Language of document : ECLI:EU:T:2013:170

WYROK SĄDU (szósta izba)

z dnia 12 kwietnia 2013 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Prawa autorskie dotyczące publicznego wykonania utworów muzycznych w drodze przekazu internetowego, satelitarnego i retransmisji drogą kablową – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Podział rynku geograficznego – Porozumienia dwustronne między krajowymi organizacjami zbiorowego zarządzania – Uzgodniona praktyka polegająca na wyłączeniu możliwości przyznawania licencji wieloterytorialnych i wielorepertuarowych – Dowód – Domniemanie niewinności

W sprawie T‑401/08

Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto ry, z siedzibą w Helsinkach (Finlandia), reprezentowana przez adwokata H. Pokelę,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej początkowo przez E. Paasivirtę, F. Castilla de la Torrego oraz P. Aalta, a następnie przez E. Paasivirtę oraz Castilla de la Torrego, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C(2008) 3435 wersja ostateczna z dnia 16 lipca 2008 r. dotyczącej postępowania przewidzianego w art. 81 [WE] oraz w art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/C2/38.698 – CISAC),

SĄD (szósta izba),

w składzie: H. Kanninen (sprawozdawca), prezes, S. Soldevila Fragoso i M. van der Woude, sędziowie,

sekretarz: C. Kristensen, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozpraw w dniach 4 października 2011 r. i 29 czerwca 2012 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu i zaskarżona decyzja

1        Decyzja Komisji C(2008) 3435 wersja ostateczna z dnia 16 lipca 2008 r. dotycząca postępowania przewidzianego w art. 81 [WE] oraz w art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/C2/38.698 – CISAC) (zwana dalej „zaskarżoną decyzją”) odnosi się do warunków zarządzania prawami do publicznego wykonania utworów muzycznych oraz udzielania odpowiednich licencji w zakresie dotyczącym wyłącznie korzystania z tych utworów w drodze przekazu internetowego, kablowego i satelitarnego. Wskazana decyzja jest skierowana do 24 organizacji zbiorowego zarządzania z siedzibą w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) (zwanych dalej „organizacjami zbiorowego zarządzania”), będących członkami Międzynarodowej Konfederacji Stowarzyszeń Autorów i Kompozytorów (CISAC), w tym do skarżącego, Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto ry.

2        Organizacje zbiorowego zarządzania zarządzają prawami posiadanymi przez twórców (autorów tekstów i kompozytorów) do stworzonych przez nich utworów muzycznych. Prawa te ogólnie obejmują wyłączne prawo do upoważniania do korzystania z chronionych utworów lub zakazywania korzystania z nich. W szczególności dotyczy to praw do publicznego wykonania. Organizacja zbiorowego zarządzania uzyskuje prawa albo w drodze bezpośredniego przeniesienia praw przez pierwotny podmiot uprawniony, albo poprzez przeniesienie przez inną organizację zarządzającą administrującą tymi samymi kategoriami praw w innym państwie, i w imieniu swych członków przyznaje licencje na korzystanie z utworów użytkownikom komercyjnym, takim jak rozgłośnie radiowe lub organizatorzy przedstawień (zwanym dalej „użytkownikami”).

3        Zarządzanie prawami autorskimi obejmuje zapewnienie przez każdą organizację zbiorowego zarządzania, aby każdy uprawniony otrzymał wynagrodzenie należne mu za każde wykorzystanie jego utworów, niezależnie od tego, na jakim terytorium ma miejsce to wykorzystanie, oraz kontrolę, czy nie następuje nielegalne korzystanie z chronionych utworów.

4        W tym kontekście CISAC opracował wielokrotnie zmieniany niewiążący wzór umowy, którego pierwotna wersja sięga 1936 r. i który stanowi dokument do uzupełnienia przez organizacje zbiorowego zarządzania będące stronami umowy, w szczególności w odniesieniu do definicji terytorium działania (zwany dalej „wzorem umowy”). Na podstawie wzoru umowy organizacje zbiorowego zarządzania zawarły umowy o wzajemnej reprezentacji (zwane dalej „umowami o wzajemnej reprezentacji”), w których przyznają one sobie nawzajem prawo do udzielania licencji. Umowy o wzajemnej reprezentacji obejmują nie tylko wykonanie praw do tradycyjnych zastosowań zwanych offline (koncerty, radio, dyskoteki itp.), lecz także korzystanie przez Internet, przekaz satelitarny lub retransmisję kablową.

I –  Postępowanie administracyjne

5        W 2000 r. RTL Group SA, grupa przekazu radiowo-telewizyjnego, wniosła do Komisji Wspólnot Europejskich skargę przeciwko jednej z organizacji zbiorowego zarządzania zrzeszonej w CISAC w celu zaskarżenia odmowy przyznania jej – do celów działalności radiowej rozgłośni muzycznej – licencji na szczeblu wspólnotowym. W 2003 r. Music Choice Europe Ltd, która świadczy usługi nadawania programów radiowych i telewizyjnych przez Internet, wniosła drugą skargę, która była skierowana przeciwko CISAC i która dotyczyła wzoru umowy. Skargi te skłoniły Komisję do wszczęcia postępowania w sprawie zastosowania reguł konkurencji.

6        W dniu 8 kwietnia 2005 r. skarżący przekazał Komisji pismo będące odpowiedzią na wystosowane przez tę instytucję żądanie przedstawienia informacji datowane na dzień 14 marca 2005 r., które to pismo zawierało wyciągi z zawieranych przez skarżącego umów o wzajemnej reprezentacji.

7        W dniu 31 stycznia 2006 r. Komisja skierowała do CISAC i do organizacji zbiorowego zarządzania pismo w sprawie przedstawienia zarzutów („pismo w sprawie przedstawienia zarzutów”), na które skarżący udzielił odpowiedzi w dniu 10 kwietnia 2006 r.

8        CISAC i większość organizacji zbiorowego zarządzania, w tym skarżący, zostały wysłuchane przez Komisję podczas ustnego przesłuchania, które odbyło się w dniach 14, 15 i 16 czerwca 2006 r.

9        W dniu 18 września 2006 r. Komisja przesłała skarżącemu nowe żądanie przedstawienia informacji, na które skarżący udzielił odpowiedzi pismem z dnia 3 października 2006 r.

10      W marcu 2007 r. skarżący i 17 organizacji zbiorowego zarządzania, a także CISAC, zaproponowały Komisji zobowiązania na podstawie art. 9 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 [WE] i 82 [WE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1); zobowiązania te zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, zgodnie z art. 27 ust. 4 tego rozporządzenia (Dz.U. 2007, C 128, s. 12).

11      W motywie 72 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że w świetle otrzymanych uwag zobowiązania, o których mowa w pkt 10 powyżej, nie stanowiły właściwej odpowiedzi na zagrożenia dla konkurencji wymienione w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów.

II –  Sporne klauzule wzoru umowy

12      Zaskarżona decyzja dotyczy w szczególności klauzul zawartych, przynajmniej przez pewien czas, we wzorze umowy, które dotyczyły z jednej strony członkostwa podmiotów uprawnionych w organizacjach zbiorowego zarządzania („klauzule członkostwa”), a z drugiej strony wyłącznego charakteru upoważnień, których organizacje zbiorowego zarządzania udzielają sobie wzajemnie w umowach o wzajemnej reprezentacji, oraz ich zakresu terytorialnego.

13      Jeżeli chodzi o klauzulę członkostwa, art. 11 ust. 2 wzoru umowy przewidywał do dnia 3 czerwca 2004 r., że organizacje zbiorowego zarządzania jedynie pod pewnymi warunkami mogły przyjąć na członka twórcę zrzeszonego w innej organizacji lub podmiot uprawniony posiadający obywatelstwo jednego z krajów, w których działają inne organizacje zbiorowego zarządzania (motywy 18–21, 27 zaskarżonej decyzji). Nie można wykluczyć, że pewna liczba umów o wzajemnej reprezentacji w dalszym ciągu zawiera taką klauzulę (motywy 35, 125, 260 zaskarżonej decyzji).

14      Co się tyczy wyłącznego charakteru upoważnień i ich zakresu terytorialnego, po pierwsze, art. 1 ust. 1 i 2 wzoru umowy przewidywał do maja 1996 r., że jedna organizacja zbiorowego zarządzania przyznawała drugiej, na zasadzie wzajemności i na terytoriach, na których działa ta druga organizacja, wyłączne prawo do udzielania niezbędnych upoważnień do wszelkiego publicznego korzystania z utworów („klauzula wyłączności”). Po drugie, art. 6 ust. 1 wzoru umowy wzywał organizacje zbiorowego zarządzania do zdefiniowania swych terytoriów działania, przy czym postanowienie to nie zawierało bardziej szczegółowych wskazówek w tym względzie. Natomiast art. 6 ust. 2 wzoru umowy stanowił, że każda z organizacji zbiorowego zarządzania powstrzymuje się od wszelkiej ingerencji na terytorium drugiej organizacji w wykonywanie przez nią uprawnień nadanych jej na mocy tej umowy („klauzula nieingerencji”) (motywy 22–25 zaskarżonej decyzji).

15      Organizacje zbiorowego zarządzania stosują art. 6 ust. 1 wzoru umowy w taki sposób, że wprowadzają ograniczenia terytorialne, w związku z czym geograficzny zakres licencji udzielanych przez daną organizację ogranicza się, z niewielkimi odstępstwami, do terytorium państwa należącego do EOG, w którym ma ona swą siedzibę („krajowe ograniczenia terytorialne”) (motyw 38 zaskarżonej decyzji).

16      Dokumenty dostarczone Komisji przez organizacje zbiorowego zarządzania w toku postępowania administracyjnego nie pozwalają jej na stwierdzenie z pewnością, że 17 z nich rzeczywiście i całkowicie usunęło klauzulę wyłączności ze swoich umów o wzajemnej reprezentacji i że wszystkie te organizacje rzeczywiście i całkowicie usunęły ze wspomnianych umów klauzulę nieingerencji (motywy 37, 40 zaskarżonej decyzji).

III –  Właściwe rynki

17      Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi, którego dotyczy wzór umowy, obejmowało następujące trzy rynki produktowe: po pierwsze, świadczenie usług zarządzania prawami autorskimi na rzecz podmiotów uprawnionych, po drugie, świadczenie usług zarządzania prawami autorskimi na rzecz innych organizacji zbiorowego zarządzania i po trzecie, udzielanie użytkownikom komercyjnym licencji na publiczne korzystanie z utworów w drodze przekazu satelitarnego, internetowego i retransmisji drogą kablową (motyw 49 zaskarżonej decyzji).

18      Pod względem geograficznym pierwszy z tych rynków ma zasięg krajowy, jednak gdyby nie było ograniczeń członkostwa, mógłby być on większy (motywy 58, 59 zaskarżonej decyzji).

19      Drugi z wymienionych rynków posiada aspekt krajowy, zawierając jednakże elementy transgraniczne. Ponieważ działalność związana z przekazem internetowym nie jest ograniczona do jednego państwa EOG, przedsiębiorcy prowadzący taką działalność potrzebują licencji wieloterytorialnych, których organizacje zbiorowego zarządzania mogłyby im udzielać w braku ograniczeń zawartych w dwustronnych umowach o wzajemnej reprezentacji. Podobnie w przypadku transmisji satelitarnej i retransmisji drogą kablową każda organizacja zbiorowego zarządzania z siedzibą w obszarze objętym zasięgiem satelity mogłaby udzielić licencji obejmującej cały ten zasięg (motywy 60–62 zaskarżonej decyzji).

20      Wreszcie, nawet jeśli trzeci z wymienionych rynków był historycznie definiowany jako rynek krajowy ze względu na potrzebę kontroli na miejscu, to powyższy argument nie ma jednak koniecznie zastosowania do przekazu internetowego, satelitarnego i retransmisji kablowej, ponieważ w tych domenach możliwa jest kontrola na odległość (motywy 63, 64 zaskarżonej decyzji).

IV –  Zastosowanie art. 81 ust. 1 WE i art. 53 ust. 1 porozumienia EOG

A –  Klauzule członkostwa, wyłączności i nieingerencji

21      Po pierwsze, w niniejszej sprawie uznano, że klauzula członkostwa stanowi naruszenie art. 81 ust. 1 WE i art. 53 ust. 1 porozumienia EOG (motywy 123–137 zaskarżonej decyzji).

22      Po drugie, w następstwie analizy klauzuli wyłączności i klauzuli nieingerencji można dojść do wniosku, że klauzula wyłączności powodowała efekt zamknięcia dostępu do krajowego rynku na korzyść posiadającej wyłączność organizacji zbiorowego zarządzania, gdyż żadna organizacja zbiorowego zarządzania nie mogła przyznawać licencji na terytorium krajowym innej organizacji. Zdaniem Komisji wykluczona jest wręcz możliwość, by jedna organizacja zbiorowego zarządzania przyznała bezpośrednio użytkownikowi licencję obejmującą wyłącznie jej własny repertuar na wykonania na terytorium krajowym innej organizacji zbiorowego zarządzania („licencja bezpośrednia”).

23      Jeżeli chodzi o klauzulę nieingerencji, Komisja przypomina, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów uznała zasadniczo, iż owa klauzula wzmacniała klauzulę wyłączności. W następstwie uwag przedstawionych przez niektóre organizacje zbiorowego zarządzania, zdaniem których klauzula nieingerencji nie stanowi przeszkody w przyznawaniu licencji bezpośrednich, i zważywszy na fakt, że niektóre umowy o wzajemnej reprezentacji zostały zmienione w celu jej wykreślenia, Komisja zdecydowała się odstąpić od podejmowania działań w związku z tą klauzulą (motywy 138–152 zaskarżonej decyzji).

B –  Uzgodniona praktyka dotycząca krajowych ograniczeń terytorialnych

24      Zdaniem Komisji krajowe ograniczenia terytorialne są wynikiem uzgodnionej praktyki, która ogranicza konkurencję (motywy 154, 155 zaskarżonej decyzji).

25      Krajowych ograniczeń terytorialnych nie można bowiem uznać za niezależne działanie zdeterminowane siłami rynku. Organizacje zbiorowego zarządzania zastąpiły ryzyko konkurencji praktyczną współpracą, tak aby każda z nich mogła być do pewnego stopnia pewna, że wspomniane ograniczenia nie tylko będą akceptowane przez inne organizacje zbiorowego zarządzania na zasadzie wzajemności, lecz również wdrożone we wszystkich umowach o wzajemnej reprezentacji (motywy 156, 157 zaskarżonej decyzji).

26      Pewność ta jest wynikiem wzajemnej zależności między organizacjami zbiorowego zarządzania, która istnieje w szczególności w dziedzinie zastosowań offline, wymagających lokalnych sieci monitorowania. W zakresie licencjonowania i pobierania wynagrodzeń autorskich za granicą każda organizacja zbiorowego zarządzania jest więc zależna od innych organizacji i gdyby nie była skłonna do kontynuowania historycznego podziału rynku w dziedzinie praw online, narażałaby się na działania odwetowe (motyw 157 zaskarżonej decyzji).

27      W ocenie Komisji istnienie uzgodnionej praktyki jest spowodowane kilkoma czynnikami.

28      Komisja podkreśla po pierwsze, że organizacje zbiorowego zarządzania dyskutowały na temat ujednolicenia swoich wzorów umów w ramach CISAC (motyw 158 zaskarżonej decyzji).

29      Po drugie, porozumienie z Santiago (Chile), zgłoszone Komisji przez kilka organizacji zbiorowego zarządzania w celu uzyskania wyłączenia zgodnie z art. 81 ust. 3 WE, stanowiło dowód na to, że kwestia zakresu terytorialnego upoważnień udzielanych na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji, w szczególności tych dotyczących nowych form korzystania z utworów, była przedmiotem rozmów wielostronnych między takimi organizacjami. Porozumienie to, na podstawie którego organizacje zbiorowego zarządzania zobowiązały się do udzielania licencji o zasięgu światowym, jednak wyłącznie użytkownikom mającym siedzibę na ich terytorium krajowym, nie zostało przedłużone po zakończeniu okresu, na który zostało zawarte, to jest do końca 2004 r., w następstwie skierowania przez Komisję do organizacji zbiorowego zarządzania pisma w sprawie przedstawienia zarzutów w ramach postępowania mającego na celu przyznanie wspomnianego wyłączenia („pismo w sprawie przedstawienia zarzutów dotyczących porozumienia z Santiago”), co miało doprowadzić do ponownego wprowadzenia krajowych ograniczeń terytorialnych. W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdza, że nieprzedłużanie obowiązywania porozumienia z Santiago świadczy o tym, że organizacje zbiorowego zarządzania koordynowały swoje działania w zakresie zasięgu licencji na prawo do korzystania z utworów w Internecie (motywy 158, 169 zaskarżonej decyzji).

30      Po trzecie, paralelizm zachowań w odniesieniu do krajowych ograniczeń terytorialnych musi być oceniany z uwzględnieniem wcześniejszej sytuacji, gdy umowy o wzajemnej reprezentacji zawierały klauzule wyłączności. Fakt, że rezygnacja z klauzuli wyłączności nie pociągnęła za sobą żadnych konkretnych zmian w zachowaniu odnoszącym się do owych ograniczeń terytorialnych, stanowi przesłankę istnienia uzgodnionej praktyki. W tym względzie w zaskarżonej decyzji przyznano jednak, że mogą istnieć inne przyczyny, które tłumaczą podział rynku jako skutek niezależnego zachowania rynkowego (motyw 170 zaskarżonej decyzji).

31      Co się tyczy istnienia takich przyczyn w niniejszej sprawie, w pierwszej kolejności – jak zwraca uwagę Komisja, przyznając jednocześnie, iż prawa autorskie i zakres ich ochrony są zdefiniowane w przepisach krajowych – okoliczność ta nie może prowadzić do wniosku, że licencje dotyczące danego kraju powinny być przyznawane przez krajową organizację zbiorowego zarządzania. Komisja uzasadnia swe stanowisko w tym względzie treścią porozumienia z Santiago (motywy 159, 160 zaskarżonej decyzji).

32       W drugiej kolejności Komisja kwestionuje, że ramy legislacyjne w omawianej dziedzinie, a zwłaszcza dyrektywa Rady nr 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową (Dz.U. L 248, s. 15), uzasadniają zachowanie organizacji zbiorowego zarządzania w zakresie przekazu satelitarnego. Wspomniana dyrektywa ogranicza się bowiem do określenia, jakie prawo znajduje zastosowanie do korzystania z chronionych utworów w drodze przekazu satelitarnego, a mianowicie prawo państwa EOG, w którym sygnały będące nośnikami programu są wprowadzane do zamkniętego łańcucha przekazu, prowadzącego do satelity i z powrotem na Ziemię.

33      Dyrektywa 93/83 nie przewiduje jednak, że organizacja zbiorowego zarządzania mająca siedzibę w tym państwie EOG jest jedyną organizacją uprawnioną do wydania licencji koniecznych do opisanego pola eksploatacji praw autorskich. Ponadto z uwagi na to, że dyrektywa ta przewiduje, iż przekaz należy uznać za mający miejsce tylko w tym państwie, użytkownicy potrzebują licencji tylko na terytorium tego państwa. W rezultacie dyrektywa 93/83 uczyniła zbędną umowę z Sydney (Australia), na mocy której w 1987 r. organizacje zbiorowego zarządzania wprowadziły do wzoru umowy postanowienie określające, iż organizacja zbiorowego zarządzania, w której państwie sygnały będące nośnikami programu są wysyłane do satelity, jest uprawniona do wydania licencji obejmującej cały obszar zasięgu satelity, w stosownym wypadku po wcześniejszych konsultacjach z innymi zainteresowanymi organizacjami zbiorowego zarządzania lub po uzyskaniu ich zgody (motywy 163–165 zaskarżonej decyzji).

34      W trzeciej kolejności Komisja zauważa, że organizacje zbiorowego zarządzania w dużej mierze różnią się od siebie zarówno skutecznością i kosztami administracyjnymi, jak i pod względem repertuaru. W rezultacie, w celu zwiększenia nadawania repertuaru i tym samym wynagrodzeń dla autorów, niektóre z nich mogłyby być zainteresowane upoważnieniem osiągającej szczególnie dobre wyniki organizacji do udzielania licencji na terytorium większym niż terytorium kraju, w którym ma ona swoją siedzibę, lub upoważnieniem w niektórych regionach więcej niż jednej organizacji (motywy 167, 168 zaskarżonej decyzji).

35      W czwartej kolejności Komisja zwraca uwagę, że skoro zaskarżona decyzja dotyczy wyłącznie zgodnego z prawem korzystania z utworów chronionych prawem autorskim (motyw 11 zaskarżonej decyzji), potrzeba lokalnej kontroli nie uzasadnia krajowych ograniczeń terytorialnych. W zakresie korzystania z utworu w drodze przekazu satelitarnego, internetowego i retransmisji drogą kablową istnieją rozwiązania techniczne umożliwiające monitorowanie licencjobiorców, nawet jeżeli licencjobiorca ma siedzibę lub korzysta z licencji poza terytorium krajowym organizacji zbiorowego zarządzania. Organizacje zbiorowego zarządzania stosują już sposoby licencjonowania, co potwierdza w szczególności udzielanie licencji bezpośrednich, które wskazują, że organizacje te są w stanie monitorować zarówno użytkowników, jak i korzystanie z praw poza ich terytorium krajowym. Ponadto podstawą obecnego systemu nie jest zasada bliskości z licencjobiorcą, gdyż ograniczenie terytorialne upoważnienia oznacza, że każda organizacja zbiorowego zarządzania udziela licencji na korzystanie z praw na własnym terytorium, bez względu na siedzibę licencjobiorcy (motywy 171–174 zaskarżonej decyzji).

36      W motywach 186–199 Komisja dostarcza ponadto szczegółowych wyjaśnień w odniesieniu do każdego z pól eksploatacji objętych zaskarżoną decyzją. Co się tyczy w szczególności korzystania z utworów w Internecie, Komisja powołuje się na umowę Simulcasting, która skorzystała z wyłączenia na podstawie decyzji Komisji 2003/300/WE z dnia 8 października 2002 r. w sprawie postępowania na podstawie art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/C2/38.014 – IFPI Simulcasting) (Dz.U. 2003, L 107, s. 58). Umowa ta pozwala nadawcom, których sygnał pochodzi z EOG, zwrócić się do dowolnej organizacji zbiorowego zarządzania będącej stroną tej umowy w celu uzyskania wieloterytorialnych i wielorepertuarowych licencji na simulcasting (równoległą transmisję przez stacje radiowe i telewizyjne nagrań dźwiękowych, zawartych w emisji radiowej lub telewizyjnej tych stacji w drodze przekazu internetowego). Podobnie jest w wypadku innej umowy, a mianowicie umowy Webcasting (motyw 191 zaskarżonej decyzji).

37      Komisja odwołuje się ponadto do „nordyckiego i bałtyckiego modelu współpracy” („model NCB”), który umożliwia użytkownikom uzyskanie tylko jednej licencji wieloterytorialnej na korzystanie z utworów online, obejmującej zarówno prawo do mechanicznego zwielokrotniania, jak i prawo do wykonania utworów, i ważnej na terytorium Danii, Estonii, Łotwy, Litwy, Finlandii, Szwecji, Islandii i Norwegii (motyw 179 zaskarżonej decyzji).

38      Dodatkowo Komisja przypomina, że w styczniu 2006 r. organizacje zbiorowego zarządzania w Niemczech i w Zjednoczonym Królestwie, a mianowicie Gesellschaft für musikalische Aufführungs- und mechanische Vervielfältigungsrechte (GEMA) oraz Performing Right Society Ltd (PRS) założyły wspólne przedsiębiorstwo Celas, które miało stanowić ogólnoeuropejski punkt kompleksowej obsługi udzielania licencji na prawa do korzystania online i na urządzeniach przenośnych z angloamerykańskiego repertuaru określonego wydawcy (motyw 193 zaskarżonej decyzji).

39      Istnienie tych umów świadczy o tym, że obecność w danym miejscu nie jest konieczna (motyw 190 zaskarżonej decyzji). W tym względzie Komisja zauważa, że jeżeli kontrola przeprowadzona poza miejscem działalności wykazałaby naruszenia, które wymagałyby podjęcia kroków prawnych, lub gdyby konieczne było przeprowadzenie kontroli rachunkowej na miejscu, organizacja zbiorowego zarządzania, która przyznała licencję obejmującą terytorium innego państwa członkowskiego niż to, w którym ma ona siedzibę, mogłaby powierzyć te zadania innemu podmiotowi, na przykład lokalnej organizacji zbiorowego zarządzania, która jest obecna na miejscu i dysponuje konieczną wiedzą na temat systemu prawnego danego kraju (motywy 177, 178 zaskarżonej decyzji).

40      Po przedstawieniu tych informacji w celu wykazania, że krajowe ograniczenia terytorialne zawarte w umowach o wzajemnej reprezentacji można wyjaśnić wyłącznie istnieniem uzgodnionej praktyki, Komisja przyznaje, że w szczególnych okolicznościach decyzja o nieprzyznaniu prawa do udzielania licencji poza terytorium, na którym dana organizacja zbiorowego zarządzania ma siedzibę, może wynikać z faktu, że inna organizacja zbiorowego zarządzania nie dysponuje techniczną zdolnością zapewnienia skutecznego nadzoru i skutecznej kontroli, lub z faktu, że system prawny danego państwa należącego do EOG ma takie cechy, iż przy wyborze przedstawiciela organizacja krajowa będzie preferowana na przykład ze względu na jej szczególny status w postępowaniach przed sądami krajowymi. Ograniczenie terytorialne, które wynika z oceny tych czynników, nie stanowi zwykle uzgodnionej praktyki ograniczającej konkurencję. Natomiast systematycznej praktyki wprowadzania ograniczeń terytorialnych do wszystkich umów o wzajemnej reprezentacji nie można wyjaśnić powyższymi czynnikami (motywy 182, 183 zaskarżonej decyzji).

41      Stwierdziwszy w związku z powyższym, że zachowanie organizacji zbiorowego zarządzania stanowi uzgodnioną praktykę, Komisja przeszła do zbadania, czy praktyka ta ogranicza konkurencję. Uznała, że tak właśnie jest, ponieważ owa praktyka gwarantuje każdej organizacji zbiorowego zarządzania, że będzie jedyną uprawnioną do udzielania licencji wielorepertuarowych obejmujących państwo EOG, w którym ma swoją siedzibę (motywy 207–209 zaskarżonej decyzji).

42      Skutkiem takiej praktyki jest to, że każda organizacja zbiorowego zarządzania może pobierać opłaty administracyjne za zarządzanie prawami i udzielanie licencji, bez doświadczania ze strony innych organizacji nacisku konkurencyjnego na wysokość tych opłat. Ten brak konkurencji może mieć negatywne reperkusje nawet w odniesieniu do twórców, których dochód może się różnić w zależności od organizacji, która zarządza ich prawami (motywy 134, 210 zaskarżonej decyzji).

43      W reakcji na podnoszony przez niektóre organizacje zbiorowego zarządzania w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów argument, zgodnie z którym konkurencja między takimi organizacjami prowadziłaby do zrównania w dół wynagrodzeń pobieranych przez podmioty uprawnione, Komisja stwierdziła, powołując się na decyzję 2003/300, że art. 81 ust. 3 WE pozwala na opracowanie mechanizmu ustalania opłat, w wyniku którego konkurencja w zakresie ceny licencji miałaby miejsce jedynie na poziomie opłat administracyjnych, bez wpływu na wynagrodzenie pobierane przez podmioty uprawnione. W każdym razie udzielająca upoważnienia organizacja zbiorowego zarządzania mogłaby po prostu określić poziom wpływów z tytułu swego repertuaru względem innych organizacji zbiorowego zarządzania, które udzielają licencji za granicą. Otrzymałaby ona wtedy gwarantowaną „cenę hurtową” za swój repertuar, a upoważnione organizacje udzielające licencji na jej repertuar konkurowałyby między sobą o marżę, którą doliczałyby do ceny hurtowej (motywy 217–219 zaskarżonej decyzji).

44      W tym zakresie Komisja wskazuje na fakt, że wprowadzenie określonych zmian do systemu ustalania opłat zachęciłoby organizacje zbiorowego zarządzania do konkurowania między sobą. Widoczne ostatnio zachowania na rynku świadczą bowiem o tym, że korzystna dla podmiotów uprawnionych, a w konsekwencji także dla organizacji zbiorowego zarządzania, może być sprzedaż praw na rzecz kilku konkurujących ze sobą organizacji. Pewna grupa wydawców zapowiedziała mianowicie, że zamierza wyznaczyć kilka organizacji zbiorowego zarządzania, które będą miały uprawnienie do udzielania użytkownikom komercyjnym licencji o zasięgu europejskim na korzystanie z angloamerykańskich praw mechanicznego zwielokrotniania do ich repertuaru w celu korzystania online (motyw 220 zaskarżonej decyzji).

45      Ponadto w zaskarżonej decyzji wspomniano także decyzję Komisji C(2006) 4350 z dnia 4 października 2006 r. w sprawie postępowania zgodnie z art. 81 [WE] oraz art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/C2/38.681 – Drugie porozumienie z Cannes) (Dz.U. 2007, L 296, s. 27), która odnosi się do licencji na prawa do mechanicznego zwielokrotniania i która nakłada wiążące zobowiązania do stworzenia mechanizmu umożliwiającego udzielanie licencji wieloterytorialnych, gwarantującego, że dochody podmiotów uprawnionych nie ulegną uszczupleniu dzięki ustaleniu przez wszystkie organizacje zbiorowego zarządzania jednolitej stawki przy jednoczesnym dopuszczeniu pewnej konkurencji poprzez przyznanie tym organizacjom możliwości oferowania firmom fonograficznym maksymalnych rabatów, ograniczonych do kosztów administracyjnych (motyw 82 zaskarżonej decyzji).

V –  Sentencja zaskarżonej decyzji

46      Na podstawie, w szczególności, przedstawionych rozważań, a także stwierdziwszy, że analizowane porozumienia dwustronne wpłynęły na handel między państwami członkowskimi i że nie zostały spełnione przesłanki zastosowania art. 81 ust. 3 WE ani art. 53 ust. 3 porozumienia EOG, w zaskarżonej decyzji Komisja, bez nakładania grzywny, podjęła następującą decyzję:

„Artykuł 1

Następujące [24] przedsiębiorstwa naruszyły art. 81 [WE] oraz art. 53 porozumienia EOG poprzez stosowanie w swoich umowach o wzajemnej reprezentacji ograniczeń członkostwa, zawartych w art. 11 [ust. 2] wzoru umowy [...], lub przez praktyczne stosowanie tych ograniczeń członkostwa:

[...]

TEOSTO

[...]

Artykuł 2

Siedemnaście następujących przedsiębiorstw naruszyło art. 81 [WE] oraz art. 53 porozumienia EOG poprzez przyznanie, w swoich umowach o wzajemnej reprezentacji, wyłącznych praw, zawartych w art. 1 [ust. 1 i 2] wzoru umowy [...]:

[...]

TEOSTO

[...]

Artykuł 3

Następujące [24] przedsiębiorstwa naruszyły art. 81 [WE] oraz art. 53 porozumienia EOG poprzez koordynowanie ograniczeń terytorialnych w sposób, który ogranicza zakres licencji do terytorium krajowego każdej organizacji zbiorowego zarządzania:

[...]

TEOSTO

[...]

Artykuł 4

1.      Przedsiębiorstwa określone w art. 1 i 2 bezzwłocznie zaprzestają naruszeń, o których mowa w tych artykułach, jeżeli jeszcze tego nie zrobiły, i informują Komisję o wszystkich środkach, które podjęły w tym celu.

2.      Przedsiębiorstwa określone w art. 3, w terminie 120 dni od dnia przekazania niniejszej decyzji, zaprzestają naruszeń, o których mowa w tym artykule, i informują Komisję w tym samym terminie o wszystkich środkach, które podjęły w tym celu.

W szczególności przedsiębiorstwa określone w art. 3 dokonują dwustronnie, z każdym z pozostałych przedsiębiorstw wymienionych w art. 3, przeglądu postanowień o ograniczeniu terytorialnym wzajemnych upoważnień do udzielania licencji na korzystanie z utworów w drodze przekazu satelitarnego i internetowego oraz retransmisji drogą kablową w każdej z umów o wzajemnej reprezentacji i przekazują Komisji kopie umów poddanych przeglądowi.

3.      Adresaci niniejszej decyzji powstrzymują się od powtarzania działania lub zachowania opisanego w art. 1, 2 i 3 i od każdego działania lub zachowania mającego ten sam lub podobny cel lub skutek.

[...]”.

 Przebieg postępowania i żądania stron

47      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 24 września 2008 r. skarżący wniósł skargę zmierzającą do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

48      Odrębnym pismem, złożonym w sekretariacie Sądu w tym samym dniu, skarżący wniósł o zastosowanie środka tymczasowego w postaci zawieszenia wykonania postanowień art. 3 w związku z art. 4 ust. 2 i 3 zaskarżonej decyzji. Postanowieniem z dnia 14 listopada 2008 r. w sprawie T‑401/08 R Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto przeciwko Komisji, niepublikowanym w Zbiorze, prezes Sądu oddalił ten wniosek i zdecydował, że rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

49      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (szósta izba) postanowił otworzyć ustny etap postępowania, a w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu postępowania przed Sądem wezwał strony do udzielenia odpowiedzi na szereg pytań. Strony zastosowały się do tych żądań.

50      Na rozprawie w dniu 4 października 2011 r. Sąd wysłuchał wystąpień ustnych stron oraz odpowiedzi na zadane przezeń pytania.

51      Ze względu na to, że sędzia sprawozdawca nie miał możliwości uczestniczenia w posiedzeniach izby, prezes Sądu przydzielił sprawę innemu sędziemu sprawozdawcy i wyznaczył, na mocy art. 32 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem, innego sędziego w celu uzupełnienia składu szóstej izby.

52      Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2012 r. Sąd (szósta izba) w nowym składzie ponownie otworzył procedurę ustną i poinformował strony, iż zostaną one wysłuchane na nowej rozprawie.

53      Na rozprawie w dniu 29 czerwca 2012 r. Sąd ponownie wysłuchał wystąpień ustnych stron oraz odpowiedzi na zadane przezeń pytania.

54      W związku z tym prezes szóstej izby postanowił o zamknięciu procedury ustnej.

55      Skarżący wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

56      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżącego kosztami postępowania.

 Co do prawa

57      Na poparcie skargi skarżący podnosi zasadniczo trzy zarzuty dotyczące:

–        błędnego zastosowania art. 81 ust. 1 WE;

–        błędnego zastosowania art. 81 ust. 3 WE;

–        okoliczności, że Komisja podjęła decyzję ultra vires, zobowiązując organizacje zbiorowego zarządzania do zmiany zachowania, które nie było sprzeczne z art. 81 WE.

I –  W przedmiocie zarzutu pierwszego dotyczącego błędnego zastosowania art. 81 ust. 1 WE

58      Zarzut pierwszy składa się z trzech części dotyczących braku naruszenia art. 81 ust. 1 WE w odniesieniu do: po pierwsze, klauzuli członkostwa, po drugie, klauzuli wyłączności, a po trzecie, ograniczeń terytorialnych.

A –  W przedmiocie części pierwszej zarzutu pierwszego dotyczącej klauzuli członkostwa

59      W pierwszej kolejności skarżący podnosi, że klauzula członkostwa występuje tylko w 5 z 23 zawartych przezeń umów o wzajemnej reprezentacji. W replice skarżący wyjaśnia, że klauzula ta została wykreślona ze wszystkich umów o wzajemnej reprezentacji. Twierdzi on także, że omawiana klauzula nie była nigdy stosowana w praktyce. Komisja ani nie wykazała, że skarżący rzeczywiście stosował klauzulę członkostwa, ani nie uściśliła, co konkretnie mu zarzuca, naruszając tym samym obowiązek uzasadnienia.

60      W drugiej kolejności skarżący podnosi, że ani celem, ani skutkiem klauzuli członkostwa nie jest ograniczenie konkurencji. Podmioty uprawnione w naturalny sposób zwracają się bowiem do organizacji zbiorowego zarządzania mającej siedzibę w swym państwie, czyniąc to ze względów językowych oraz kulturowych, a także ze względu na kwestię znajomości rynku lokalnego. Dotyczy to zwłaszcza repertuaru fińskiego, którego wykorzystanie ma zasadniczo zasięg lokalny.

61      Przede wszystkim należy stwierdzić, iż klauzula członkostwa ma antykonkurencyjny cel, jak stwierdziła Komisja w motywach 127 i 130 zaskarżonej decyzji. Klauzula ta zmierza bowiem do umożliwienia organizacjom zbiorowego zarządzania podziału autorów według ich przynależności państwowej, a przynajmniej do utrudnienia autorom zrzeszania się w organizacji zbiorowego zarządzania innej niż organizacja mająca siedzibę w państwie, którego dany autor jest obywatelem. Za pomocą tej klauzuli organizacje zbiorowego zarządzania dzielą i rozgraniczają rynek wewnętrzny. Tymczasem zgodnie z orzecznictwem porozumienia tego rodzaju są wymienione wśród przykładów porozumień uznanych wyraźnie w art. 81 ust. 1 lit. c) WE za niezgodne z rynkiem wewnętrznym i należy je kwalifikować jako oczywiste ograniczenia konkurencji. Naruszenia tego rodzaju – z uwagi na to, że zobowiązują strony do zachowania odrębnych rynków, często ograniczonych granicami krajowymi – powodują izolację tych rynków, naruszając w ten sposób fundamentalny cel traktatów dotyczących integracji rynku wewnętrznego (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 18 lipca 2005 r. w sprawie T‑241/01 Scandinavian Airlines System przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2917, pkt 85; z dnia 27 lipca 2005 r. w sprawach połączonych od T‑49/02 do T‑51/02 Brasserie nationale i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3033, pkt 173, 174).

62      W tym względzie, co się tyczy rozróżnienia pomiędzy porozumieniami mającymi antykonkurencyjny cel, a tymi mającymi antykonkurencyjne skutki, należy przypomnieć, że w kontekście oceny ewentualnego naruszenia art. 81 ust. 1 WE przez daną praktykę przesłanki antykonkurencyjnego celu i antykonkurencyjnego skutku nie mają charakteru kumulatywnego, lecz alternatywny. Alternatywny charakter tej przesłanki wyrażony przy pomocy spójnika „lub” skutkuje w pierwszej kolejności koniecznością zbadania samego celu porozumienia z uwzględnieniem kontekstu gospodarczego, w jakim ma być ona stosowana. Jednakże w wypadku, gdy analiza treści porozumienia nie wskazuje na wystarczający stopień szkodliwości dla konkurencji, należy wówczas zbadać jego skutki, a do objęcia go zakazem wymagane jest spełnienie przesłanek, które wskazują na faktyczne zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji w odczuwalny sposób (zob. wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C‑8/08 T-Mobile Netherlands i in., Zb.Orz. s. I‑4529, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

63      Ponadto należy podkreślić, że by dokonać oceny, czy porozumienie jest zakazane na mocy art. 81 ust. 1 WE, uwzględnienie jego konkretnych skutków jest zbędne, jeśli okazuje się, że ma ono na celu zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku. Rozróżnienie „naruszeń ze względu na cel” i „naruszeń ze względu na skutek” jest związane z okolicznością, że pewne formy zmowy między przedsiębiorstwami można uznać, z uwagi na sam ich charakter, za szkodliwe dla prawidłowego funkcjonowania normalnej konkurencji (zob. ww. wyrok w sprawie T-Mobile Netherlands i in., pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

64      Ponadto dowód na zamiar ograniczenia konkurencji nie jest konieczną przesłanką ustalenia, czy porozumienie ma na celu tego typu ograniczenie (zob. wyrok Sądu z dnia 9 lipca 2009 r. w sprawie T‑450/05 Peugeot i Peugeot Nederland przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2533, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo; zob. także podobnie ww. wyrok w sprawie T-Mobile Netherlands i in., pkt 27).

65      Podobnie okoliczność, że dana klauzula porozumienia między przedsiębiorstwami, której celem jest ograniczenie konkurencji, nie została wprowadzona w życie przez strony porozumienia, nie wystarczy do tego, by uniknąć objęcia tej klauzuli zakazem przewidzianym w art. 81 ust. 1 WE (wyrok Trybunału z dnia 31 marca 1993 r. w sprawach połączonych C‑89/85, C‑104/85, C‑114/85, C‑116/85, C‑117/85 i od C‑125/85 do C‑129/85 Ahlström Osakeyhtiö i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1307, pkt 175; wyrok Sądu z dnia 19 maja 1999 r. w sprawie T‑176/95 Accinauto przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1635, pkt 110).

66      Oznacza to, że Komisja nie była zobowiązana do wykazania, że skarżący rzeczywiście stosował klauzulę członkostwa.

67      Co się tyczy argumentu skarżącego, że usunął on klauzulę członkostwa ze wszystkich swych umów o wzajemnej reprezentacji, należy zaznaczyć, iż skarżący nie twierdził ani tym bardziej nie wykazał, że klauzula członkostwa została wykreślona ze wszystkich jego umów o wzajemnej reprezentacji przed wydaniem zaskarżonej decyzji. A zatem Komisja mogła zasadnie stwierdzić naruszenie art. 81 ust. 1 WE, skoro w chwili wydania zaskarżonej decyzji klauzula członkostwa w dalszym ciągu występowała w niektórych umowach o wzajemnej reprezentacji stosowanych przez skarżącego.

68      Mając na uwadze w szczególności okoliczności przypomniane w pkt 61, 66 i 67 powyżej, należy uznać, iż Komisja wypełniła obowiązek uzasadnienia w odniesieniu do klauzuli członkostwa.

69      Wobec powyższego pierwszą część zarzutu pierwszego należy oddalić jako bezzasadną.

B –  W przedmiocie drugiej części zarzutu pierwszego dotyczącej klauzuli wyłączności

70      Skarżący utrzymuje, że tylko niektóre umowy o wzajemnej reprezentacji zawierają jeszcze klauzulę wyłączności, ale w praktyce klauzula ta nie jest stosowana. Ponadto skarżący twierdzi, że ani celem, ani skutkiem klauzuli wyłączności nie jest ograniczenie konkurencji, ponieważ w braku tej klauzuli sytuacja byłaby identyczna, co potwierdza sama Komisja, przyznając, że klauzula wyłączności wywiera te same skutki co krajowe ograniczenia terytorialne.

71      Należy przypomnieć, iż klauzula wyłączności przewiduje, że organizacja zbiorowego zarządzania A przyznaje organizacji zbiorowego zarządzania B wyłączne prawo, na terytorium B, do udzielania licencji dotyczących repertuaru A i vice versa. W myśl tej klauzuli żadna inna organizacja zbiorowego zarządzania niż organizacja B nie może udzielać na terytorium B licencji odnoszących się do repertuaru A.

72      Ponadto klauzula ta wyklucza także udzielanie licencji bezpośrednich, a takie wykluczenie uznano za antykonkurencyjne w wyrokach Trybunału z dnia 13 lipca 1989 r. w sprawie 395/87 Tournier, Rec. s. 2521, pkt 20, i w sprawach połączonych 110/88, 241/88 i 242/88 Lucazeau i in., Rec. s. 2811, pkt 14).

73      Oczywiście zgodnie z orzecznictwem art. 81 ust. 1 WE co do zasady nie stoi na przeszkodzie zawieraniu wszelkich umów zawierających klauzulę przewidującą jakąś formę wyłączności (zob. podobnie wyroki Trybunału z dnia 9 lipca 1969 r. w sprawie 5/69 Völk, Rec. s. 295, pkt 7; z dnia 6 maja 1971 r. w sprawie 1/71 Cadillon, Rec. s. 351, pkt 9; wyrok Sądu z dnia 8 czerwca 1995 r. w sprawie T‑9/93 Schöller przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1611, pkt 161). Jednakże w niniejszej sprawie należy zważyć, że klauzula wyłączności w postaci, w jakiej występuje we wzorze umowy i w jakiej odzwierciedlono ją w umowach o wzajemnej reprezentacji, ma antykonkurencyjny cel, ponieważ zmierza ona do przyznania jednej organizacji zbiorowego zarządzania na określonym terytorium wyłącznego prawa do udzielania licencji dotyczących danego repertuaru, ustanawiając w ten sposób na rzecz każdej organizacji zbiorowego zarządzania monopol na udzielanie licencji odnoszących się do korzystania z utworów muzycznych na terytorium, na którym dana organizacja ma swą siedzibę.

74      W tym stanie rzeczy, w świetle orzecznictwa przypomnianego w pkt 62–65 powyżej, jako że antykonkurencyjny jest sam cel klauzuli wyłączności, nie zachodzi konieczność badania jej skutków ani sprawdzania w szczególności, czy skutki te są tożsame ze skutkami krajowych ograniczeń terytorialnych.

75      Wobec powyższego drugą część zarzutu pierwszego należy oddalić jako bezzasadną.

C –  W przedmiocie trzeciej części zarzutu pierwszego dotyczącej ograniczeń terytorialnych

1.     Uwagi wstępne

76      W celu zbadania trzeciej części zarzutu pierwszego należy na wstępie przypomnieć pewne aspekty kontekstu niniejszej sprawy. Przede wszystkim zaskarżona decyzja dotyczy wyłącznie eksploatacji praw autorskich w drodze przekazu internetowego, satelitarnego i retransmisji drogą kablową, a nie tradycyjnych zastosowań zwanych offline, podczas gdy wzór umowy oraz umowy o wzajemnej reprezentacji obejmują wszystkie pola eksploatacji.

77      Organizacje zbiorowego zarządzania i CISAC nie stworzyły od podstaw nowego systemu zarządzania dla pól eksploatacji praw autorskich, do których odnosi się zaskarżona decyzja, który byłby odrębny od systemu przewidzianego dla pól tradycyjnych. Przyznano jednak, że w miarę postępu technologicznego do wzoru umowy opracowanego w 1936 r. dla tradycyjnych pól eksploatacji praw autorskich wprowadzane były zmiany, w szczególności poprzez umowę z Sydney i porozumienie z Santiago.

78      Komisja nie ma zastrzeżeń co do samego istnienia wzoru umowy, ani też nie podaje w wątpliwość konieczności współpracy między organizacjami zbiorowego zarządzania, o ile nie prowadzi to do naruszenia reguł konkurencji.

79      Co się tyczy krajowych ograniczeń terytorialnych zawartych w umowach o wzajemnej reprezentacji, ograniczenia te nie były przedmiotem krytyki Komisji przed wykształceniem się nowych technologii, a zatem stanowiły one kontekst zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, w którym funkcjonowały organizacje zbiorowego zarządzania w czasie, gdy nowe technologie były w fazie rozwoju. W zaskarżonej decyzji nie wskazano punktu czasowego, od którego omawiane ograniczenia stały się sprzeczne z regułami prawa konkurencji.

80      Ponadto, nawet w odniesieniu do pól eksploatacji opartych na nowych technologiach Komisja nie kwestionuje krajowych ograniczeń terytorialnych jako takich, ale jedynie okoliczność, że występują one we wszystkich umowach o wzajemnej reprezentacji, co musi prowadzić do wniosku, że są one efektem uzgodnienia.

81      To właśnie w świetle tych elementów należy zbadać trzecią część zarzutu pierwszego, w ramach której skarżący twierdzi, że nie doszło do naruszenia art. 81 ust. 1 WE w odniesieniu do krajowych ograniczeń terytorialnych.

2.     W przedmiocie dowodu istnienia uzgodnionej praktyki dotyczącej ograniczeń terytorialnych

82      Skarżący utrzymuje, iż Komisja nie wykazała, że ograniczenia terytorialne są rezultatem uzgodnienia. Kwestionuje on w istocie tezę, że wzór umowy, a w szczególności jego art. 6, można uznać za dowód zarzucanego uzgodnienia. W replice skarżący dodaje, że porozumienie z Santiago i umowa z Sydney, podobnie jak odniesienie do wcześniejszego systemu opartego na zasadzie wyłączności, także nie mogą być podstawą wniosku o istnieniu uzgodnionej praktyki.

83      Komisja podnosi w odpowiedzi, że w celu stwierdzenia, iż ta uzgodniona praktyka miała miejsce, wzięła pod uwagę nie tylko paralelizm zachowań organizacji zbiorowego zarządzania, ale także inne elementy, a mianowicie:

–      rozmowy na temat zakresu zawartych w umowach o wzajemnej reprezentacji upoważnień, jakie organizacje zbiorowego zarządzania prowadziły w ramach CISAC;

–      porozumienie z Santiago;

–      umowę z Sydney oraz

–      historyczne powiązanie między klauzulą wyłączności a krajowymi ograniczeniami terytorialnymi.

84      Ponadto Komisja twierdzi, że wyjaśnienia skarżącego przedstawione w replice i zmierzające do podważenia wartości dowodowej pewnych opisanych w zaskarżonej decyzji kontaktów między organizacjami zbiorowego zarządzania stanowią nowy zarzut, który w myśl art. 48 regulaminu postępowania przed Sądem jest niedopuszczalny.

85      Elementy wymienione powyżej w pkt 83 tiret pierwsze, drugie i czwarte zostały wyraźnie wspomniane w motywie 158 zaskarżonej decyzji, w ramach argumentacji uzasadniającej istnienie uzgodnionej praktyki. Przed Sądem Komisja także powołała się na umowę z Sydney w celu wykazania, że między organizacjami zbiorowego zarządzania toczyły się wielostronne rozmowy na temat zasięgu terytorialnego upoważnień.

86      Według Komisji elementy wspomniane w pkt 83 powyżej stanowią „dokumenty” w rozumieniu wyroku Sądu z dnia 20 kwietnia 1999 r. w sprawach połączonych od T‑305/94 do T‑307/94, od T‑313/94 do T‑316/94, T‑318/94, T‑325/94, T‑328/94, T‑329/94 i T‑335/94 Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, zwanego „wyrokiem w sprawie PVC II”, Rec. s. II 931, pkt 727, pozwalające jej na rezygnację z badania kwestii, czy paralelizm zachowań organizacji zbiorowego zarządzania można wytłumaczyć względami innymi niż istnienie uzgodnionej praktyki.

87      Z art. 2 rozporządzenia nr 1/2003, jak również z utrwalonego orzecznictwa wynika, że w dziedzinie prawa konkurencji w przypadku sporu co do istnienia naruszenia reguł konkurencji obowiązkiem Komisji jest przedstawienie dowodu stwierdzonego przez nią naruszenia i materiału dowodowego, który w sposób wystarczający pod względem prawnym wykaże istnienie okoliczności faktycznych mających znamiona naruszenia (wyroki Trybunału: z dnia 17 grudnia 1998 r. w sprawie C‑185/95 P Baustahlgewebe przeciwko Komisji, Rec. s. I‑8417, pkt 58; z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie C‑49/92 P Komisja przeciwko Anic Partecipazioni, Rec. s. I‑4125, pkt 86; wyrok Sądu z dnia 25 października 2011 r. w sprawie T‑348/08 Aragonesas Industrias y Energía przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-7583, pkt 90).

88      W tym kontekście wątpliwości sądu powinny być rozpatrywane na korzyść przedsiębiorstwa będącego adresatem decyzji stwierdzającej naruszenie. Sąd nie może zatem orzec, że Komisja wykazała w wymagany prawem sposób istnienie danego naruszenia, jeśli jego wątpliwości w tym względzie się utrzymują, zwłaszcza w ramach skargi o stwierdzenie nieważności decyzji nakładającej grzywnę (wyroki Sądu: z dnia 27 września 2006 r. w sprawach połączonych T‑44/02 OP, T‑54/02 OP, T‑56/02 OP, T‑60/02 OP i T‑61/02 OP Dresdner Bank i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3567, pkt 60; z dnia 5 października 2011 r. w sprawie T‑11/06 Romana Tabacchi przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-2491, pkt 129).

89      Należy bowiem mieć na względzie zasadę domniemania niewinności, która wynika w szczególności z art. 6 ust. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r., która to zasada należy do praw podstawowych, stanowiących – w świetle orzecznictwa Trybunału – ogólne zasady prawa Unii. Zważywszy na charakter omawianych naruszeń, jak również na charakter i stopień surowości związanych z nimi sankcji, zasada domniemania niewinności stosuje się w szczególności do postępowań dotyczących naruszeń reguł konkurencji, mających zastosowanie do przedsiębiorstw, które to postępowania mogą prowadzić do wymierzenia grzywien lub okresowych kar pieniężnych (ww. wyrok w sprawie Romana Tabacchi przeciwko Komisji, pkt 129; zob. także podobnie wyroki Trybunału z dnia 8 lipca 1999 r.: w sprawie C‑199/92 P Hüls przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4287, pkt 149, 150; w sprawie C‑235/92 P Montecatini przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4539, pkt 175, 176).

90      Wskazane orzecznictwo wypracowane w ramach spraw, w których Komisja nałożyła grzywnę, znajduje również zastosowanie w sytuacji, w której – tak jak w niniejszej sprawie – decyzja stwierdzająca naruszenie nie wiąże się ostatecznie z nałożeniem grzywny. W piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów przedstawionym w niniejszej sprawie wskazano zresztą, że stwierdzenie naruszenia mogło się wiązać z nałożeniem grzywny.

91      Ponadto należy mieć na względzie istotne nadszarpnięcie reputacji osoby fizycznej lub prawnej, będące efektem stwierdzenia, że osoba ta uczestniczyła w naruszeniu reguł konkurencji (zob. podobnie wyrok Trybunału EFTA z dnia 18 kwietnia 2012 r. w sprawie E‑15/10 Posten Norge przeciwko ESA, dotychczas nieopublikowany w EFTA Cour Report, pkt 90).

92      Należy przy tym przypomnieć, że chociaż w zaskarżonej decyzji Komisja nie nałożyła grzywny, to jednak zawarte w niej stwierdzenie istnienia uzgodnionej praktyki oraz nakaz położenia jej kresu narażają skarżącego na poważne konsekwencje, takie jak możliwość obciążenia go okresową karą pieniężną na podstawie art. 24 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003.

93      Tak więc konieczne jest, aby Komisja przedstawiła precyzyjne i spójne dowody w celu wykazania istnienia naruszenia (ww. wyrok w sprawach połączonych Dresdner Bank i in. przeciwko Komisji, pkt 62), a także w celu uzasadnienia twierdzenia, że zarzucane naruszenia stanowią ograniczenia konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE (wyrok Sądu z dnia 21 stycznia 1999 r. w sprawach połączonych T‑185/96, T‑189/96 i T‑190/96 Riviera Auto Service i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑93, pkt 47; ww. wyrok w sprawie Romana Tabacchi przeciwko Komisji, pkt 129).

94      Należy jednak podkreślić, że nie każdy z dowodów dostarczonych przez Komisję musi koniecznie odpowiadać tym kryteriom w odniesieniu do każdego elementu naruszenia. Wystarczy, by zbiór wskazanych przez instytucję poszlak, rozpatrywany jako całość, odpowiadał temu wymaganiu (ww. wyroki: w sprawach połączonych Dresdner Bank i in. przeciwko Komisji, pkt 63; w sprawie Romana Tabacchi przeciwko Komisji, pkt 130).

95      I tak, wobec tego, że zakaz udziału w praktykach i porozumieniach antykonkurencyjnych oraz sankcje, które grożą podmiotom naruszającym prawo, są powszechnie znane, zwykłe działania, które obejmują te praktyki i porozumienia, są prowadzone potajemnie, spotkania odbywają się po kryjomu, a dokumentacja z tym związana jest ograniczona do minimum. Nawet w przypadku wykrycia przez Komisję dokumentów wyraźnie wskazujących na bezprawne kontakty pomiędzy przedsiębiorcami, jak na przykład protokołów ze spotkań, będą one zazwyczaj fragmentaryczne i rozproszone, a więc często trzeba będzie odtwarzać niektóre szczegóły w drodze dedukcji. W większości przypadków istnienie praktyki lub porozumienia antykonkurencyjnego musi być wywnioskowane na podstawie szeregu zbieżnych okoliczności oraz poszlak, które rozpatrywane łącznie mogą stanowić, w przypadku braku innego spójnego wytłumaczenia, dowód naruszenia reguł konkurencji (zob. wyrok Trybunału z dnia 1 lipca 2010 r. w sprawie C‑407/08 P Knauf Gips przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑6375, pkt 48, 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

96      Otóż w ww. wyroku w sprawie PVC II, powołanym przez Komisję, Sąd wypracował rozwiązanie pozwalające na zachowanie równowagi między tymi zasadami. Sąd stwierdził bowiem przy tej okazji, że zgodnie z orzecznictwem, w sytuacji gdy podstawą rozumowania Komisji jest założenie, że wykazanych w decyzji tej instytucji okoliczności faktycznych nie można wytłumaczyć inaczej niż uzgodnieniami poczynionymi między przedsiębiorstwami, wystarczy, że skarżący wykażą zaistnienie okoliczności, które stawiają w innym świetle fakty ustalone przez Komisję i które pozwalają tym samym zastąpić innym przekonywającym wyjaśnieniem faktów wyjaśnienie, jakie przyjęła Komisja. Sąd zaznaczył jednak, że orzecznictwo to nie ma zastosowania w sytuacji, w której dowód na istnienie uzgodnienia między przedsiębiorstwami nie wynika z samego stwierdzenia paralelizmu zachowań na rynku, ale z dokumentów świadczących o tym, że dane praktyki są efektem uzgodnienia. W takich okolicznościach zadaniem skarżących jest nie tylko przedstawienie innego wyjaśnienia stwierdzonych przez Komisję faktów, ale także podważenie zaistnienia tychże faktów, udowodnionych w świetle przedstawionych przez Komisję dokumentów (ww. wyrok w sprawie PVC II, pkt 725–728, zob. także podobnie wyroki Trybunału: z dnia 28 marca 1984 r. w sprawach połączonych 29/83 i 30/83 Compagnie royale asturienne des mines i Rheinzink przeciwko Komisji, Rec. s. 1679, pkt 16; w sprawach połączonych Ahlström Osakeyhtiö i in. przeciwko Komisji, pkt 71, 126).

97      Przed przystąpieniem do oceny istnienia innych wyjaśnień zachowania równoległego niż stosowanie uzgodnionej praktyki należy zbadać, czy Komisja rzeczywiście wykazała istnienie naruszenia dotyczącego krajowych ograniczeń terytorialnych za pomocą dowodów wykraczających poza samo stwierdzenie paralelizmu zachowań, czemu skarżący zaprzecza. Analiza tego zagadnienia powinna bowiem poprzedzać analizę zasadności wyjaśnień innych niż stosowanie uzgodnionej praktyki, dlatego że jeśli Sąd dojdzie do wniosku, iż w zaskarżonej decyzji przedstawiono takie dowody, to owe wyjaśnienia, nawet gdyby okazały się wiarygodne, nie będą w stanie podważyć stwierdzenia tego naruszenia.

98      W tym względzie należy zwrócić uwagę, że wyjaśnienia skarżącego przedstawione w replice i odnoszące się do porozumienia z Santiago i umowy z Sydney, podobnie jak odniesienie do wcześniejszego systemu opartego na zasadzie wyłączności, zmierzają do uzupełnienia podniesionego już w skardze zastrzeżenia dotyczącego braku mocy dowodowej wzoru umowy potrzebnej do wykazania, że istniały uzgodnienia w przedmiocie krajowych ograniczeń terytorialnych.

99      Ponadto należy stwierdzić, iż zaskarżona decyzja nie ma takiej samej dwuetapowej struktury, jak struktura, którą Komisja opisała przed Sądem, a mianowicie struktury, w ramach której, po pierwsze, istnienie uzgodnionej praktyki zostało wykazane za pomocą dokumentów w rozumieniu ww. wyroku w sprawie PVC II, a po drugie, zważywszy na te dokumenty i ich domniemaną wartość dowodową, uznano, że inne wyjaśnienia paralelizmu zachowań nie miały decydującego znaczenia dla udowodnienia tej praktyki. Tak więc dopiero po złożeniu odpowiedzi na skargę skarżący mógł dokładnie zidentyfikować dowody, na których Komisja oparła się – jak twierdzi – w celu wykazania istnienia uzgodnionej praktyki.

100    Wynika stąd, że wbrew temu, co twierdzi Komisja, dopuszczalne jest przedstawienie przez skarżącego w replice wyjaśnień dotyczących porozumienia z Santiago, umowy z Sydney, a także odniesienia do wcześniejszego systemu opartego na zasadzie wyłączności.

101    W pierwszej fazie należy zatem ustalić, czy Komisja wykazała istnienie uzgodnionej praktyki za pomocą elementów innych niż paralelizm zachowań organizacji zbiorowego zarządzania, które można uznać za „dokumenty” w rozumieniu orzecznictwa wywodzącego się z przywoływanego przez Komisję ww. wyroku w sprawie PVC II. W tym względzie należy przypomnieć, że w celu ustalenia pochodzenia kartelu zbadanego w tej sprawie Komisja oparła się z jednej strony na treści dokumentów zawierających plany, na informacjach udzielonych przez jedną ze skarżących w odniesieniu do tych dokumentów w odpowiedzi na wystosowane do niej żądanie przedstawienia informacji oraz na istnieniu ścisłego powiązania między planowanymi praktykami, które zostały opisane w tych dokumentach, a z drugiej strony na praktykach, jakie zostały stwierdzone na rynku (ww. wyrok w sprawie PVC II, pkt 582).

102    W niniejszej sprawie należy przypomnieć, iż elementami, za pomocą których można wykazać istnienie uzgodnienia między organizacjami zbiorowego zarządzania, są elementy wymienione w pkt 82 powyżej, a mianowicie rozmowy na temat zakresu zawartych w umowach o wzajemnej reprezentacji upoważnień, jakie organizacje zbiorowego zarządzania prowadziły w ramach CISAC, porozumienie z Santiago, umowa z Sydney oraz historyczne powiązanie między klauzulą wyłączności a krajowymi ograniczeniami terytorialnymi.

103    W tym względzie należy zaznaczyć, iż brak dowodów z dokumentów dotyczących konkretnie krajowych ograniczeń terytorialnych jest uderzający tym bardziej, że Komisja przyznaje, iż niektóre organizacje zbiorowego zarządzania zamierzały je znieść. Organizacje te miały interes we współpracy z Komisją polegający na dostarczeniu jej dokumentów stanowiących dowody istnienia uzgodnionej praktyki. Wobec faktu, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów Komisja wyraziła zamiar nałożenia grzywny na wszystkich adresatów tego pisma, zainteresowane organizacje zbiorowego zarządzania mogłyby współpracować z Komisją w celu zmniejszenia ryzyka nałożenia grzywny, a przynajmniej ograniczenia jej kwoty. Ponadto organizacje te mogłyby dostarczyć Komisji dowody pozwalające na wykazanie, że inne organizacje zbiorowego zarządzania wywierały na nie naciski w celu zmuszenia ich do utrzymania wprowadzonych w drodze uzgodnienia krajowych ograniczeń terytorialnych, czego jednak nie uczyniły.

104    W tym stanie rzeczy należy zbadać wartość dowodową przedstawionych przez Komisję dowodów.

a)     W przedmiocie wartości dowodowej dowodów przedstawionych przez Komisję w celu wykazania istnienia uzgodnionej praktyki w inny sposób niż na podstawie paralelizmu zachowań organizacji zbiorowego zarządzania

 W przedmiocie rozmów na temat zakresu zawartych w umowach o wzajemnej reprezentacji upoważnień, jakie organizacje zbiorowego zarządzania prowadziły w ramach CISAC

105    Co się tyczy rozmów, jakie organizacje zbiorowego zarządzania prowadziły w ramach CISAC (pkt 83 tiret pierwsze powyżej), należy przypomnieć, że Komisja sama podkreśliła, iż w zaskarżonej decyzji nie zakazano ani funkcjonowania systemu wzajemnych upoważnień między organizacjami zbiorowego zarządzania, ani jakichkolwiek postaci ograniczeń terytorialnych upoważnień przyznawanych sobie nawzajem przez te organizacje (motywy 95, 259 zaskarżonej decyzji). Podobnie Komisja nie zarzuca organizacjom zbiorowego zarządzania, że podejmowały one określoną współpracę w ramach CISAC. Przedmiotem krytyki Komisji jest natomiast skoordynowany charakter podejścia, jakie wszystkie organizacje zbiorowego zarządzania wypracowały w odniesieniu do kwestii ograniczeń terytorialnych.

106    A zatem prosty fakt, że organizacje zbiorowego zarządzania spotykały się w ramach CISAC i że istnieją pewne formy współpracy między nimi, nie świadczy sam w sobie o tym, że doszło do zakazanych prawem uzgodnień. Jeżeli bowiem kontekst, w którym odbywają się spotkania między przedsiębiorstwami oskarżanymi o naruszenie prawa konkurencji wskazuje na to, że spotkania te były konieczne do omówienia na szerszym forum zagadnień niezwiązanych z naruszeniami prawa konkurencji, to Komisja nie może domniemywać, że przedmiotem tychże spotkań były uzgodnienia w zakresie praktyk antykonkurencyjnych (zob. podobnie ww. wyrok w sprawach połączonych Dresdner Bank i in. przeciwko Komisji, pkt 105, 145). W tym względzie należy zaznaczyć, iż Komisja nie przedstawiła żadnego dowodu na to, że przedmiotem spotkań organizowanych przez CISAC, w których to spotkaniach uczestniczył skarżący, było ograniczenie konkurencji wynikające ze stosowania krajowych ograniczeń terytorialnych.

107    Wreszcie, co się tyczy w szczególności rozmów na temat wzoru umowy, należy stwierdzić, że nie przewidziano w nim wyraźnie krajowych ograniczeń terytorialnych, ale ograniczono się do wezwania organizacji zbiorowego zarządzania do określenia zakresu terytorialnego upoważnień udzielanych w umowach o wzajemnej reprezentacji.

 W przedmiocie porozumienia z Santiago

108    Co się tyczy porozumienia z Santiago (pkt 83 tiret drugie powyżej), należy przypomnieć, że przewidywało ono, iż w odniesieniu do eksploatacji praw autorskich w drodze przekazu internetowego każda organizacja zbiorowego zarządzania będąca stroną tego porozumienia może udzielać licencji obejmujących wszystkie terytoria i cały repertuar (część pierwsza), ale tylko użytkownikom mającym siedzibę w państwach należących do EOG, w których siedzibę ma organizacja zbiorowego zarządzania udzielająca licencji (część druga). W ramach systemu przewidzianego w rozporządzeniu Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszym rozporządzeniu wprowadzającym w życie art. [81 WE] i [82 WE] (Dz.U. 13, s. 204), porozumienie to zostało zgłoszone Komisji przez niektóre organizacje zbiorowego zarządzania w celu uzyskania wyłączenia na podstawie art. 81 ust. 3 WE. Komisja zakwestionowała klauzulę, która uniemożliwiała każdej z organizacji zbiorowego zarządzania udzielanie licencji na rzecz użytkowników niemających siedziby w tym samym państwie co dana organizacja oraz wystosowała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów dotyczących porozumienia z Santiago. W tych okolicznościach żadna z organizacji zbiorowego zarządzania nie przedłużyła porozumienia z Santiago poza datę jego wygaśnięcia wyznaczoną pierwotnie na koniec 2004 r. Tak więc po wygaśnięciu tego porozumienia zawarte w umowach o wzajemnej reprezentacji krajowe ograniczenia terytorialne, które nawet w okresie objętym porozumieniem pozostały w mocy w stosunku do korzystania innego niż za pośrednictwem Internetu, ponownie miały zastosowanie między wszystkimi organizacjami zbiorowego zarządzania, także w odniesieniu do korzystania z praw autorskich za pośrednictwem Internetu, ponieważ dodana do umów o wzajemnej reprezentacji w konsekwencji zawarcia porozumienia z Santiago klauzula wprowadzająca odstępstwo w odniesieniu do korzystania z praw autorskich za pośrednictwem Internetu wygasła.

109    Nie można zgodzić się z tezą Komisji, w myśl której powrót do stosowania krajowych ograniczeń terytorialnych przez wszystkie organizacje zbiorowego zarządzania stanowi dowód na istnienie uzgodnionej praktyki. W braku dowodu na to, że organizacje zbiorowego zarządzania dokonały w tym zakresie uzgodnień, ów powrót do stosowania krajowych ograniczeń terytorialnych nie świadczy o istnieniu uzgodnienia w przedmiocie tych ograniczeń, ale można go uznać po prostu za automatyczne następstwo nieprzedłużenia porozumienia z Santiago, które utraciło znaczenie ze względu na fakt, iż jego druga część nie została zaakceptowana przez Komisję. Okoliczność, że organizacje zbiorowego zarządzania przywróciły dawny stan rzeczy, nie stanowi sama w sobie dowodu na to, że dokonały one w tym celu uzgodnień.

110    Należy zaznaczyć, że powrót do dawnego stanu rzeczy można tłumaczyć już tylko tym, że organizacje zbiorowego zarządzania nie mogły zawiesić wszelkich form wzajemnej współpracy w zakresie związanych z nowymi technologiami pól eksploatacji praw autorskich, w oczekiwaniu na wypracowanie w sposób dwustronny, a nawet wielostronny, lecz zgodny z prawem konkurencji, rozwiązań innych niż rozwiązanie zawarte w porozumieniu z Santiago.

111    Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że Komisja nie twierdzi w zaskarżonej decyzji, że naruszenie określone w art. 3 rozpoczęło się po wygaśnięciu porozumienia z Santiago, ale utrzymuje najwyraźniej, bez wskazania daty początkowej naruszenia, że zaistniało ono przed zawarciem omawianego porozumienia.

112    W tym względzie istnieją dwie możliwości: albo porozumienie z Santiago zawarto później niż w niesprecyzowanym w zaskarżonej decyzji momencie, który uznany został za początek naruszenia dotyczącego krajowych ograniczeń terytorialnych, co wyklucza posłużenie się tym porozumieniem jako dowodem początkowego uzgodnienia, przy czym efektem owego porozumienia było raczej przerwanie naruszenia, albo porozumienie to zawarto przed rozpoczęciem naruszenia dotyczącego krajowych ograniczeń terytorialnych, ale w takim wypadku nie może ono stanowić dowodu tego naruszenia, ponieważ nie odnosi się ono do tego samego ograniczenia konkurencji. Zawarta w porozumieniu z Santiago klauzula miejsca zamieszkania prowadziła bowiem do sytuacji innej niż wynikająca ze stosowania krajowych ograniczeń terytorialnych. W pierwszym przypadku organizacja zbiorowego zarządzania może udzielać licencji wielorepertuarowych bez ograniczeń terytorialnych, ale tylko na rzecz użytkowników mających siedzibę na tym samym co ona terytorium, podczas gdy w drugim przypadku organizacja ta może udzielać licencji dowolnym użytkownikom, pod warunkiem że dane prawa autorskie będą wykorzystywane na terytorium, na którym ma ona swą siedzibę.

113    Z powyższych rozważań wynika, że ani istnienie porozumienia z Santiago, ani okoliczności, w których porozumienie to wygasło, nie mogą stanowić dowodu na istnienie uzgodnienia w przedmiocie stosowania krajowych ograniczeń terytorialnych.

 W przedmiocie umowy z Sydney

114    Umową z Sydney (pkt 83 tiret trzecie powyżej) w 1987 r. organizacje zbiorowego zarządzania wprowadziły do wzoru umowy postanowienie stanowiące, że organizacja zbiorowego zarządzania mająca siedzibę w państwie, w którym sygnały będące nośnikami programu wprowadzane są do satelity, jest uprawniona do udzielania licencji wielorepertuarowych obejmujących cały obszar zasięgu danego satelity, w stosownym wypadku po wcześniejszych konsultacjach z innymi zainteresowanymi organizacjami zbiorowego zarządzania lub po uzyskaniu ich zgody.

115    W tym względzie należy przede wszystkim zaznaczyć, że w zaskarżonej decyzji Komisja wspomniała o umowie z Sydney w celu wykazania, że nie stanowi ona właściwej odpowiedzi na podniesione przez nią zastrzeżenia dotyczące uzgodnionej praktyki w zakresie stosowania krajowych ograniczeń terytorialnych [motyw 165 i pkt 7.6.1.2 lit. b) zaskarżonej decyzji]. W motywie 158 zaskarżonej decyzji, który dotyczy konkretnie okoliczności świadczących o istnieniu uzgodnionej praktyki, Komisja nie wskazała wyraźnie tego porozumienia. Komisja zwróciła dalej uwagę, że ze względu na to, iż z faktu zastosowania art. 1 ust. 2 lit. a) dyrektywy 93/83 wynika, że proces nadawania utworów muzycznych przez satelitę ma miejsce jedynie w państwie, w którym pierwszy sygnał zostaje wprowadzany do zamkniętego łańcucha przekazu, prowadzącego do satelity i z powrotem na Ziemię, użytkownicy tych utworów potrzebują tylko jednej, dotyczącej tego państwa licencji, aby mogli oni prowadzić działalność na całym obszarze zasięgu satelity. W konsekwencji, jak Komisja sama przyznała, umowa z Sydney stała się nieaktualna w odniesieniu do kwestii wieloterytorialnego zasięgu licencji dotyczących eksploatacji praw autorskich w drodze przekazu satelitarnego (motywy 162, 163, 165 zaskarżonej decyzji). Komisja zasygnalizowała wreszcie, że umowa z Sydney nie została poddana ocenie w zaskarżonej decyzji i że zastrzega ona sobie prawo zbadania jej w świetle zasad konkurencji (przypis 131 w zaskarżonej decyzji).

116    Z jednej strony należy wskazać, iż wobec faktu, że umowa z Sydney zezwalała na udzielanie licencji wielorepertuarowych obejmujących wszystkie terytoria obsługiwane przez danego satelitę, porozumienie to nie wywarło skutków porównywalnych ze skutkami, jakie wywierają krajowe ograniczenia terytorialne, których konsekwencją jest właśnie to, że każda organizacja zbiorowego zarządzania może udzielać licencji wielorepertuarowych wyłącznie na jednym terytorium.

117    Z drugiej strony fakt, że umowa z Sydney stała się nieaktualna wraz z upływem terminu przewidzianego na transpozycję dyrektywy 93/83, czyli z dniem 1 stycznia 1995 r. (zob. art. 14 ust. 1 akapit pierwszy wskazanej dyrektywy), oznacza, że ewentualne wynikające z niej naruszenie reguł konkurencji nie miało już miejsca w chwili wszczęcia postępowania administracyjnego, które doprowadziło do wydania zaskarżonej decyzji. Tak więc związek między naruszeniem określonym w art. 3 tej decyzji a naruszeniem mogącym wynikać z umowy z Sydney nie jest oczywisty, chociażby ze względów chronologicznych.

118    Z powyższego wynika, że nawet jeżeli umowa z Sydney byłaby rezultatem zakazanego uzgodnienia, to nie stanowiłaby ona dokumentu w rozumieniu ww. wyroku w sprawie PVC II, który to dokument umożliwiałby udowodnienie istnienia uzgodnionej praktyki dotyczącej krajowych ograniczeń terytorialnych.

 W przedmiocie domniemanego powiązania historycznego między klauzulą wyłączności a krajowymi ograniczeniami terytorialnymi

119    Co się tyczy domniemanego powiązania historycznego między klauzulą wyłączności a krajowymi ograniczeniami terytorialnymi (pkt 83 tiret czwarte powyżej), w pisemnej odpowiedzi na pytania zadane przez Sąd w ramach środków organizacji postępowania Komisja podkreśliła, że ze względu na fakt, iż zakres upoważnienia ma decydujący wpływ na to, czy dane terytorium powierzane jest wyłącznie jednej upoważnionej organizacji zbiorowego zarządzania, klauzula wyłączności i krajowe ograniczenia terytorialne są ze sobą ściśle powiązane. Według Komisji wobec faktu, że we wzorze umowy zalecono udzielanie upoważnień wyłącznych, terytorium powierzane danej organizacji zbiorowego zarządzania nie mogło rozciągać się na terytorium, do którego objęcia została upoważniona inna organizacja zbiorowego zarządzania. Tak więc systematyczne wprowadzanie krajowych ograniczeń terytorialnych do wszystkich umów o wzajemnej reprezentacji stanowiło nieuchronny rezultat stosowania wyłączności zalecanej we wzorze umowy. Oznacza to, że podstawą i punktem wyjścia do wprowadzenia krajowych ograniczeń terytorialnych były rozmowy prowadzone w ramach CISAC.

120    W tym względzie należy zwrócić uwagę, iż w zaskarżonej decyzji Komisja nie stwierdziła, że krajowe ograniczenia terytorialne stanowią część tego samego naruszenia co naruszenie dotyczące umieszczania w umowach o wzajemnej reprezentacji klauzuli wyłączności. Według Komisji wyłączność jest efektem przyznania w umowach o wzajemnej reprezentacji wyłącznych praw w myśl art. 1 ust. 1 i 2 wzoru umowy, podczas gdy krajowe ograniczenia terytorialne zostały skoordynowane w drodze uzgodnionej praktyki. W motywie 158 zaskarżonej decyzji Komisja zwraca uwagę, że zniesienie w sposób wyraźny wyłączności nie pociągnęło za sobą istotnej zmiany zachowania organizacji zbiorowego zarządzania. Jak sama Komisja wskazuje w tym motywie, kwestią, którą należy rozstrzygnąć, jest to, czy po zniesieniu klauzuli wyłączności istniały inne niż uzgodniona praktyka względy, które tłumaczą stosowanie krajowych ograniczeń terytorialnych.

121    W rezultacie nawet jeśli istnieje związek między klauzulą wyłączności a krajowymi ograniczeniami terytorialnymi, to w niniejszej sprawie należy zbadać zachowanie organizacji zbiorowego zarządzania po zniesieniu tej klauzuli, co wymaga przeprowadzenia oceny innych niż istnienie uzgodnionej praktyki, możliwych do przyjęcia wyjaśnień utrzymania krajowych ograniczeń terytorialnych (zob. pkt 133–180 poniżej).

122    Wreszcie wobec faktu, że Komisja podnosi przed Sądem, iż krajowe ograniczenia terytorialne są jedynie kontynuacją wyłączności po jej usunięciu z umów o wzajemnej reprezentacji, należy zaznaczyć, że w rzeczywistości zgodnie z orzecznictwem art. 81 WE znajduje zastosowanie, jeśli równoległe zachowania są kontynuowane po wygaśnięciu wcześniejszego porozumienia, mimo braku zawarcia porozumienia nowego, gdyż w wypadku karteli, które zaprzestały działalności, dla zastosowania art. 81 WE wystarczy, aby jej skutki występowały także po jej formalnym zaprzestaniu (wyrok Trybunału z dnia 3 lipca 1985 r. w sprawie 243/83 Binon, Rec. s. 2015, pkt 17; zob. także podobnie wyrok Sądu z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie T‑59/99 Ventouris przeciwko Komisji, Rec. s. II‑5257, pkt 182).

123    W niniejszej sprawie należy jednak przypomnieć, że w art. 2 zaskarżonej decyzji za naruszenie prawa uznano samą obecność klauzuli wyłączności w umowach o wzajemnej reprezentacji, a nie fakt, że pewne organizacje zbiorowego zarządzania dokonały uzgodnień w celu umieszczenia tej klauzuli we wszystkich zawieranych przez nie umowach o wzajemnej reprezentacji. Natomiast, co się tyczy krajowych ograniczeń terytorialnych, w zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że same w sobie nie stanowią one ograniczenia konkurencji, stwierdziła jednak, że doszło do naruszenia ze względu na fakt, że organizacje zbiorowego zarządzania dokonały uzgodnień prowadzących do tego, aby te same ograniczenia występowały we wszystkich zawieranych przez nie umowach o wzajemnej reprezentacji. Charakter tych dwóch opisanych w zaskarżonej decyzji naruszeń jest zatem inny.

124    Ponadto odstąpienie od stosowania klauzuli wyłączności umożliwiło pewne przeobrażenia na rynku, polegające na udzieleniu pierwszych licencji bezpośrednich, niezbędnych do umożliwienia przekroczenia krajowych ograniczeń terytorialnych.

125    Organizacja zbiorowego zarządzania zainteresowana skorzystaniem z możliwości, aby na terytorium innym niż to, na którym ma ona swą siedzibę, licencje dotyczące jej repertuaru były udzielane przez inne organizacje zbiorowego zarządzania niż organizacja miejscowa, zada sobie bowiem przede wszystkim pytanie, czy sama jest w stanie udzielać licencji bezpośrednich na wskazanym terytorium. Podobnie organizacja zbiorowego zarządzania, która dąży do tego, aby inne organizacje zbiorowego zarządzania udzielały jej upoważnień, których zakres wykracza poza terytorium, na którym ma ona siedzibę, powinna dysponować strukturą umożliwiającą jej udzielanie licencji bezpośrednich w innych państwach. Dopóki klauzula wyłączności pozostaje w mocy, dopóty licencje takie stanowią naruszenie wyłącznego upoważnienia przyznanego miejscowej organizacji zbiorowego zarządzania. Zniesienie klauzuli wyłączności sprawia, że przestaje tak być, i to nawet wówczas gdy krajowe ograniczenia terytorialne nadal obowiązują. Dlatego nie można uznać, że chodzi o kontynuowanie tego samego ograniczenia za pomocą innych środków.

126    W pisemnej odpowiedzi na jedno z pytań Sądu Komisja przyznała wprawdzie, że w czasie, w którym została wydana zaskarżona decyzja, rynek licencji bezpośrednich znajdował się w stadium zalążkowym. Do upowszechnienia się licencji bezpośrednich konieczny był w szczególności wzrost popytu na te licencje ze strony dużych użytkowników, którzy zamiast zwracać się do organizacji zbiorowego zarządzania we wszystkich państwach, w których prowadzą oni działalność, wolą nabywać licencje bezpośrednie o zasięgu ogólnoświatowym dla repertuaru, którym są zainteresowani.

127    Tak więc okoliczność, że przeobrażenia te nie nastąpiły natychmiast i że nie wpłynęły od razu na krajowe ograniczenia terytorialne, nie daje podstaw do wniosku, że ograniczenia te świadczyły o utrzymywaniu porozumienia w przedmiocie klauzuli wyłączności w drodze stosowania uzgodnionej praktyki.

128    Ponadto należy wziąć pod uwagę okoliczność, że struktury, w ramach których przebiega zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi dla wszystkich pól eksploatacji wskazanych w zaskarżonej decyzji, mają swe źródło w strukturach stosowanych do tradycyjnych pól eksploatacji praw autorskich, w odniesieniu do których Komisja nie uznała, że krajowe ograniczenia terytorialne stanowią naruszenie reguł konkurencji.

129    Tymczasem pojawienie się nowych technologii informacyjnych umożliwiających korzystanie z utworów online nie oznacza, że struktury te nagle stały się przestarzałe ani że zainteresowane podmioty gospodarcze powinny niezwłocznie wyrazić swą wolę nawiązania konkurencji. Tak więc sam fakt, że po zniesieniu klauzuli wyłączności organizacje zbiorowego zarządzania nie wprowadziły niezwłocznie zmiany dotyczącej stosowania krajowych ograniczeń terytorialnych, może świadczyć o tym, że istnienie tych ograniczeń jest podyktowane względami innymi niż kontynuacja stosowania zasady wyłączności w zmienionej postaci.

130    Wobec powyższego udowodnienie przez Komisję istnienia porozumienia w przedmiocie stosowania klauzuli wyłączności nie oznacza, że instytucja ta dostarczyła dowód istnienia porozumienia w odniesieniu do krajowych ograniczeń terytorialnych.

 Wnioski dotyczące dowodów dostarczonych przez Komisję

131    Z powyższej analizy wynika, że dostarczone przez Komisję dowody nie umożliwiają wykazania w wymagany prawem sposób istnienia wśród organizacji zbiorowego zarządzania uzgodnionej praktyki w zakresie ustalania krajowych ograniczeń terytorialnych.

132    Wobec tego należy dalej zbadać, czy Komisja przedstawiła elementy wystarczające do tego, by móc uznać za niewiarygodne przedstawione przez skarżącego wyjaśnienia dotyczące kwestii paralelizmu zachowań organizacji zbiorowego zarządzania, inne niż istnienie uzgodnionej praktyki.

b)     W przedmiocie wiarygodności wyjaśnień dotyczących kwestii paralelizmu zachowań organizacji zbiorowego zarządzania, innych niż istnienie uzgodnionej praktyki

 Uwagi wstępne

133    Skarżący podnosi, że sam paralelizm zachowania nie może świadczyć o istnieniu uzgodnienia, jeżeli zachowanie to da się wyjaśnić innymi względami – tak jak w niniejszej sprawie, ponieważ jego zdaniem ograniczenia terytorialne są zgodne z logiką rynku i stanowią jedyną racjonalną alternatywę przy zawieraniu przezeń umów o wzajemnej reprezentacji.

134    Po pierwsze, istnienie krajowych ograniczeń terytorialnych można bowiem wyjaśnić koniecznością zapewnienia bliskiej więzi z użytkownikami oraz skutecznej kontroli nad korzystaniem z praw, w szczególności z uwagi na trudności związane z kontrolowaniem tego korzystania na odległość. Po drugie, obecny system, którego podstawę stanowią krajowe ograniczenia terytorialne, jest korzystny dla użytkowników, ponieważ umożliwia im uzyskanie pełnej licencji od jednej organizacji zbiorowego zarządzania. Po trzecie, skarżący wskazuje, że w kontekście pól eksploatacji, do których odniosła się Komisja w zaskarżonej decyzji, rozsądne jest odwołanie się do systemu ustanowionego w kontekście zastosowań offline, który to system okazał się już w pełni skuteczny.

135    Przede wszystkim należy przypomnieć, że w ww. wyrokach w sprawie Tournier oraz w sprawach połączonych Lucazeau i in. Trybunał wypowiedział się w przedmiocie przedstawionych przez sądy francuskie pytań prejudycjalnych dotyczących zgodności z regułami konkurencji sytuacji, w której w odniesieniu do tradycyjnych pól eksploatacji (offline) praw autorskich organizacja zbiorowego zarządzania B odmówiła udzielenia licencji na repertuar B na terytorium A, zmuszając w ten sposób użytkowników mających siedzibę w państwie A do zwrócenia się do organizacji zbiorowego zarządzania A, która oferowała wyższe ceny.

136    Trybunał orzekł, że umowy o wzajemnej reprezentacji można uznać za porozumienie ograniczające konkurencję, jeżeli wprowadzają one wyłączność w tym sensie, że organizacje zbiorowego zarządzania są zobowiązane do nieudzielania licencji bezpośrednich na rzecz użytkowników mających siedziby za granicą. Trybunał zaznaczył jednak, że mające taki cel klauzule, które figurowały niegdyś w umowach o wzajemnej reprezentacji, zostały usunięte na żądanie Komisji. Następnie Trybunał zbadał, czy okoliczność, że usunięcie tych klauzul nie spowodowało zmiany zachowania organizacji zbiorowego zarządzania, pozwala uznać, że utrzymały one wyłączność w drodze stosowania uzgodnionej praktyki. W tym względzie Trybunał zaznaczył, że sam paralelizm zachowania może w pewnych okolicznościach stanowić istotne wskazanie, że uzgodniona praktyka istnieje, jeśli prowadzi on do powstania warunków konkurencji, które nie odpowiadają warunkom normalnym. Trybunał podkreślił jednak, że nie można domniemywać istnienia uzgodnienia tego rodzaju, jeżeli paralelizm zachowań da się wyjaśnić względami innymi niż istnienie uzgodnionej praktyki i że może tak być w sytuacji, w której w celu przyznawania licencji bezpośrednich organizacje zbiorowego zarządzania byłyby zobowiązane do utworzenia własnego systemu zarządzania i kontroli na innym terytorium. Kwestia, czy uzgodnienie zakazane w świetle reguł konkurencji rzeczywiście miało miejsce, została pozostawiona do rozstrzygnięcia przez sądy krajowe, które wystąpiły z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (ww. wyrok w sprawie Tournier, pkt 20–25; ww. wyrok w sprawach połączonych Lucazeau i in., pkt 14–19).

137    W niniejszej sprawie należy zbadać, czy Komisja miała prawo uznać, że obecność krajowych ograniczeń terytorialnych we wszystkich umowach o wzajemnej reprezentacji nie odpowiada normalnym warunkom rynkowym. Należy przypomnieć w tym względzie, że zgodnie z orzecznictwem do strony lub organu, które zarzucają naruszenie reguł konkurencji, należy udowodnienie tego naruszenia, a do przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw podnoszących środek obrony przed zarzutem naruszenia należy wykazanie, że przesłanki skorzystania z takiego środka obrony są spełnione, w związku z czym wspomniany organ będzie wówczas musiał przedstawić inne dowody. Tak więc, chociaż zgodnie z tymi zasadami ciężar dowodu spoczywa na Komisji albo na danym przedsiębiorstwie lub związku przedsiębiorstw, okoliczności faktyczne, na które strona powołuje się, mogą być tego rodzaju, że druga strona będzie musiała przedstawić wyjaśnienie lub uzasadnienie, a w przypadku ich braku będzie można uznać, że dowód został przedstawiony (zob. ww. wyrok w sprawie Knauf Gips przeciwko Komisji, pkt 80 i przytoczone tam orzecznictwo).

138    Następnie należy przypomnieć, że Komisja nie twierdzi, że ograniczenie w umowach o wzajemnej reprezentacji zakresu geograficznego wzajemnych upoważnień do terytoriów krajowych nie może odpowiadać normalnym warunkom rynkowym. Jedynie stwierdzenia, że wszystkie umowy o wzajemnej reprezentacji zawierały takie ograniczenie, nie da się według Komisji wyjaśnić inaczej niż uzgodnioną praktyką. W tym względzie należy zresztą zaznaczyć, że zaskarżona decyzja nie zawiera danych ani analiz ekonomicznych dotyczących bodźców finansowych, które mogłyby skłonić organizacje zbiorowego zarządzania do zniesienia krajowych ograniczeń terytorialnych w odniesieniu do wskazanych w tej decyzji pól eksploatacji praw autorskich, a jednocześnie nie jest kwestionowana okoliczność, że ograniczenia te były racjonalne w odniesieniu do tradycyjnych pól eksploatacji tychże praw.

 W przedmiocie nieodzowności obecności na miejscu do zapewnienia skutecznego przeciwdziałania nielegalnemu korzystaniu z utworów muzycznych

139    Wśród różnych przedstawionych przez skarżącego wyjaśnień równoległego zachowania organizacji zbiorowego zachowania, innych niż istnienie uzgodnienia, w pierwszej kolejności należy zbadać to, według którego krajowe ograniczenia terytorialne umożliwiają skuteczne przeciwdziałanie nielegalnemu korzystaniu z utworów.

140    Skarżący podnosi, że lokalna organizacja zbiorowego zarządzania jest w stanie najlepiej zarządzać prawami podmiotów uprawnionych na terytorium, na którym ma ona swą siedzibę, ze względu na bliskość z użytkownikami, która umożliwia tej organizacji sprawowanie skutecznej kontroli nad korzystaniem z utworów. Skarżący zwraca w tym względzie uwagę na trudności związane z kontrolowaniem korzystania z utworów na odległość i kwestionuje nierealistyczny w swej ocenie sposób postrzegania zarządzania i kontrolowania na odległość, który Komisja zaprezentowała w zaskarżonej decyzji.

141    Należy zbadać, czy elementy, na których oparła się Komisja w zaskarżonej decyzji, pozwalają uznać, że wyjaśnienie to nie jest wiarygodne.

142    W tym względzie należy stwierdzić, iż w motywie 11 zaskarżonej decyzji Komisja podkreśliła, że jej analiza odnosi się jedynie do uprawnionego korzystania z utworów chronionych prawem autorskim. Podobnie w motywie 47 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że decyzja ta zajmuje się wyłącznie legalnym korzystaniem z utworów, wobec czego jej zakresem zastosowania nie są objęte akty piractwa ani korzystanie z utworów bez stosownej licencji. Zgodnie z tym ostatnim motywem rozważania i elementy oceny zawarte w zaskarżonej decyzji mają znaczenie wyłącznie w ramach zwykłych i typowych relacji między organizacjami zbiorowego zarządzania a użytkownikami.

143    Jednakże w motywie 46 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że organizacje zbiorowego zarządzania zapewniają kontrolę korzystania z praw objętych licencją, kontrolę rachunków użytkowników komercyjnych oraz egzekwowanie praw autorskich w razie ich naruszenia. Ponadto w motywie 11 omawianej decyzji Komisja wskazała, że – jak wyjaśniono w szczególności w pkt 7.6.1.4 decyzji – akt ten nie uniemożliwia organizacjom zbiorowego zarządzania monitorowania rynku w celu wykrywania nielegalnego korzystania z utworów chronionych prawami autorskimi lub podejmowania działań mających na celu zwalczanie takich zachowań.

144    W świetle tych niejednoznacznych wywodów Komisji należy stwierdzić, iż ze względu na fakt, że instytucja ta ograniczyła się w nich do wzięcia pod uwagę wyłącznie legalnego korzystania z utworów, należy stwierdzić nieważność omawianej decyzji, gdyż Komisja nie wyjaśniła, na jakiej podstawie uznała, że możliwe jest oddzielenie działalności kontrolnej w odniesieniu do zastosowań zgodnych z prawem od działalności polegającej na wykrywaniu i zwalczaniu nielegalnego korzystania z utworów. W trakcie postępowania przed Sądem, a w szczególności podczas rozprawy w dniu 4 czerwca 2012 r. Komisja podniosła wprawdzie, że zwalczanie piractwa jest zasadniczo zadaniem International Federation of the Phonographic Industry (IFPI), organizacji międzynarodowej reprezentującej wydawnictwa płytowe, która prowadzi działalność za pośrednictwem swego biura w Londynie (Zjednoczone Królestwo). O ile jednak za pomocą tego twierdzenia, które nie zostało zresztą poparte dowodami, Komisja zmierza do wykazania, że organizacje zbiorowego zarządzania wcale nie uczestniczą w kontrolach prowadzących do wykrywania nielegalnego korzystania z utworów, o tyle należy stwierdzić, iż z zaskarżonej decyzji nie wypływa taka teza. Tymczasem Sąd nie może wziąć pod uwagę okoliczności, na którą Komisja po raz pierwszy powołała się w trakcie postępowania przed sądem Unii, gdyż brak uzasadnienia zaskarżonej decyzji w odniesieniu do takiej kwestii nie może być konwalidowany w tym postępowaniu (zob. podobnie i analogicznie wyrok Trybunału z dnia 29 września 2011 r. w sprawie C‑521/09 P Elf Aquitaine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8947), pkt 149 i przytoczone tam orzecznictwo).

145    Jednakże, pomimo wspomnianych wyżej stwierdzeń Komisji z zaskarżonej decyzji wynika, że poruszono w niej w każdym razie kwestię, czy równoległe zachowanie organizacji zbiorowego zarządzania w odniesieniu do krajowych ograniczeń terytorialnych było konsekwencją woli zwalczania przez te organizacje nielegalnego korzystania z utworów. I tak Komisja sama przyznaje, że wyjaśnienia tego nie można podważyć za pomocą samego stwierdzenia, że zaskarżona decyzja dotyczy jedynie korzystania z praw autorskich w sposób zgodny z prawem. Należy więc zbadać, czy odnoszące się do tej kwestii fragmenty zaskarżonej decyzji wystarczą, by uznać za niewiarygodną tezę skarżącego, którą przedstawiono zwięźle w pkt 140 powyżej.

146    Po pierwsze, Komisja podkreśla, że zakwestionowany w zaskarżonej decyzji system nie jest oparty na zasadzie bliskości między udzielającą licencji organizacją zbiorowego zarządzania a użytkownikiem-licencjobiorcą, ale na zasadzie, w myśl której licencja udzielana jest przez organizację zbiorowego zarządzania mającą siedzibę w państwie, w którym utwór jest wykorzystywany, bez względu na to, w jakim państwie siedzibę ma licencjobiorca (motywy 171–173 zaskarżonej decyzji).

147    W tym zakresie jest prawdą, że w ramach zakwestionowanego przez Komisję systemu jest możliwe, że organizacja zbiorowego zarządzania B, która udzieliła licencji użytkownikowi mającemu siedzibę w państwie A w odniesieniu do korzystania z utworów w państwie B, zostanie zmuszona do podjęcia środków administracyjnych lub prawnych przeciwko temu użytkownikowi w państwie A, a więc na odległość.

148    Niemniej jednak w systemie tym, w sytuacji gdy organizacja zbiorowego zarządzania B udziela licencji użytkownikowi mającemu siedzibę w państwie A, lecz prowadzącemu działalność w państwie B, w razie wykrycia naruszenia udzielonej licencji organizacja ta może zwrócić się o wsparcie do organizacji zbiorowego zarządzania A. Ta ostatnia nie postrzega bowiem organizacji B jako konkurenta, gdyż organizacja A nie może sama udzielać licencji dotyczących korzystania z utworów w państwie B. Co więcej, skoro w odniesieniu do korzystania z utworów w państwie B organizacja zbiorowego zarządzania A powierzyła swój repertuar organizacji B, ma ona interes w tym, aby naruszenia licencji udzielonych przez organizację B były skutecznie zwalczane.

149    W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że przy wykonywaniu działalności w zakresie kontroli i „egzekwowania” praw autorskich, do której konieczna jest obecność na miejscu, organizacja zbiorowego zarządzania, która udzieliła licencji użytkownikowi mającemu siedzibę w innym państwie, może zwrócić się do podmiotów lokalnych, a w szczególności do lokalnej organizacji zbiorowego zarządzania. Komisja nie wyjaśniła jednak, jak wyglądałaby taka współpraca, gdyby organizacje zbiorowego zarządzania postrzegały się wzajemnie jako konkurentów. W zaskarżonej decyzji Komisja nie zbadała w szczególności, na czym polegałyby interesy finansowe i handlowe, które skłaniałyby lokalną organizację zbiorowego zarządzania do współpracy z inną organizacją zbiorowego zarządzania, konkurującą z tą pierwszą na jej terytorium.

150    Ponadto z jednej strony należy zaznaczyć, że Komisja nie wyjaśniła kwestii, do kogo należałoby sprawowanie ogólnej kontroli nad rynkiem w celu zobowiązywania użytkowników do ubiegania się o licencje, a nie tylko monitorowanie licencji udzielonych wcześniej, gdyby organizacje zbiorowego zarządzania nie uczestniczyły w realizacji tego zadania. Jednakże gdyby organizacja zbiorowego zarządzania przeprowadzająca kontrole na danym terytorium nie mogła zapewnić sobie, dzięki wpływom z opłat za wydanie licencji, zwrotu kosztów związanych ze sprawowaniem przez nią kontroli, działalność ta byłaby po prostu nieopłacalna. Pewność, że koszty te zostaną pokryte, byłaby zagrożona, gdyby kilka organizacji wzajemnego zarządzania mogło udzielać na tym samym terytorium licencji odnoszących się do tego samego repertuaru.

151    Z drugiej strony Komisja nie zdołała wyjaśnić, w jaki sposób mogłyby współpracować organizacje zbiorowego zarządzania konkurujące ze sobą przy udzielaniu licencji dotyczących pokrywającego się repertuaru i obejmujących te same terytoria. Chociaż prawdą jest, że u źródeł postanowień traktatowych dotyczących konkurencji leży koncepcja, że każdy podmiot gospodarczy powinien określać w sposób niezależny strategię, którą zamierza stosować na rynku wewnętrznym, to prawdą jest również, że w zaskarżonej decyzji Komisja przyznała, iż współpraca między organizacjami zbiorowego zarządzania jest niezbędna do tego, aby każda z organizacji mogła oferować licencje wielorepertuarowe (zob. na przykład motyw 166 zaskarżonej decyzji). W szczególności, aby móc udzielić licencji dotyczącej repertuaru światowego, dana organizacja zbiorowego zarządzania powinna współpracować ze wszystkimi pozostałymi organizacjami zbiorowego zarządzania. Tymczasem w zaskarżonej decyzji nie przedstawiono żadnych informacji, które pozwalałyby zrozumieć, jak mogłaby przebiegać współpraca między organizacjami zbiorowego zarządzania, które stałyby się dla siebie nawzajem konkurentami – za czym opowiada się Komisja – którą to współpracę instytucja ta uważa za niezbędną w szczególności w zakresie działań dotyczących kontroli oraz zwalczania naruszeń na drodze prawnej (motywy 177, 178 zaskarżonej decyzji).

152    Komisja podniosła przed Sądem, że lokalna organizacja zbiorowego zarządzania nie może zrezygnować ze swej funkcji kontrolnej, ponieważ ciąży na niej zobowiązanie powiernicze względem podmiotów uprawnionych, mimo że konkuruje ona z innymi organizacjami zbiorowego zarządzania. W tym względzie należy zaznaczyć, że owo zobowiązanie powiernicze obowiązuje jedynie w relacji między daną organizacją zbiorowego zarządzania a zrzeszonymi w niej podmiotami uprawnionymi. Nie jest zatem pewne, czy zobowiązanie to wymaga od lokalnej organizacji zbiorowego zarządzania podejmowania działań na rzecz podmiotów uprawnionych zrzeszonych w innej organizacji, w razie gdy ta pierwsza nie jest już jedyną organizacją zbiorowego zarządzania mogącą udzielać licencji na terytorium, na którym ma ona swą siedzibę. Ponadto organizacja zbiorowego zarządzania A bezsprzecznie nie miałaby żadnych zobowiązań względem organizacji zbiorowego zarządzania B, w sytuacji gdyby organizacja B powierzyła zarządzanie repertuarem B na terytorium A organizacji zbiorowego zarządzania C, która nie ma siedziby na terytorium A.

153    Co się tyczy argumentu – który Komisja podniosła także przed Sądem – że lokalna organizacja zbiorowego zarządzania ma interes w tym, aby jej członkowie postrzegali ją jako organizację skutecznie przeprowadzającą kontrole, gdyż w przeciwnym razie mogliby oni zwracać się do innych organizacji zbiorowego zarządzania, należy stwierdzić, iż argument ten nie zasługuje na uwzględnienie. Jeśli bowiem użytkownicy, w przypadku których lokalna organizacja zbiorowego zarządzania wykryła, że korzystali z utworów muzycznych bez uprawnienia, mogliby uzyskać od innych organizacji zbiorowego zarządzania licencje niezbędne do korzystania z tych utworów w sposób zgodny z prawem, to lokalna organizacja zbiorowego zarządzania nie mogłaby przerzucić na użytkowników – w ramach pobierania opłat za przyznanie tych licencji – kosztów zarządu związanych ze sprawowaniem przez nią działalności w zakresie kontrolowania rynku. Okoliczność ta szkodziłaby reputacji, jaką taka organizacja zbiorowego zarządzania ma w oczach swych członków, ponieważ wypłacane im wynagrodzenie uległoby obniżeniu ze względu na poniesione przez tę organizację koszty zarządu związane ze sprawowaniem kontroli nad rynkiem, które nie zostałyby pokryte wpływami z udzielonych przez nią licencji. Organizacja zbiorowego zarządzania nie ma żadnego interesu w prowadzeniu działalności kontrolnej, która generuje koszty wpływające na zmniejszenie wynagrodzenia, które jest ona w stanie wypłacać zrzeszonym w niej twórcom, jeżeli nie ma ona pewności, że koszty te zostaną pokryte wpływami z udzielenia licencji w razie wykrycia nielegalnego korzystania z utworów, tym bardziej że autorzy mogą obecnie zrzeszać się w wybranej przez siebie organizacji zbiorowego zarządzania.

154    Należy wreszcie uwzględnić okoliczność, że nawet jeśli współpraca między lokalną organizacją zbiorowego zarządzania a organizacją udzielającą licencji użytkownikowi jest możliwa, to współpraca taka oznacza zaangażowanie trzech organizacji zbiorowego zarządzania, a mianowicie lokalnej organizacji C, udzielającej upoważnienia i zarządzającej repertuarem A organizacji A, a także upoważnionej organizacji B, która na mocy upoważnienia udzielonego jej przez organizację A może przyznawać licencje dotyczące repertuaru A na terytorium C. Tymczasem mimo że zaangażowanie organizacji C może wiązać się z kosztami, Komisja nie wyjaśniła, na czym polega korzyść, jaką organizacja A czerpie z powierzenia zarządu repertuarem A na terytorium C nie organizacji C, ale organizacji B, skoro generuje to dodatkowe koszty.

155    Po drugie, Komisja podnosi, że w odniesieniu do pól eksploatacji praw autorskich określonych w zaskarżonej decyzji istnieją rozwiązania techniczne umożliwiające sprawowanie kontroli nad licencjobiorcą na odległość. W tym względzie Komisja podkreśla, że organizacje zbiorowego zarządzania stosują już sposoby licencjonowania, wskazujące na to, iż są one w stanie kontrolować użytkowników i sposób, w jaki korzystają oni z praw autorskich, poza terytorium, na którym dana organizacja ma swą siedzibę (motyw 174 zaskarżonej decyzji).

156    Komisja nie może jednak podważyć przedstawionego przez skarżącego wyjaśnienia paralelizmu zachowań organizacji zbiorowego zarządzania, dotyczącego konieczności zwalczania nielegalnego korzystania z utworów, opierając się jedynie na twierdzeniu, że istnieją rozwiązania techniczne umożliwiające sprawowanie kontroli na odległość w odniesieniu do wskazanych w zaskarżonej decyzji pól eksploatacji praw autorskich.

157    W motywie 189 analizowanej decyzji Komisja dodała wprawdzie, że podczas spotkania wyjaśniającego wykazała, w szczególności za pośrednictwem European Digital Media Association (EDIMA) – stowarzyszenia reprezentującego podmioty zajmujące się udostępnianiem online treści audiowizualnych, iż istnieje w praktyce możliwość zdalnej kontroli udostępniania utworów muzycznych online. Każdy utwór muzyczny posiada bowiem identyfikację elektroniczną, a każdy komputer osobisty można zidentyfikować za pomocą adresu IP. Na podstawie tych informacji przy udzielaniu licencji organizacja zbiorowego zarządzania może czuwać nad tym, aby użytkownik był w stanie dowiedzieć się dokładnie, jaki utwór muzyczny jest wykorzystywany, na którym komputerze i w jakiej formie. Użytkownik, który uzyskał licencję, może zatem przesłać te informacje organizacjom zbiorowego zarządzania, które wykorzystają owe informacje w celu dokładnego rozdzielenia wynagrodzeń między podmioty uprawnione.

158    Jednakże wyjaśnienie to ogranicza się do monitorowania udzielonych licencji, ale nie rozstrzyga kwestii, w jaki sposób i przez kogo wykrywane i ścigane są przypadki nielegalnego korzystania z utworów. Wyjaśnienie to tym bardziej nie pozwala zrozumieć, jakie bodźce ekonomiczne miałyby skłaniać organizacje zbiorowego zarządzania do zdalnego kontrolowania danego rynku, skoro użytkownicy działający na tym rynku bez posiadania niezbędnej licencji mogliby zwracać się o udzielenie takiej licencji do organizacji zbiorowego zarządzania innej niż organizacja sprawująca kontrolę.

159    W braku wyjaśnień co do kwestii, czy rozwiązania techniczne wspomniane w motywie 189 zaskarżonej decyzji umożliwiają skuteczne przeciwdziałanie korzystaniu z utworów w sposób nielegalny, należy zbadać, czy przykłady podane przez Komisję w zaskarżonej decyzji w reakcji na argumenty skarżącego pozbawiają wiarygodności przedstawione przez niego wyjaśnienie, wedle którego krajowe ograniczenia terytorialne służą zagwarantowaniu skutecznego zwalczania nielegalnego korzystania z utworów muzycznych.

160    W tym względzie należy wziąć pod uwagę fakt, że kiedy Komisja podaje określone przykłady w celu podważenia wiarygodności tezy skarżącego, to na niej spoczywa ciężar udowodnienia, że przykłady te mają istotne znaczenie. Ponadto Komisja nie może zarzucać skarżącemu, że nie przedstawił bardziej szczegółowych informacji dotyczących swego alternatywnego wyjaśnienia, ponieważ to zadaniem Komisji jest dostarczenie dowodu popełnienia naruszenia. Dlatego jeśli w administracyjnej fazie postępowania Komisja uzna, że skarżący nie poparł swego wyjaśnienia wystarczającymi dowodami, powinna ona kontynuować dochodzenie bądź stwierdzić, że zainteresowani nie byli w stanie dostarczyć niezbędnych danych. Tymczasem w niniejszej sprawie z zaskarżonej decyzji nie wynika, że niewystarczająca analiza Komisji jest konsekwencją tego, że nie mogła ona uzyskać od CISAC i organizacji zbiorowego zarządzania informacji, które były jej potrzebne do zbadania, czy istniały wiarygodne wyjaśnienia równoległego zachowania organizacji zbiorowego zarządzania.

–       W przedmiocie modelu NCB

161    Komisja przytoczyła w pierwszym rzędzie model NCB (zob. pkt 37 powyżej), w odniesieniu do którego stwierdziła w motywie 179 zaskarżonej decyzji, że umożliwia on udzielanie tylko jednej licencji obejmującej prawa do mechanicznego zwielokrotniania i prawa do wykonania utworów we wszystkich państwach, w których siedziby mają uczestniczące w stosowaniu tego modelu organizacje zbiorowego zarządzania. Komisja wspomniała również, iż „nordyckie i bałtyckie” organizacje zbiorowego zarządzania podniosły, że model NCB wykazał w szczególności, iż w każdym systemie udzielania licencji wieloterytorialnych istnienie sieci krajowych organizacji współpracujących w zakresie egzekwowania praw i interesów podmiotów uprawnionych ma zasadnicze znaczenie, ponieważ obecność na miejscu jest niezbędna do wykrywania nadużyć i sprawowania kontroli nad korzystaniem z praw.

162    Przed Sądem, w pisemnej odpowiedzi na pytanie zadane jej w ramach środków organizacji postępowania, Komisja podniosła natomiast, że model NCB, przynajmniej w chwili wydania zaskarżonej decyzji, nie dotyczył praw do wykonywania utworów, ale jedynie praw do ich mechanicznego zwielokrotniania. Instytucja ta dodała, że nie uniemożliwia to powołania się na ów model w celu stwierdzenia, że udzielanie licencji dotyczących praw do wykonywania utworów i odnoszących się do wielu terytoriów nie nastręcza trudności, ponieważ problemy związane z monitorowaniem korzystania z praw do mechanicznego zwielokrotniania w Internecie są tożsame z problemami dotyczącymi praw do wykonywania utworów. W postępowaniu przed Sądem Komisja podniosła, że model NCB nie doprowadził do zmiany umów o wzajemnej reprezentacji wiążących uczestniczące w nim organizacje zbiorowego zarządzania i że udzielanie licencji wieloterytorialnych w ramach tego modelu stanowiło – w odniesieniu do praw do wykonywania utworów – pewien rodzaj „zbioru” licencji jednoterytorialnych udzielanych w rzeczywistości przez każdą z organizacji zbiorowego zarządzania dla terytorium, na którym dana organizacja ma swą siedzibę, i „zebranych” przez organizację zbiorowego zarządzania, do której zwrócił się użytkownik.

163    W tym względzie należy zwrócić uwagę, że wahania, a wręcz sprzeczne twierdzenia Komisji dotyczące definicji modelu NCB świadczą o tym, że model ten nie był przedmiotem pogłębionej analizy w zaskarżonej decyzji.

164    W każdym razie, z jednej strony, jeśli model NCB dotyczy tylko praw do mechanicznego zwielokrotniania, to Komisja nie wyjaśniła, na jakiej podstawie należy uznać, iż trudności związane z kontrolą nad korzystaniem z praw do wykonywania utworów były zasadniczo tożsame z trudnościami związanymi z kontrolowaniem korzystania z praw do mechanicznego zwielokrotniania. Z drugiej strony, jeśli model NCB dotyczy również praw do wykonywania utworów, ale pozwala jedynie na udzielanie zbioru licencji jednoterytorialnych, to Komisja nie wyjaśniła, w jakim sensie problemy w zakresie kontroli dotyczące wskazanych sposobów udzielania licencji są porównywalne z problemami dotyczącymi licencji wieloterytorialnych.

165    Ze względu na nieprzeprowadzenie przez Komisję w zaskarżonej decyzji wystarczającej analizy omawianego modelu Sąd nie może wyciągnąć z niego żadnych wniosków co do zasadności twierdzenia Komisji, w myśl którego konieczność zwalczania nielegalnego korzystania z utworów chronionych prawem autorskim nie usprawiedliwia decyzji skarżącego o utrzymaniu w umowach o wzajemnej reprezentacji krajowych ograniczeń terytorialnych.

–       W przedmiocie umów Simulcasting i Webcasting

166    W motywie 191 zaskarżonej decyzji Komisja powołała się na umowy Simulcasting i Webcasting (zob. pkt 36 powyżej), które świadczą według niej o tym, że pod względem technicznym nie ma konieczności, aby organizacje zbiorowego zarządzania były fizycznie obecne na danym terytorium po to, by mogły udzielać licencji wielorepertuarowych i wieloterytorialnych obejmujących korzystanie z utworów w Internecie, a także prawidłowo kontrolować stosowanie tych licencji.

167    Nie ma wątpliwości co do tego, że umowy Simulcasting i Webcasting nie dotyczą praw do wykonywania utworów, ale innych rodzajów praw własności intelektualnej, takich jak prawa zwane „pokrewnymi”. Tymczasem w zaskarżonej decyzji nie wyjaśniono, w jaki sposób rozwiązania zaproponowane w odniesieniu do tych ostatnich praw można zastosować do praw rozpatrywanych w zaskarżonej decyzji. W zaskarżonej decyzji nie przedstawiono żadnego porównania charakterystyki czy wartości ekonomicznej poszczególnych praw własności intelektualnej, ani też danych dotyczących praktycznego zastosowania umów Simulcasting i Webcasting.

168    W tym stanie rzeczy nie można twierdzić, że powołanie się przez Komisję na wskazane umowy pozwala podważyć wyjaśnienie, w świetle którego utrzymanie krajowych ograniczeń terytorialnych w umowach o wzajemnej reprezentacji jest przejawem woli zapewnienia zwalczania nielegalnego korzystania z utworów.

–       W przedmiocie porozumienia z Santiago

169    W motywie 192 zaskarżonej decyzji Komisja powołała się na porozumienie z Santiago (zob. pkt 29, 31 i 108–113 powyżej), które świadczy jej zdaniem o istnieniu możliwości udzielania licencji wieloterytorialnych.

170    Powołanie się na to porozumienie jest jednak bez znaczenia, ponieważ Komisja ograniczyła się do uwzględnienia jego pierwszej części, a mianowicie możliwości udzielania nieograniczonych terytorialnie licencji, nie uwzględniając przy tym części drugiej tego porozumienia, czyli ograniczenia możliwości udzielania takich licencji do użytkowników mających siedzibę na tym samym terytorium co udzielająca licencji organizacja zbiorowego zarządzania. W zaskarżonej decyzji Komisja nie wyjaśniła, na jakiej podstawie twierdzi, że system przewidziany w porozumieniu z Santiago gwarantuje skuteczność zwalczania nielegalnego korzystania z utworów, nawet w braku jego drugiej części.

171    O ile w niniejszym postępowaniu nie jest zadaniem Sądu orzekanie co do zasadności powodów, dla których w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów dotyczących porozumienia z Santiago Komisja uznała, że porozumienie to jest sprzeczne z art. 81 WE właśnie dlatego, że gwarantuje ono tylko jednej organizacji zbiorowego zarządzania możliwość udzielania licencji użytkownikom mającym siedzibę na danym terytorium, o tyle nie można pominąć okoliczności, że system przewidziany w porozumieniu z Santiago, różniący się od systemu wynikającego z krajowych ograniczeń terytorialnych, ale oparty na pewnej formie wyłączności zagwarantowanej lokalnej organizacji zbiorowego zarządzania, nie pozwala na wyciągnięcie wniosków co do skuteczności zwalczania nielegalnego korzystania z utworów w sytuacji, w której organizacje zbiorowego zarządzania prowadziłyby konkurencję.

172    Z tych samych powodów Komisja niesłusznie oparła się także na wspomnianej w motywach 180 i 181 zaskarżonej decyzji odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, jakiej udzielił Ochranný svaz Autorský pro práva k dílům hudebním (OSA) – czeska organizacja zbiorowego zarządzania. Organizacja ta ograniczyła się bowiem do wyjaśnienia, że zasadniczo udzielała licencji na podstawie porozumienia z Santiago, czyli licencji będących wprawdzie licencjami wieloterytorialnymi, ale jednak przyznawanymi wyłącznie użytkownikom mającym siedzibę w Republice Czeskiej.

–       W przedmiocie wspólnego przedsiębiorstwa Celas, udzielania licencji bezpośrednich i inicjatywy wydawców

173    W motywie 193 zaskarżonej decyzji (zob. pkt 38 powyżej) Komisja powołała się na fakt, że w styczniu 2006 r. organizacje zbiorowego zarządzania w Niemczech i w Zjednoczonym Królestwie utworzyły wspólne przedsiębiorstwo Celas, które miało stanowić ogólnoeuropejski punkt kompleksowej obsługi udzielania licencji na prawa do korzystania online i na urządzeniach przenośnych z angloamerykańskiego repertuaru określonego wydawcy. Według zaskarżonej decyzji Celas udzielał licencji o zasięgu ogólnoeuropejskim użytkownikom komercyjnym mającym siedziby we wszystkich państwach EOG. W konsekwencji, zdaniem Komisji, opisany nowy model świadczy o tym, że organizacje zbiorowego zarządzania dysponują możliwościami technicznymi oferowania licencji wieloterytorialnej i że argumenty dotyczące działalności tych organizacji w dziedzinie weryfikacji rachunków, kontrolowania rynku i przestrzegania prawa, a także koniecznej bliskości geograficznej między licencjodawcą a licencjobiorcą nie uzasadniają paralelizmu zachowania obserwowanego obecnie w odniesieniu do ograniczeń terytorialnych.

174    Należy stwierdzić, że – jak przyznała sama Komisja – Celas udziela licencji dotyczących praw do mechanicznego zwielokrotniania, a nie praw do wykonywania utworów. Ponieważ Komisja nie wyjaśniła, na jakiej podstawie twierdzi, że kontrola nad prawami należącymi do tej pierwszej kategorii i korzystanie z tychże praw stwarza trudności porównywalne z trudnościami wiążącymi się ze sprawowaniem kontroli nad prawami należącymi do tej drugiej kategorii i korzystaniem z nich, przykład Celasu nie pozwala na obalenie argumentacji skarżącego. Prawdą jest, że – jak wynika z pisemnej odpowiedzi Komisji na jedno z pytań zadanych przez Sąd – licencjom udzielanym przez Celas towarzyszą odpowiednie licencje dotyczące praw do wykonywania utworów, wydawane przez organizacje Performing Right Society i GEMA. Jednakże licencje wydawane przez te organizacje stanowią tylko formę licencji bezpośrednich, ponieważ obie te organizacje zbiorowego zarządzania przyznają jedynie licencje, które co prawda obejmują wiele terytoriów, ale ograniczają się do repertuaru, jaki został tym organizacjom powierzony bezpośrednio przez podmioty uprawnione, a nie na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji.

175    W tych okolicznościach nasuwa się pytanie, czy z faktu udzielania licencji bezpośrednich można wyciągnąć wnioski dotyczące dowodu stosowania uzgodnionej praktyki wskazanej w art. 3 zaskarżonej decyzji. Należy stwierdzić, że istnienie tych licencji nie podaje w wątpliwość paralelizmu zachowań organizacji zbiorowego zarządzania, ponieważ na krajowe ograniczenia terytorialne w umowach o wzajemnej reprezentacji nie ma wpływu okoliczność, że organizacja udzielająca upoważnienia sama udziela na swój repertuar licencji ważnych również na terytorium organizacji upoważnionej. Udzielanie licencji bezpośrednich nie sprawia jednak, że dwie organizacje zbiorowego zarządzania konkurują ze sobą o udzielanie licencji tym samym użytkownikom. Jak wynika bowiem z pisemnej odpowiedzi udzielonej przez Komisję na jedno z zadanych przez Sąd pytań, organizacje zbiorowego zarządzania, a przynajmniej te, które dysponują niezbędnymi strukturami, udzielają licencji bezpośrednich jedynie dużym użytkownikom, ponieważ tylko w przypadku takich właśnie użytkowników koszty wynikające ze sprawowania kontroli nad korzystaniem z licencji kompensuje znaczna liczba wykonań utworów przez tych użytkowników. Dlatego jeśli organizacja zbiorowego zarządzania A udziela licencji bezpośrednich dużym użytkownikom prowadzącym działalność w państwie B, to i tak wyłącznie organizacja zbiorowego zarządzania B zachowuje możliwość udzielania licencji dotyczących w szczególności repertuaru A na rzecz pozostałych użytkowników prowadzących działalność w państwie B.

176    Wynika stąd, że udzielanie licencji bezpośrednich, w tym udzielanie licencji w ramach działalności Celasu i organizacji zbiorowego zarządzania, które utworzyły i przyznają licencje uzupełniające względem licencji Celasu, nie nastręcza trudności w sprawowaniu kontroli porównywalnych z trudnościami opisanymi przez skarżącego. W braku dodatkowych wyjaśnień elementy powołane przez Komisję nie pozwalają zatem na podważenie tezy skarżącego.

177    To samo odnosi się do inicjatywy wydawców (zob. pkt 44 powyżej), o której Komisja wspomniała w motywie 220 zaskarżonej decyzji. Mimo iż nie wynika to z tej decyzji, w pismach złożonych przed Sądem Komisja przyznała, iż inicjatywa ta dotyczyła wyłącznie praw do mechanicznego zwielokrotniania. Ponadto, jak podkreśla skarżący, ani w zaskarżonej decyzji, ani nigdzie indziej Komisja nie wyjaśniła, na jakiej podstawie twierdzi, że warunki, w których działają wielcy wydawcy dysponujący repertuarem atrakcyjnym pod względem komercyjnym w skali międzynarodowej, są porównywalne z warunkami, w jakich funkcjonują organizacje zbiorowego zarządzania.

–       W przedmiocie dokumentu zatytułowanego „Cross border collective management of online rights in Europe”

178    W motywie 194 zaskarżonej decyzji Komisja zwróciła uwagę, że o braku trudności technicznych i ekonomicznych wynikających z rezygnacji z krajowych ograniczeń terytorialnych świadczy fakt, iż pewne organizacje zbiorowego zarządzania podpisały dokument zatytułowany „Cross border collective management of online rights in Europe” (Transgraniczne zbiorowe zarządzanie prawami online w Europie), opowiadając się na rzecz systemu przyznawania licencji wielorepertuarowych i wieloterytorialnych.

179    W tym względzie należy stwierdzić, iż organizacje zbiorowego zarządzania, które podpisały ten dokument, wniosły jednak skargi na zaskarżoną decyzję, co może osłabiać przydatność tego dokumentu do udowodnienia, że nie istnieją trudności techniczne związane z przyznawaniem licencji wielorepertuarowych i wieloterytorialnych. W każdym razie wartość dowodowa tego dokumentu jest bardzo niska, gdyż z akt sprawy nie wynika, by zainteresowane organizacje zbiorowego zarządzania podjęły jakiekolwiek środki w celu urzeczywistnienia przedstawionej w nim propozycji.

180    Z powyższych rozważań wynika, że dostarczone przez Komisję dowody nie są wystarczające do podważenia wiarygodności przedstawionego przez skarżącego wyjaśnienia równoległego zachowania organizacji zbiorowego zarządzania, innego niż istnienie uzgodnienia i opartego na konieczności zagwarantowania skutecznego zwalczania nielegalnego korzystania z utworów muzycznych.

c)     Wnioski w przedmiocie dowodu istnienia uzgodnionej praktyki dotyczącej krajowych ograniczeń terytorialnych

181    W świetle powyższych rozważań należy uznać, że Komisja nie udowodniła w wymagany prawem sposób istnienia uzgodnionej praktyki dotyczącej krajowych ograniczeń terytorialnych, gdyż ani nie wykazała, że organizacje zbiorowego zarządzania dokonywały uzgodnień w tym względzie, ani nie przedstawiła elementów, które pozbawiałyby wiarygodności któreś z przedstawionych przez skarżącego wyjaśnień równoległego zachowania organizacji zbiorowego zarządzania. W tych okolicznościach badanie innych wyjaśnień przedstawionych przez skarżącego nie jest konieczne.

II –  Wnioski w przedmiocie rozstrzygnięcia skargi

182    Ponieważ części pierwsza i druga zarzutu pierwszego, dotyczące odpowiednio klauzuli członkostwa i klauzuli wyłączności, zostały uznane za bezzasadne, należy oddalić skargę w zakresie, w jakim dotyczy ona art. 1 i 2 zaskarżonej decyzji.

183    Ponadto, ponieważ z powyższych rozważań wynika, że część trzecia pierwszego zarzutu skarżącego dotycząca krajowych ograniczeń terytorialnych jest zasadna, należy stwierdzić nieważność art. 3 decyzji w zakresie, w jakim dotyczy on skarżącego. W tym względzie należy zaznaczyć, iż przedstawione przez skarżącego żądanie stwierdzenia nieważności tego artykułu jest oczywiście niedopuszczalne w zakresie, w jakim dotyczy ono innych wymienionych w tym artykule organizacji zbiorowego zarządzania. W sytuacji gdy jeden z adresatów decyzji postanawia wnieść skargę o stwierdzenie jej nieważności, sąd Unii rozpatruje bowiem jedynie te elementy decyzji, które dotyczą tego adresata. Natomiast elementy decyzji, które dotyczą innych adresatów, nie stanowią przedmiotu sporu podlegającego rozstrzygnięciu przez ten sąd (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 14 września 1999 r. w sprawie C‑310/97 P Komisja przeciwko AssiDomän Kraft Products i in., Rec. s. I‑5363, pkt 53; wyrok Sądu z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie T‑304/02 Hoek Loos przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1887, pkt 59, 60).

184    W tym stanie rzeczy nie zachodzi potrzeba badania pozostałych zarzutów podniesionych przez skarżącego.

185    W konsekwencji należy również stwierdzić nieważność art. 4 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim odnosi się on do art. 3 tego aktu, i w zakresie, w jakim dotyczy on skarżącego.

 W przedmiocie kosztów

186    Zgodnie z art. 87 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron Sąd może postanowić, że koszty zostaną podzielone albo że każda ze stron pokryje swoje własne koszty.

187    Ponieważ skarga została częściowo uwzględniona, właściwa ocena okoliczności sprawy wymaga, by Komisja pokryła własne koszty i połowę kosztów poniesionych przez skarżącego, i aby w związku z tym ten ostatni pokrył połowę własnych kosztów. Co się tyczy kosztów związanych z postępowaniem w przedmiocie środka tymczasowego, skarżący i Komisja pokrywają własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (szósta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność art. 3 decyzji Komisji C(2008) 3435 wersja ostateczna z dnia 16 lipca 2008 r. dotyczącej postępowania przewidzianego w art. 81 [WE] oraz w art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/C2/38.698 – CISAC) w zakresie, w jakim dotyczy on Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto ry.

2)      Stwierdza się nieważność art. 4 decyzji Komisji C(2008) 3435 wersja ostateczna w zakresie, w jakim odnosi się on do art. 3 tego aktu, i w zakresie, w jakim dotyczy on Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto.

3)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

4)      Komisja Europejska pokrywa swe własne koszty, a także połowę kosztów poniesionych przez Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto.

5)      Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto pokrywa połowę własnych kosztów.

6)      Säveltäjäin Tekijänoikeustoimisto Teosto i Komisja pokrywają własne koszty związane z postępowaniem w przedmiocie środka tymczasowego.

Kanninen

Soldevila Fragoso

Van der Woude

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 12 kwietnia 2013 r.

Podpisy


Spis treści


Okoliczności powstania sporu i zaskarżona decyzja

I –  Postępowanie administracyjne

II –  Sporne klauzule wzoru umowy

III –  Właściwe rynki

IV –  Zastosowanie art. 81 ust. 1 WE i art. 53 ust. 1 porozumienia EOG

A –  Klauzule członkostwa, wyłączności i nieingerencji

B –  Uzgodniona praktyka dotycząca krajowych ograniczeń terytorialnych

V –  Sentencja zaskarżonej decyzji

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

I –  W przedmiocie zarzutu pierwszego dotyczącego błędnego zastosowania art. 81 ust. 1 WE

A –  W przedmiocie części pierwszej zarzutu pierwszego dotyczącej klauzuli członkostwa

B –  W przedmiocie drugiej części zarzutu pierwszego dotyczącej klauzuli wyłączności

C –  W przedmiocie trzeciej części zarzutu pierwszego dotyczącej ograniczeń terytorialnych

1.  Uwagi wstępne

2.  W przedmiocie dowodu istnienia uzgodnionej praktyki dotyczącej ograniczeń terytorialnych

a)  W przedmiocie wartości dowodowej dowodów przedstawionych przez Komisję w celu wykazania istnienia uzgodnionej praktyki w inny sposób niż na podstawie paralelizmu zachowań organizacji zbiorowego zarządzania

W przedmiocie rozmów na temat zakresu zawartych w umowach o wzajemnej reprezentacji upoważnień, jakie organizacje zbiorowego zarządzania prowadziły w ramach CISAC

W przedmiocie porozumienia z Santiago

W przedmiocie umowy z Sydney

W przedmiocie domniemanego powiązania historycznego między klauzulą wyłączności a krajowymi ograniczeniami terytorialnymi

Wnioski dotyczące dowodów dostarczonych przez Komisję

b)  W przedmiocie wiarygodności wyjaśnień dotyczących kwestii paralelizmu zachowań organizacji zbiorowego zarządzania, innych niż istnienie uzgodnionej praktyki

Uwagi wstępne

W przedmiocie nieodzowności obecności na miejscu do zapewnienia skutecznego przeciwdziałania nielegalnemu korzystaniu z utworów muzycznych

–  W przedmiocie modelu NCB

–  W przedmiocie umów Simulcasting i Webcasting

–  W przedmiocie porozumienia z Santiago

–  W przedmiocie wspólnego przedsiębiorstwa Celas, udzielania licencji bezpośrednich i inicjatywy wydawców

–  W przedmiocie dokumentu zatytułowanego „Cross border collective management of online rights in Europe”

c)  Wnioski w przedmiocie dowodu istnienia uzgodnionej praktyki dotyczącej krajowych ograniczeń terytorialnych

II –  Wnioski w przedmiocie rozstrzygnięcia skargi

W przedmiocie kosztów


* Język postępowania: fiński.