Υπόθεση C‑35/11

Test Claimants in the FII Group Litigation

κατά

Commissioners of Inland Revenue
και
The Commissioners for Her Majesty's Revenue & Customs

[αίτηση του High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division,
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]

«Άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ — Διανομή μερισμάτων — Φόρος εταιριών — Υπόθεση C-446/04 — Test Claimants in the FII Group Litigation — Ερμηνεία της αποφάσεως — Αποτροπή της διπλής οικονομικής φορολογίας — Ισοδυναμία των μεθόδων απαλλαγής και συμψηφισμού — Έννοιες “φορολογικός συντελεστής” και “διαφορά στη φορολογική μεταχείριση” — Μερίσματα προερχόμενα από τρίτες χώρες»

Περίληψη — Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 13ης Νοεμβρίου 2012

1.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων — Φορολογική νομοθεσία — Φόρος εταιριών — Απαλλαγή των μερισμάτων ημεδαπής προελεύσεως — Φορολόγηση των μερισμάτων αλλοδαπής προελεύσεως με συμψηφισμό του φόρου που όντως καταβλήθηκε από τη διανέμουσα μερίσματα εταιρία στο κράτος μέλος της εγκαταστάσεώς της — Πραγματικό επίπεδο φορολογήσεως των κερδών των εταιριών κατά κανόνα χαμηλότερο του υπολογιζομένου βάσει του ονομαστικού φορολογικού συντελεστή — Δεν επιτρέπεται — Δικαιολογία — Ανάγκη διασφαλίσεως της συνοχής του φορολογικού συστήματος — Δεν υφίσταται

(Άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ)

2.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων — Φορολογική νομοθεσία — Φόρος εταιριών — Συμψηφισμός με τον προκαταβλητέο φόρο που οφείλει ημεδαπή εταιρία, η οποία λαμβάνει μερίσματα ημεδαπής προελεύσεως, του ποσού του εν λόγω φόρου που κατέβαλε η διανέμουσα τα μερίσματα εταιρία — Ημεδαπή εταιρία που λαμβάνει μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως δεν μπορεί να αφαιρέσει τον αναλογούντα στα διανεμόμενα κέρδη φόρο που έχει καταβάλει η διανέμουσα τα μερίσματα εταιρία στο κράτος της εγκαταστάσεώς της — Φόρος που καταβάλλεται στην αλλοδαπή από θυγατρική — Προκαταβολή φόρου από την ημεδαπή μητρική εταιρία — Δεν επιτρέπεται

(Άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ)

3.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων — Φορολογική νομοθεσία — Φόρος εταιριών — Απαλλαγή των ημεδαπών εταιριών που διανέμουν στους μετόχους τους κέρδη προερχόμενα από μερίσματα ημεδαπής προελεύσεως από την υποχρέωση προκαταβολής του φόρου εταιριών — Δυνατότητα των ημεδαπών εταιριών που διανέμουν στους μετόχους τους κέρδη προερχόμενα από μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως να υπαχθούν σε σύστημα στο πλαίσιο του οποίου δικαιούνται επιστροφής του φόρου εταιριών που προκατέβαλαν — Υποχρέωση προκαταβολής του εν λόγω φόρου και εν συνεχεία υποβολή αιτήματος επιστροφής του — Δεν παρέχεται δικαίωμα πιστώσεως φόρου για τους μετόχους των εν λόγω εταιριών — Φόρος που καταβάλλεται στην αλλοδαπή από θυγατρική  — Προκαταβολή φόρου από την ημεδαπή μητρική εταιρία — Δεν επιτρέπεται

(Άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ)

4.        Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Άμεσο αποτέλεσμα — Εθνικοί φόροι ασύμβατοι προς το δίκαιο της Ένωσης — Υποχρέωση επιστροφής

5.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων — Πεδίο εφαρμογής — Φορολογική νομοθεσία — Φόρος εταιριών — Φορολόγηση των μερισμάτων — Φορολογική μεταχείριση μερισμάτων που διανέμει εταιρία εγκατεστημένη σε τρίτη χώρα — Μεταχείριση η οποία δεν εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η μητρική εταιρία ασκεί ουσιώδη επιρροή στη διανέμουσα τα μερίσματα εταιρία — Ανεφάρμοστο των διατάξεων που διέπουν την ελευθερία εγκαταστάσεως — Εφαρμογή των διατάξεων που διέπουν την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων

(Άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ)

6.        Ελευθερία εγκαταστάσεως — Φορολογική νομοθεσία — Φόρος εταιριών — Εθνική ρύθμιση η οποία δεν επιτρέπει στις ημεδαπές εταιρίες να μεταφέρουν τον επιπλέον προκαταβληθέντα φόρο στις αλλοδαπές θυγατρικές τους σε περίπτωση που αυτές δεν υπέχουν φορολογική υποχρέωση στο εν λόγω κράτος — Επιτρέπεται

(Άρθρο 49 ΣΛΕΕ)

1.        Τα άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ έχουν την έννοια ότι αντιβαίνει σ’ αυτά ρύθμιση κράτους μέλους εφαρμόζουσα τη μέθοδο της απαλλαγής στα μερίσματα ημεδαπής προελεύσεως και τη μέθοδο του συμψηφισμού στα μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως, εφόσον αποδεικνύεται, αφενός, ότι η πίστωση φόρου προς όφελος της δικαιούχου των μερισμάτων εταιρίας στο πλαίσιο της μεθόδου του συμψηφισμού αντιστοιχεί στο ποσό του φόρου που όντως καταβλήθηκε επί των κερδών που διανεμήθηκαν ως μερίσματα και, αφετέρου, ότι το πραγματικό επίπεδο φορολογήσεως των κερδών των εταιριών στο οικείο κράτος μέλος είναι κατά κανόνα χαμηλότερο του υπολογιζομένου βάσει του ισχύοντος ονομαστικού φορολογικού συντελεστή.

Πράγματι, στην περίπτωση διανομής μερισμάτων ημεδαπής προελεύσεως, τα μερίσματα αυτά απαλλάσσονται του φόρου εταιριών που βαρύνει τη δικαιούχο εταιρία, ανεξαρτήτως του φόρου που κατέβαλε η διανέμουσα μερίσματα εταιρία, δηλαδή και όταν η εταιρία αυτή, λόγω φορολογικών ελαφρύνσεων που δικαιούται, δεν οφείλει φόρο ή καταβάλλει φόρο εταιριών με συντελεστή χαμηλότερο από τον ισχύοντα ονομαστικό συντελεστή. Αντιθέτως, η εφαρμογή της μεθόδου του συμψηφισμού στα μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως επάγεται πρόσθετη φορολογική επιβάρυνση της ημεδαπής δικαιούχου εταιρίας, εάν το πραγματικό επίπεδο φορολογήσεως των κερδών της διανέμουσας μερίσματα εταιρίας είναι χαμηλότερο του προκύπτοντος βάσει του ονομαστικού φορολογικού συντελεστή που ισχύει για τα κέρδη της ημεδαπής δικαιούχου των μερισμάτων εταιρίας. Σε αντίθεση προς τη μέθοδο της απαλλαγής, η μέθοδος του συμψηφισμού δεν παρέχει, συνεπώς, τη δυνατότητα μεταφοράς στη μέτοχο εταιρία του οφέλους που προκύπτει από τυχόν μειώσεις σε προγενέστερο στάδιο του φόρου εταιριών που όφειλε η διανέμουσα τα μερίσματα εταιρία. Κατά συνέπεια, η ισοδυναμία μεταξύ της φορολογικής απαλλαγής των μερισμάτων που διανέμει μια ημεδαπή εταιρία και της εφαρμογής της μεθόδου του συμψηφισμού στα μερίσματα που διανέμει μια αλλοδαπή εταιρία, η οποία λαμβάνει υπόψη το πραγματικό επίπεδο φορολογήσεως των κερδών στο κράτος προελεύσεως διακυβεύεται, εάν τα κέρδη της ημεδαπής εταιρίας που διανέμει μερίσματα υπόκεινται σε χαμηλότερη φορολόγηση στο κράτος μέλος της εγκαταστάσεώς της από την υπολογιζόμενη βάσει του εκεί ισχύοντος ονομαστικού φορολογικού συντελεστή.

Μια τέτοια ρύθμιση δεν δικαιολογείται από την ανάγκη διασφαλίσεως της συνοχής του εθνικού φορολογικού συστήματος. Πράγματι, καίτοι η εφαρμογή της μεθόδου του συμψηφισμού στα μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως και της μεθόδου της απαλλαγής στα μερίσματα ημεδαπής προελεύσεως μπορεί να έχει ως δικαιολογητική βάση την αποτροπή της διπλής οικονομικής φορολογήσεως των διανεμομένων κερδών, δεν είναι εντούτοις αναγκαίο, για τη διατήρηση της συνοχής του επίμαχου φορολογικού συστήματος, να λαμβάνεται υπόψη, αφενός, το πραγματικό επίπεδο φορολογήσεως των διανεμομένων κερδών για τον υπολογισμό του φορολογικού πλεονεκτήματος στο πλαίσιο εφαρμογής της μεθόδου του συμψηφισμού και, αφετέρου, μόνον ο ονομαστικός φορολογικός συντελεστής που ισχύει για τα διανεμόμενα κέρδη στο πλαίσιο της μεθόδου της απαλλαγής. Εθνική ρύθμιση λαμβάνουσα ιδίως υπόψη, και στο πλαίσιο της μεθόδου του συμψηφισμού που εφαρμόζεται στα μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως, τον ονομαστικό φορολογικό συντελεστή βάσει του οποίου φορολογήθηκαν τα κέρδη που διανεμήθηκαν ως μερίσματα είναι πρόσφορη για την αποτροπή της διπλής οικονομικής φορολογήσεως των διανεμομένων κερδών και για τη διασφάλιση της εσωτερικής συνοχής του φορολογικού συστήματος, συνιστώντας παράλληλα ένα λιγότερο παρεμβατικό μέτρο στην ελευθερία εγκαταστάσεως και στην ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων.

(βλ. σκέψεις 46-48, 60-62, 65, διατακτ. 1)

2.        Στα άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ αντιβαίνει ρύθμιση κράτους μέλους δυνάμει της οποίας η ημεδαπή εταιρία που λαμβάνει μερίσματα από άλλη ημεδαπή εταιρία μπορεί να αφαιρεί, από τον προκαταβλητέο φόρο εταιριών που οφείλει, τον αντίστοιχο φόρο που έχει προκαταβάλει η δεύτερη εταιρία, ενώ, στην περίπτωση ημεδαπής εταιρίας που λαμβάνει μερίσματα από αλλοδαπή εταιρία, δεν επιτρέπεται τέτοια έκπτωση του αναλογούντος στα διανεμόμενα κέρδη φόρου που έχει καταβληθεί σε άλλο κράτος μέλος, και όταν:

- ο καταβλητέος στην αλλοδαπή φόρος εταιριών ο οποίος βαρύνει τα κέρδη που διανέμονται ως μερίσματα δεν καταβλήθηκε ή δεν καταβλήθηκε στο σύνολό του από την αλλοδαπή εταιρία η οποία καταβάλλει τα εν λόγω μερίσματα στην ημεδαπή εταιρία, αλλά από την εγκατεστημένη σε ορισμένο κράτος μέλος άμεσα ή έμμεσα θυγατρική της πρώτης εταιρίας,

- ο προκαταβλητέος φόρος εταιριών δεν καταβλήθηκε από την ημεδαπή εταιρία που λαμβάνει τα μερίσματα αλλοδαπής εταιρίας, αλλά από την ημεδαπή μητρική εταιρία της στο πλαίσιο του συστήματος φορολογίας των ομίλων εταιριών.

(βλ. σκέψεις 67, 82, διατακτ. 2)

3.        Στα άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 63 ΣΛΕΕ αντιβαίνει ρύθμιση κράτους μέλους η οποία, ενώ απαλλάσσει από την υποχρέωση προκαταβολής φόρου εταιριών τις ημεδαπές εταιρίες που διανέμουν στους μετόχους τους κέρδη προερχόμενα από ληφθέντα μερίσματα ημεδαπής προελεύσεως, παρέχει στις ημεδαπές εταιρίες που διανέμουν στους μετόχους τους κέρδη προερχόμενα από ληφθέντα μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως τη δυνατότητα να υπαχθούν σε σύστημα στο πλαίσιο του οποίου δικαιούνται επιστροφής του φόρου εταιριών που προκατέβαλαν, αλλά, αφενός, υποχρεώνει τις εταιρίες αυτές να προκαταβάλουν τον εν λόγω φόρο και να ζητήσουν εν συνεχεία την επιστροφή του και, αφετέρου, δεν προβλέπει δικαίωμα πιστώσεως φόρου για τους μετόχους τους, ενώ αυτοί θα είχαν τέτοιο δικαίωμα σε περίπτωση διανομής, από ημεδαπή εταιρία βάσει μερισμάτων ημεδαπής προελεύσεως. Μια τέτοια ρύθμιση αντιβαίνει σ’ αυτές τις διατάξεις της Συνθήκης και όταν:

- ο καταβλητέος στην αλλοδαπή φόρος εταιριών ο οποίος βαρύνει τα κέρδη που διανέμονται ως μερίσματα δεν καταβλήθηκε ή δεν καταβλήθηκε στο σύνολό του από την αλλοδαπή εταιρία η οποία καταβάλλει τα εν λόγω μερίσματα στην ημεδαπή εταιρία, αλλά από την εγκατεστημένη σε ορισμένο κράτος μέλος άμεσα ή έμμεσα θυγατρική της πρώτης εταιρίας,

- ο προκαταβλητέος φόρος εταιριών δεν καταβλήθηκε από την ημεδαπή εταιρία που λαμβάνει τα μερίσματα αλλοδαπής εταιρίας, αλλά από την ημεδαπή μητρική εταιρία της στο πλαίσιο του συστήματος φορολογίας των ομίλων εταιριών.

(βλ. σκέψεις 67, 82, διατακτ. 2)

4.        Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι η εγκατεστημένη σε ορισμένο κράτος μέλος μητρική εταιρία, η οποία, στο πλαίσιο συστήματος φορολογίας των ομίλων εταιριών, υποχρεώθηκε, κατά παράβαση των κανόνων δικαίου της Ένωσης, να καταβάλει τον προκαταβλητέο φόρο εταιριών επί των κερδών που προέρχονταν από μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως, μπορεί να ασκήσει αγωγή με αίτημα την επιστροφή του αχρεωστήτως καταβληθέντος φόρου, στο μέτρο που ο φόρος αυτός υπερβαίνει τον πρόσθετο φόρο εταιριών που το οικείο κράτος μέλος δικαιούνταν να επιβάλει προκειμένου να αντισταθμίσει τον χαμηλότερο ονομαστικό φορολογικό συντελεστή βάσει του οποίου φορολογήθηκαν τα κέρδη που διανεμήθηκαν ως μερίσματα αλλοδαπής προελεύσεως σε σχέση με τον ονομαστικό φορολογικό συντελεστή που ίσχυε για τα κέρδη της ημεδαπής μητρικής εταιρίας.

Πράγματι, το δικαίωμα επιστροφής φόρων τους οποίους εισέπραξε κράτος μέλος κατά παράβαση του δικαίου της Ένωσης αποτελεί συνέπεια και συμπλήρωμα των απονεμομένων στους ιδιώτες δικαιωμάτων βάσει των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης περί απαγορεύσεως τέτοιων φόρων. Συνεπώς, το κράτος μέλος υποχρεούται, καταρχήν, να επιστρέψει τις φορολογικές επιβαρύνσεις που εισπράχθηκαν κατά παράβαση του δικαίου της Ένωσης.

(βλ. σκέψεις 84, 87, διατακτ. 3)

5.        Το δίκαιο της Ένωσης έχει την έννοια ότι η εγκατεστημένη σε ορισμένο κράτος μέλος εταιρία, της οποίας το ποσοστό συμμετοχής σε εταιρία εγκατεστημένη σε τρίτη χώρα της παρέχει αναμφισβητήτως τη δυνατότητα να επηρεάζει τις αποφάσεις της εν λόγω δεύτερης εταιρίας και να καθορίζει τις δραστηριότητές της, μπορεί να επικαλεστεί το άρθρο 63 ΣΛΕΕ προκειμένου να αμφισβητήσει τη συμβατότητα προς τη διάταξη αυτή ρυθμίσεως του εν λόγω κράτους μέλους σχετικά με τη φορολογική μεταχείριση μερισμάτων προερχομένων από την ανωτέρω τρίτη χώρα, η οποία δεν εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η μητρική εταιρία ασκεί ουσιώδη επιρροή στη διανέμουσα τα μερίσματα εταιρία.

Αντιθέτως, καθόσον το κεφάλαιο της Συνθήκης περί ελευθερίας εγκαταστάσεως δεν περιέχει καμία διάταξη που να επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής των διατάξεών της σε καταστάσεις σχετικές με την εγκατάσταση μιας εταιρίας ενός κράτους μέλους σε τρίτη χώρα ή μιας εταιρίας τρίτης χώρας σε ορισμένο κράτος μέλος, μια ρύθμιση έχουσα ως αντικείμενο τη φορολογική μεταχείριση μερισμάτων προερχομένων από τρίτες χώρες δεν μπορεί να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 49 ΣΛΕΕ.

Επίσης, όταν από το αντικείμενο μιας τέτοιας εθνικής ρυθμίσεως προκύπτει ότι αυτή εφαρμόζεται μόνο στην περίπτωση εταιρικών συμμετοχών που παρέχουν τη δυνατότητα ασκήσεως αναμφισβήτητης επιρροής στις αποφάσεις της οικείας εταιρίας και καθορισμού των δραστηριοτήτων της, δεν μπορεί να γίνει επίκληση ούτε του άρθρου 49 ΣΛΕΕ ούτε του άρθρου 63 ΣΛΕΕ. Αντιθέτως, μια εθνική ρύθμιση που αφορά τη φορολογική μεταχείριση μερισμάτων προερχομένων από τρίτη χώρα, η οποία δεν εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η μητρική εταιρία ασκεί ουσιώδη επιρροή στη διανέμουσα τα μερίσματα εταιρία, πρέπει να εξεταστεί βάσει του άρθρου 63 ΣΛΕΕ.

(βλ. σκέψεις 97-99, 104, διατακτ. 4)

6.        Στο άρθρο 49 ΣΛΕΕ δεν αντιβαίνει ρύθμιση κράτους μέλους η οποία επιτρέπει στις ημεδαπές εταιρίες να μεταφέρουν στις ημεδαπές θυγατρικές τους το ποσό του προκαταβληθέντος φόρου εταιριών, το οποίο δεν μπορεί να συμψηφιστεί με τον φόρο εταιριών που οφείλουν για συγκεκριμένη χρήση ή για προηγούμενες ή μεταγενέστερες χρήσεις, προκειμένου οι θυγατρικές αυτές να το συμψηφίσουν με τον φόρο εταιριών που οφείλουν, αλλά δεν επιτρέπει στις ημεδαπές εταιρίες να μεταφέρουν το ποσό αυτό στις αλλοδαπές θυγατρικές τους σε περίπτωση που αυτές δεν υπέχουν φορολογική υποχρέωση στο εν λόγω κράτος μέλος.

Πράγματι, το δικαίωμα μεταβιβάσεως του επιπλέον προκαταβληθέντος φόρου εταιριών σε θυγατρικές διασφαλίζει ότι ένας όμιλος εταιριών που φορολογούνται σε ορισμένο κράτος μέλος δεν καταβάλλει, για τον λόγο και μόνον ότι υφίσταται υποχρέωση προκαταβολής φόρου εταιριών, περισσότερους φόρους από τη συνολική φορολογική υποχρέωση που υπέχει στο εν λόγω κράτος μέλος. Η επέκταση του δικαιώματος αυτού σε αλλοδαπές εταιρίες που δεν φορολογούνται στο εν λόγω κράτος μέλος θα στερούσε από το κράτος αυτό το δικαίωμα πρόσθετης φορολογήσεως των μερισμάτων αλλοδαπής προελεύσεως, τα οποία καταβάλλονται από κέρδη φορολογηθέντα βάσει χαμηλότερου ονομαστικού φορολογικού συντελεστή από τον ισχύοντα στο συγκεκριμένο κράτος μέλος και θα έθιγε, ως εκ τούτου, την ισόρροπη κατανομή των φορολογικών αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών.

(βλ. σκέψεις 106, 110, 111, διατακτ. 5)