KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
BOT
ippreżentati fl-24 ta’ Ottubru 2017 (1)
Kawża C‑353/16
MP
vs
Secretary of State for the Home Department
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mis-Supreme Court of the United Kingdom (qorti suprema tar-Renju Unit)]
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Politika tal-ażil – Standards minimi dwar l-għoti tal-istatus ta’ refuġjat – Kundizzjonijiet sabiex wieħed ikun jista’ jibbenefika mill-protezzjoni sussidjarja – Konsegwenzi ta’ atti ta’ tortura subiti fil-pajjiż ta’ oriġini – Riskju ta’ perikolu serju għas-saħħa psikoloġika tal-applikant fil-każ ta’ ritorn lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu – Assenza ta’ trattament adattat tal-patoloġiji fil-pajjiż ta’ oriġini”
I. Introduzzjoni
1. Ċittadin ta’ pajjiż terz, li għadu jbati mill-konsegwenzi ta’ atti ta’ tortura mwettqa fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, iżda li ma huwiex iktar f’riskju li jissubixxi tali trattament jekk jirritorna hemmhekk, jista’ jibbenefika mill-protezzjoni sussidjarja, minħabba l-fatt li l-patoloġiji psikoloġiċi tiegħu ma jistgħux jiġu ttrattati b’mod adegwat mis-sistema ta’ saħħa ta’ dan il-pajjiż terz?
2. Hija din id-domanda, essenzjalment, li l-Qorti tal-Ġustizzja qegħda tintalab tirrispondi fil-kawża preżenti. Din tkun l-okkażjoni għaliha sabiex tiddeċiedi, mill-ġdid, fuq l-Artikolu 2(e) u fuq l-Artikolu 15(b) tad-Direttiva 2004/83/KE (2), kif ukoll, sussidjarjament, fuq l-Artikolu 3 tal-Konvenzjoni għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali (3) u fuq l-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni Kontra t-Tortura u Trattament jew Pieni Krudili, Inumani jew Degradanti oħra (4).
3. Fit-tmiem tal-analiżi tiegħi, ser nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li l-Artikolu 2(e) u l-Artikolu 15(b) tad-Direttiva 2004/83 ma jimponux lill-Istati Membri jestendu l-iskema tal-protezzjoni sussidjarja għal każ bħal dak tal-kawża prinċipali, u dan, indipendentement mill-Artikolu 3 tal-KEDB u mill-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura.
II. Il-kuntest ġuridiku
A. Id-dritt internazzjonali
4. L-Artikolu 14(1), tal-Konvenzjoni kontra t-tortura jipprovdi:
“Kull Stat Parti għandu jiggarantixxi, fis-sistema legali tiegħu, lill-vittma ta’ att ta’ tortura, id-dritt li tikseb rimedju u li tiġi kkumpensata b’mod ekwu u adegwat, inklużi l-mezzi neċessarji għar-riabilitazzjoni tagħha l-iktar kompleta possibbli. Fil-każ tal-mewt tal-vittma li tirriżulta minn att ta’ tortura, l-aventi kawża tagħha għandhom dritt għal kumpens.” [traduzzjoni mhux uffiċjali]
5. L-Artikolu 3 tal-KEDB jipprovdi:
“Ħadd ma għandu jkun assoġġettat għal tortura jew għal trattament jew piena inumana jew degradanti.”
B. Id-dritt tal-Unjoni
6. Il-premessi 9, 25 u 26 tad-Direttiva 2004/83 jipprovdu:
“(9) Dawk iċ-ċittadini nazzjonali tal-pajjiżi terzi jew persuni mingħajr stat, li huma permessi li jibqgħu fit-territorji ta’ l-Istati Membri għal raġunijiet li mhumiex minħabba ħtieġa għal protezzjoni internazzjonali imma fuq bażi għaqlija (discretionary) fuq bażijiet ta’ kumpassjoni jew umanitarji, joħorġu barra mill-iskop ta’ din id-Direttiva.
[…]
(25) Huwa meħtieġ li jiddaħħlu kriterji li fuq il-bażi tagħhom applikanti għal protezzjoni internazzjonali jridu jintgħarfu bħala eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja. Dawk il-kriterji għandhom jitfasslu mill-obbligi internazzjonali skont strumenti u prattiċi tad-drittijiet tal-bniedem li jeżistu fl-Istati Membri.
(26) Riskji li għalihom popolazzjoni ta’ pajjiż jew taqsima tal-popolazzjoni hija ġeneralment esposta normalment ma joħolqux fihom nfushom theddida individwali li tikkwalifika bħala periklu serju.”
7. L-Artikolu 2 ta’ din id-direttiva jipprovdi:
“Għall-għanijiet ta’ din id-Direttiva:
[…]
(e) ‘persuna eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja’ tfisser ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat li ma tikkwalifikax bħala refuġjat imma rigward min intwerew raġunijiet sostanzjali sabiex jitwemmen li l-persuna interessata, jekk tirritorna lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu jew tagħha, jew fil-każ ta’ persuna mingħajr stat, lejn il-pajjiż ta’ residenza abitwali ta’ qabel tiegħu jew tagħha, jiffaċċja riskju veru li jsofri periklu serju kif definit fl-Artikolu 15, u li għalihom l-Artikolu 17(1) u (2) ma japplikawx, u ma jistax, jew, minħabba f’dan ir-riskju, ma jixtieqx japprofitta ruħu jew ruħha mill-protezzjoni ta’ dak il-pajjiż;
[…]”
8. L-Artikolu 3 tal-imsemmija direttiva jipprevedi:
“L-Istati Membri jistgħu jdaħħlu jew jżommu livelli stabbiliti aktar favorevoli biex jistabbilixxu min jikkwalifika bħala refuġjat jew bħala persuna eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja, u biex jistabbilixxu l-kontenut ta’ protezzjoni internazzjonali, sakemm u safejn dawk il-livelli stabbiliti huma kompatibbli ma’ din id-Direttiva.”
9. L-Artikolu 4(4) tad-Direttiva 2004/83 jipprovdi:
“Il-fatt li applikant diġa kien suġġett għal persekuzzjoni jew periklu serju jew għal theddid dirett għal din il-persekuzzjoni jew dan il-perikolu, huwa indikazzjoni serja tal-biża bir-raġun ta’ persekuzzjoni jew ir-riskju veru li jsofri periklu serju, minbarra jekk ikun hemm raġunijiet tajbin li jista’jitqies li din il-persekuzzjoni jew periklu serju ma jiġix ripetut.”
10. L-Artikolu 6 ta’ din id-direttiva jipprevedi:
“Atturi ta’ persekuzzjoni jew periklu serju jinkludu:
(a) l-Istat;
(b) partijiet jew organizzazzjonijiet li jikkontrollaw l-Istat jew parti sostanzjali tat-territorju ta’ l-Istat;
(ċ) atturi mhux ta’l-Istat, jekk ikun jista’ jiġi muri li l-atturi msemmija f’(a) u (b), inkluż organizzazzjonijiet internazzjonali, ma jistgħux jew ma jixtiequx jipprovdu protezzjoni kontra persekuzzjoni jew periklu serju kif definit fl-Artikolu 7.”
11. L-Artikolu 15 tal-imsemmija direttiva jipprovdi:
“Periklu serju jikkonsisti minn:
(a) piena kapitali jew eżekuzzjoni; jew
(b) tortura jew trattament inuman jew degradanti jew kastig ta’ applikant fil-pajjiż ta’l-oriġini; jew
(ċ) theddida serja u individwali għal ħajja ta’ pajżan jew persuna minħabba fi vjolenza indiskriminatorja f’sitwazzjonijiet ta’ konflitt armat internazzjonali jew intern.”
12. L-Artikolu 16 tad-Direttiva 2004/83 jipprevedi:
“1. Ċittadin nazzjonali ta’ pajjiż terz jew persuna mingħajr stat għandha tieqaf milli tkun eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja meta ċ-ċirkostanzi li wasslu għall-għoti ta’ stat ta’ protezzjoni sussidjarja jkunu waqfu milli jeżistu jew ikunu nbiddlu sat-tali punt li l-protezzjoni ma tkunx għadha meħtieġa.
2. Fl-applikazzjoni ta’ paragrafu 1, l-Istati Membri għandhom iqisu jekk il-bdil fiċ-ċirkostanzi huwiex ta’ natura sinifikanti u mhux temporanja li l-persuna eliġibbli għal protezzjoni sussidjarja m’għadhiex tiffaċċja riskju veru ta’ periklu serju.”
III. Il-fatti tal-kawża prinċipali u d-domanda preliminari
13. MP, ċittadin tas-Sri Lanka, li wasal fir-Renju Unit fix-xahar ta’ Jannar 2005, ingħata permess sabiex jirresjedi hemmhekk bħala student. L-estensjoni ta’ din l-awtorizzazzjoni ta’ residenza ġiet miċħuda fil-11 ta’ Diċembru 2008.
14. Fil-5 ta’ Jannar 2009, il-persuna kkonċernata ppreżentat applikazzjoni għall-ażil, filwaqt li sostniet li fil-passat hija kienet membru tal-organizzazzjoni “Tigri għal-liberazzjoni ta’ Tamil Eelam” (iktar ’il quddiem il-“LTTE”), kienet inżammet u ġiet ittorturata mill-forzi tas-sigurtà tal-pajjiż ta’ oriġini tagħha u kienet f’riskju li tissubixxi, mill-ġdid, trattament ħażin fil-każ ta’ ritorn f’dan l-Istat terz.
15. Fit-23 ta’ Frar 2009, din l-applikazzjoni kienet ġiet miċħuda minħabba l-fatt li ma ġiex stabbilit li l-applikant kien ser ikun mhedded mill-ġdid fil-każ ta’ ritorn fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
16. MP ikkontesta din id-deċiżjoni, quddiem l-Upper Tribunal (qorti superjuri, ir-Renju Unit), billi pproduċa provi mediċi li jattestaw li huwa kellu konsegwenzi ta’ atti ta’ tortura, kien qiegħed ibati minn sindromu ta’ stress post-trawmatiku kif ukoll minn depressjoni, kellu tendenzi ta’ suwiċidju u kien jidher li kien iddeterminat joqtol ruħu b’idejh jekk jiġi rritornat lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu. Madankollu, din il-qorti ċaħdet ir-rikors tal-persuna kkonċernata, minn naħa, sa fejn dan kien ibbażat fuq il-Konvenzjoni dwar l-istatus tar-refuġjati (5) kif ukoll fuq id-Direttiva 2004/83 u, min-naħa l-oħra, sa fejn ma ġiex stabbilit li MP kien għadu mhedded fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
17. Madankollu, l-Upper Tribunal (qorti superjuri) laqgħet ir-rikors ta’ MP, sa fejn dan kien ibbażat fuq id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 3 tal-KEDB, minħabba l-fatt li, essenzjalment, jekk ir-rikorrent kien irritornat lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu huwa ma jkunx jista’ jibbenefika mill-kura adatta għat-trattament tal-patoloġija psikoloġika tiegħu, bi ksur ta’ dan l-artikolu.
18. Din id-deċiżjoni ġiet ikkonfermata mill-Court of Appeal (England and Wales) [qorti tal-appell (Ingilterra u Wales), ir-Renju Unit], billi kkunsidrat li d-Direttiva 2004/83 ma kinitx tinkludi l-każijiet li jaqgħu taħt l-Artikolu 3 tal-KEDB li fihom ir-riskju jirrigwarda s-saħħa jew is-suwiċidju u mhux il-persekuzzjoni.
19. MP appella minn din id-deċiżjoni quddiem is-Supreme Court of the United Kingdom (qorti suprema tar-Renju Unit), il-qorti tar-rinviju. Huwa jsostni li d-Direttiva 2004/83 ma tistax ikollha kamp ta’ applikazzjoni daqshekk strett daqs l-interpretazzjonijiet li tawha l-qrati tal-ewwel istanza u tal-appell, u li huwa kien imissu bbenefika mill-protezzjoni sussidjarja b’teħid inkunsiderazzjoni, minn naħa, tat-trattament ħażin subit fil-passat fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu li huwa l-kawża tal-patoloġija tiegħu, u min-naħa l-oħra, tal-assenza ta’ infrastrutturi li jippermettu trattament adatt tal-konsegwenzi li jbati minnhom, fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu. Skont ir-rikorrent fil-kawża prinċipali, l-assenza ta’ riskji fil-futur li jissubixxi trattament ħażin, fil-każ ta’ ritorn fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, ma għandux jittieħed inkunsiderazzjoni fl-evalwazzjoni tad-dritt tiegħu li jibbenefika minn protezzjoni sussidjarja.
20. Il-qorti tar-rinviju tqis li din il-kwistjoni għadha ma ġietx ittrattata preċiżament mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja u lanqas minn dik tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem.
21. F’dawn iċ-ċirkustanzi, is-Supreme Court of the United Kingdom (qorti suprema tar-Renju Unit) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:
“L-Artikolu 2(e), moqri flimkien mal-Artikolu 15(b), tad-Direttiva tal-Kunsill 2004/83/KE ikopri riskju veru ta’ periklu serju għas-saħħa fiżika jew psikoloġika tal-applikant jekk jintbagħat lura lejn il-pajjiż tal-oriġini, li jirriżulta minn tortura jew trattament inuman jew degradanti preċedenti li għalih il-pajjiż tal-oriġini kien responsabbli?”
IV. L-analiżi tiegħi
22. Qabel kollox, għandu jiġi rrilevat li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha żewġt għażliet sabiex tittratta d-domanda preliminari preżenti. Il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tiddeċiedi fil-limiti tad-domanda mressqa mill-qorti tar-rinviju, jiġifieri sempliċiment fuq l-interpretazzjoni tal-Artikolu 2(e) u tal-Artikolu 15(b) tad-Direttiva 2004/83, iżda r-risposta tagħha tista’ tinkludi wkoll evalwazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet fid-dawl tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 3 tal-KEDB u tal-Artikolu 14 tal-Konvenzjoni kontra t-tortura.
23. Fl-ewwel lok, fir-rigward ta’ risposta ffokata esklussivament fuq id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/83, għandu jiġi rrilevat li interpretazzjoni purament litterali tal-Artikolu 15 ta’ din id-direttiva, li jiddefinixxi l-perikoli serji b’mod eżawrjenti, teskludi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-protezzjoni sussidjarja l-assenza ta’ kura adattata għat-trattament ta’ patoloġija fil-pajjiż ta’ oriġini fejn huwa previst li tiġi rritornata l-persuna kkonċernata.
24. Fil-fatt, it-termini tal-Artikolu 15(b) tal-imsemmija direttiva huma ċari. Dawn jippermettu l-għoti tal-protezzjoni sussidjarja biss fil-każ ta’ riskju ta’ perikoli serji li jirriżultaw minn atti ta’ tortura jew minn trattament jew kastig inuman jew degradanti li jkunu imposti, fil-futur, fuq applikant fil-każ ta’ ritorn fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
25. Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li t-tliet tipi ta’ perikoli serji, iddefiniti fl-Artikolu 15 tad-Direttiva 2004/83, jikkostitwixxu kundizzjonijiet li għandhom jiġu ssodisfatti sabiex persuna tkun tista’ titqies bħala li tista’ tibbenefika mill-protezzjoni sussidjarja, meta, skont l-Artikolu 2(e) ta’ din id-direttiva, ikun hemm raġunijiet sostanzjali u fondati sabiex jitwemmen li l-applikant, jekk jiġi rritornat lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, jiltaqa’ ma’ riskju veru li jissubixxi tali perikoli serji (6).
26. Dan il-qari jimplika, fil-kawża preżenti, li MP ma jistax jippretendi l-benefiċċju tal-protezzjoni sussidjarja, sa fejn huwa paċifiku li huwa ma huwiex iktar f’riskju li jissubixxi atti ta’ tortura fil-każ ta’ ritorn fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, anki jekk huwa improbabbli li jkun jista’ jibbenefika mit-trattament meħtieġ sabiex jikkura s-sindromu ta’ stress post-trawmatiku li huwa jbati minnu, minħabba insuffiċjenzi fis-sistema ta’ saħħa, u huwa f’riskju li jipprova jtemm ħajtu fil-każ ta’ ritorn fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
27. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li r-riskji ta’ deterjorament tal-istat ta’ saħħa ta’ ċittadin ta’ pajjiż terz li ma jirriżultawx minn ċaħda intenzjonata ta’ kura imposta fuq dan iċ-ċittadin ma humiex koperti mill-Artikolu 15 tad-Direttiva 2004/83. L-Artikolu 15(b) tad-Direttiva 2004/83 jiddefinixxi perikolu serju bħala atti ta’ tortura jew trattament jew kastig inuman jew degradanti fil-konfront ta’ ċittadin ta’ pajjiż terz fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu (7).
28. Skont din il-ġurisprudenza, mill-interpretazzjoni tal-Artikolu 6 tal-imsemmija direttiva jirriżulta li l-perikoli serji inkwistjoni għandhom jitwettqu bl-aġir ta’ terz u ma jistgħux sempliċement jirriżultaw mill-insuffiċjenzi ġenerali fis-sistema ta’ saħħa tal-pajjiż tal-oriġini (8).
29. Infakkar li, għalkemm, f’ċerti ċirkustanzi partikolari, it-tbatija minħabba marda tista’ tikkostitwixxi trattament inuman jew degradanti (9), xorta jibqa’ l-fatt li wieħed mill-kriterji essenzjali għall-għoti tal-protezzjoni sussidjarja, jiġifieri l-identifikazzjoni ta’ attur responsabbli għall-perikolu u li kontra tiegħu hija meħtieġa l-protezzjoni, ikun nieqes.
30. Fil-fatt, sabiex persuna tkun tista’ tiġi kkunsidrata bħala li tista’ tibbenefika mill-protezzjoni sussidjarja, ma huwiex suffiċjenti li jiġi pprovat li din qegħda taħt riskju li tiġi esposta għal trattament inuman jew degradanti ladarba tirritorna fil-pajjiż ta’ oriġini tagħha. Jibqa’ neċessarju li jintwera li dan ir-riskju ġej minn fatturi li huma direttament jew indirettament, iżda dejjem intenzjonalment, imputabbli lill-awtoritajiet pubbliċi ta’ dan il-pajjiż, kemm jekk it-theddid dirett personalment kontra l-parti kkonċernata huwa mwettaq mill-awtoritajiet tal-pajjiż li hija ċittadina tiegħu jew huma ttollerati minn dawn l-awtoritajiet, u kemm jekk dan it-theddid huwa t-twettiq ta’ gruppi indipendenti li kontrihom l-imsemmija awtoritajiet ma humiex f’pożizzjoni li jiżguraw protezzjoni effettiva għaċ-ċittadini tagħhom.
31. Issa fil-każ ta’ individwu li l-istat ta’ saħħtu jeħtieġ trattament mediku u li ma jistax jibbenefika minn trattament adegwat fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, it-trattament inuman jew degradanti li huwa jkun fir-riskju li jġarrab f’każ ta’ ritorn lejn dak il-pajjiż ma huwiex provenjenti minn att jew ommissjoni intenzjonali mill-awtoritajiet pubbliċi jew il-korpi indipendenti tal-Istat u ma huwiex dirett kontra persuna partikolari.
32. Hawn, wieħed mill-kriterji essenzjali għall-għoti tal-protezzjoni sussidjarja, jiġifieri r-responsabbiltà diretta jew indiretta tal-awtoritajiet pubbliċi tal-pajjiż ta’ oriġini fit-twettiq tal-perikolu serju u li kontrih hija meħtieġa protezzjoni, huwa nieqes fil-fatt.
33. Għaldaqstant, f’sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, il-protezzjoni offruta mill-Istat Membru ma tissodisfax ħtieġa ta’ protezzjoni internazzjonali fis-sens tal-Artikolu 2(e) tad-Direttiva 2004/83 u għaldaqstant ma tistax taqa’ taħt il-kuntest tas-sistema komuni Ewropea tal-ażil.
34. Minn dan isegwi li r-riskju ta’ deterjorament tal-istat ta’ saħħa ta’ ċittadin ta’ pajjiż terz li jsofri minn marda psikoloġika, li tirriżulta mill-ineżistenza ta’ trattament adatt fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, mingħajr ma tkun inkwistjoni ċaħda intenzjonata ta’ kura, ma huwiex biżżejjed sabiex huwa jingħata l-benefiċċju tal-protezzjoni sussidjarja (10), anki meta l-patoloġija li jbati minnha l-applikant hija r-riżultat ta’ tortura subita, fil-passat, fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
35. B’dan il-mod, ma hemm l-ebda lok li jiġi kkunsidrat, hekk kif jissuġġerixxu r-rikorrent fil-kawża prinċipali, kif ukoll ir-Repubblika tal-Polonja, li l-unika differenza mal-kawża li tat lok għas-sentenza tat-18 ta’ Diċembru 2014, M’Bodj (11), jiġifieri l-fatt li l-patoloġiji ta’ MP jirriżultaw mill-konsegwenzi marbuta ma’ atti ta’ tortura li kienet vittma tagħhom il-parti kkonċernata fil-pajjiż ta’ oriġini tagħha u mhux ma’ marda li seħħet naturalment, hija ta’ natura li tbiddel il-kundizzjonijiet għall-għoti tal-benefiċċju tal-protezzjoni sussidjarja hekk kif jirriżultaw mid-Direttiva 2004/83 u kif diġà ġew interpretati mill-Qorti tal-Ġustizzja (12).
36. Konsegwentement, hemm lok li jiġi propost lill-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li d-definizzjoni li tinsab fl-Artikolu 2(e) moqri flimkien mal-Artikolu 15(b) tad-Direttiva 2004/83, ma tinkludix ir-riskju reali ta’ perikolu serju għas-saħħa fiżika u psikoloġika li jirriżulta mit-tortura jew mit-trattament inuman jew degradanti subit minnu fil-passat u li għalih il-pajjiż ta’ oriġini huwa responsabbli, fil-każ fejn l-applikant jiġi rritornat lejh.
37. Fit-tieni lok, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja xtaqet tagħti risposta, iktar inklużiva, li tippermetti l-qari tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/83 flimkien mal-Artikolu 3 tal-KEDB u mal-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura, għandhom isiru l-osservazzjonijiet li ġejjin.
38. F’dak li jirrigwarda, minn naħa, l-Artikolu 3 tal-KEDB, il-ġurisprudenza diġà tagħtina punti ta’ riferiment importanti.
39. Qabel kollox, hemm lok li jiġi mfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li d-dritt fundamentali ggarantit mill-Artikolu 3 tal-KEDB jifforma parti mill-prinċipji ġenerali tad-dritt tal-Unjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tiżgura l-osservanza tagħhom u li l-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem għandha tittieħed inkunsiderazzjoni għall-interpretazzjoni tal-portata ta’ dan id-dritt fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni, peress li l-Artikolu 15(b) tad-Direttiva 2004/83 jikkorrispondi, essenzjalment, għall-Artikolu 3 tal-KEDB (13).
40. Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li mill-premessi 5, 6, 9 u 24 tad-Direttiva 2004/83 jirriżulta li, għalkemm din id-direttiva hija intiża li tikkompleta, permezz tal-protezzjoni sussidjarja, il-protezzjoni tar-refuġjati stabbilita mill-Konvenzjoni ta’ Genève, billi tidentifika l-persuni li għandhom tassew bżonn ta’ protezzjoni internazzjonali, il-kamp ta’ applikazzjoni tagħha ma jestendix għall-persuni awtorizzati jirresjedu fit-territorju tal-Istat Membri għal raġunijiet oħra, jiġifieri fuq bażi diskrezzjonarja u għal raġunijiet ta’ kumpassjoni jew umanitarji. L-obbligu ta’ interpretazzjoni tal-Artikolu 15(b), tad-Direttiva 2004/83 b’teħid inkunsiderazzjoni tal-Artikolu 3 tal-KEDB, li għalih dan jikkorrispondi essenzjalment, ma huwiex ta’ natura li jikkontesta din l-interpretazzjoni (14).
41. Madankollu, diġà ġie deċiż ukoll (15) li l-interpretazzjoni tal-Artikolu 15 tad-Direttiva 2004/83 fid-dawl tal-Artikolu 3 tal-KEDB, tista’ tippermetti l-għoti tal-benefiċċju tal-protezzjoni sussidjarja, iżda biss f’każijiet eċċezzjonali ħafna u meta l-kunsiderazzjonijiet umanitarji li jimmilitaw kontra l-imsemmija tkeċċija jkunu imperattivi, konformement mal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (16).
42. F’dan ir-rigward, din il-qorti ddeċidiet li, il-fatt li ċittadin ta’ Stat terz li jbati minn marda serja ma jistax, f’każijiet eċċezzjonali ħafna, jitkeċċa lejn pajjiż li fih it-trattament adegwat għall-patoloġija tiegħu ma huwiex disponibbli ma jimplikax neċessarjament li l-persuna kkonċernata għandha tiġi awtorizzata tirresjedi fi Stat parti (17).
43. Din il-ġurisprudenza tista’ tiġi trasposta għall-każ fil-kawża prinċipali u timplika li l-Istati Membri ma għandhomx l-obbligu li jagħtu awtomatikament il-benefiċċju tal-protezzjoni sussidjarja lill-persuni li jbatu minn patoloġiji li rriżultaw wara atti ta’ tortura subiti fil-passat fil-pajjiż ta’ oriġini tagħhom. Fil-fatt, ma jistax jitqies li l-każ ta’ MP jikkorrispondi għal każ eċċezzjonali li fih kunsiderazzjonijiet umanitarji huma imperattivi.
44. Fil-kawża preżenti, ma huwiex stabbilit li l-insuffiċjenza tas-sistema ta’ saħħa, fiha nnifisha, tikkostitwixxi ksur tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 3 tal-KEDB. Madankollu, jekk din l-insuffiċjenza twassal għal aggravazzjoni tal-istat ta’ saħħa tal-parti kkonċernata, allura jista’ jkun hemm ksur ta’ din id-dispożizzjoni. Hija biss il-qorti nazzjonali li għandha tevalwa l-eżistenza ta’ tali ksur, anki jekk jidher probabbli li dan il-każ jaqa’ taħt tali ipoteżi b’teħid inkunsiderazzjoni tal-istress post-trawmatiku li jbati minnu MP u tar-riskju li jwettaq suwiċidju, fil-każ ta’ ritorn fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu. Barra minn hekk, il-qrati nazzjonali, tal-ewwel istanza u tal-appell, ikkonstataw il-ksur ta’ dawn id-dispożizzjonijiet u mid-dokumenti tal-fajl jirriżulta, fatt li ma ġiex ikkontestat, li MP ma huwiex ser jiġi rritornat lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
45. Barra minn hekk, infakkar li l-iskema tal-protezzjoni sussidjarja għandha tinżamm separata mill-kunsiderazzjonijiet li jippresjedu l-kawża prinċipali, fejn huwa kostanti li l-applikant ma għadux fir-riskju li jissubixxi atti ta’ tortura fil-każ ta’ ritorn tiegħu fil-pajjiż ta’ oriġini tiegħu.
46. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li jkun kuntrarju għas-sens ġenerali u għall-għanijiet tad-Direttiva 2004/83 li jiġu applikati l-protezzjonijiet li hija tipprevedi fir-rigward ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jinsabu f’sitwazzjonijiet li ma jkollhom ebda rabta mal-loġika stess ta’ din il-protezzjoni internazzjonali (18).
47. Fil-fatt, u wara l-kunsiderazzjonijiet li diġà ġew evokati li jirrigwardaw l-interpretazzjoni tal-Artikolu 2(e) u tal-Artikolu 15(b) ta’ din id-direttiva, jekk kellha tingħata protezzjoni internazzjonali lill-applikant, din tkun tip ta’ protezzjoni oħra, skont it-termini tal-Artikolu 2(g), in fine, tal-imsemmija direttiva. Din il-protezzjoni tkun tingħata minħabba raġuni oħra, fuq bażi diskrezzjonarja u b’kumpassjoni jew tkun iddettata minn kunsiderazzjonijiet umanitarji, ibbażati fuq l-osservanza tal-Artikolu 3 tal-KEDB, b’mod partikolari.
48. Issa, il-leġiżlatur xtaq manifestament jeskludi s-sitwazzjonijiet ibbażati fuq raġunijiet umanitarji mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2004/83, konformement mal-premessa 9 tagħha (19).
49. Għaldaqstant, minn dak li ntqal qabel jirriżulta li l-qari flimkien tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/83 u tal-Artikolu 3 tal-KEDB ma jipprojbixxix lill-Istati Membri milli jeskludu mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-protezzjoni sussidjarja l-persuni, li jinsabu f’sitwazzjoni bħal dik ta’ MP, li jbatu minn konsegwenzi marbuta ma’ atti ta’ tortura subiti fil-passat, iżda li ma humiex iktar f’riskju li jiġu kkonfrontati b’tali trattament fil-każ ta’ ritorn fil-pajjiż ta’ oriġini tagħhom, anki jekk ikunu suġġetti għal riskju ta’ suwiċidju u ċertament ma jkunux jistgħu jibbenefikaw minn trattament adattat għat-trattament tal-patoloġiji tagħhom. F’dan il-kuntest, hija esklussivament il-qorti nazzjonali, b’teħid inkunsiderazzjoni tal-elementi li hija għandha, li għandha tevalwa l-eżistenza ta’ ksur tal-Artikolu 3 tal-KEDB.
50. Min-naħa l-oħra, f’dak li jirrigwarda l-Artikolu 14 tal-Konvenzjoni kontra t-tortura, infakkar qabel kollox li d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/83 u t-testi l-oħra li fuqhom hija bbażata s-sistema komuni Ewropea tal-ażil, ġew adottati sabiex jgħinu lill-awtoritajiet kompetenti tal-Istati Membri japplikaw il-Konvenzjoni ta’ Genève, kif ukoll it-trattati l-oħra rilevanti fil-qasam, konformement mal-Artikolu 78(1) TFUE (20). Għaldaqstant, l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet ta’ din id-direttiva għandha issir fid-dawl tas-sens ġenerali u tal-għan ta’ dawn it-testi (21).
51. Madankollu, skont ġurisprudenza stabbilita l-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni għandha tkun awtonoma minn dik tad-dritt internazzjonali umanitarju (22). Barra minn hekk, għandu jiġi enfasizzat li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li d-dritt internazzjonali umanitarju u l-iskema tal-protezzjoni sussidjarja, prevista mid-Direttiva 2004/83, isegwu għanijiet differenti u jistabbilixxu mekkaniżmi ta’ protezzjoni manifestament separati (23).
52. Għaldaqstant, nirrileva li d-Direttiva 2004/83 ma fiha ebda dispożizzjoni li hija simili, mill-qrib jew mill-bogħod, għal dawk tal-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura li jobbliga lill-Istati parti jipprevedu l-proċeduri u l-mezzi li jippermettu lill-vittmi ta’ atti ta’ tortura jiksbu rimedju.
53. Huwa għaldaqstant, f’dawn il-limiti biss, li l-Qorti tal-Ġustizzja tkun tista’ eventwalment tistaqsi fuq il-kwistjoni dwar jekk il-ksur tal-Artikolu 14 tal-Konvenzjoni kontra t-tortura, minn Stat terz li tiegħu l-applikant huwa ċittadin, jistax jinfluwenza l-obbligi tal-Istati Membri tal-Unjoni, fil-qasam ta’ għoti tal-protezzjoni sussidjarja, li jirriżultaw mid-Direttiva 2004/83 li jippermettu l-protezzjoni tal-individwi kontra kull perikolu serju.
54. Fil-fatt, minn interpretazzjoni litterali tal-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura jirriżulta li huwa l-Istat responsabbli għall-atti ta’ tortura mwettqa fit-territorju tiegħu li għandu, bħala prinċipju, jipprevedi l-mezzi u l-proċeduri li jippermettu lill-persuni kkonċernati jiksbu rimedju jew jibbenefikaw minn riabilitazzjoni kompluta kemm jista’ jkun (24).
55. Qari komprensiv tal-istipulazzjonijiet ta’ din il-konvenzjoni jsaħħaħ effettivament din l-interpretazzjoni litterali, sa fejn l-Artikoli 13 et seq tagħha huma indirizzati, essenzjalment, lill-Istat responsabbli għall-ksur (25). Sa dan l-estent, hemm lok li jiġi mistoqsi jekk, fil-każ fejn is-Sri Lanka ma tosservax l-obbligi li jirriżultaw mill-Konvenzjoni kontra t-tortura, li għaliha hija parti, dan jistax jestendi l-obbligi tal-Istati Membri fil-qasam tal-protezzjoni sussidjarja.
56. Il-ksur tal-Konvenzjoni kontra t-tortura, minn Stat terz li ma jifformax parti mill-Unjoni, jista’ jippermetti lill-individwi jinvokaw dritt għall-protezzjoni sussidjarja fl-Unjoni Ewropea? Dan il-ksur jista’ jiġi interpretat bħala prova tal-eżistenza ta’ riskju ta’ trattament inuman u degradanti fil-każ tar-ritorn tal-persuna kkonċernata fil-pajjiż ta’ oriġini tagħha? L-assenza ta’ proċedura li tippermetti rimedju fil-pajjiż ta’ oriġini tista’ tiġi kkunsidrata bħala riskju ta’ perikoli serji? Huma dawn il-mistoqsijiet li l-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tkun trid tiddeċiedi fuqhom.
57. Ċerti Stati jistgħu jaċċettaw li jassumu l-obbligi li tnissel il-Konvenzjoni kontra t-tortura, minkejja li ma jkunux responsabbli għall-atti ta’ tortura inkwistjoni. Tali ġurisdizzjoni universali hija ammessa fil-qasam kriminali, fir-rigward tal-prosekuzzjoni u tal-ġudizzju ta’ awturi ta’ atti ta’ tortura. Effettivament, dan it-test jammetti li l-unika rabta bejn l-Istat tal-qorti li jkollha ġurisdizzjoni u t-twettiq tar-reat tkun il-preżenza tal-awtur allegat tal-atti ta’ tortura fit-territorju tal-Istat, li għandu jew jestradixxi jew iressaq azzjoni kriminali u jiġġudika kriminalment lil dan l-awtur allegat (26). Madankollu, ma huwiex komuni li din il-ġurisdizzjoni universali tiġi rrikonoxxuta fil-qasam tar-responsabbiltà ċivili u tad-dritt għal kumpens tal-vittmi ta’ atti dannużi (27). L-unika rabta meħtieġa bejn il-ksur u l-Istat tkun, f’dan il-kuntest, il-preżenza tal-vittma ta’ atti ta’ tortura, imwettqa barra mill-pajjiż, fit-territorju tal-Istat li jieħu r-responsabbiltà għall-azzjoni għall-finijiet ta’ rimedju. Din l-estenzjoni tal-kompetenza ġudizzjarja tal-Istati parti għall-Konvenzjoni kontra t-tortura, jekk tkun ammessa mill-Qorti tal-Ġustizzja (28), tippermetti lill-vittmi ta’ atti ta’ tortura jeżerċitaw effettivament id-drittijiet tagħhom għal rimedju u li jiġi rifless kompletament il-jus cogens (29), u b’hekk tissaħħaħ il-ġlieda kontra t-tortura fuq livell internazzjonali (30).
58. Huwa f’dawn il-limiti biss, li jkun jista’ jiġi ammess li l-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura jiġi applikat għall-każ fil-kawża prinċipali, bħala li jippermetti l-estenzjoni tal-obbligi tal-Istat Membri fil-qasam tal-protezzjoni sussidjarja. Madankollu, ir-rikonoxximent ta’ tali ġurisdizzjoni universali jmur lil hinn minn dak li diġà ammettiet il-ġurisprudenza tal-Unjoni u l-każ fil-kawża prinċipali ma jidhirx li huwa l-aħjar okkażjoni sabiex jittieħed dan il-pass, sa fejn żewġ elementi jostakolaw l-applikabbiltà tal-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura.
59. Minn naħa, ma jirriżulta minn l-ebda dokument tal-fajl li s-Sri Lanka ser tikser intenzjonalment l-obbligi li jirriżultaw mill-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura fil-konfront ta’ MP jekk dan tal-aħħar kellu jiġi rritornat lil hemm. Effettivament, minn dak li ntqal qabel jirriżulta li ebda ċaħda intenzjonali ta’ kura ma tista’ tiġi allegata b’mod validu minn MP kontra s-Sri Lanka u għaldaqstant, dan ma jistax għaldaqstant jikkostitwixxi riskju ta’ perikoli serji bħal dawk elenkati mid-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 15 tad-Direttiva 2004/83 sabiex jiġi permess l-għoti tal-protezzjoni sussidjarja, u dan anki jekk l-insuffiċjenza tas-sistema ta’ saħħa ma hijiex ikkontestata. Għaldaqstant, ma huwiex possibbli li jiġi rrikonoxxut a priori li s-Sri Lanka kisret l-obbligi li jirriżultaw mill-Konvenzjoni kontra t-tortura fir-rigward ta’ MP.
60. Min-naħa l-oħra, sabiex jiġi ammess id-dritt għal rimedju, huwa wkoll neċessarju li jitressaq ilment jew talba għal azzjoni ġudizzjarja. Fil-fatt, hija l-persuna li tallega li hija vittma ta’ atti ta’ tortura li għandha tressaq azzjoni sabiex tikseb rimedju jew sabiex tibbenefika mill-kundizzjonijiet adegwati li jippermettu r-riabilitazzjoni l-iktar kompleta possibbli tagħha, abbażi tad-dispożizzjonijiet stess tal-Artikolu 14(1), tal-Konvenzjoni kontra t-tortura. Madankollu, fil-kawża preżenti, ir-rikorrent fil-kawża prinċipali ma jistabbilixxix, u lanqas ma jallega, li ressaq talba intiża sabiex jibbenefika minn kumpens jew minn mezzi ta’ riabilitazzjoni, kemm quddiem l-awtoritajiet tas-Sri Lanka, u kemm quddiem dawk ta’ Stat Membru, jekk dawn tal-aħħar jistgħu jirrikonoxxu lilhom infushom bħala li għandhom ġurisdizzjoni. Minn l-ebda dokument tal-fajl ma jirriżulta li MP kien ressaq xi azzjoni fuq il-bażi tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura.
61. Għaldaqstant, u bħala ipoteżi, l-uniku mod sabiex il-każ inkwistjoni fil-kawża prinċipali jiġi inkluż fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dawn l-istipulazzjonijiet huwa li jiġi kkunsidrat, minn naħa, li l-insuffiċjenzi tas-sistema ta’ saħħa tas-Sri Lanka huma l-oriġini ta’ ksur intenzjonali tal-obbligi ta’ dan l-Istat abbażi tal-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura fil-konfront ta’ MP u, min-naħa l-oħra, li l-preżentazzjoni ta’ applikazzjoni għal protezzjoni sussidjarja, fi Stat Membru tal-Unjoni, hija ekwivalenti għal talba għad-dritt għall-ibbenefikar minn kumpens jew mill-mezzi neċessarji għal riabilitazzjoni l-iktar kompleta possibbli.
62. Madankollu, din l-interpretazzjoni tidher li testendi, b’mod eċċessiv, il-kamp ta’ applikazzjoni kemm tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2004/83, u kemm tal-istipulazzjonijiet tal-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura.
63. Barra minn hekk, huwa indispensabbli li jiġu eżaminati l-konsegwenzi prattiċi ta’ interpretazzjoni hekk estensiva. Jekk din kellha tippermetti lil kull persuna li subiet, fil-passat, trattament ħażin tibbenefika minn dritt għal protezzjoni sussidjarja, u dan sakemm il-pajjiż ta’ oriġini tagħha ma jipprevedix il-mezzi u l-proċeduri li jippermettu kumpens jew riabilitazzjoni tal-vittmi, inkluż permezz tal-implementazzjoni ta’ sistema ta’ saħħa suffiċjenti, din iżżid kunsiderevolment l-obbligi tal-Istati Membri fil-qasam tal-protezzjoni sussidjarja u toħloq diffikultajiet kemm proċedurali kif ukoll materjali. Tali interpretazzjoni tkun tmur tassew lil hinn minn dak li xtaq il-leġiżlatur tal-Unjoni meta adotta d-Direttiva 2004/83 u s-sistema Ewropea komuni tal-ażil u toħloq riskju li twassal għal żieda fit-talbiet għal protezzjoni internazzjonali kif ukoll għal diffikultajiet sabiex jintemmu dawn is-sistemi ta’ protezzjoni, konformement mal-Artikolu 16 tad-Direttiva 2004/83, fil-każ ta’ stress post-trawmatiku jew ta’ riskju ta’ suwiċidju. Barra minn hekk, il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tapplika bla ħsara għas-setgħa diskrezzjonali tal-Istati Membri li jawtorizzaw ir-residenza, minħabba raġunijiet umanitarji, tal-persuni li jbatu minn tali patoloġiji.
64. Minn dak li ntqal qabel jirriżulta li hemm lok li jiġi propost lill-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li l-istipulazzjonijiet tal-Artikolu 14(1), tal-Konvenzjoni kontra t-tortura ma jipprekludux li l-protezzjoni sussidjarja ma tingħatax lil applikant li jsib ruħu f’sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali.
65. Konsegwentement, hemm lok li jiġi propost lill-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li d-definizzjoni li tinsab fl-Artikolu 2(e) moqri flimkien mal-Artikolu 15(b) tad-Direttiva 2004/83, ma tinkludix ir-riskju reali ta’ perikolu serju għas-saħħa fiżika u psikoloġika li jirriżulta mit-tortura subita mill-applikant fil-passat u li għaliha l-pajjiż ta’ oriġini huwa responsabbli, fil-każ fejn dan jiġi rritornat lejh, mingħajr ma dan huwa prekluż mill-Artikolu 3 tal-KEDB u mill-Artikolu 14(1) tal-Konvenzjoni kontra t-tortura.
V. Konklużjoni
66. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li r-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja għad-domanda preliminari magħmula mis-Supreme Court of the United Kingdom (qorti suprema tar-Renju Unit) għandha tkun is-segwenti:
Id-definizzjoni li tinsab fl-Artikolu 2(e) moqri flimkien mal-Artikolu 15(b) tad-Direttiva Kunsill 2004/83/KE, tad-29 ta’ April 2004, dwar livelli stabbiliti minimi għall-kwalifika u l-istat ta’ ċittadini nazzjonali ta’ pajjiżi terzi jew persuni mingħajr stat bħala refuġjati jew bħala persuni li nkella jeħtieġu protezzjoni internazzjonali u l-kontenut tal-protezzjoni mogħtija, ma tinkludix ir-riskju reali ta’ perikolu serju għas-saħħa fiżika u psikoloġika li jirriżulta mit-tortura jew mit-trattament inuman jew degradanti subit mill-applikant fil-passat u li għalih il-pajjiż ta’ oriġini huwa responsabbli, fil-każ fejn dan jiġi rritornat lejh.