Sprawa C‑167/12

C.D.

przeciwko

S.T.

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Employment Tribunal, Newcastle upon Tyne)

Odesłanie prejudycjalne – Polityka społeczna – Dyrektywa 92/85 WE – Środki służące wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią – Artykuł 8 – Matka zamawiająca, której dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze – Odmowa przyznania jej urlopu macierzyńskiego – Dyrektywa 2006/54 WE – Równość traktowania pracowników płci żeńskiej i męskiej – Artykuł 14 – Mniej korzystne traktowanie matki zamawiającej w odniesieniu do przyznawania urlopu macierzyńskiego

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 18 marca 2014 r.

1.        Polityka społeczna – Ochrona bezpieczeństwa i zdrowia pracowników – Pracownice w ciąży, pracownice, które niedawno rodziły, i pracownice karmiące piersią – Dyrektywa 92/85 – Prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego – Matka zamawiająca, której dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze – Pracownica nieobjęta art. 8 dyrektywy 92/85 – Uprawnienie państw członkowskich do stosowania lub wprowadzenia przepisów korzystniejszych

(dyrektywa Rady 92/85, art. 8)

2.        Polityka społeczna – Pracownicy płci męskiej i pracownicy płci żeńskiej – Dostęp do zatrudnienia i warunki pracy – Równość traktowania – Dyrektywa 2006/54 – Odmowa udzielenia matce zamawiającej urlopu macierzyńskiego – Mniej korzystne traktowanie związane z ciążą lub urlopem macierzyńskim – Brak

[dyrektywy: 2006/54 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 2 ust. 1 lit. a)–c), art. 14; Rady 92/85, art. 8]

1.        Wykładni dyrektywy 92/85 w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią należy dokonywać w ten sposób, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do przyznania urlopu macierzyńskiego na podstawie art. 8 tej dyrektywy pracownicy będącej matką zamawiającą, której dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze, także w wypadku, gdy jest ona w stanie karmić to dziecko piersią po urodzeniu lub gdy faktycznie karmi je piersią.

Zarówno z celu dyrektywy 92/85, z brzmienia jej art. 8, który odnosi się wyraźnie do porodu, jak i z orzecznictwa Trybunału wynika, że urlop macierzyński przewidziany w art. 8 tej dyrektywy ma na celu ochronę zdrowia matki dziecka w szczególnej, wrażliwej sytuacji wynikającej z ciąży. W tym względzie, o ile Trybunał orzekł, iż urlop macierzyński ma również na celu zapewnienie ochrony szczególnych więzi między kobietą a jej dzieckiem, o tyle cel ten dotyczy jednak wyłącznie okresu następującego po ciąży i porodzie. Z powyższego wynika, że przyznanie urlopu macierzyńskiego w oparciu o art. 8 dyrektywy 92/85 wymaga, by pracownica z niego korzystająca była wcześniej w ciąży i urodziła dziecko. W tych okolicznościach pracownica będąca matką zamawiającą, której dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze, nie mieści się w zakresie stosowania omawianego przepisu, także w wypadku, gdy jest w stanie karmić to dziecko piersią po urodzeniu lub gdy faktycznie karmi je piersią. W rezultacie państwa członkowskie nie są zobowiązane przyznać takiej pracownicy prawa do urlopu macierzyńskiego na mocy tego przepisu.

Niemniej jednak dyrektywa 92/85 ma na celu ustanowienie określonych wymagań minimalnych w zakresie ochrony pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią w miejscu pracy. Tym samym dyrektywa ta w żaden sposób nie wyklucza możliwości stosowania lub wprowadzenia przez państwa członkowskie przepisów ustawowych, wykonawczych czy administracyjnych, które są korzystniejsze pod względem ochrony bezpieczeństwa i zdrowia matek zamawiających, których dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze, pozwalając im korzystać z urlopu macierzyńskiego z uwagi na okoliczność narodzin tego dziecka.

(por. pkt 35–37, 40–43; pkt 1 sentencji)

2.        Wykładni art. 14 dyrektywy 2006/54 w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy w związku z jej art. 2 ust. 1 lit. a) i b) i z art. 2 ust. 2 lit. c) należy dokonywać w ten sposób, że okoliczność odmowy przyznania przez pracodawcę urlopu macierzyńskiego matce zamawiającej, której dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze, nie stanowi dyskryminacji ze względu na płeć.

W istocie odmowa przyznania urlopu macierzyńskiego w takiej sytuacji stanowi dyskryminację bezpośrednio ze względu na płeć w rozumieniu tego art. 2 ust. 1 lit. a) owej dyrektywy, jeśli istotna przyczyna tej odmowy dotyczy wyłącznie pracowników jednej z płci. Jednakże taka dyskryminacja bezpośrednia nie istnieje, gdy na podstawie ustawodawstwa krajowego ojciec zamawiający, którego dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze, jest traktowany w taki sam sposób jak matka zamawiająca w porównywalnej sytuacji, to znaczy jemu również nie przysługuje prawo do korzystania z płatnego urlopu równoważnego z urlopem macierzyńskim. Co więcej, nie istnieje dyskryminacja pośrednia, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. b) dyrektywy, gdy na podstawie dostępnych informacji nie można ustalić, by odmowa przyznania rozpatrywanego urlopu działała szczególnie na niekorzyść pracowników płci żeńskiej w porównaniu z pracownikami płci męskiej.

Ponadto zgodnie z art. 2 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2006/54 wszelkie mniej korzystne traktowanie kobiety związane z ciążą lub urlopem macierzyńskim w rozumieniu dyrektywy 92/85 w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią stanowi dyskryminację w rozumieniu dyrektywy 2006/54. Jednakże, po pierwsze, matka zamawiająca, której dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze, z definicji nie może być traktowana mniej korzystnie w związku z ciążą, skoro nie była w ciąży z tym dzieckiem. Po drugie, ponieważ dyrektywa 92/85 nie przewiduje obowiązku udzielenia urlopu macierzyńskiego pracownicy będącej matką zamawiającą, której dziecko urodziło się dzięki umowie o macierzyństwo zastępcze, owa matka zamawiająca nie jest traktowana w sposób mniej korzystny w związku ze skorzystaniem z urlopu macierzyńskiego w rozumieniu dyrektywy 92/85.

(por. pkt 46, 47, 49, 51–53, 55; pkt 2 sentencji)