, ότι η θέση οδήγησης πρέπει να είναι τοποθετημένη πάντοτε στην πλευρά που είναι αντίθετη προς την κατεύθυνση της κυκλοφορίας, εντούτοις δεν συνάγεται εξ αυτού ότι το ως άνω στοιχείο δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής τους. Πρέπει να θεωρείται ότι ο νομοθέτης της Ένωσης παραχώρησε στους κατασκευαστές αυτοκινήτων οχημάτων ελευθερία ως προς το σημείο αυτό, την οποία δεν μπορούν να καταργήσουν ή να παρεμποδίσουν οι εθνικές κανονιστικές ρυθμίσεις.
44 Το σύστημα διευθύνσεως των οχημάτων αποτελεί ειδικώς αντικείμενο της οδηγίας 70/311, το άρθρο 2α της οποίας επιβάλλει στα κράτη μέλη την υποχρέωση να μην απαγορεύουν, μεταξύ άλλων, την ταξινόμηση των οχημάτων «για λόγους που αφορούν το σύστημα διευθύνσεως» αν αυτό ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές της ως άνω οδηγίας.
45 Η κατά το εν λόγω άρθρο 2α απαγόρευση της αρνήσεως ταξινομήσεως έχει κατηγορηματικό και γενικό χαρακτήρα, ενώ η φράση «για λόγους που αφορούν το σύστημα διευθύνσεως» έχει σαφές περιεχόμενο, με τον όρο δε «σύστημα διευθύνσεως» νοείται και η θέση οδήγησης, δηλαδή το σημείο στο οποίο είναι τοποθετημένο το πηδάλιο των οχημάτων, αναπόσπαστο τμήμα του συστήματος διευθύνσεως.
46 Το άρθρο 2α προστέθηκε όμως στην οδηγία 70/311 με την πράξη περί των όρων προσχωρήσεως, μεταξύ άλλων, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, που, κατά το χρονικό εκείνο σημείο, ήταν τα μόνα κράτη μέλη στα οποία η οδική κυκλοφορία πραγματοποιούνταν στην αριστερή πλευρά του οδοστρώματος, χωρίς να γίνει συμπλήρωση του καταλόγου των προδιαγραφών του παραρτήματος I της ως άνω οδηγίας.
47 Στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι λογικό να θεωρηθεί ότι ο νομοθέτης της Ένωσης δεν είχε επίγνωση του γεγονότος ότι η προσχώρηση κρατών μελών στα οποία ίσχυε η αριστερή κατεύθυνση της οδικής κυκλοφορίας και εκ των οποίων το ένα ήταν παραγωγός αυτοκινήτων οχημάτων στα οποία συνήθως η θέση οδήγησης είναι τοποθετημένη δεξιά, μπορούσε, σε καθεστώς εσωτερικής αγοράς συνεπαγόμενο δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας, να επηρεάσει τις συνήθειες οδήγησης ή και να συνεπάγεται κάποιο κίνδυνο όσον αφορά την οδική κυκλοφορία. Απεναντίας, πρέπει να συναχθεί ότι ο νομοθέτης έλαβε υπόψη αυτόν τον πιθανό κίνδυνο και επέλεξε να θεσπίσει το άρθρο 2α της οδηγίας 70/311.
48 Από τις ως άνω σκέψεις προκύπτει ότι η αναφορά που γίνεται, σε ορισμένες διατάξεις των οδηγιών 2007/46 και 70/311, στην «[κατεύθυνση κυκλοφορίας: αριστερά/δεξιά]», πράγμα που πρέπει να αναγράφεται στο δελτίο πληροφοριών για την έγκριση ενός οχήματος, καθώς και η δήλωση, που πρέπει να αναγράφεται στο πιστοποιητικό συμμόρφωσης, ότι το όχημα είναι «κατάλληλο» για χρήση σε κυκλοφορία που είναι από δεξιά ή από αριστερά, δεν μπορούν να αφορούν βασικά στοιχεία της κατασκευής του οχήματος, όπως είναι η θέση του πηδαλίου, αλλά μόνο άλλα στοιχεία, όπως είναι τα συστήματα φωτισμού και υαλοκαθαριστήρων ή τα συστήματα έμμεσης οράσεως των οχημάτων.
49 Το αυτό συμπέρασμα ισχύει και σε ό,τι αφορά τις επεξηγηματικές σημειώσεις ως προς το παράρτημα IX της οδηγίας 2007/46, στοιχείο δ΄, κατά το οποίο, όταν ο αγοραστής επιλέγει ένα τέτοιο όχημα, η δήλωση του κατασκευαστή στο πιστοποιητικό συμμόρφωσης δεν περιορίζει το δικαίωμα των κρατών μελών να απαιτούν «τεχνικές προσαρμογές» για την ταξινόμησή του.
50 Ειδικότερα, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 48 των προτάσεών του, οι προσαρμογές που είναι δυνατόν να απαιτηθούν δεν μπορούν να έχουν ως αντικείμενο τη μετακίνηση της θέσεως οδήγησης, πράγμα το οποίο συνιστά ουσιώδη παρέμβαση στην κατασκευαστική αρχιτεκτονική του οχήματος, αντιβαίνουσα στο γράμμα και στον σκοπό της οδηγίας 70/311, αλλά μόνο μικρότερης σημασίας παρεμβάσεις, όπως οι αναφερόμενες στη σκέψη 48 της παρούσας αποφάσεως.
51 Εξάλλου, δεν μπορεί να γίνει δεκτό το επιχείρημα ότι η κατά το άρθρο 2α της οδηγίας 70/311 απαγόρευση της αρνήσεως ταξινομήσεως καλύπτει μόνο τους λόγους που αφορούν τις απαιτήσεις τεχνικής φύσεως και όχι τους λόγους που ανάγονται στην επίτευξη της οδικής ασφάλειας. Αφενός, όπως ορθώς επισημαίνει η Επιτροπή, οι τεχνικές προδιαγραφές τις οποίες καθορίζουν οι σχετικές με την έγκριση καινούργιων οχημάτων οδηγίες αποβλέπουν στην κατοχύρωση υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας, με συνέπεια να μην είναι δυνατόν να περιορίζεται η έκταση της κατά το άρθρο 2α της οδηγίας 70/311 απαγορεύσεως σε λόγους άλλους από εκείνους που αφορούν την οδική ασφάλεια. Αφετέρου, η ερμηνεία υπέρ της οποίας τάσσονται η Λιθουανική και η Πολωνική Κυβέρνηση θα καθιστούσε άνευ πρακτικής αποτελεσματικότητας το άρθρο 2α, διότι θα επέτρεπε η ταξινόμηση καινούργιων οχημάτων ανταποκρινόμενων στις τεχνικές απαιτήσεις να παρεμποδίζεται για λόγους αναγόμενους στην οδική ασφάλεια, η οποία ακριβώς εξασφαλίζεται από τις ως άνω τεχνικές απαιτήσεις.
52 Επομένως, πρέπει να συναχθεί ότι το σημείο στο οποίο είναι τοποθετημένη η θέση οδήγησης, αναπόσπαστο τμήμα του συστήματος διευθύνσεως ενός οχήματος, υπόκειται στην εναρμόνιση την οποία εισήγαγαν οι οδηγίες 2007/46 και 70/311, με αποτέλεσμα τα κράτη μέλη να μη δύνανται να απαιτούν, για λόγους ασφαλείας, προκειμένου να ταξινομηθεί ένα καινούργιο όχημα στο έδαφός τους, τη μετακίνηση της θέσεως οδήγησης του ως άνω οχήματος στην πλευρά που είναι αντίθετη προς την κατεύθυνση της κυκλοφορίας.
Επί της εφαρμογής του άρθρου 34 ΣΛΕΕ στα επιβατηγά αυτοκίνητα που είχαν προηγουμένως ταξινομηθεί σε άλλο κράτος μέλος
Επιχειρήματα των διαδίκων
53 Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η ταξινόμηση οχημάτων που είχαν προηγουμένως ταξινομηθεί σε άλλο κράτος μέλος δεν διέπεται από το παράγωγο δίκαιο της Ένωσης, αλλά από τους κανόνες του πρωτογενούς δικαίου που αφορούν την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Η Επιτροπή εκτιμά ότι η επίδικη εθνική νομοθεσία, έστω και αν εφαρμόζεται αδιακρίτως σε όλα τα οχήματα, συνιστά μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος προς ποσοτικό περιορισμό των εισαγωγών διότι έχει ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα τη λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση των εμπορευμάτων τα οποία προέρχονται από άλλα κράτη μέλη.
54 Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η επίδικη νομοθεσία δεν είναι ικανή προς επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού οδικής ασφάλειας, λαμβανομένων υπόψη των λοιπών σχετικών παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν την ασφάλεια αυτή. Κατά την Επιτροπή, το επίπεδο οδικής ασφάλειας δεν εξαρτάται από την πλευρά του οχήματος στην οποία είναι τοποθετημένο το σύστημα διευθύνσεώς του, αλλά αποτελεί συνάρτηση της συμπεριφοράς και της εμπειρίας των οδηγών καθώς και της καταστάσεως των οδών και των οχημάτων. Εν πάση περιπτώσει, το επίδικο μέτρο είναι δυσανάλογο, διότι άλλα, λιγότερο περιοριστικά, μέτρα, όπως η τοποθέτηση πρόσθετων εξωτερικών κατόπτρων οδήγησης και η προσαρμογή του συστήματος φωτισμού και των υαλοκαθαριστήρων είναι ικανά να συμβάλουν στην επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού.
55 Η Λιθουανική Κυβέρνηση φρονεί ότι η επίδικη νομοθεσία δικαιολογείται υπό το πρίσμα της οδικής ασφάλειας, την οποία η νομολογία του Δικαστηρίου αξιολογεί ως επιτακτικό σκοπό γενικού συμφέροντος χάριν της προστασίας της ζωής και της υγείας των χρηστών του οδικού δικτύου.
56 Κατά τη γνώμη της Λιθουανικής Κυβερνήσεως, η επίδικη νομοθεσία είναι ικανή, υπ’ αυτό το πρίσμα, να εξασφαλίσει την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού δεδομένου ότι, στην περίπτωση που η κατεύθυνση της κυκλοφορίας είναι δεξιά, ο οδηγός ενός οχήματος με το πηδάλιο δεξιά έχει σημαντικά μειωμένο οπτικό πεδίο σε σχέση με τον οδηγό ενός οχήματος με το πηδάλιο αριστερά, πράγμα το οποίο δεν αμφισβητεί η Επιτροπή. Τούτο συνιστά κίνδυνο για την οδική ασφάλεια, το επίπεδο προστασίας της οποίας εναπόκειται στην εκτίμηση των κρατών μελών. Εξάλλου, το επίδικο μέτρο είναι αναλογικό. Ειδικότερα, τα προτεινόμενα από την Επιτροπή εναλλακτικά μέτρα είναι είτε πλήρως δυσανάλογα, ή ακόμη και επικίνδυνα, είτε δεν εξασφαλίζουν το ίδιο επίπεδο προστασίας.
Εκτίμηση του Δικαστηρίου
57 Υπό το φως της πάγιας νομολογίας του Δικαστηρίου, η επίδικη νομοθεσία συνιστά μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος προς ποσοτικό περιορισμό των εισαγωγών, απαγορευόμενο από το άρθρο 34 ΣΛΕΕ, στο μέτρο που έχει ως αποτέλεσμα να εμποδίζει την πρόσβαση στη λιθουανική αγορά των οχημάτων στα οποία η θέση οδήγησης είναι τοποθετημένη δεξιά και τα οποία έχουν νομίμως κατασκευασθεί και ταξινομηθεί σε κράτη μέλη διαφορετικά από τη Δημοκρατία της Λιθουανίας (βλ., για τις απαρχές της νομολογίας αυτής, αποφάσεις της 11ης Ιουλίου 1974, 8/74, Dassonville, Συλλογή τόμος 1974, σ. 411, σκέψη 5· της 20ής Φεβρουαρίου 1979, 120/78, Rewe‑Zentral, επονομαζόμενη «Cassis de Dijon», Συλλογή τόμος 1979/I, σ. 321, σκέψη 14, καθώς και, πιο πρόσφατα, της 10ης Φεβρουαρίου 2009, C‑110/05, Επιτροπή κατά Ιταλίας, Συλλογή 2009, σ. I‑519, σκέψη 58).
58 Κατά την ως άνω νομολογία, μια τέτοια νομοθεσία μπορεί να δικαιολογείται λόγω επιτακτικής ανάγκης, εφόσον είναι κατάλληλη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού και δεν υπερβαίνει το αναγκαίο προς τούτο μέτρο (προπαρατεθείσα απόφαση Επιτροπή κατά Ιταλίας, σκέψη 59 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
59 Η Λιθουανική Κυβέρνηση επικαλείται, προς δικαιολόγηση της επίδικης νομοθεσίας, την ανάγκη εξασφαλίσεως της οδικής ασφάλειας, η οποία δεν αμφισβητείται ότι συνιστά, κατά τη νομολογία, επιτακτικό λόγο γενικού συμφέροντος δυνάμενο να δικαιολογήσει την παρεμπόδιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων (προπαρατεθείσα απόφαση Επιτροπή κατά Ιταλίας, σκέψη 60 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
60 Υπενθυμίζεται ότι, επίσης κατά πάγια νομολογία, όταν δεν υπάρχει πλήρης εναρμόνιση στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως συμβαίνει σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση σε κράτος μέλος οχημάτων ήδη ταξινομηθέντων σε άλλο κράτος μέλος, απόκειται στα κράτη μέλη να καθορίζουν το επίπεδο οδικής ασφάλειας το οποίο προτίθενται να εξασφαλίσουν στο έδαφός τους, λαμβανομένων υπόψη των απαιτήσεων της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων στο εσωτερικό της Ένωσης. Συναφώς, απόκειται στις αρμόδιες εθνικές αρχές να αποδείξουν ότι η νομοθεσία τους είναι κατάλληλη ώστε να εξασφαλίσει την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού και δεν υπερβαίνει το αναγκαίο προς τούτο μέτρο (βλ., επ’ αυτού, προπαρατεθείσα απόφαση Επιτροπή κατά Ιταλίας, σκέψεις 61 και 62 καθώς και εκεί παρατιθέμενη νομολογία).
61 Όσον αφορά, πρώτον, την καταλληλότητα της επίδικης νομοθεσίας, η Λιθουανική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η τοποθέτηση του πηδαλίου του οχήματος στην ίδια πλευρά με την κατεύθυνση της κυκλοφορίας περιορίζει την ορατότητα του οδηγού, δυσχεραίνει σημαντικά τις προσπεράσεις και τους ελιγμούς, ιδίως στις οδούς διπλής κατευθύνσεως χωρίς διαχωριστική νησίδα, όπως είναι η πλειοψηφία των οδών που απαρτίζουν το λιθουανικό οδικό δίκτυο, και αυξάνει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τον κίνδυνο ατυχημάτων.
62 Συναφώς, επισημαίνεται ότι εθνική νομοθεσία η οποία απαγορεύει την ταξινόμηση, στο έδαφος κράτους μέλους, των οχημάτων το σύστημα διευθύνσεως των οποίων είναι τοποθετημένο στην ίδια πλευρά με την κατεύθυνση της κυκλοφορίας είναι ικανή να μειώσει τον αριθμό των κυκλοφορούντων στο ως άνω κράτος μέλος τέτοιων οχημάτων και, συνακόλουθα, τον κίνδυνο που συνεπάγεται η κυκλοφορία των οχημάτων αυτών. Ο δε κίνδυνος αυτός είναι αντίστοιχος προς τα διδάγματα της κοινής πείρας κατά την οποία η θέση του πηδαλίου τελεί σε άμεση σχέση με το οπτικό πεδίο του οδηγού και, εξάλλου, επιβεβαιώνεται από την πάγια πρακτική των κατασκευαστών και των αντιπροσώπων αυτοκινήτων οχημάτων να προσφέρουν συνήθως προς πώληση, στην κάθε χώρα, οχήματα το πηδάλιο των οποίων είναι τοποθετημένο στην αντίθετη προς την κατεύθυνση της κυκλοφορίας πλευρά.
63 Όσον αφορά, δεύτερον, το ζήτημα αν η επίδικη νομοθεσία υπερβαίνει το αναγκαίο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού μέτρο, η Λιθουανική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι κανένα άλλο μέτρο και κανένα άλλο τεχνικό μέσο υποκατάστασης δεν εξασφαλίζει το ίδιο επίπεδο προστασίας με το επίδικο μέτρο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων που συνεπάγεται για την κυκλοφορία η τοποθέτηση του πηδαλίου δεξιά.
64 Συναφώς, επισημαίνεται, καταρχάς, ότι ο κίνδυνος τον οποίο συνεπάγεται η κυκλοφορία στο λιθουανικό έδαφος οχημάτων με το πηδάλιο δεξιά είναι ο ίδιος ανεξαρτήτως του αν τα οχήματα αυτά είναι καινούργια ή είχαν προηγουμένως ταξινομηθεί σε άλλο κράτος μέλος. Ως προς τα καινούργια οχήματα, όμως, κρίθηκε, στη σκέψη 47 της παρούσας αποφάσεως, ότι ο νομοθέτης έλαβε υπόψη τον δυνητικό αυτόν κίνδυνο κατά τη θέσπιση του άρθρου 2α της οδηγίας 70/311.
65 Επισημαίνεται, εν συνεχεία, ότι η επίδικη νομοθεσία προβλέπει εξαιρέσεις όσον αφορά τη χρήση οχημάτων με το πηδάλιο δεξιά από πρόσωπα διαμένοντα σε άλλα κράτη μέλη, παραδείγματος χάριν τουρίστες, τα οποία μεταβαίνουν στη Λιθουανία για περιορισμένο χρονικό διάστημα, καθώς και οχημάτων ταξινομηθέντων στο κράτος μέλος αυτό πριν το 1993, πράγμα που συνιστά ένδειξη ότι η ως άνω νομοθεσία ανέχεται τον απορρέοντα από την κυκλοφορία των οχημάτων αυτών κίνδυνο. Ο κίνδυνος όμως που υφίσταται από απόψεως οδικής ασφάλειας είναι στις περιπτώσεις αυτές ο ίδιος, καθόσον μάλιστα το ρεύμα των επισκεπτών αυτών στο λιθουανικό έδαφος είναι συνεχές, ο δε κίνδυνος αυτός δεν μπορεί να θεωρηθεί μικρότερος με το σκεπτικό ότι οι επισκέπτες οι οποίοι μεταβαίνουν στη Λιθουανία για περιορισμένο χρονικό διάστημα με τέτοιο όχημα επιδεικνύουν προσεκτικότερη συμπεριφορά σε σχέση με εκείνους των οποίων το όχημα είναι ταξινομημένο στο ως άνω κράτος μέλος. Ομοίως, η παλαιότητα των ταξινομηθέντων πριν το 1993 οχημάτων δεν συμβάλλει ούτε αυτή στη μείωση του ως άνω κινδύνου.
66 Εξάλλου, βάσει των στοιχείων που έχει στη διάθεσή του το Δικαστήριο, οι νομοθεσίες 22 κρατών μελών, δηλαδή της μεγάλης πλειοψηφίας των κρατών μελών, είτε επιτρέπουν ρητώς την ταξινόμηση οχημάτων στα οποία η θέση οδήγησης είναι τοποθετημένη στην ίδια πλευρά με την κατεύθυνση της κυκλοφορίας, είτε ανέχονται την ταξινόμηση αυτή, έστω και αν, σε κάποια από αυτά τα κράτη μέλη, η κατάσταση του οδικού δικτύου είναι παρόμοια προς εκείνη του οδικού δικτύου της Δημοκρατίας της Λιθουανίας (βλ., κατ’ αναλογίαν, απόφαση της 28ης Ιανουαρίου 2010, C‑333/08, Επιτροπή κατά Γαλλίας, Συλλογή 2010, σ. I‑757, σκέψη 105).
67 Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι τα στατιστικά δεδομένα τα οποία επικαλέσθηκε η Λιθουανική Κυβέρνηση σχετικά με τον αριθμό θανατηφόρων ατυχημάτων που σημειώθηκαν στο λιθουανικό οδικό δίκτυο δεν αποδεικνύουν επαρκώς τη σχέση μεταξύ του ως άνω αριθμού ατυχημάτων και της εμπλοκής οχημάτων στα οποία η θέση οδήγησης ευρισκόταν δεξιά. Εξάλλου, τα δεδομένα ότι η Δημοκρατία της Λιθουανίας εμφανίζει την ιδιαιτερότητα να καταγράφεται πολύ υψηλός αριθμός ταξινομηθέντων οχημάτων ανά χίλιους κατοίκους και ότι διαθέτει έναν από τους παλαιότερους στόλους αυτοκινήτων της Ένωσης δεν αποτελούν παράγοντες που ασκούν επιρροή.
68 Τονίζεται, τέλος, ότι υφίστανται μέτρα και μέσα τα οποία παραβλάπτουν σε μικρότερο βαθμό την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων απ’ ό,τι το επίδικο μέτρο και τα οποία είναι ταυτοχρόνως ικανά να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο που ενδεχομένως συνεπάγεται η κυκλοφορία οχημάτων στα οποία το πηδάλιο είναι τοποθετημένο στην ίδια πλευρά με την κατεύθυνση της κυκλοφορίας. Τονίζεται ειδικότερα ότι τα κράτη μέλη διαθέτουν συναφώς περιθώριο εκτιμήσεως προκειμένου να επιβάλουν μέτρα, μεταξύ των οποίων και τα μέτρα εκείνα τα οποία προτείνει η Επιτροπή, τα οποία θα ήταν ικανά, βάσει της στάθμης της τεχνικής, να εξασφαλίσουν επαρκή ορατότητα, τόσο οπίσθια όσο και εμπρόσθια, στον οδηγό του οχήματος του οποίου το πηδάλιο είναι τοποθετημένο στην ίδια πλευρά με την κατεύθυνση της κυκλοφορίας.
69 Έτσι, σε αντίθεση με την περίπτωση επί της οποίας εκδόθηκε η προπαρατεθείσα απόφαση Επιτροπή κατά Ιταλίας, δεν προκύπτει, υπό το φως των ανωτέρω σκέψεων, ότι το επίδικο μέτρο θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αναγκαίο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού. Λαμβανομένων υπόψη των σκέψεων αυτών, το επίδικο μέτρο δεν συμβιβάζεται με την αρχή της αναλογικότητας.
70 Κατά συνέπεια, πρέπει να διαπιστωθεί η διάπραξη παραβάσεως από τη Δημοκρατία της Λιθουανίας σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στην προσφυγή της Επιτροπής.
Επί των δικαστικών εξόδων
71 Κατά το άρθρο 138, παράγραφος 1, του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα εφόσον υπάρχει σχετικό αίτημα του νικήσαντος διαδίκου. Δεδομένου ότι η Επιτροπή ζήτησε την καταδίκη της Δημοκρατίας της Λιθουανίας και η τελευταία ηττήθηκε, πρέπει να καταδικαστεί στα δικαστικά έξοδα. Σύμφωνα με το άρθρο 140, παράγραφος 1, του ίδιου Κανονισμού, κατά το οποίο τα κράτη μέλη που παρεμβαίνουν στη δίκη φέρουν τα δικαστικά έξοδά τους, πρέπει να αποφασιστεί ότι η Δημοκρατία της Εσθονίας, η Δημοκρατία της Λετονίας και η Δημοκρατία της Πολωνίας θα φέρουν τα δικαστικά έξοδά τους.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (πέμπτο τμήμα) αποφασίζει:
1) Απαγορεύοντας την ταξινόμηση των επιβατηγών αυτοκινήτων το πηδάλιο των οποίων είναι τοποθετημένο στη δεξιά πλευρά και/ή αξιώνοντας, προκειμένου να προβεί σε ταξινόμηση των επιβατηγών αυτοκινήτων το σύστημα διευθύνσεως των οποίων είναι τοποθετημένο στη δεξιά πλευρά, είτε αυτά είναι καινούργια είτε είχαν προηγουμένως ταξινομηθεί σε άλλο κράτος μέλος, τη μετακίνηση του πηδαλίου στην αριστερή πλευρά, η Δημοκρατία της Λιθουανίας παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 2α της οδηγίας 70/311/EOK του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 1970, περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών που αφορούν στο σύστημα διευθύνσεως των οχημάτων με κινητήρα και των ρυμουλκουμένων τους, από το άρθρο 4, παράγραφος 3, της οδηγίας 2007/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Σεπτεμβρίου 2007, για τη θέσπιση πλαισίου για την έγκριση των μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκουμένων τους, και των συστημάτων, κατασκευαστικών στοιχείων και χωριστών τεχνικών μονάδων που προορίζονται για τα οχήματα αυτά (οδηγία‑πλαίσιο), καθώς και από το άρθρο 34 ΣΛΕΕ.
2) Καταδικάζει τη Δημοκρατία της Λιθουανίας στα δικαστικά έξοδα.
3) Η Δημοκρατία της Εσθονίας, η Δημοκρατία της Λετονίας και η Δημοκρατία της Πολωνίας φέρουν τα δικαστικά έξοδά τους.
(υπογραφές)