WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)
z dnia 7 marca 2013 r.(*)
Odwołanie – Stosunki zewnętrzne – Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie transportu lotniczego – Rozporządzenie (EWG) nr 2408/92 – Dostęp wspólnotowych przewoźników lotniczych do wewnątrzwspólnotowych tras lotniczych – Artykuły 8, 9 – Zakres stosowania – Wykonywanie prawa do przewozu – Decyzja 2004/12/WE) – Przepisy niemieckie dotyczące podejścia do lotniska w Zurychu – Obowiązek uzasadnienia – Niedyskryminacja – Proporcjonalność – Ciężar dowodu
W sprawie C‑547/10 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 19 listopada 2010 r.,
Konfederacja Szwajcarska, reprezentowana przez S. Hirsbrunnera, Rechtsanwalt,
strona skarżąca,
w której drugą stroną jest:
Komisja Europejska, reprezentowana przez T. van Rijna, K. Simonssona oraz K.P. Wojcika, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona pozwana w pierwszej instancji,
popierana przez:
Republikę Federalną Niemiec, reprezentowaną przez T. Henzego, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez T. Masinga, Rechtsanwalt,
Landkreis Waldshut, reprezentowany przez M. Núñeza Müllera, Rechtsanwalt,
interwenienci w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ (trzecia izba),
w składzie: R. Silva de Lapuerta (sprawozdawca), pełniąca obowiązki prezesa izby, K. Lenaerts, E. Juhász, T. von Danwitz i D. Šváby, sędziowie,
rzecznik generalny: N. Jääskinen,
sekretarz: M.A. Gaudissart, szef wydziału,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 kwietnia 2012 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 13 września 2012 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 W swoim odwołaniu Konfederacja Szwajcarska wnosi o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 9 września 2010 r. w sprawie T‑319/05 Szwajcaria przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4265 (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), w którym Sąd oddalił jej skargę zmierzającą do stwierdzenia nieważności decyzji Komisji 2004/12/WE z dnia 5 grudnia 2003 r. w sprawie stosowania art. 18 ust. 2 zdanie pierwsze Umowy między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie transportu lotniczego oraz rozporządzenia Rady (EWG) nr 2408/92 (sprawa TREN/AMA/11/03 – Niemieckie przepisy dotyczące dostępu do lotniska w Zurychu) (Dz.U. 2004, L 4, s. 13, zwanej dalej „sporną decyzją”).
Ramy prawne
Umowa między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie transportu lotniczego
2 Artykuł 1 Umowy między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie transportu lotniczego, podpisanej w dniu 21 czerwca 1999 r. w Luksemburgu, zatwierdzonej w imieniu Wspólnoty decyzją Rady i – w odniesieniu do umowy w sprawie współpracy naukowej i technologicznej – Komisji 2002/309/WE, Euratom z dnia 4 kwietnia 2002 r. w sprawie zawarcia siedmiu umów z Konfederacją Szwajcarską (Dz.U. L 114, s. 1, zwanej dalej „umową WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego”), stanowi:
„1. Niniejsza Umowa określa dla Umawiających się Stron zasady w dziedzinie lotnictwa cywilnego. Postanowienia te nie naruszają postanowień zawartych w traktacie WE, w szczególności istniejących uprawnień Wspólnoty w zakresie zasad konkurencji i postanowień wykonawczych dla takich zasad, jak również w zakresie całego odpowiedniego prawodawstwa wspólnotowego wymienionego w załączniku do niniejszej Umowy.
2. W tym celu postanowienia ustanowione w niniejszej Umowie, jak również w rozporządzeniach i dyrektywach wyszczególnionych w załączniku, stosuje się zgodnie z warunkiem określonym poniżej. W zakresie, w jakim są one identyczne, co do istoty z odpowiadającymi regułami zawartymi w traktacie [WE] oraz aktami przyjętymi przy stosowaniu tego traktatu, postanowienia te są interpretowane, w [celu] ich wykonywania i stosowania, zgodnie z odpowiednimi orzeczeniami i [decyzjami] Trybunału Sprawiedliwości i Komisji Wspólnot Europejskich, wydanymi przed datą podpisania niniejszej Umowy. Orzeczenia i decyzje wydane po dacie podpisania niniejszej Umowy będą przekazywane Szwajcarii. Na prośbę jednej z Umawiających się Stron skutki tych późniejszych orzeczeń i decyzji są ustalane przez Wspólny Komitet, w celu zapewnienia sprawnego stosowania niniejszej Umowy”.
3 Artykuł 2 umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego ma następujące brzmienie:
„Postanowienia niniejszej Umowy i jej załącznika stosuje się w zakresie, w jakim dotyczą one transportu lotniczego lub spraw bezpośrednio związanych z transportem lotniczym, jak określono w załączniku [do] niniejszej Umowy”.
4 Artykuł 3 tej umowy stanowi:
„W zakresie niniejszej Umowy i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych w niej zawartych zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową”.
5 Artykuł 15 ust. 1 rzeczonej umowy stanowi:
„Z zastrzeżeniem [rozporządzenia Rady nr 2408/92/EWG z dnia 23 lipca 1992 r. w sprawie dostępu przewoźników lotniczych Wspólnoty do wewnątrzwspólnotowych tras lotniczych (Dz.U. L 240, s. 8)], zawartego w załączniku do niniejszej umowy:
– wspólnotowi i szwajcarscy przewoźnicy lotniczy otrzymują prawo przewozu między każdym punktem w Szwajcarii i każdym punktem we Wspólnocie,
[…]”.
6 Zgodnie z art. 18 tej umowy:
„1. Bez uszczerbku dla ustępu 2 i postanowień rozdziału 2 każda z Umawiających się Stron jest odpowiedzialna na swoim terytorium za właściwe stosowanie niniejszej Umowy oraz w szczególności rozporządzeń i dyrektyw wymienionych w załączniku.
2. W przypadkach, które mogą mieć wpływ na usługi lotnicze [dopuszczone] na mocy rozdziału 3, instytucje wspólnotowe korzystają z uprawnień przyznanych im na mocy przepisów rozporządzeń i dyrektyw, których stosowanie jest wyraźnie potwierdzone w załączniku. Jednakże w przypadku gdy [Konfederacja Szwajcarska] podjęła lub zamierza podjąć środki [w zakresie ochrony środowiska, na podstawie] [art.] 8 ustęp 2 lub [art.] 9 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2408/92, Wspólny Komitet, na wniosek jednej z Umawiających się Stron, podejmuje decyzję, czy takie środki są zgodne z niniejszą Umową.
[…]”.
7 Zgodnie z art. 20 umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego wszystkie kwestie dotyczące ważności decyzji podejmowanych przez instytucje wspólnotowe w ramach ich uprawnień wynikających z tej umowy należą do wyłącznej kompetencji Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
8 Załącznik do umowy stanowi w szczególności, że wszędzie tam, gdzie w aktach wymienionych w załączniku znajdują się odniesienia do państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej lub wymogu istnienia powiązania z nimi, odniesienia te rozumiane są dla celów umowy jako stosujące się jednakowo do Konfederacji Szwajcarskiej lub wymogu identycznego powiązania z nią.
9 Załącznik ten obejmuje również rozporządzenie nr 2408/92.
Rozporządzenie nr 2408/92
10 Artykuł 2 rozporządzenia nr 2408/92 ma następującą treść:
„Do celów niniejszego rozporządzenia:
[…]
f) »prawo przewozowe« oznacza prawo przewoźnika lotniczego do przewozu osób, ładunku i/lub poczty w zakresie usługi lotniczej między dwoma portami lotniczymi Wspólnoty;
[…]”.
11 Artykuł 3 ustęp 1 rozporządzenia stanowi:
„Z zastrzeżeniem niniejszego rozporządzenia zainteresowane państwo członkowskie (państwa członkowskie) udziela wspólnotowym przewoźnikom lotniczym upoważnienia na wykonywanie prawa przewozowego na trasach wewnątrz Wspólnoty”.
12 Artykuł 8 ust. 1–3 rzeczonego rozporządzenia stanowi:
„1. Niniejsze rozporządzenie nie narusza prawa państwa członkowskiego do regulacji, bez dyskryminacji z powodu przynależności państwowej lub tożsamości przewoźnika lotniczego, rozdziału ruchu lotniczego między porty lotnicze w ramach systemu portów lotniczych.
2. Wykonywanie praw przewozowych podlega opublikowanym wspólnotowym, krajowym, regionalnym lub lokalnym zasadom działania odnoszącym się do bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i przydziału czasu na start i lądowanie.
3. Na żądanie państwa członkowskiego lub z własnej inicjatywy Komisja bada stosowanie przepisów ust. 1 i 2 i w terminie jednego miesiąca od otrzymania żądania oraz po zasięgnięciu opinii Komitetu, określonego w art. 11, podejmuje decyzję, czy państwo członkowskie może kontynuować stosowanie środków. Komisja przekazuje swoją decyzję Radzie i państwom członkowskim”.
13 Artykuł 9 tego rozporządzenia stanowi:
„1. Jeżeli występują poważne problemy zagęszczenia ruchu lotniczego i/lub ochrony środowiska naturalnego, odpowiedzialne państwo członkowskie może, z zastrzeżeniem niniejszego artykułu, narzucić warunki na wykonywanie praw przewozowych, ograniczyć lub odmówić wykonywania praw przewozowych, w szczególności, gdy inne środki transportu mogą zapewnić zadowalający poziom usług.
2. Środki podejmowane przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1:
– nie stanowią dyskryminacji ze względu na przynależność państwową lub tożsamość przewoźników lotniczych,
– obowiązują w ograniczonym zakresie nieprzekraczającym trzech lat, po upływie którego zostaną zweryfikowane,
– nie stanowią nieuzasadnionego zagrożenia dla celów niniejszego rozporządzenia,
– nie naruszają w sposób nieuzasadniony konkurencji między przewoźnikami lotniczymi,
– nie są bardziej restrykcyjne, niż jest to niezbędne w celu rozwiązania problemów.
3. Jeżeli państwo członkowskie uzna, że środki na podstawie ust. 1 są niezbędne, informuje inne państwa członkowskie oraz Komisję przynajmniej trzy miesiące przed wejściem w życie tych środków, dostarczając ich odpowiedniego uzasadnienia. Środki mogą być wprowadzone w życie, jeżeli w ciągu 1 miesiąca od otrzymania informacji zainteresowane państwo członkowskie nie złoży protestu przeciwko tym środkom lub Komisja, zgodnie z ust. 4, nie podejmie dalszego badania.
4. Na żądanie państwa członkowskiego lub z własnej inicjatywy Komisja bada środki, określone w ust. 1. W przypadku gdy Komisja w terminie jednego miesiąca od poinformowania, na podstawie ust. 3, decyduje zbadać te środki, wskazuje jednocześnie, czy środki mogą zostać wprowadzone w życie, w całości lub w części, uwzględniając przy badaniu w szczególności możliwość skutków nieodwracalnych. Po konsultacji z Komitetem, określonym w art. 11, w terminie jednego miesiąca od otrzymania wszystkich niezbędnych informacji Komisja podejmuje decyzję, czy środki są uzasadnione i zgodne z niniejszym rozporządzeniem i czy w żaden inny sposób nie są sprzeczne z prawem wspólnotowym. Komisja przekazuje swoją decyzję Radzie oraz państwom członkowskim. Do czasu podjęcia takiej decyzji Komisja może zadecydować o środkach tymczasowych, włączając zawieszenie tych środków w całości lub w części, uwzględniając w szczególności możliwość skutków nieodwracalnych.
[…]”.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
14 Port lotniczy w Zurychu znajduje się w Kloten (Szwajcaria), na północny wschód od miasta Zurych (Szwajcaria) i w odległości około 15 km na południowy wschód od granicy między Szwajcarią i Niemcami. Posiada on trzy pasy startowe: zachodnio‑wschodni (10/28), północno‑południowy (16/34) krzyżujący się z pasem zachodnio‑wschodnim i północno‑zachodni południowo‑wschodni (14/32), który jest niezależny od dwóch pozostałych. Większość startów w ciągu dnia odbywa się z pasa zachodnio‑wschodniego w kierunku zachodnim, podczas gdy we wczesnych godzinach porannych i w późnych godzinach wieczornych większość startów odbywa się z pasa północno‑południowego w kierunku północnym. Samoloty nadlatujące z północnego wschodu, podchodząc do lądowania, korzystają głównie z pasa północno‑zachodniego południowo wschodniego. Z uwagi na bliskość granicy niemieckiej wszystkie samoloty lądujące w Zurychu od strony północnej lub północno‑zachodniej muszą korzystać przy lądowaniu z niemieckiej przestrzeni powietrznej.
15 Korzystanie z niemieckiej przestrzeni powietrznej przy podchodzeniu do portu lotniczego w Zurychu i opuszczaniu go było uregulowane w dwustronnej umowie między Konfederacją Szwajcarską i Republiką Federalną Niemiec z dnia 17 września 1984 r., którą Republika Federalna Niemiec wypowiedziała w dniu 22 marca 2000 r. z dniem 31 maja 2001 r. w wyniku problemów z jej wykonaniem.
16 Republika Federalna Niemiec i Konfederacja Szwajcarska podpisały nową umowę w dniu 18 października 2001 r., która nie została jednak ratyfikowana.
17 W dniu 15 stycznia 2003 r. niemieckie lotnicze władze federalne opublikowały 213. rozporządzenie wykonawcze z zakresu niemieckich przepisów odnoszących się do ruchu powietrznego, ustanawiające procedury lądowań i startów przy użyciu urządzeń naprowadzających w porcie lotniczym w Zurychu. Rozporządzenie to przewidywało pewne ograniczenia dostępu do portu lotniczego w Zurychu od dnia 18 stycznia 2003 r.
18 W dniu 4 kwietnia 2003 r. niemieckie lotnicze władze federalne opublikowały pierwsze rozporządzenie zmieniające owo 213. rozporządzenie wykonawcze (zwane dalej „zmienionym rozporządzeniem 213 RA”). Zmiana ta weszła w życie z dniem 17 kwietnia 2003 r.
19 Środki przewidziane przez zmienione rozporządzenie 213 RA miały w istocie zakazywać w normalnych warunkach meteorologicznych przelotów na niskiej wysokości nad terytorium niemieckim przy granicy szwajcarskiej w godzinach od 21.00 do 7.00 w dni robocze i w godzinach od 20.00 do 9.00 w soboty, niedziele i dni wolne od pracy w celu ograniczenia hałasu, na jaki była narażona miejscowa ludność. W rezultacie obydwa podejścia do lądowania od strony północnej, z których poprzednio korzystały zasadniczo samoloty podchodzące do lądowania w porcie lotniczym w Zurychu, nie były już w tych godzinach możliwe.
20 Zmienione rozporządzenie 213 RA zawierało ponadto inne środki mające ograniczyć hałas w strefie przygranicznej między Niemcami i Szwajcarią.
21 Po pierwsze, w odniesieniu do dostępu do portu lotniczego od strony wschodniej, § 2 ust. 6 akapit drugi zmienionego rozporządzenia 213 RA ustanawiał określone minimalne wysokości przelotu, jakie należało zachować we wskazanych powyżej godzinach.
22 Po drugie, § 3 zmienionego rozporządzenia 213 RA stanowił, że start w kierunku północnym powinien odbywać się w ten sposób, aby przy wkroczeniu na terytorium niemieckie zachować minimalne wysokości lotu, różne w zależności od pory startu. Jeżeli zatem maszyna startowała we wskazanych powyżej godzinach, powinna była najpierw zmienić kurs przed granicą niemiecką, tak aby wkroczyć na terytorium niemieckie wyłącznie po osiągnięciu wskazanej minimalnej wysokości lotu.
23 W dniu 10 czerwca 2003 r. Konfederacja Szwajcarska wniosła skargę do Komisji i wezwała ją do wydania decyzji:
– zakazującej Republice Federalnej Niemiec dalszego stosowania zmienionego rozporządzenia 213 RA;
– nakazującej Republice Federalnej Niemiec zawieszenie stosowania zmienionego rozporządzenia 213 RA, do czasu wydania decyzji przez Komisję.
24 W dniu 20 czerwca 2003 r. Komisja zwróciła się do władz niemieckich o przedstawienie uwag dotyczących skargi.
25 W piśmie z tego samego dnia Komisja zwróciła się do władz szwajcarskich o przedłożenie dodatkowych informacji.
26 W dniu 26 czerwca 2003 r. organy niemieckie i szwajcarskie zawarły umowę w sprawie różnych kwestii dotyczących stosowania zmienionego rozporządzenia 213 RA.
27 W dniu 27 czerwca 2003 r. władze szwajcarskie powiadomiły Komisję o tej umowie, wskazując jednocześnie, że umowa ta pozostawała bez wpływu na skargę.
28 Pismem z dnia 30 czerwca 2003 r. Republika Federalna Niemiec również poinformowała Komisję o rzeczonej umowie, zaznaczając, że z faktu zawarcia umowy wywnioskowała ona, że skarga była nieważna i oczekiwała umorzenia przez Komisję wszczętego postępowania.
29 W efekcie wymiany licznych pism z władzami szwajcarskimi i niemieckimi Komisja w dniu 14 października 2003 r. skierowała do tych władz zarzuty, wzywając je do przekazania uwag.
30 Republika Federalna Niemiec złożyła uwagi w dniu 20 października 2003 r., a Konfederacja Szwajcarska w dniu 21 października 2003 r.
31 W dniu 27 października 2003 r. Komisja poinformowała na piśmie o projekcie decyzji, co do którego Konfederacja Szwajcarska mogła przedstawić uwagi w ramach posiedzenia komitetu konsultacyjnego ds. dostępu do rynku (przewóz lotniczy) w dniu 4 listopada 2003 r.
32 W dniu 5 grudnia 2003 r. Komisja wydała sporną decyzję.
33 Na podstawie art. 1 tej decyzji Republika Federalna Niemiec może kontynuować stosowanie zmienionego rozporządzenia 213 RA.
34 Zgodnie z art. 2 rzeczonej decyzji Republika Federalna Niemiec jest jej adresatem.
Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
35 Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 13 lutego 2004 r. Konfederacja Szwajcarska wniosła skargę zmierzającą do stwierdzenia nieważności spornej decyzji.
36 Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 21 lipca 2004 r. Republika Federalna Niemiec została dopuszczona do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Komisji.
37 Postanowieniem z dnia 14 lipca 2005 r. w sprawie C‑70/04 Szwajcaria przeciwko Komisji Trybunał przekazał tę sprawę do rozpoznania Sądowi.
38 Postanowieniem z dnia 7 lipca 2006 r. w sprawie T‑319/05 Szwajcaria przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2073, Sąd uwzględnił wniosek Landkreis Waldshut o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Komisji.
39 Rozprawa odbyła się w dniu 9 września 2009 r.
40 W zaskarżonym wyroku Sąd oddalił skargę wniesioną przez Konfederację Szwajcarską bez orzekania co do jej dopuszczalności. Sąd orzekł w szczególności, iż nie można zarzucać Komisji, po pierwsze tego, że uznała, że postanowienia zawarte w zmienionym rozporządzeniu 213 RA nie należą do zakresu zastosowania art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92, po drugie, że nie uznała praw zarządu lotniska w Zurychu i mieszkańców obszarów położonych w sąsiedztwie tego lotniska w trakcie oceny tych postanowień w świetle umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego i art. 8 ust. 3 tego rozporządzenia, oraz po trzecie, że uznała, iż postanowienia te są zgodne z zasadami równego traktowania i proporcjonalności.
Żądania stron
41 W swoim odwołaniu Konfederacja Szwajcarska wnosi do Trybunału o:
– uchylenie zaskarżonego wyroku;
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji i zgodnie z art. 122 akapit pierwszy regulaminu Trybunału Sprawiedliwości obciążenie Komisji kosztami postępowania, w tym kosztami postępowania w pierwszej instancji oraz
– pomocniczo – przekazanie sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania i o zastrzeżenie na rzecz tego Sądu orzekania co do kosztów.
42 Komisja wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania i
– obciążenie Konfederacji Szwajcarskiej kosztami postępowania.
43 Rząd niemiecki wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania i
– obciążenie Konfederacji Szwajcarskiej kosztami postępowania.
44 Landkreis Waldshut wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania i
– podtrzymanie jego żądania w pierwszej instancji zmierzającego do oddalenia skargi;
– pomocniczo, o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie jako niedopuszczalnej skargi Konfederacji Szwajcarskiej i
– obciążenie Konfederacji Szwajcarskiej kosztami postępowania, w tym kosztami postępowania w pierwszej instancji oraz kosztami pozasądowymi Landkreis Waldshut.
W przedmiocie odwołania wzajemnego
45 W odwołaniu wzajemnym Landkreis Waldshut podnosi, że skarga o stwierdzenie nieważności wniesiona przez Konfederację Szwajcarską powinna zostać oddalona przez Sąd jako niedopuszczalna.
46 Zdaniem Landkreis Waldshut Konfederacja Szwajcarska nie może zostać zrównana z państwem członkowskim a sporna decyzja nie dotyczy jej indywidualnie w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE.
47 W niniejszej sprawie Trybunał uważa za konieczne w pierwszej kolejności rozstrzygnięcie sprawy co do istoty (wyrok z dnia 23 października 2007 r. w sprawie C‑273/04 Polska przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. I‑8925, pkt 33).
W przedmiocie odwołania
48 Na poparcie odwołania Konfederacja Szwajcarska podnosi sześć zarzutów dotyczących naruszenia art. 9 ust. 1 i art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 2408/92, obowiązku uzasadnienia, zasad swobodnego świadczenia usług, równości i proporcjonalności, a także przepisów dotyczących rozłożenia ciężaru dowodu.
W przedmiocie zarzutu pierwszego
Argumentacja stron
49 W zarzucie pierwszym Konfederacja Szwajcarska twierdzi, że orzekając w pkt 74–91 zaskarżonego wyroku, iż art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92 nie ma zastosowania do postanowień zawartych w zmienionym rozporządzeniu 213 RA, Sąd błędnie zinterpretował i zastosował ten przepis.
50 Jej zdaniem bowiem, rzeczony artykuł obejmuje nie tylko formalne zakazy wykonywania prawa do przewozu, ale również alternatywnie, materialne ograniczenia lub zakazy, nawet częściowe, to znaczy przepisy skutkujące ograniczeniem takiego wykonywania.
51 W tym zakresie Konfederacja Szwajcarska twierdzi, że art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92 ma zastosowanie do postanowień zawartych w zmienionym rozporządzeniu 213 RA, ponieważ ograniczają one wyraźnie wykonywanie praw przewozowych przy podchodzeniu do lądowania i przy opuszczaniu lotniska w Zurychu, a także poddają wykonywanie tych praw warunkom, to znaczy przestrzeganiu ograniczeń, czyniąc podchodzenie do lądowania od strony północnej niemożliwym w trakcie godzin zakazu lotu na niskich wysokościach.
52 W ten sposób zdaniem Konfederacji Szwajcarskiej rzeczone postanowienia stanowią, przynajmniej z materialnego punktu widzenia, warunkowy lub częściowy zakaz wykonywania praw przewozowych, do którego zastosowanie ma art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92.
53 Komisja, rząd niemiecki i Landkreis Waldshut nie zgadzają się z argumentacją Konfederacji Szwajcarskiej.
Ocena Trybunału
54 Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 8 ust. 2 rozporządzenia nr 2408/92 wykonywanie praw przewozowych podlega krajowym, regionalnym lub lokalnym zasadom działania odnoszącym się do bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i przydziału czasu na start i lądowanie.
55 Tak jak to stwierdził Sąd w pkt 75, 76 i 80 zaskarżonego wyroku, art. 9 tego rozporządzenia dotyczy szczególnej kategorii zasad działania stosowanych do wykonywania praw przewozowych, czyli, zgodnie z art. 9 ust. 1, zasad działania, które określają warunki wykonywania praw przewozowych, ograniczają wykonywanie praw przewozowych lub ich odmawiają.
56 W tym zakresie należy stwierdzić, że w zaskarżonym wyroku Sąd w żaden sposób nie ograniczył stosowania rzeczonego art. 9 do przepisów formalnie zakazujących wykonywania praw przewozowych, lecz w pkt 75 i 88 tego wyroku orzekł, że środki przewidziane w owym art. 9 obejmują w istocie zakaz, co najmniej warunkowy lub częściowy, wykonywania praw przewozowych.
57 W tym kontekście Sąd słusznie wyjaśnił w zaskarżonym wyroku, że okoliczność, iż państwo członkowskie poddaje wykonywanie praw przewozowych opublikowanym krajowym, regionalnym lub lokalnym zasadom działania dotyczącym w szczególności ochrony środowiska, nie jest równoznaczna z narzuceniem warunku wykonywania tych praw w rozumieniu art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92.
58 Gdyby tak było, art. 8 ust. 2 tego rozporządzenia byłby całkowicie pozbawiony znaczenia.
59 Z powyższego wynika, że ocena Sądu w pkt 75 i 88 zaskarżonego wyroku zakresu środków przewidzianych w art. 9 rzeczonego rozporządzenia nie jest obarczona naruszeniem prawa.
60 Otóż, tak jak stwierdził to Sąd w pkt 86 i 87 zaskarżonego wyroku, z analizy motywów 1–6 w związku z motywem 44 spornej decyzji wynika, że środki zawarte w zmienionym rozporządzeniu 213 RA nie oznaczają w okresie ich stosowania jakiegokolwiek zakazu, tak warunkowego, jak i częściowego, przekraczania niemieckiej przestrzeni powietrznej przez loty startujące lub lądujące na lotnisku w Zurychu, lecz jedynie zwykłą zmianę ich trajektorii po starcie lub przed lądowaniem na tym lotnisku.
61 W rzeczywistości bowiem, tak jak to podkreślił Sąd w rzeczonym pkt 87, środki te ograniczają się bowiem w istocie do uniemożliwienia w okresie ich stosowania lotów na niskiej wysokości nad częścią terytorium niemieckiego położonego blisko granicy szwajcarskiej, podczas gdy przelot nad tym terytorium na większej wysokości pozostaje nadal możliwy.
62 W związku z tym, orzekając, że środki te nie są objęte zakresem zastosowania art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92, Sąd w żaden sposób nie naruszył prawa.
63 W tych okolicznościach zarzut pierwszy należy oddalić jako bezzasadny.
W przedmiocie zarzutu drugiego
Argumentacja stron
64 Przez zarzut drugi Konfederacja Szwajcarska podnosi, że orzekając, iż sporna decyzja nie została w wystarczający sposób uzasadniona w odniesieniu do niestosowania art. 9 rozporządzenia nr 2408/92 do środków przewidzianych przez zmienione rozporządzenie 213 RA, a także uwzględniając przedstawienie powodów przedstawione przez Komisję w trakcie postępowania w pierwszej instancji, Sąd w pkt 84 zaskarżonego wyroku w błędny sposób zinterpretował obowiązek uzasadniania przewidziany w art. 296 TFUE.
65 Zdaniem Konfederacji Szwajcarskiej w braku uzasadnienia dotyczącego wyłączenia owych środków z zakresu zastosowania art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92, należało stwierdzić nieważność spornej decyzji na skutek istotnego naruszenia wymogów formalnych.
66 Komisja, rząd niemiecki i Landkreis Waldshut zaprzeczają argumentacji Konfederacji Szwajcarskiej.
Ocena Trybunału
67 Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie wymagane przez art. 296 TFUE powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i powinno przedstawiać w sposób zrozumiały i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która jest autorem aktu, tak aby umożliwić zainteresowanym zapoznanie się z powodami podjęcia środka, a właściwemu sądowi przeprowadzenie kontroli (zob. w szczególności wyroki: z dnia 6 marca 2003 r. w sprawie C‑41/00 P Interporc przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2125, pkt 55; z dnia 29 września 2011 r. w sprawie C‑521/09 P Elf Aquitaine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I-8947, pkt 147).
68 W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że Konfederacja Szwajcarska w żaden sposób nie wyjaśnia, w jakim zakresie rzekomo niewystarczające uzasadnienie spornej decyzji miałoby jej uniemożliwiać zapoznanie się z jej umotywowaniem i skuteczną obroną jej praw.
69 Ponadto z zaskarżonego wyroku jasno wynika, że Sąd mógł na podstawie sposobu rozumowania przedstawionego przez Komisję w spornej decyzji sprawować kontrolę.
70 W rzeczywistości, tak jak to stwierdził Sąd, motywy 1–6, 32 i 44 spornej decyzji w wyraźny i jednoznaczny sposób wskazują na to, że Komisja uznała, że środki przewidziane przez zmienione rozporządzenie 213 RA nie były objęte zakresem zastosowania art. 9 rozporządzenia nr 2408/92 na tej podstawie, po pierwsze, że środki te nie zostały notyfikowane na podstawie art. 9 ust. 3, oraz po drugie, że rzeczone środki oznaczały w trakcie okresu ich stosowania nie zakaz wykonywania praw przewozowych, lecz zwykłą zmianę trajektorii lotów wylatujących z lotniska w Zurychu lub przylatujących do tego lotniska.
71 Jeżeli chodzi o rzekomą zmianę uzasadnienia spornej decyzji dokonaną przez Komisję w trakcie postępowania przed Sądem, należy stwierdzić, że, podczas gdy z samej tej decyzji wyraźnie już wynikają powody, dla których Komisja uznała, że art. 9 rozporządzenia nr 2408/92 nie ma zastosowania do środków przewidzianych przez zmienione rozporządzenie 213 RA, tak Konfederacja Szwajcarska nie wskazała, na czym polegało nowe uzasadnienie przedstawione przez Komisję w ramach postępowania przed Sądem, ani w jakim zakresie zmieniło ono powody rzeczonej decyzji.
72 W związku z powyższym Sąd słusznie orzekł, że sporna decyzja była wystarczająco uzasadniona.
73 Tym samym należy odrzucić zarzut drugi.
W przedmiocie zarzutu trzeciego
Argumentacja stron
74 Przez zarzut trzeci Konfederacja Szwajcarska podnosi błędną interpretację i zastosowanie art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 2408/92 na tej podstawie, że Sąd nie uwzględnił w pkt 118–132 zaskarżonego wyroku praw zarządzających lotniskiem w Zurychu, a także mieszkańców okolic tego lotniska, oraz że nie zbadał w wystarczający sposób w pkt 193–199 tego wyroku zgodności owych przepisów ze swobodnym świadczeniem usług, jak również z wynikającymi z niego zasadami proporcjonalności i przestrzeganiem praw fundamentalnych.
75 Konfederacja Szwajcarska podnosi, że uwzględnienie praw zarządzających i mieszkańców okolic lotniska w sposób nieuchronny doprowadziłoby Sąd do uznania nieproporcjonalnego charakteru środków przewidzianych przez zmienione rozporządzenie 213 RA, ponieważ zmuszają one rzeczonych zarządzających do dokonywania ciągłych zmian w ich systemie operacyjnym i zwiększa w znaczny sposób hałas wynikający z ruchu samolotów, na który narażeni są mieszkańcy okolic lotniska w Zurychu na terytorium szwajcarskim.
76 W związku z tym rzeczone środki nie umożliwiłyby realizacji zamierzonego przez nie celu, to znaczy zmniejszenia hałasu spowodowanego przez samoloty, zatem stanowią dyskryminację opartą na przynależności państwowej sprzeczną z art. 3 umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego.
77 Komisja, rząd niemiecki i Landkreis Waldshut kwestionują argumentację Konfederacji Szwajcarskiej.
Ocena Trybunału
78 Tytułem wstępu należy przypomnieć, że umowa WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego wpisuje się w ramy serii siedmiu umów sektorowych pomiędzy umawiającymi się stronami podpisanych w dniu 21 czerwca 1999 r., czyli po odrzuceniu przez Konfederację Szwajcarską w dniu 6 grudnia 1992 r. umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) z dnia 2 maja 1992 r. (Dz.U. 1994, L 1, s. 3), oraz że w wyniku odmowy Konfederacja Szwajcarska nie przystąpiła do projektu utworzenia całości gospodarczej zintegrowanej z jednolitym rynkiem, opartej na wspólnych regułach obowiązujących między jej członkami, lecz zdecydowała się na drogę dwustronnych porozumień z Unią i jej państwami członkowskimi w określonych dziedzinach (zob. podobnie wyroki: z dnia 12 listopada 2009 r. w sprawie C‑351/08 Grimme, Zb.Orz. s. I‑10777, pkt 26, 27; a także z dnia 11 lutego 2010 r. w sprawie C‑541/08 Fokus Invest, Zb.Orz. s. I‑1025, pkt 27).
79 Tym samym Konfederacja Szwajcarska nie przystąpiła do wewnętrznego rynku Unii, zmierzającego do zniesienia wszelkich przeszkód w celu stworzenia przestrzeni pełnej swobody przepływu analogicznej do rynku krajowego, a obejmującej m. in. swobodny przepływ osób i swobodę przedsiębiorczości (zob. ww. wyrok w sprawie Grimme, pkt 27; a także wyrok z dnia 15 lipca 2010 r. w sprawie C‑70/09 Hengartner i Gasser, Zb.Orz. s. I‑7233, pkt 41).
80 W związku z tym istniejąca wykładnia przepisów prawa Unii dotyczących tego rynku wewnętrznego nie może zostać w sposób automatyczny przełożona na wykładnię umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego, chyba że chodzi o wyraźne postanowienia zawarte w tym celu w samej tej umowie (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Grimme, pkt 29; w sprawie Fokus Invest, pkt 28; a także w sprawie Hengartner i Gasser, pkt 42).
81 Tymczasem należy stwierdzić, że umowa WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego nie zawiera żadnego szczególnego przepisu, który pozwalałby odnośnym przewoźnikom lotniczym na korzystanie z przepisów prawa Unii dotyczących swobodnego świadczenia usług. Z powyższego wynika, że wykładnia nadana tym przepisom nie może zostać transponowana na postanowienia rzeczonej umowy.
82 W tych okolicznościach z uwagi na to, że swoboda świadczenia usług nie znajduje zastosowania w ramach umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego, Sąd słusznie orzekł w pkt 193–198 zaskarżonego wyroku, że przez sporną decyzję Komisja nie naruszyła zasady swobodnego świadczenia usług.
83 Podobnie jest w przypadku zarzucanego przez Konfederację Szwajcarską naruszenia zasad proporcjonalności i przestrzegania praw fundamentalnych właściwych dla swobodnego świadczenia usług.
84 Ponadto, orzekając, że Komisja nie naruszyła prawa, nie uwzględniając przy badaniu środków zawartych w zmienionym rozporządzeniu 213 RA na podstawie art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 2408/92 ewentualnych praw podmiotu zarządzającego lotniskiem w Zurychu oraz mieszkańców okolic tego lotniska, Sąd prawidłowo zinterpretował ów przepis.
85 W tym zakresie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 15 ust. 1 umowy WE–Szwajcaria, to z zastrzeżeniem rozporządzenia nr 2408/92 unijni i szwajcarscy przewoźnicy lotniczy otrzymują prawo przewozu między każdym punktem w Szwajcarii i każdym punktem w Unii.
86 Tak jak to wynika w szczególności z art. 2 lit. f) oraz art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2408/92, rozporządzenie to reguluje przyznawanie i wykonywanie praw przewozowych przewoźnikom lotniczym.
87 W tym kontekście art. 8 ust. 2 tego rozporządzenia poddaje wykonywanie rzeczonych praw krajowym, regionalnym lub lokalnym zasadom działania odnoszącym się do bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i przydziału czasu na start i lądowanie. W związku z tym, ocena przewidziana w art. 8 ust. 3 dotycząca stosowania art. 8 ust. 1 i 2 może dotyczyć jedynie warunków wykonywania tych praw na odnośnych połączeniach lotniczych pod względem stosowania zasad lub przepisów przewidzianych w rzeczonym ust. 1.
88 W związku z powyższym Sąd słusznie orzekł, że ewentualne prawa podmiotu zarządzającego lotniskiem lub mieszkańców okolic lotniska nie mogą być brane pod uwagę w ramach oceny przewidzianej w art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 2408/92.
89 W tych okolicznościach należy oddalić zarzut trzeci.
W przedmiocie zarzutu czwartego
Argumentacja stron
90 Przez zarzut czwarty Konfederacja Szwajcarska zarzuca Sądowi naruszenie prawa poprzez brak stwierdzenia w pkt 133–192 zaskarżonego wyroku naruszenia zasady równego traktowania.
91 W pierwszej kolejności Konfederacja Szwajcarska uważa, że poprzez brak uwzględnienia w ramach badania zgodności środków przewidzianych przez zmienione rozporządzenie 213 RA z zasadą niedyskryminacji ustanowioną w art. 3 umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego, Sąd naruszył prawo przy interpretacji i stosowaniu tego przepisu.
92 Następnie Konfederacja Szwajcarska zarzuca Sądowi, że w pkt 146–153 zaskarżonego wyroku w ramach badania uzasadnionego i proporcjonalnego charakteru środków przewidzianych przez zmienione rozporządzenie 213 RA uznał, że turystyczny charakter obszaru, którego dotyczyły te środki, oraz brak władz Republiki Federalnej Niemiec na lotnisku w Zurychu stanowiły obiektywne okoliczności uzasadniające te środki.
93 W rzeczywistości bowiem, po pierwsze, orzekając, że bliskość lotniska w Zurychu z obszarem o charakterze turystycznym nie została zakwestionowana przez Konfederację Szwajcarską, Sad wynaturzył jej argumentację, zgodnie z którą, obszar ten nie był „ważny” i nie „charakteryzował się wyjątkową aktywnością turystyczną”. W każdym razie względy ekonomiczne nie pozwalają na uzasadnienie dyskryminacji wynikającej z rzeczonych środków.
94 Po drugie, uznanie braku właściwości prawnej organów niemieckich na lotnisku w Zurychu jako obiektywnej okoliczności uzasadniającej środki przewidziane przez zmienione rozporządzenie 213 RA skutkowałoby uniemożliwieniem interwencji Komisji.
95 W tym kontekście Konfederacja Szwajcarska uważa, że, tak jak to wynika z pkt 149 zaskarżonego wyroku, Sąd odmówił zbadania rzeczonych środków z punktu widzenia ich konieczności.
96 Wreszcie Konfederacja Szwajcarska twierdzi, że ustalenia dokonane przez Sąd w pkt 156 zaskarżonego wyroku są błędne, z tego powodu, że wynikają z wypaczenia dowodów, z niewystarczającego wyjaśnienia okoliczności faktycznych, a także z naruszenia zakresu jego uprawnień kontrolnych, naruszenia prawa do bycia wysłuchanym oraz obowiązku uzasadniania.
97 Komisja, rząd niemiecki i Landkreis Waldshut kwestionują argumentację Konfederacji Szwajcarskiej.
Ocena Trybunału
98 Jeżeli chodzi w pierwszej kolejności o naruszenie prawa, którego zdaniem Konfederacji Szwajcarskiej dopuścił się Sąd, orzekając, że nie należało uwzględniać w trakcie badania zgodności środków przewidzianych w zmienionym rozporządzeniu 213 RA z zasadą niedyskryminacji ustanowioną w art. 3 umowy WE–Szwajcaria w sprawie transportu lotniczego praw zarządu lotniska w Zurychu oraz praw mieszkańców okolic tego lotniska, to należy przypomnieć, że tak jak to wynika z pkt 84–88 niniejszego wyroku, umowa ta i rozporządzenie nr 2408/92 nie przewidują uwzględnienia tych praw, lecz przewidują jedynie wykonywanie praw przewozu przez przewoźników lotniczych.
99 Ponadto należy przypomnieć, że zgodnie z art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE i art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odwołanie jest ograniczone do kwestii prawnych. Jedynie Sąd uprawniony jest do ustalenia istotnych okoliczności faktycznych i dokonania ich oceny, a także do dokonania oceny dowodów. Ocena tych faktów i dowodów nie stanowi – z wyjątkiem przypadków ich przeinaczenia – kwestii prawnej poddanej jako taka kontroli Trybunału w postępowaniu odwoławczym (zob. w szczególności wyroki: z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie C‑214/05 P Rossi przeciwko OHIM, Rec. s. I‑7057, pkt 26; z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie C‑16/06 P Les Éditions Albert René przeciwko OHIM, Zb.Orz. s. I‑10053, pkt 68; z dnia 2 września 2010 r. w sprawie C‑254/09 P Calvin Klein Trademark Trust przeciwko OHIM, Zb.Orz. s. I‑7989, pkt 49).
100 Takie przeinaczenie musi w sposób oczywisty wynikać z dokumentów zawartych w aktach sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów (zob. ww. wyrok w sprawie Les Éditions Albert René przeciwko OHIM, pkt 69; wyrok z dnia 3 września 2009 r. w sprawie C‑535/06 P Moser Baer India przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. I‑7051, pkt 33; ww. wyrok w sprawie Calvin Klein Trademark Trust przeciwko OHIM, pkt 50).
101 Z kolei, jeżeli chodzi o turystyczny charakter obszaru, którego dotyczą środki przewidziane przez zmienione rozporządzenie 213 RA, to należy stwierdzić, że pomimo iż Konfederacja Szwajcarska zarzuca wynaturzenie faktów Sądowi, to jednak ogranicza się ona jedynie do zakwestionowania ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd, bez dostarczenia precyzyjnych wskazówek, które pozwalałyby na ustalenie istnienia wynaturzenia tych dowodów.
102 W każdym razie należy podnieść, że poprzez stwierdzenie bliskości pomiędzy lotniskiem w Zurychu a obszarem turystycznym Sąd nie zaklasyfikował tego obszaru jako „ważnego” ani też nie stwierdził, że „charakteryzował się wyjątkową aktywnością turystyczną”.
103 Ponadto środki przewidziane przez zmienione rozporządzenie 213 RA nie odpowiadają wyłącznie powodom ekonomicznym, ale również względom związanym z ochroną osób i środowiska naturalnego, ponieważ ich celem jest zmniejszenie hałasu powodowanego przez samoloty na części terytorium niemieckiego, na której środki te są stosowane.
104 Jeżeli chodzi o brak władz Republiki Federalnej Niemiec na lotnisku w Zurychu, to należy stwierdzić, że stanowi on obiektywną niepodważalną okoliczność, której przyznanie nie uniemożliwiło Komisji dokonania na podstawie art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 2408/92 oceny tych środków.
105 Odnośnie do argumentu Konfederacji Szwajcarskiej dotyczącego rzekomej odmowy przez Sąd zbadania konieczności środków przewidzianych w zmienionym rozporządzeniu 213 RA, to należy zauważyć, że wywodzi się on z oczywiście błędnej interpretacji pkt 149 zaskarżonego wyroku, który należy interpretować w świetle jego kontekstu (zob. podobnie wyrok z dnia 12 listopada 1996 r. w sprawie C‑294/95 P Ojha przeciwko Komisji, Rec. s. I‑5863, pkt 48, 49). W rzeczywistości bowiem Sąd orzekł w owym pkt 149 jedynie, że organy niemieckie miały prawo ustanowienia takich środków. Niemniej jednak z pkt 154 i nast. zaskarżonego wyroku wynika, że poprzez to stwierdzenie Sąd w żaden sposób nie miał zamiaru ograniczać swojego uprawnienia do kontroli proporcjonalnego charakteru rzeczonych środków. W szczególności w pkt 163 i nast. tego wyroku Sąd zbadał w sposób dokładny i szczegółowy kwestię, czy istniały mniej kosztowne środki umożliwiające Republice Federalnej Niemiec osiągnięcie celu zamierzonego przez przepisy zmienionego rozporządzenia 213 RA.
106 Wreszcie ustalenia dokonane przez Sąd w pkt 156 zaskarżonego wyroku należą do oceny okoliczności faktycznych i dowodów przez Sąd, a tym samym, co zostało przypomniane w pkt 99 niniejszego wyroku, nie mogą z zastrzeżeniem wypadków ich wynaturzenia, stanowić przedmiotu kontroli przez Trybunał w ramach odwołania.
107 Tymczasem Konfederacja Szwajcarska nie przedstawia żadnych precyzyjnych wskazówek, które mogłyby udowodnić istnienie wynaturzenia okoliczności faktycznych i dowodów, a ponadto takie ewentualne wynaturzenie nie wynika z akt sprawy przekazanych Trybunałowi. Podobnie nie okazuje się, że rzeczone ustalenia wynikają z niewystarczającego wyjaśnienia okoliczności faktycznych lub z naruszenia przez Sąd zakresu jego uprawnienia kontrolnego i obowiązku uzasadniania.
108 Ponadto Sąd w pkt 157 zaskarżonego wyroku wyraźnie wskazał powód, dla którego poziom hałasu w niniejszym przypadku jest wystarczający dla uzasadnienia ustanowienia środków takich jak przewidziane przez zmienione rozporządzenie 213 RA.
109 Z powyższych rozważań wynika, że należy oddalić zarzut czwarty.
W przedmiocie zarzutu piątego
Argumentacja stron
110 W zarzucie piątym Konfederacja Szwajcarska podnosi arbitralną interpretację zasad dotyczących rozłożenia ciężaru dowodu, a także obowiązku współpracy i obowiązku wykazania, na tej podstawie, że w pkt 158 zaskarżonego wyroku Sąd zarzucił jej, że nie wskazała niższych wysokości, które mogłyby być ustanowione, bez zwiększenia hałasu na terytorium niemieckim, którego dotyczyły środki przewidziane w zmienionym rozporządzeniu 213 RA.
111 W rzeczywistości bowiem jej zdaniem Sąd wymaga w ten sposób dowodu, którego nie jest ona w stanie przedstawić, podczas gdy to do autora rzeczonych środków należy udowodnienie ich konieczności.
112 Komisja, rząd niemiecki i Landkreis Waldshut kwestionują argumentację Konfederacji Szwajcarskiej.
Ocena Trybunału
113 Samo tylko powołanie się przez Konfederację Szwajcarską na arbitralną interpretację zasad w dziedzinie ciężaru dowodu nie wystarcza dla podważenia oceny Sądu znajdującej się w pkt 158 zaskarżonego wyroku.
114 W rzeczywistości bowiem w zakresie, w jakim sporna decyzja i zaskarżony wyrok zawierają szczegółową ocenę uzasadnienia i proporcjonalności środków przewidzianych przez zmienione rozporządzenie 213 RA, to do Konfederacji Szwajcarskiej należy wskazanie w precyzyjny sposób argumentów pozwalających jej zdaniem na zakwestionowanie tej oceny.
115 W tym zakresie Sąd słusznie orzekł, że twierdzenie Konfederacji Szwajcarskiej, zgodnie z którym niektóre minimalne wysokości lotów ustanowione na podstawie zmienionego rozporządzenia 213 RA, były zbyt wysokie, i ustalenie niższych wysokości nie miałoby wpływu na hałas na obszarze objętym środkami, jest niewystarczające, jeżeli państwo to na poparcie tego twierdzenia nie określa niższych wysokości, które również mogłyby zostać ustanowione.
116 W konsekwencji należy oddalić zarzut piąty.
W przedmiocie zarzutu szóstego
Argumentacja stron
117 W zarzucie szóstym Konfederacja Szwajcarska podnosi, że Sąd naruszył prawo poprzez wyłączenie istnienia mniej restrykcyjnych środków niż środki przewidziane w zmienionym rozporządzeniu 213 RA z tego powodu, że Konfederacja Szwajcarska nie powołała się na żaden wcześniej obowiązujący kontyngent hałasu określony wyłącznie dla niektórych godzin w ciągu doby lub dla niektórych dni tygodnia.
118 Owo twierdzenie Sądu znajdujące się w pkt 171 zaskarżonego wyroku miałoby pozostawać w oczywistej sprzeczności z pkt 105 tego wyroku, zgodnie z którym przeciwnie, Konfederacja Szwajcarska wspomniała o istnieniu obowiązującego kontyngentu hałasu w trakcie godzin nocnych wprowadzonego od lata 2002 r. dla lotniska we Frankfurcie nad Menem.
119 Komisja, rząd niemiecki i Landkreis Waldshut kwestionują argumentację Konfederacji Szwajcarskiej.
Ocena Trybunału
120 Należy podnieść, że w zarzucie szóstym Konfederacja Szwajcarska ogranicza się do zakwestionowania twierdzenia Sądu znajdującego się w pkt 171 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym owo państwo nie powołało się na żaden precedens dotyczący kontyngentu hałasu ustalonego wyłącznie dla niektórych godzin w ciągu doby lub dla niektórych dni tygodnia, który funkcjonowałby w satysfakcjonujący sposób w praktyce.
121 Otóż w przeciwieństwie do tego, co podnosi Konfederacja Szwajcarska, twierdzenie to nie pozostaje w oczywistej sprzeczności z pkt 105 rzeczonego wyroku, ponieważ w ostatnim z wymienionych punktów Sąd zauważa wyłącznie, że państwo to wspomniało o istnieniu kontyngentu na hałas od lata 2002 r. dla lotniska we Frankfurcie nad Menem, bez wyjaśnienia, czy kontyngent ten funkcjonuje w praktyce w satysfakcjonujący sposób.
122 W każdym razie należy stwierdzić, że w pkt 171 i nast. zaskarżonego wyroku Sąd oparł się na kilku powodach w celu stwierdzenia proporcjonalnego charakteru środków przewidzianych przez zmienione rozporządzenie 213 RA, oraz że żaden z tych powodów nie pozwala w sposób niezależny na uzasadnienie tego stwierdzenia.
123 W związku z tym, jeżeliby nawet założyć, że zarzut szósty jest uzasadniony, to i tak nie jest on w stanie podważyć zaskarżonego wyroku i należy go odrzucić jako bezskuteczny, ponieważ rzeczony wniosek jest oparty na innych powodach (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie C‑412/05 P Alcon przeciwko OHIM, Zb.Orz. s. I‑3569, pkt 41; z dnia 19 kwietnia 2012 r. w sprawie C‑221/10 P Artegodan przeciwko Komisji, pkt 110).
124 Z powyższego wynika, że należy oddalić zarzut szósty jako bezskuteczny.
125 Ponieważ odwołanie nie jest uzasadnione żadnym z jego zarzutów, należy oddalić je w całości.
W przedmiocie kosztów
126 Zgodnie z art. 184 § 2 regulaminu postępowania, jeżeli odwołanie jest bezzasadne albo jeżeli jest zasadne i Trybunał orzeka wyrokiem kończącym postępowanie w sprawie, Trybunał rozstrzyga o kosztach. Zgodnie z art. 138 § 1 tego regulaminu, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie Konfederacji Szwajcarskiej kosztami postępowania, a ta przegrała sprawę w odniesieniu do wszystkich zarzutów, należy obciążyć ją oprócz własnych kosztów, również wszystkimi kosztami poniesionymi przez Komisję zarówno w pierwszej instancji, jak i w ramach niniejszego odwołania.
127 Artykuł 184 § 4 zdanie drugie regulaminu postępowania stanowi, że jeżeli interwenient w postępowaniu w pierwszej instancji uczestniczy w postępowaniu odwoławczym, Trybunał może postanowić, że pokrywa on własne koszty. Zgodnie z tym przepisem należy postanowić, że Republika Federalna Niemiec i Landkreis Waldshut pokrywają własne koszty.
Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:
1) Odwołanie zostaje oddalone.
2) Konfederacja Szwajcarska ponosi oprócz własnych kosztów także wszystkie koszty poniesione przez Komisję Europejską tak w pierwszej instancji, jak i w trakcie postępowania odwoławczego.
3) Republika Federalna Niemiec i Landkreis Waldshut pokrywają własne koszty.
Podpisy