Υπόθεση C-329/11

Alexandre Achughbabian

κατά

Préfet du Val-de-Marne

(αίτηση του cour d’appel de Paris για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)

«Χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης – Οδηγία 2008/115/ΕΚ – Κοινοί κανόνες και διαδικασίες για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών – Εθνική νομοθεσία προβλέπουσα, σε περίπτωση παράνομης διαμονής, ποινή φυλακίσεως και πρόστιμο»

Περίληψη της αποφάσεως

1.        Έλεγχοι στα σύνορα, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών – Οδηγία 2008/115 – Αντικείμενο – Εναρμόνιση του συνόλου των εθνικών κανόνων που αφορούν τη διαμονή των αλλοδαπών – Δεν εμπίπτει στο αντικείμενο της οδηγίας

(Οδηγία 2008/115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

2.        Έλεγχοι στα σύνορα, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών – Αλλοδαπός υπήκοος έναντι του οποίου έχει κινηθεί διαδικασία επιστροφής κατά την έννοια της οδηγίας 2008/115 – Εθνική νομοθεσία η οποία κολάζει την παράνομη διαμονή με ποινή φυλακίσεως – Δεν επιτρέπεται

(Οδηγία 2008/115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 8)

3.        Έλεγχοι στα σύνορα, άσυλο και μετανάστευση – Μεταναστευτική πολιτική – Επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών – Αλλοδαπός υπήκοος έναντι του οποίου έχει κινηθεί διαδικασία επιστροφής κατά την έννοια της οδηγίας 2008/115 – Εθνική νομοθεσία η οποία κολάζει την παράνομη διαμονή με ποινή φυλακίσεως σε περίπτωση αποτυχίας της διαδικασίας επιστροφής – Επιτρέπεται – Προϋποθέσεις – Σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων

(Οδηγία 2008/115 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

1.        Η οδηγία 2008/115, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, αφορά αποκλειστικά την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων εντός κράτους μέλους υπηκόων τρίτων χωρών και, ειδικότερα, την έκδοση αποφάσεων περί επιστροφής και την εκτέλεση των αποφάσεων αυτών. Επομένως, δεν αποσκοπεί στην εναρμόνιση του συνόλου των εθνικών κανόνων που αφορούν τη διαμονή των αλλοδαπών.

Κατά συνέπεια, η οδηγία αυτή δεν εμποδίζει τη νομοθεσία ενός κράτους μέλους να χαρακτηρίσει την παράνομη διαμονή ως πλημμέλημα και να προβλέψει ποινικές κυρώσεις για να αποτρέψει και να τιμωρήσει τη διάπραξη μιας τέτοιας παραβάσεως των εθνικών κανόνων περί διαμονής. Δεν απαγορεύει, επίσης, τη θέση υπό κράτηση με σκοπό τον καθορισμό του νόμιμου ή μη χαρακτήρα της διαμονής υπηκόου τρίτης χώρας. Πράγματι, ο σκοπός της οδηγίας 2008/115, ήτοι η αποτελεσματική διαδικασία επιστροφής των παρανόμως διαμενόντων σε κράτος μέλος υπηκόων τρίτων χωρών στη χώρα τους, θα διακυβευόταν αν εμποδίζονταν τα κράτη μέλη να αποτρέψουν, με μέτρο στερητικό της ελευθερίας όπως η προσωρινή κράτηση, την απόδραση ενός προσώπου ύποπτου για παράνομη διαμονή πριν ακόμα αποσαφηνιστεί η κατάστασή του.

(βλ. σκέψεις 28-30)

2.        Η οδηγία 2008/115, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, έχει την έννοια ότι αντίκειται προς την οδηγία αυτή νομοθεσία κράτους μέλους η οποία κολάζει την παράνομη διαμονή με ποινικές κυρώσεις στο μέτρο που η νομοθεσία αυτή επιτρέπει τη φυλάκιση υπηκόου τρίτης χώρας ο οποίος, καίτοι διαμένει παρανόμως στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους και δεν προτίθεται να εγκαταλείψει το έδαφος αυτό οικειοθελώς, δεν έχει υπαχθεί στα αναγκαστικά μέτρα στα οποία αναφέρεται το άρθρο 8 της οδηγίας αυτής, δεν έχει δε παρέλθει έναντι αυτού, σε περίπτωση θέσεώς του υπό κράτηση προς τον σκοπό της προετοιμασίας και της υλοποιήσεως της απομακρύνσεώς του, ο ανώτατος χρόνος διάρκειας αυτής της κρατήσεως.

Η επιβολή και η εκτέλεση ποινής φυλακίσεως κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επιστροφής που προβλέπει η οδηγία 2008/115 δεν συμβάλλουν στην υλοποίηση του σκοπού της απομακρύνσεως στην οποία αποσκοπεί η διαδικασία αυτή, δηλαδή στη φυσική μεταφορά του ενδιαφερομένου εκτός του συγκεκριμένου κράτους μέλους. Συνεπώς, μια τέτοια ποινή δεν συνιστά «μέτρο» ή «αναγκαστικό μέτρο» κατά την έννοια του άρθρου 8 της εν λόγω οδηγίας.

(βλ. σκέψεις 37, 50 και διατακτ.)

3.        Η οδηγία 2008/115, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, έχει την έννοια ότι δεν αντίκειται στην οδηγία αυτή νομοθεσία κράτους μέλους η οποία κολάζει την παράνομη διαμονή με ποινικές κυρώσεις στο μέτρο που επιτρέπει τη φυλάκιση υπηκόου τρίτης χώρας στον οποίο εφαρμόστηκε η διαδικασία επιστροφής που θεσπίζει η εν λόγω οδηγία και ο οποίος διαμένει παρανόμως στο εν λόγω έδαφος χωρίς να υπάρχει λόγος που να δικαιολογεί τη μη επιστροφή.

Τα κράτη μέλη που δεσμεύονται από την οδηγία 2008/115 δεν μπορούν μεν να προβλέψουν ποινή φυλακίσεως για τους παρανόμως διαμένοντες στο έδαφός τους υπηκόους τρίτων χωρών στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι τελευταίοι πρέπει, βάσει των κοινών κανόνων και διαδικασιών που θεσπίζει η οδηγία αυτή, να απομακρυνθούν και μπορούν, προς τον σκοπό της προετοιμασίας και της υλοποιήσεως αυτής της απομακρύνσεως, το πολύ να τεθούν υπό κράτηση, πλην όμως αυτό δεν αποκλείει τη δυνατότητα των κρατών μελών να θεσπίζουν ή να διατηρούν σε ισχύ διατάξεις, ενδεχομένως ποινικού χαρακτήρα, που ρυθμίζουν, τηρώντας τις αρχές της εν λόγω οδηγίας και σεβόμενες τον σκοπό της, την περίπτωση κατά την οποία τα αναγκαστικά μέτρα δεν κατέστησαν εφικτή την απομάκρυνση υπηκόου τρίτης χώρας ο οποίος διαμένει παρανόμως στο έδαφός τους.

Συναφώς, στο πλαίσιο της εφαρμογής των εθνικών κανόνων ποινικής δικονομίας, η επιβολή ποινικών κυρώσεων προϋποθέτει τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως δε εκείνων τα οποία εγγυάται η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών.

(βλ. σκέψεις 46, 49-50 και διατακτ.)