Language of document : ECLI:EU:C:2006:558

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

PHILIPPE’A LÉGERA

przedstawiona w dniu 14 września 2006 r.(1)

Sprawa C‑321/03

Dyson Ltd

przeciwko

Registrar of Trade Marks

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division (Zjednoczone Królestwo)]

Znak towarowy – Pierwsza dyrektywa 89/104/EWG – Artykuł 2 – Oznaczenie, które może tworzyć znak towarowy – Artykuł 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie – Bezwzględna podstawa odmowy rejestracji – Właściwości funkcjonalne towaru – Wyłączenie





1.        Czy widoczne właściwości funkcjonalne towaru mogą stanowić znak towarowy w świetle pierwszej dyrektywy Rady 89/104/EWG(2), a jeśli tak, to w jakich warunkach?

2.        Takie jest zasadniczo znaczenie pytań postawionych przez High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division (Zjednoczone Królestwo) w ramach sporu pomiędzy spółką Dyson Ltd (zwaną dalej „Dyson” lub „wnioskodawcą”) a Registrar of Trade Marks w sprawie rejestracji jako znaku towarowego zintegrowanego przezroczystego pojemnika na kurz w odkurzaczach Dyson.

I –    Ramy prawne

A –    Uregulowania międzynarodowe

3.        Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (zwane dalej „porozumieniem TRIPS”), stanowiące załącznik 1 C do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu z dnia 15 kwietnia 1994 r., zostało zawarte w imieniu Wspólnoty Europejskiej w dziedzinach wchodzących w zakres jej kompetencji decyzją Rady 94/800/WE z dnia 22 grudnia 1994 r.(3).

4.        Artykuł 7 porozumienia TRIPS stanowi:

„Ochrona oraz dochodzenie i egzekwowanie praw własności intelektualnej powinny przyczynić się do promocji innowacji technicznych oraz do transferu i upowszechniania technologii, ze wzajemną korzyścią dla producentów i użytkowników wiedzy technicznej, w sposób sprzyjający osiągnięciu dobrobytu społecznego i gospodarczego oraz zrównoważeniu praw i obowiązków”.

B –    Uregulowania wspólnotowe

5.        Rada przyjęła dyrektywę w celu wyeliminowania występujących w ustawodawstwach państw członkowskich różnic, które mogą przeszkadzać w swobodnym przepływie towarów i swobodzie świadczenia usług oraz zakłócać konkurencję w ramach wspólnego rynku(4). Dyrektywa ogranicza proces zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich jedynie do tych przepisów prawa krajowego, które w sposób najbardziej bezpośredni oddziałują na funkcjonowanie rynku wewnętrznego(5). Wśród przepisów tych znalazły się przepisy określające warunki zarejestrowania znaku towarowego(6), a także przepisy zapewniające ochronę udzielaną prawidłowo zarejestrowanemu znakowi towarowemu(7).

6.        Artykuł 2 dyrektywy w następujący sposób definiuje oznaczenia, które mogą tworzyć znak towarowy:

„Znak towarowy może składać się z jakiegokolwiek oznaczenia, które można przedstawić w formie graficznej, w szczególności z wyrazów, łącznie z nazwiskami, rysunków, liter, cyfr, kształtu towarów lub ich opakowań, pod warunkiem że oznaczenia takie umożliwiają odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw”.

7.        Artykuł 3 dyrektywy wymienia podstawy odmowy lub stwierdzenia nieważności rejestracji. Ustęp 1 tego artykułu stanowi:

„Nie są rejestrowane, a za nieważne uznaje się już zarejestrowane:

a)      oznaczenia, które nie mogą stanowić znaku towarowego;

b)      znaki towarowe, które pozbawione są jakiegokolwiek odróżniającego charakteru;

c)      znaki towarowe, które składają się wyłącznie z oznaczeń lub wskazówek mogących służyć w obrocie do oznaczania rodzaju, jakości, ilości, przeznaczenia, wartości, pochodzenia geograficznego lub czasu produkcji towaru lub świadczenia usługi, lub innych właściwości towarów lub usług;

d)      znaki towarowe, które składają się wyłącznie z oznaczeń lub wskazówek, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych;

e)      oznaczenia, które składają się wyłącznie z

–      kształtu wynikającego z charakteru samych towarów, lub

–      kształtu towaru niezbędnego do uzyskania efektu technicznego, lub

–      kształtu zwiększającego znacznie wartość towaru;

[...]”.

8.        Z art. 3 ust. 3 dyrektywy wynika, że nie można odmówić rejestracji znaku towarowego ani stwierdzać jego nieważności zgodnie z ust. 1 lit. b), c) lub d), jeżeli przed datą złożenia wniosku o rejestrację i w następstwie jego używania znak ten uzyskał charakter odróżniający.

9.        W art. 5 dyrektywa określa uprawnienia właściciela znaku towarowego wynikające z rejestracji znaku towarowego. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu:

„Zarejestrowany znak towarowy przyznaje właścicielowi wyłączne prawa do tego znaku. Właściciel jest uprawniony do zakazania wszelkim stronom trzecim, które nie posiadają jego zgody, używania w obrocie handlowym:

a)      oznaczenia identycznego ze znakiem towarowym dla towarów lub usług identycznych z tymi, dla których znak towarowy jest zarejestrowany;

b)      oznaczenia, w przypadku którego z powodu jego identyczności lub podobieństwa do znaku towarowego oraz identyczności lub podobieństwa towarów lub usług, których dotyczy znak towarowy i to oznaczenie, istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd wśród opinii publicznej, które obejmuje prawdopodobieństwo skojarzenia oznaczenia ze znakiem towarowym”.

C –    Przepisy krajowe

10.      Ustawa o znakach towarowych (Trade Marks Act) z 1994 r. (zwana dalej „ustawą z 1994 r.”), która przenosi uregulowania dyrektywy do prawa angielskiego, definiuje w sekcji 1 ust. 1 „znak towarowy” jako „oznaczenie, które można przedstawić w formie graficznej i które umożliwia odróżnianie towarów i usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innych przedsiębiorstw”. Zgodnie z tym samym przepisem „znak towarowy może się składać w szczególności z wyrazów, łącznie z nazwiskami, rysunków, liter, cyfr, kształtu towaru lub jego opakowania”.

11.      Przesłanki odmowy rejestracji znaku towarowego zostały określone w sekcji 3 ustawy z 1994 r. w następujący sposób:

„1. Nie są rejestrowane:

a)      oznaczenia, które nie spełniają wymogów ustanowionych w sekcji 1 ust. 1;

b)      znaki towarowe, które pozbawione są jakiegokolwiek charakteru odróżniającego;

c)      znaki towarowe, które składają się wyłącznie z oznaczeń lub wskazówek mogących służyć w obrocie do oznaczania rodzaju, jakości, ilości, przeznaczenia, wartości, pochodzenia geograficznego lub czasu produkcji towaru lub świadczenia usługi, lub innych właściwości towarów lub usług;

d)      znaki towarowe, które składają się wyłącznie z oznaczeń lub wskazówek, które weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych;

Nie można odmówić rejestracji znaku towarowego pkt b), c) lub d), jeżeli przed datą złożenia wniosku o rejestrację i w następstwie jego używania znak ten uzyskał charakter odróżniający.

[...]”.

II – Stan faktyczny i postępowanie przed sądem krajowym

12.      Od 1993 r. Dyson produkuje i sprzedaje Dual Cyklone, odkurzacz bez worka posiadający zintegrowany przezroczysty pojemnik na śmieci i kurz.

13.      W dniu 10 grudnia 1996 r. spółka Notetry Ltd(8) złożyła wniosek o rejestrację na podstawie ustawy z 1994 r. Formularz złożonego wniosku zawierał następujące rysunki i opisy:

Image not found

„Na znak towarowy składa się przezroczysty zbiornik lub pojemnik stanowiący część zewnętrznej powierzchni odkurzacza, taki jak przedstawiony na rysunku”.

Image not found

„Na znak towarowy składa się przezroczysty zbiornik lub pojemnik stanowiący część zewnętrznej powierzchni odkurzacza, taki jak przedstawiony na rysunku”.

14.      Wniosek o rejestrację dotyczył produktów zaliczanych do klasy 9 porozumienia nicejskiego(9) i odpowiadających następującemu opisowi:

„urządzenia do czyszczenia, polerowania i namydlania podłóg i dywanów; odkurzacze; środki namydlające do dywanów; urządzenia polerujące do podłóg; części i akcesoria do wszystkich wyżej wymienionych towarów”.

15.      Decyzją z dnia 23 lipca 2002 r. ekspert (Registrar of Trade Marks) oddalił wniosek na tej podstawie, że przedmiotowe oznaczenie pozbawione było cech odróżniających w rozumieniu sekcji 3 ust. 1 lit. b) ustawy z 1994 r. Wskazał on również, że przezroczysty zbiornik służy ostatecznie do oznaczenia rodzaju i przeznaczenia produktu, co stanowi bezwzględną przesłankę odmowy rejestracji zgodnie sekcją 3 ust. 1 lit. c) cytowanej ustawy.

16.      Dyson odwołała się od tej decyzji do High Court of Justice w dniu 16 sierpnia 1994 r.

III – Pytania prejudycjalne

17.      W postanowieniu odsyłającym(10) High Court of Justice przede wszystkim zwrócił uwagę, że znaki towarowe będące przedmiotem wniosku o rejestrację są pozbawione charakteru odróżniającego w rozumieniu sekcji 3 ust. 1 akapit pierwszy lit. b) ustawy z 1994 r.(11).

18.      Jednocześnie stwierdził, że wskazane znaki towarowe mają charakter opisu właściwości produktów w rozumieniu sekcji 3 ust. 1 akapit pierwszy lit. c) cytowanej ustawy(12) i nie pozwalają konsumentowi zidentyfikować handlowego pochodzenia produktu.

19.      Poza tym High Court of Justice podkreślił, że wniosek o rejestrację podlegał oddaleniu także z powodu monopolu, który stworzyłaby rejestracja znaku towarowego dla materiału, który winien, zdaniem High Court of Justice, pozostać do dyspozycji wszystkich producentów odkurzaczy bez worka.

20.      Następnie sąd krajowy(13) rozważał, czy w czasie składania wniosku o rejestrację, to jest w 1996 r., przedmiotowe znaki towarowe nie uzyskały charakteru odróżniającego w następstwie ich używania, zgodnie z sekcją 3 ust. 1 akapit drugi ustawy z 1994 r.(14).

21.      W oparciu o zeznania złożone przed ekspertem High Court of Justice stwierdził przede wszystkim, że w 1996 r., w czasie, gdy Dyson posiadała faktyczny monopol na rynku, konsumenci kojarzyli przezroczysty zbiornik z odkurzaczem bez worka. Zauważył on następnie, iż to dzięki reklamie i wobec braku konkurencyjnego produktu na rynku konsumenci byli poinformowani, że chodzi o odkurzacz produkowany przez Dyson. Sąd krajowy zwrócił natomiast uwagę, iż w tym czasie przedsiębiorstwo w żaden aktywny sposób nie promowało tegoż przezroczystego zbiornika jako znaku towarowego.

22.      Sąd krajowy zastanawia się więc, czy w świetle orzeczenia Trybunału w sprawie Philips(15), jeżeli konsument kojarzy oznaczenie z jednym tylko producentem posiadającym taki monopol, to monopol ten wystarczy, aby oznaczenie nabrało charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy. Biorąc powyższe pod uwagę, High Court of Justice zastanawia się, czy nie jest konieczna aktywna promocja oznaczenia jako znaku towarowego.

23.      Według sądu krajowego kwestia ta nabiera szczególnej wagi, ponieważ przyznanie prawa do omawianego znaku towarowego daje wnioskodawcy wyłączne prawo używania przezroczystego plastiku jako wskazówki handlowego pochodzenia produktu także w czasie, gdy wnioskodawca nie będzie już jedynym producentem odkurzaczy bez worka.

24.      Biorąc powyższe pod uwagę, High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division postanowił zawiesić postępowanie i przedstawić Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

„1)      W przypadku gdy zgłaszający używa oznaczenia (innego niż kształt) stanowiącego właściwość funkcjonalną składającą się na wygląd nowego rodzaju towaru i do daty złożenia zgłoszenia znaku towarowego posiadał faktyczny monopol na tego rodzaju towary, czy do uzyskania charakteru odróżniającego w rozumieniu art. 3 ust. 3 [dyrektywy] wystarczy, by znaczna część zainteresowanego kręgu odbiorców była skłonna w dacie zgłoszenia kojarzyć towary z rozpatrywanym oznaczeniem tylko ze zgłaszającym i z żadnym innym wytwórcą?

2)      Jeśli nie jest to wystarczające, jakie dodatkowe wymogi należy spełnić, by oznaczenie mogło uzyskać charakter odróżniający, a w szczególności czy konieczne jest, by osoba, która używała oznaczenia, promowała go jako znak towarowy?”.

IV – Analiza

A –    Stanowiska stron

25.      W pierwszym rzędzie wnioskodawca podkreśla, że w oznaczeniach, których dotyczył wniosek o rejestrację, nie chodziło o kształt, a tylko o przezroczysty pojemnik w ścisłym tego wyrażenia znaczeniu. Wskazuje również, że wniosek nie dotyczył koloru, ale braku koloru, czyli przejrzystości. To ona pozwoli konsumentowi na stwierdzenie, jaka ilość brudów i kurzu zebrała się w zbiorniku i czy zbiornik się już napełnił. Według Dyson rezultat ten można uzyskać za pomocą innych środków technicznych takich jak montaż okienka lub wskaźnika świetlnego na powierzchni odkurzacza.

26.      Wnioskodawca uważa także, że oznaczenie nie musi być przedmiotem promocji jako znak towarowy, aby uzyskać charakter odróżniający w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy. Wystarcza, według Dyson, aby znacząca część danego kręgu odbiorców w momencie złożenia wniosku o rejestrację kojarzyła przedmiotowy produkt z wnioskodawcą, a nie z jakimkolwiek innym producentem. Takie wnioski płyną nie tylko z treści i celów dyrektywy, ale także z wyroku Trybunału w sprawie Cour Windsurfing Chiemsee(16).

27.      Jednocześnie wnioskodawca precyzuje właściwości, które jego zdaniem wystarczają, by uznać, że oznaczenie ma charakter odróżniający w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy. Są trzy takie cechy. Oznaczenie powinno odróżniać się od produktów, dla których dokonuje się rejestracji. Wyróżniający charakter oznaczenia powinien pozwolić istotnej części danego kręgu odbiorców skojarzyć przedmiotowe produkty z przedsiębiorstwem. Wreszcie, to powiązanie z przedsiębiorstwem powinno się następnie utrzymać po utracie pozycji faktycznego monopolisty i po ukazaniu się nowych producentów na rynku.

28.      Natomiast interwenienci: rząd Zjednoczonego Królestwa i Komisja Wspólnot Europejskich uważają wręcz przeciwnie, że oznaczenie musi być używane jako znak towarowy, aby uzyskać charakter odróżniający w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy.

29.      Opierają się oni zwłaszcza na analizie przyjętej przez Trybunał w wymienianym wcześniej wyroku w sprawie Philips, zgodnie z którą „identyfikacja produktu przez zainteresowanych odbiorców jako pochodzącego z określonego przedsiębiorstwa powinna się dokonywać w wyniku korzystania ze znaku towarowego jako znaku towarowego, a więc dzięki naturze znaku i w efekcie jej oddziaływania, które sprawiają, że nadaje się on do odróżniania konkretnego towaru od towarów innych przedsiębiorstw”(17).

30.      Zdaniem zarówno rządu Zjednoczonego Królestwa, jak i Komisji, celem tego wymogu jest uniemożliwienie monopolistycznemu dostawcy zapobieżenia wprowadzeniu na rynek produktów o identycznych właściwościach funkcjonalnych tylko z tego powodu, że jego produkty znalazły się na rynku w czasie, gdy tylko on stosował daną technikę.

31.      Niemniej jednak, w odróżnieniu od rządu Zjednoczonego Królestwa, Komisja uważa, że najpierw należałoby się zastanowić, czy przedmiotowe oznaczenia mogą rzeczywiście stanowić znak towarowy, biorąc pod uwagę treść art. 2 dyrektywy(18).

32.      Komisja stawia przede wszystkim pytanie, czy oznaczenia będące przedmiotem niniejszego sporu stanowią „oznaczenia” w rozumieniu tego przepisu. W zgłoszeniu chodzi o zarejestrowanie koncepcji przezroczystego pojemnika do odkurzacza niezależnie od jego kształtu. Skoro koncepcja nie jest postrzegalna żadnym z pięciu zmysłów i może się odwoływać wyłącznie do wyobraźni, nie może stanowić zdaniem Komisji oznaczenia(19).

33.      Komisja uważa, że w przeciwnym razie logika art. 3 ust. 1 lit. e) dyrektywy skazana byłaby na niepowodzenie.

34.      W każdym razie Komisja jest zdania, że wyobrażenie graficzne oznaczeń zgłoszonych przez Dyson do rejestracji nie spełnia wymogów wyobrażenia graficznego, które powinno być „jasne, precyzyjne, zupełne samo w sobie, przystępne, czytelne, trwałe i obiektywne”, jak to uznał Trybunał w przywoływanej już sprawie Sieckmann(20). Otóż przedmiotowe oznaczenia nie przybierają jakiejkolwiek szczególnej formy i mogłyby występować w wielu kształtach. Zresztą już pojęcie przejrzystości należałoby uznać za dwuznaczne. Poza tym Komisja ma wątpliwości, czy wyobrażenie graficzne polegające na słownym opisie i dołączonych przykładowych rysunkach ilustrujących koncepcję można uznać za wystarczająco jasne i precyzyjne.

B –    Przedmiot sporu

35.      Stawiając w niniejszym sporze Trybunałowi dwa pytania prejudycjalne dotyczące art. 3 ust. 3 dyrektywy, sąd krajowy ma na celu ustalenie, czy i w jakich warunkach właściwości funkcjonalne stanowiące część wyglądu zewnętrznego produktu mogą nabrać charakteru odróżniającego w drodze używania.

36.      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, wyłącznie do sądu krajowego, przed którym toczy się spór i który wobec tego musi przyjąć na siebie odpowiedzialność za wydane orzeczenie, należy ocena, w świetle konkretnych okoliczności sprawy, zarówno niezbędności orzeczenia prejudycjalnego do wydania wyroku, jak i istotnego charakteru pytań skierowanych do Trybunału(21).

37.      Niemniej jednak Trybunał stoi na stanowisku, że do jego zadań należy wykładnia wszelkich przepisów prawa wspólnotowego potrzebnych sądom krajowym do wydania orzeczenia w prowadzonych sprawach, nawet jeżeli sądy krajowe nie podnoszą danej kwestii wyraźnie w postawionych pytaniach(22).

38.      Analogicznie, w wymienionym wyżej wyroku w sprawie Libertel, dotyczącej rejestracji koloru pomarańczowego jako znaku towarowego dla produktów i usług telekomunikacyjnych, Trybunał uznał, że zbadanie kwestii podniesionych przez sąd krajowy wymagało najpierw udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy kolor sam w sobie może stanowić znak towarowy w świetle art. 2 dyrektywy(23).

39.      Jestem zdania, że takie rozumowanie powinno znaleźć zastosowanie również w niniejszej sprawie. Uważam bowiem, tak jak Komisja, że zbadanie kwestii podniesionych przez High Court of Justice wymaga najpierw odpowiedzi na pytanie, czy właściwości funkcjonalne, takie jak występujące w sprawie przed sądem krajowym, mogą stanowić znak towarowy w rozumieniu art. 2 dyrektywy.

C –    Wymogi stawiane przez art. 2 dyrektywy

40.      Zgodnie z art. 2 dyrektywy zgłaszany znak może stanowić znak towarowy po spełnieniu trzech warunków. Po pierwsze musi stanowić oznaczenie(24). Po drugie oznaczenie to powinno dać się wyrazić w formie graficznej. Po trzecie oznaczenie to powinno umożliwiać odróżnianie towarów i usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innych przedsiębiorstw(25). Jedynie znaki spełniające te trzy warunki można zarejestrować jako znaki towarowe.

41.      Jak wynika z siódmego motywu dyrektywy, art. 2 dyrektywy zawiera „wykaz przykładowych oznaczeń”, które mogą stanowić znak towarowy. Wśród tych oznaczeń znajdują się „w szczególności wyrazy łącznie z nazwiskami, rysunki, litery, cyfry, kształt towaru lub jego opakowanie”(26). Tak więc już z treści tego przepisu wynika, że wyliczenie nie jest wyczerpujące.

42.      Przepis ten nie mówi o przypadku, w którym właściwości funkcjonalne produktu stanowiłyby znak towarowy, ale też wyraźnie takiej sytuacji nie wyklucza. Należy więc zbadać, czy takie właściwości są w stanie spełnić wymagania określone w art. 2 dyrektywy.

43.      Zajmuję odmienne stanowisko niż wnioskodawca i rząd Zjednoczonego Królestwa i uważam, że właściwości funkcjonalne decydujące o wyglądzie zewnętrznym produktu nie spełniają wymagań stawianych przez ten przepis oznaczeniom, aby mogły stanowić znak towarowy, ponieważ nie stanowią one oznaczenia, które nadawałoby się do przedstawienia w formie graficznej, właściwego do odróżniania produktów i usług oferowanych przez dane przedsiębiorstwo od towarów lub usług pochodzących od innych przedsiębiorców.

1.      Istnienie oznaczenia

44.      Dla zastosowania art. 2 dyrektywy należy najpierw ustalić, czy przezroczysty pojemnik, którego dotyczy wniosek o rejestrację, w tym kontekście, w jakim ma być potem używany, prezentuje się rzeczywiście jak oznaczenie. Jak stwierdził Trybunał, wymóg ten ma przeszkodzić nadużyciu prawa do znaków towarowych w celu uzyskania nieuzasadnionej przewagi w konkurencji(27).

45.      Jak już to wskazałem, Dyson złożyła wniosek o zarejestrowanie jako znaku towarowego „przezroczystego zbiornika lub pojemnika stanowiącego część zewnętrznej powierzchni odkurzacza”, takiego jak przedstawiony w zgłoszeniu.

46.      Chodzi o zbiornik o przezroczystym i zdejmowanym korpusie, który zintegrowany z zewnętrzną strukturą odkurzacza pasuje do jego kształtu, linii i obrysu. Pojemnik ten, przeznaczony do zbierania kurzu i śmieci z podłogi, ma charakter przede wszystkim funkcjonalny i użyteczny. Dzięki niemu konsument unika kupowania filtrów i toreb do odkurzaczy. Pozwala on także użytkownikowi stwierdzić, czy pojemnik się już zapełnił. Zbiornik może również pełnić funkcje estetyczne w zależności od tego, na ile jest widoczny w produkcie, którego część stanowi.

47.      Tak jak i Komisja uważam, że wnioskodawca w rzeczywistości stara się uzyskać ochronę nowego pomysłu na zbieranie, gromadzenie i pozbywanie się śmieci(28). Koncepcja opracowana przez Dyson pozwala zwłaszcza, jak już to zaznaczyłem wcześniej, uniknąć używania toreb i filtrów do odkurzaczy oraz zobaczyć, czy zbiornik jest zapełniony.

48.      Według słownika języka francuskiego koncepcja [po francusku concept] jest „ogólnym oraz abstrakcyjnym wyobrażeniem jakiejś rzeczy”(29) i odwołuje się do wyobraźni. W praktyce rozwijanie jakiejkolwiek koncepcji może prowadzić do stworzenia wielu różnorodnych rzeczy.

49.      Należy zauważyć, że w niniejszym sporze wniosek o rejestrację zmierza do uzyskania wyłączności na wszelkie możliwe postaci, pod jakimi będą występować przedmiotowe właściwości funkcjonalne.

50.      W przedmiotowym zgłoszeniu zbiornik występuje w dwóch kształtach przystosowanych do dwóch modeli odkurzaczy, z którymi jest złączony. Na pierwszym rysunku, który przedstawia odkurzacz typu odkurzacz-szczotka, zbiornik w formie walca otacza rurę ssącą urządzenia. Na drugim rysunku, który przedstawia odkurzacz typu wózek, kształt i rozmiary zbiornika różnią się, a zbiornik ma formę półksiężyca wokół rury.

51.      Tymczasem nie są to jedyne możliwe warianty zbiorników. Rzeczywiście żądana ochrona nie ogranicza się do jakiegoś konkretnego kształtu, układu czy też ułożenia, jako że istotna cecha musi jedynie stanowić część powierzchni odkurzacza i umożliwiać użytkownikowi patrzenie przez ściany zbiornika. Natomiast warianty kształtów, rozmiarów, wyglądu i połączenia zbiornika z produktem są rozliczne i zależą w istocie nie tylko od modeli odkurzaczy opracowanych przez Dyson, lecz także od innowacji technicznych. Z kolei zastosowanie przezroczystości pozwala na wykorzystanie różnych barw. Tym samym uprawniony do znaku towarowego, na który składają się przedmiotowe właściwości funkcjonalne, mógłby używać zbiornika okrągłego lub kwadratowego, z rączką lub bez, o różnych kolorach, tyle że przezroczystego.

52.      Jak to przyznaje w swoich uwagach ostatecznie sam wnioskodawca, w przedmiotowym zgłoszeniu nie zależało mu na ochronie konkretnego kształtu, ale na ochronie przezroczystego zbiornika. Zgłoszenie nie zmierza również do uzyskania ochrony dla konkretnego koloru, lecz wręcz przeciwnie dla braku koloru, czyli przejrzystości(30).

53.      Mimo rozszerzającego orzecznictwa Trybunału w przedmiocie oznaczeń, które mogą stanowić znak towarowy na podstawie art. 2 dyrektywy, uważam, że opracowana przez wnioskodawcę koncepcja, nie może stanowić znaku towarowego w rozumieniu tego przepisu.

54.      Jak to zauważyła Komisja w swoich uwagach, koncepcja odwołuje się wyłącznie do wyobraźni(31). W odróżnieniu od zapachu(32), koloru(33) lub dźwięku(34) koncepcja jako wytwór ludzkiego umysłu nie jest postrzegalna żadnym z pięciu zmysłów ludzkich czyli wzrokiem, słuchem, dotykiem, węchem, czy smakiem(35). Ludzka zdolność myślenia i wyobraźnia są nieograniczone, a umiejętność wyobrażania sobie przedmiotów i obrazów, jaką posiada umysł, nie ma, moim zdaniem, końca. Skoro więc, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, podstawowym zadaniem znaku towarowego jest umożliwienie konsumentowi jak najbardziej bezbłędnego rozróżniania pochodzenia oferowanych mu towarów i usług(36), wydaje się, że cel ten nie będzie osiągnięty za pomocą oznaczenia, które może być postrzegane przez człowieka na tak różne sposoby. Jeżeli zaś koncepcja nie nadaje się na taką wskazówkę dla konsumenta, nie nadaje się też na oznaczenie, które powinno wypełniać funkcję rozróżniającą znaku towarowego.

55.      Biorąc powyższe pod uwagę, uważam, że właściwości funkcjonalne, takie jak będące przyczyną sporu w sprawie, nie mogą stanowić znaku towarowego w świetle art. 2 dyrektywy.

56.      Według mnie przedmiotowa charakterystyka nie spełnia również drugiego warunku wskazanego w art. 2 dyrektywy, zgodnie z którym znak towarowy mogą tworzyć tylko takie oznaczenia, które dają się przedstawić w formie graficznej.

2.      Zdolność do przedstawienia w formie graficznej

57.      Z utrwalonego już orzecznictwa wynika, że zawarty w art. 2 dyrektywy wymóg możności przedstawienia w formie graficznej służy umożliwieniu wizualnego przedstawienia oznaczenia w szczególności za pomocą figur, linii lub znaków pisarskich, a w konsekwencji niezawodną identyfikację(37). Aby spełnić takie zadanie, sposób przedstawienia musi być jasny, precyzyjny, zupełny sam w sobie, przystępny, czytelny, trwały i obiektywny(38).

58.      Według Trybunału wymóg takiej właśnie formy prezentacji ma w szczególności na celu zdefiniowanie znaku towarowego, które pozwoli dokładnie określić przedmiot ochrony zapewnianej właścicielowi zarejestrowanego znaku towarowego(39). Tym samym zwiększy się pewność prawa(40).

59.      Jak to wyjaśniałem w mojej opinii we wspomnianej sprawie Heidelberger Bauchemie, wymóg ten służy realizacji dwóch konkretnych zadań. Pierwsze ma pozwolić kompetentnym organom poznać w sposób jasny i precyzyjny naturę oznaczeń stanowiących znak towarowy, co będzie pomocne przy badaniu wniosków o rejestrację, przy ogłaszaniu i prowadzeniu odpowiedniego oraz precyzyjnego rejestru znaków towarowych. Drugie zadanie polega na zapewnieniu podmiotom działającym na rynku możliwości uzyskania pewnej, jasnej i precyzyjnej wiedzy co do zgłoszeń zarejestrowanych oraz wniosków złożonych przez ich aktualnych lub potencjalnych konkurentów, a tym samym korzystania z rzeczowej informacji dotyczącej praw osób trzecich(41).

60.      W związku z tym Trybunał uznaje, że oznaczenie powinno być przedstawione przede wszystkim w sposób precyzyjny i stały, aby z jednej strony gwarantować pełnienie przez znak funkcji polegającej na wskazywaniu pochodzenia, a z drugiej strony określać bez jakichkolwiek wątpliwości, co jest przedmiotem wyłączności. Poza tym biorąc pod uwagę czas rejestracji znaku towarowego i możliwość jej odnowienia na dłuższe lub krótsze okresy, sposób przedstawienia oznaczenia powinien również być trwały(42).

61.      Tymczasem jestem zdania, że przedmiotowe właściwości funkcjonalne nie spełniają tych warunków.

62.      Jak wskazałem w pkt 52 opinii, właściwości funkcjonalne, których rejestracji domaga się Dyson, mogą bezspornie przybierać wiele form i różnorodny wygląd, co będzie zależeć nie tylko od zmian w modelach odkurzaczy wnioskodawcy, ale także od postępu technicznego. Jako że ochrona zapewniana przez prawo znaków towarowych może trwać przez czas nieokreślony (pod warunkiem rzeczywistego używania znaku i ponoszenia opłat za odnawianie rejestracji), jest wysoce prawdopodobne, że wygląd przezroczystego zbiornika i sposób, w jaki będzie on zintegrowany z odkurzaczem, zmienią się z upływem lat.

63.      W związku z tym, nie wydaje mi się możliwe określenie w sposób pewny sposobu, w jaki przedmiotowe właściwości funkcjonalne będą stanowić całość z produktem, którego dotyczy zgłoszenie. Omawiane wyobrażenie graficzne nie pozwala więc ani kompetentnym organom, ani przedsiębiorcom działającym na rynku określić dokładnie przedmiotu ochrony zapewnianej właścicielowi zarejestrowanego znaku towarowego. Taka niepewność kłóci się, moim zdaniem, z zasadą pewności prawa, która była przyczyną ustanowienia wymogu zdolności do przedstawienia w formie graficznej.

64.      Należy więc stwierdzić, że właściwości funkcjonalne, takie jak te będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, nie mają cech dokładności i trwałości przewidzianych w art. 2 dyrektywy.

65.      Biorąc pod uwagę wszystkie wskazane elementy, uważam, że składających się na wygląd produktu właściwości funkcjonalnych, które mogą przybrać wiele postaci, nie można uznać za oznaczenie nadające się do przedstawienia w formie graficznej w rozumieniu art. 2 dyrektywy.

66.      Uważam, że takie właściwości nie spełniają również trzeciego warunku wymienianego przez art. 2 dyrektywy, zgodnie z którym znak towarowy mogą stanowić tylko oznaczenia, które umożliwiają odróżnianie towarów i usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innych przedsiębiorstw.

3.      Istnienie charakteru odróżniającego

67.      Charakter odróżniający znaku towarowego polega na tym, że oznaczenie umożliwia identyfikację towaru jako pochodzącego z określonego przedsiębiorstwa, a więc umożliwia odróżnienie go od towarów innych przedsiębiorstw(43).

68.      Ocena samoistnego charakteru odróżniającego znaku towarowego co do zasady nie zależy od używania znaku. Zależy jedynie od tego, czy znak sam w sobie może mieć charakter odróżniający.

69.      W niniejszej sprawie należy więc określić, czy właściwości funkcjonalne składające się na wygląd zewnętrzny produktu mogą same w sobie służyć do odróżniania towarów i usług jednych przedsiębiorstw od innych. Trzeba zatem rozstrzygnąć, czy właściwości funkcjonalne będące przedmiotem sporu mogą lub nie służyć za nośnik precyzyjnych informacji o pochodzeniu produktu. Uważam, że nie jest to możliwe z dwóch powodów.

70.      Z jednej strony, jak wykazałem wyżej, przedmiotowe zgłoszenie nie pozwala stwierdzić w sposób pewny, w jaki sposób przedmiotowe właściwości złożą się na całość produktu, którego dotyczy zgłoszenie. Tymczasem, jak to zaznaczyłem w mojej opinii w wymienionej wcześniej sprawie Libertel, nie jesteśmy w stanie ocenić charakteru odróżniającego, jeśli nie wiemy najpierw z całą dokładnością, jakie to oznaczenie(44).

71.      Z drugiej strony właściwości funkcjonalne, jak te w niniejszej sprawie, nie spełnią podstawowego zadania znaku towarowego. Należy tutaj przypomnieć, że Trybunał określił to zadanie w następujący sposób: „zapewnić konsumentowi lub użytkownikowi tożsamość pochodzenia towaru oznaczonego znakiem towarowym poprzez umożliwienie bezbłędnego odróżnienia od towarów innego pochodzenia”(45). Znak towarowy musi więc gwarantować klientowi takie pochodzenie produktu, na jakie wskazuje.

72.      Tymczasem, jak to wskazałem w punktach 51–55 opinii, o ile właściwości funkcjonalne mogą przyjąć konkretną formę w sytuacji, gdy tworzą konkretny produkt, to przedmiotowe zgłoszenie zmierza w istocie do uzyskania prawa wyłączności na koncepcję lub co najmniej na wszelkie możliwe postaci, pod jakimi te właściwości funkcjonalne mogą występować. Otóż koncepcja nie stanowi dostatecznej i precyzyjnej wskazówki dla konsumenta.

73.      W tej sytuacji uważam, że nie jest możliwe, aby przedstawione w postępowaniu przed sądem krajowym właściwości funkcjonalne były precyzyjnym nośnikiem takiej informacji, jak bezbłędne wskazanie pochodzenia produktu.

74.      Podsumowując te uwagi, jestem zdania, że właściwości funkcjonalne towaru składające się na wygląd towaru, które mogą przybrać różnorodne i liczne postaci, nie spełniają wymagań stawianych dla znaku towarowego w świetle art. 2 dyrektywy, z tego powodu, że nie są oznaczeniem nadającym się do przedstawienia w formie graficznej, umożliwiającym odróżnienie towarów i usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innych przedsiębiorstw.

75.      O ile Trybunał skłaniał się czasem do uznania, że właściwości funkcjonalne, takie jak w przedmiotowej sprawie, posiadają cechy niezbędne do tego, aby stanowić znak towarowy w rozumieniu cytowanego przepisu, uważam, że zarejestrowaniu takiego znaku towarowego sprzeciwia się art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy.

D –    O istniejących bezwzględnych podstawach odmowy rejestracji

76.      Uważam, że istnieje bezwzględna podstawa odmowy rejestracji przedmiotowych znaków towarowych wynikająca z art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy. Otóż stoję na stanowisku, że nie można przyznać jednemu przedsiębiorcy prawa do wyłącznego korzystania z przedmiotowych właściwości produktu. Powinny one pozostać do dyspozycji wszystkich i to zgodnie z celami prawa znaków towarowych.

77.      Jak wskazałem, art. 3 ust. 1 dyrektywy wylicza różne podstawy odmowy rejestracji znaku towarowego. Każda z nich występuje niezależnie od pozostałych i zdaniem Trybunału wymaga odrębnej analizy. Poza tym, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, należy dokonywać wykładni tychże przesłanek, mając na względzie leżący u podstaw każdej z nich interes publiczny. Interes publiczny uwzględniany podczas badania każdej z podstaw odmowy rejestracji może, a nawet powinien wyrażać różne punkty widzenia(46).

78.      Przechodząc do konkretów, art. 3 ust. 1 lit. e) dyrektywy wskazuje trzy przypadki oznaczeń, z których każde składa się wyłącznie z kształtów (47). Wśród nich od drugiego myślnika wymienione jest oznaczenie składające się wyłącznie z kształtu towaru (lub z wyobrażenia graficznego odzwierciedlającego kształt(48)) niezbędnego do uzyskania efektu technicznego.

79.      We wspomnianym już wyroku w sprawie Philips Trybunał wyjaśnił, na czym polega interes publiczny leżący u podstaw tego przepisu.

80.      W sprawie tej Trybunał badał między innymi, czy oznaczenie składające się z kształtu towaru może uzyskać charakter odróżniający. Chodziło przy tym o graficzne przedstawienie kształtu i ustawienia górnej powierzchni elektrycznej maszynki do golenia składającej się z trzech okrągłych głowic z obrotowymi ostrzami ułożonymi w trójkąt równoboczny. Philips przez dłuższy czas jako jedyny oferował tego rodzaju maszynki elektryczne i uważał, że wyobrażenie zgłoszone jako znak towarowy uzyskało charakter odróżniający w następstwie długotrwałej sprzedaży na zasadzie wyłączności.

81.      W wyroku tym Trybunał w szczególności z całą mocą podkreślił, że jeżeli okaże się, iż zgłoszona forma wynika z podstawowych właściwości funkcjonalnych towaru podyktowanych jedynie względami technicznymi, to oznaczenie składające się wyłącznie z kształtu towaru nie nadaje się do rejestracji w świetle art. 3 ust. 1 lit. e) dyrektywy(49).

82.      Trybunał doszedł do tego wniosku, dokonując – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem – wykładni wymienionych w przepisie przesłanek odmowy rejestracji z uwzględnieniem interesu publicznego będącego podstawą tegoż przepisu(50).

83.      Uznał on przede wszystkim, że przesłanki odmowy zawarte w art. 3 ust. 1 lit. e) mają za zadanie, by ochrona znaku towarowego nie prowadziła do przyznania właścicielowi znaku towarowego monopolu na rozwiązanie techniczne albo użyteczne cechy towaru, których odbiorca mógłby szukać wśród towarów konkurencji. Zdaniem Trybunału przepis ten ma przeszkodzić rozszerzeniu gwarantowanej przez prawo do znaku towarowego ochrony poza zakres przewidziany dla oznaczeń służących odróżnianiu towaru lub usług jednych przedsiębiorstw od oferowanych przez konkurentów. Uregulowanie ma stanowić zaporę umożliwiającą swobodne oferowanie towarów ucieleśniających te rozwiązania techniczne i te użyteczne cechy towaru w warunkach konkurencji z właścicielami znaku towarowego(51).

84.      Jeżeli chodzi o art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy, Trybunał wskazał, że interes publiczny jako podstawa tego przepisu, wymaga, aby kształt, którego podstawowe cechy wynikają z przesłanek technicznych, nie został zarezerwowany do użytku tylko jednego przedsiębiorstwa i by wszyscy mogli z niego korzystać. Albowiem, zdaniem Trybunału, w takim przypadku wyłączność wynikająca z prawa do znaku towarowego uniemożliwiałaby konkurencyjnym przedsiębiorcom oferowanie towaru o tych samych właściwościach funkcjonalnych(52). Tym samym Trybunał uznał, że art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy, sprzeciwiając się zarejestrowaniu takich oznaczeń, realizuje następujący uzasadniony cel: „przeszkodzić wykorzystaniu przez kogokolwiek znaku towarowego jako środka do uzyskania lub utrzymania wyłączności na innowację techniczną”(53).

85.      Trybunał wskazał również, że oznaczenie, które nie może być zarejestrowane na podstawie art. 3 ust. 1 lit. e) dyrektywy, nie może też uzyskać charakteru odróżniającego w następstwie używania w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy(54).

86.      Należy w tym miejscu przypomnieć, że przepis ten przewiduje, iż jedynie znaki niepodlegające rejestracji z powodów określonych w ust. 1 lit. b), c) lub d), mogą w następstwie używania uzyskać charakter odróżniający, którego wcześniej nie posiadały, i w konsekwencji mogą być zarejestrowane jako znaki towarowe(55). Przepisu tego nie stosuje się do oznaczeń, których rejestracja została wykluczona na podstawie art. 3 ust. 1 lit. e) dyrektywy.

87.      Wreszcie, Trybunał stwierdził w tej samej sprawie, że wykazanie, iż istnieją inne kształty pozwalające na uzyskanie tego samego efektu technicznego, nie ma wpływu na stosowanie zawartej w art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy przesłanki odmowy lub unieważnienia rejestracji(56).

88.      Moim zdaniem jest jasne, iż taką interpretację należy stosować także odnośnie do właściwości funkcjonalnych składających się na wygląd produktu. Mimo że przepis ten odnosi się do oznaczeń składających się wyłącznie z kształtu towaru, uważam, że interes publiczny, z którego on wynika, nakazuje odmówić zarejestrowania właściwości funkcjonalnych, takich jak te będące przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym.

89.      Po pierwsze zarejestrowanie zgłoszonych właściwości funkcjonalnych doprowadziłoby przy zastosowaniu art. 5 ust. 1 dyrektywy do przyznania jednemu przedsiębiorcy nieograniczonej w czasie wyłączności na używanie rozwiązania technicznego.

90.      Wyłączność ta zapewniłaby wnioskodawcy monopol na określone właściwości techniczne i użytkowe towaru, których konsumenci mogliby w innej sytuacji szukać wśród odkurzaczy bez worków produkowanych przez konkurencję.

91.      Poza tym gdyby wnioskodawca korzystał na zasadzie wyłączności nie tylko z właściwości funkcjonalnych przedstawionych we wniosku, ale także z innych różnorodnych form i kształtów, jakie mogłyby one przybrać, konkurencyjne przedsiębiorstwa mogłyby znaleźć się w sytuacji, w której nie byłyby w stanie stwierdzić, czy i jak mogą jeszcze korzystać z tych właściwości towaru.

92.      Przyznanie wyłączności na tego rodzaju właściwości pozbawia konkurencyjne przedsiębiorstwa możliwości zastosowania tych właściwości w jakimkolwiek innym możliwym kształcie czy postaci. Przyznanie takiego monopolu mogłoby zatem ograniczyć w nadmierny sposób ich swobodę działalności w sektorze, w którym postęp techniczny opiera się o stałe ulepszanie wcześniejszych innowacji. Uprawniona będzie nawet konstatacja, że taki monopol zatamowałby wejście nowych przedsiębiorców na rynek odkurzaczy bez worka i sparaliżowałby konkurencję na rynku innowacji technicznych. Zaszkodziłoby to więc swobodzie konkurencji, która stanowi przecież jeden z celów dyrektywy.

93.      W tej sytuacji wydaje się, że zarejestrowanie jako znaku towarowego przedmiotowych właściwości funkcjonalnych byłoby sprzeczne z systemem niezakłóconej konkurencji, który miał stworzyć i utrzymać traktat WE, co wynika w szczególności z art. 3 ust. 1 lit. g) i m) WE(57).

94.      Taka rejestracja kłóciłaby się także z założeniami art. 7 porozumienia TRIPS, zgodnie z którym ochrona i poszanowanie prawa własności intelektualnej mają przyczyniać się do promowania postępu technologicznego, a także do transferu i upowszechniania technologii, zapewniając jednocześnie równowagę praw i obowiązków podmiotów działających na rynku. Skoro zarówno państwa członkowskie, jak i Wspólnota w zakresie swoich kompetencji(58), przystąpiły do tego porozumienia, należy dokonywać wykładni art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy możliwie zgodnie z treścią tego porozumienia i jego celami.

95.      Po drugie rejestracja takich właściwości mogłaby doprowadzić do uzyskania lub utrwalenia za pomocą prawa znaków towarowych prawa wyłączności do wynalazków, które powinny być objęte ochroną patentową, a to kłóciłoby się z uzasadnionym celem realizowanym przez przepis art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy.

96.      Tymczasem istotne jest, by uniknąć zniekształcenia funkcji prawa do znaku towarowego i uzyskania w efekcie nienależnej przewagi w konkurencji. Jak to wskazał zasadnie sąd krajowy „rola znaku towarowego nie polega na stworzeniu monopolu na innowacje technologiczne”(59).

97.      W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo do znaku towarowego stanowi „istotny element niezakłóconej konkurencji, którą traktat ma stworzyć i utrzymać”(60). Dzięki swojej interwencji w tej materii prawodawca wspólnotowy zdołał ochronić ten system, starając się, by znaki towarowe służyły spełnianiu ich podstawowego zadania. Przypomnijmy, że zadanie to polega na gwarantowaniu konsumentowi tożsamości pochodzenia produktu oznaczonego znakiem towarowym i umożliwieniu odróżnienia tego produktu od produktów innego pochodzenia.

98.      Aby wypełnić to zadanie, art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy przyznał właścicielowi znaku towarowego wyłączne prawo do używania odróżniającego oznaczenia, chroniąc go przed konkurentami, którzy mogliby wykorzystać pozycję oraz reputację danego znaku towarowego poprzez sprzedaż produktów opatrzonych bezprawnie takim znakiem(61).

99.      Tymczasem, w odróżnieniu od ochrony przyznawanej przez inne prawa własności intelektualnej i przemysłowej, ochrona wynikająca z prawa do znaku towarowego może trwać przez czas nieograniczony, pod warunkiem jego rzeczywistego używania i uiszczania opłat za odnowienie rejestracji.

100. Obawiać się więc należy, że niektórzy próbują za pomocą znaku towarowego uzyskać nie tyle ochronę znaku, lecz ochronę innowacji lub wynalazku przemysłowego, którym odpowiadają inne prawa własności intelektualnej zapewniające ochronę zasadniczo ograniczoną w czasie.

101. Podobnie w niniejszym sporze, o ile Dyson zasadnie domaga się uznania dla włożonej w badania i innowację pracy i słusznie z tego tytułu chce na zasadzie wyłączności czerpać korzyści ze swojego wynalazku, to moim zdaniem powinna uzyskać taką ochronę, otrzymując patent, a nie prawo do znaku towarowego, skoro ochrona ta ma dotyczyć innowacji technologicznej.

102. W konsekwencji stoję na stanowisku, że treść art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie dyrektywy sprzeciwia się zarejestrowaniu właściwości funkcjonalnych składających się na wygląd towaru jako znaku towarowego.

103. W tej sytuacji uważam, że będące przedmiotem sporu oznaczenie nie może uzyskać charakteru odróżniającego w następstwie używania w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy.

104. Rzeczywiście, tak jak to wskazałem w pkt 85 i 86 niniejszej opinii, z treści tego przepisu jak również z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż tylko znaki, wyłączone z rejestracji na mocy ust. 1 lit. b), c) lub d) dyrektywy, mogą uzyskać w następstwie używania charakter odróżniający, którego nie posiadały początkowo, i wtedy to mogą zostać zarejestrowane jako znaki towarowe(62).

105. Biorąc pod uwagę powyższą odpowiedź, uważam, że badanie warunków, które sporne właściwości funkcjonalne powinny spełnić, aby uzyskać charakter odróżniający w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy, jest bezprzedmiotowe.

V –    Wnioski

106. W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi udzielenie następujących odpowiedzi na pytania prejudycjalne postawione przez High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division:

1)      Właściwości funkcjonalne składające się na wygląd towaru, które mogą przybierać wiele różnych postaci, nie spełniają warunków wymaganych dla znaku towarowego w świetle art. 2 pierwszej dyrektywy Rady 89/104/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych, albowiem nie stanowią oznaczenia nadającego się do przedstawienia w formie graficznej, umożliwiającego odróżnianie towarów i usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innych przedsiębiorstw.

2)      W każdym razie zarejestrowaniu jako znaku towarowego właściwości funkcjonalnych tworzących wygląd zewnętrzny sprzeciwia się treść art. 3 ust. 1 lit. e) tiret drugie pierwszej dyrektywy 89/104/EWG.


1 – Język oryginału: francuski.


2 – Pierwsza dyrektywa z dnia 21 grudnia 1988 r. mająca na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U. 1989, L 40, str. 1, zwana dalej „dyrektywą”).


3 – Dz.U. L 336, str. 1 i 214.


4 – Motyw pierwszy dyrektywy.


5 – Motyw trzeci dyrektywy.


6 – Motyw siódmy dyrektywy.


7 – Motyw dziewiąty dyrektywy.


8 – Właścicielem spółki jest James Dyson, będący jednocześnie prezesem Dyson.


9 – Porozumienie nicejskie dotyczące międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r. w brzmieniu zrewidowanym i zmienionym.


10 – Punkty 38–42.


11 – Przepis ten stanowi transpozycję art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy


12 – Przepis ten stanowi transpozycję art. 3 ust. 1 lit. c) dyrektywy


13 – Postanowienie odsyłające pkt 43–45.


14 – Przepis ten stanowi transpozycję art. 3 ust. 3 dyrektywy.


15 – Wyrok z dnia 18 czerwca 2002 r. w sprawie C‑299/99, Rec. str. I‑5475.


16 – Wyrok z dnia 4 maja 1999 r. w sprawach połączonych C‑108/97 i C‑109/97, Rec. str. I‑2779. W uwagach wnioskodawca odwołuje się zwłaszcza do pkt 51 i 52.


17 – Punkt 64.


18 – Komisja opiera się zwłaszcza o analizę przeprowadzoną przez Trybunał w wyroku z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie C‑104/01 Libertel, Rec. str. I‑3793, pkt 22 i 23.


19 – Komisja odwołuje się do opinii rzecznika generalnego Ruiza-Jaraba Colomera w sprawie Sieckmann (wyrok z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie C‑273/00, Rec. str. I‑11737).


20 – Zobacz zwłaszcza pkt 54 i 55 wyroku.


21 – Zobacz zwłaszcza wyroki: z dnia 15 grudnia 1995 r. w sprawie C‑415/93 Bosman, Rec. str. I‑4921, pkt 59, i z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawie C‑419/04 Rada Generalna Wiednia, Zb.Orz. str. I‑5645, pkt 19.


22 – Zobacz wyrok z dnia 18 marca 1993 r. w sprawie C‑280/91 Viessmann, Rec. str. I‑971, pkt 17 i – dla ilustracji – wyrok z dnia 25 lutego 1999 r. w sprawie C‑90/97 Swaddling, Rec. str. I‑1075, pkt 21.


23 – Punkt 22.


24 – To w wymienionym wcześniej wyroku w sprawie Libertel Trybunał po raz pierwszy uczynił z istnienia oznaczenia samodzielny warunek niezbędny dla stanowienia znaku towarowego na podstawie art. 2 dyrektywy.


25 – Zobacz zwłaszcza wymienione wcześniej wyroki Philips (pkt 37) i Libertel (pkt 23), a także wyrok z dnia 24 czerwca 2004 r. w sprawie C‑49/02 Heidelberger Bauchemie, Zb.Orz. str. I‑6129, pkt 22.


26 – Podkreślenie moje.


27 – Zobacz zwłaszcza wymieniony wcześniej wyrok w sprawie Heidelberger Bauchemie, pkt 24.


28 – Punkt 6 uwag Komisji.


29 – Le petit Robert Dictionnaire de la langue française, Paryż, Éditions Dictionnaires Le Robert, 2004.


30 – Punkty 5 i 6.


31 – Punkt 6.


32 – W wymienionym wyżej wyroku w sprawie Sieckmann Trybunał wypowiedział się na temat możliwości zarejestrowania oznaczeń postrzegalnych węchem i uznał, że art. 2 dyrektywy nie wyklucza w sposób wyraźny oznaczeń, które same w sobie nie mogą być postrzegane wzrokowo w tym przypadku zapachu, pod warunkiem jednak, że mogą być przedstawione w formie graficznej.


33 – W wymienionym wyżej wyroku w sprawie Libertel Trybunał uznał, że kolor, w tym przypadku pomarańczowy, mimo że jest tylko cechą rzeczy, może jednak w relacji z danym produktem lub usługą stanowić znak towarowy (pkt 27). Stanowisko to zostało podtrzymane w cytowanym już wyroku w sprawie Heidelberger Bauchemie dotyczącym kombinacji kolorów (pkt 23).


34 – W wyroku z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawie C‑283/01 Shield Mark, Rec. str. I‑14313, Trybunał wypowiedział się na temat ważności czternastu dźwiękowych znaków towarowych, z których w jedenastu pojawiał się motyw pierwszych taktów etiudy na fortepian „Dla Elizy” L. van Bethovena, a w trzech „pianie koguta”. Uznał, że treść art. 2 dyrektywy nie wyklucza zarejestrowania dźwięku jako znaku towarowego.


35 – Jeśli chodzi o oznaczenia postrzegalne przez zmysły ludzkie odsyłam dla przykładu do wymienionej wcześniej opinii rzecznika generalnego Ruiza-Jaraba Colomera w sprawie Sieckmann, pkt 22 i nast.


36 – Znak towarowy ma w ten sposób gwarantować, że wszystkie towary i usługi, które są nim oznaczone, zostały wyprodukowane lub dostarczone pod kontrolą jednego przedsiębiorstwa, które będzie odpowiadać za ich jakość. Zobacz zwłaszcza wyroki: z dnia 23 maja 1978 r. w sprawie 102/77 Hoffmann-La Roche, Rec. str. 1139, pkt 7 akapit drugi, i z dnia 29 września 1998 r. w sprawie C‑39/97 Canon, Rec. str. I‑5507, pkt 28, a także wymieniony wyżej wyrok w sprawie Philips, pkt 30.


37 – Zobacz wymienione wyżej wyroki w sprawie Sieckmann, pkt 46; Libertel, pkt 28; Shield Mark, pkt 55 i Heidelberger Bauchemie, pkt 25.


38 – Wymieniony wyżej wyrok w sprawie Sieckmann, pkt 46–55.


39 – Ibidem, pkt 48.


40 – Ibidem, pkt 37.


41 – Punkt 52 opinii, z którego czerpał Trybunał w pkt 28–30.


42 – Wymieniony wyżej wyrok w sprawie Heidelberger Bauchemie, pkt 31.


43 – Zobacz zwłaszcza wymieniony wyżej wyrok w sprawie Windsurfing Chiemsee, pkt 46, i wyrok z dnia 8 kwietnia 2003 r. w sprawach połączonych od C‑53/01 do C‑55/01 Linde i.in., Rec. str. I‑3161, pkt 40 i 47.


44 – Punkt 88 opinii.


45 – Zobacz orzecznictwo cytowane w przypisie 36 niniejszej opinii.


46 – Zobacz zwłaszcza wyroki z dnia 16 września 2004 r. w sprawie C‑329/02 P SAT.1 przeciwko OHMI, Zb.Orz. str. I‑8317, pkt 25 i z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawach połączonych C‑456/01 P i C‑4567/01 P Henkel przeciwko OHMI, Rec. str. I‑5089, pkt 45 i 46.


47 – Chodzi tu o oznaczenia składające się bądź z kształtu wynikającego z charakteru towarów (tiret pierwsze), bądź z kształtu towaru niezbędnego do uzyskania efektu technicznego (tiret drugie), bądź z kształtu zwiększającego znacznie wartość towaru (tiret trzecie).


48 – Zobacz wymieniony wyżej wyrok w sprawie Philips, pkt 76.


49 – Ibidem, pkt 84.


50 – Zobacz podobnie wymienione wyżej wyroki w sprawach: Windsurfing Chiemsee, pkt 25–27; Philips, pkt 77; Linde i in., pkt 71; i Libertel, pkt 51.


51 – Zobacz wymieniony wyżej w sprawie Philips, pkt 78.


52 – Ibidem, pkt 79 i 80.


53 – Ibidem, pkt 82.


54 – Ibidem, pkt 75.


55 – Ibidem, pkt 57 i 58.


56 – Ibidem, pkt 81.


57 – Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. g) i m) WE „działalność Wspólnoty obejmuje, na warunkach i zgodnie z harmonogramem przewidzianym w niniejszym traktacie: [...] system zapewniający niezakłóconą konkurencję na rynku wewnętrznym [...], wzmacnianie konkurencyjności przemysłu Wspólnoty”.


58 – Wyrok z dnia 16 czerwca 1998 r. w sprawie C‑53/96 Hermes, Rec. str. I‑3603, pkt 28, i wymieniony wyżej wyrok w sprawie Heidelberger Bauchemie, pkt 20.


59 – Postanowienia odsyłające, pkt 26.


60 – Zobacz wyroki: z dnia 17 października 1990 r. w sprawie C‑10/89 HAG GF, Rec. str. I‑3711, pkt 13, i z dnia 23 lutego 1999 r. w sprawie C‑63/97 BMW, Rec. str. I‑905, pkt 62.


61 – To, co w orzeczeniach Trybunału jest nazywane „szczególnym celem” prawa znaków towarowych. Szczególny cel wskazuje na istotę prawa własności przemysłowej i handlowej. Zobacz podobnie wyrok z dnia 31 października 1974 r. w sprawie 16/74 Winthrop, Rec. str. 1183.


62 – Zobacz przypis 55 niniejszej opinii.