OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
YVES’A BOTA
przedstawiona w dniu 18 listopada 2014 r.(1)
Sprawa C‑146/13
Królestwo Hiszpanii
przeciwko
Parlamentowi Europejskiemu
i
Radzie Unii Europejskiej
Skarga o stwierdzenie nieważności – Wprowadzenie w życie wzmocnionej współpracy – Stworzenie jednolitego systemu ochrony patentowej – Rozporządzenie (UE) nr 1257/2012 – Skuteczna kontrola sądowa – Brak podstawy prawnej – Nadużycie władzy – Zasady autonomii i jednolitości – Kontrola zgodności z prawem – Stosowanie prawa Unii
1. W skardze Królestwo Hiszpanii żąda stwierdzenia nieważności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzającego wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej(2).
2. Rozporządzenie to zostało przyjęte w następstwie decyzji Rady 2011/167/UE z dnia 10 marca 2011 r. w sprawie upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej(3).
3. Jest ona częścią „pakietu dotyczącego jednolitego patentu”, do którego należą także rozporządzenie Rady (UE) nr 1260/2012 z dnia 17 grudnia 2012 r. wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej w odniesieniu do mających zastosowanie ustaleń dotyczących tłumaczeń(4) oraz Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego, podpisane w dniu 19 lutego 2013 r.(5).
I – Ramy prawne
A – Prawo międzynarodowe
1. Konwencja o patencie europejskim
4. Artykuł 2 Konwencji o udzielaniu patentów europejskich (konwencji o patencie europejskim), która została podpisana w Monachium w dniu 5 października 1973 r. i weszła w życie w dniu 7 października 1977 r.(6), zatytułowany „Patent europejski”, stanowi:
„1. Patenty udzielone na mocy niniejszej konwencji noszą nazwę patentów europejskich.
2. Patent europejski posiada w każdym umawiającym się państwie, dla którego został udzielony, ten sam skutek i podlega tym samym warunkom, co patent krajowy udzielony przez to państwo, chyba że niniejsza konwencja stanowi inaczej”.
5. Artykuł 142 KPE, zatytułowany „Patenty jednolite”, stanowi:
„1. Grupa umawiających się państw, która w porozumieniu szczególnym postanowiła, że patent europejski udzielony na te państwa ma jednolity charakter na całych ich terytoriach, może postanowić, że patent europejski może być udzielony jedynie w stosunku do wszystkich tych państw łącznie.
2. Jeżeli jakakolwiek grupa umawiających się państw skorzysta z upoważnienia zawartego w ust. 1, wówczas mają zastosowanie przepisy niniejszej części”.
2. Porozumienie JSP
6. Artykuł 23 porozumienia JSP przewiduje:
„Działania [Jednolitego Sądu Patentowego(7)] są bezpośrednio przypisywane każdemu umawiającemu się państwu członkowskiemu z osobna, również do celów art. [258–260 TFUE], oraz wspólnie wszystkim umawiającym się państwom członkowskim”.
7. Artykuł 89 ust. 1 porozumienia JSP stanowi:
„Niniejsze porozumienie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2014 r. lub w pierwszym dniu czwartego miesiąca po złożeniu trzynastego dokumentu ratyfikacyjnego lub aktu przystąpienia zgodnie z art. 84, w tym przez trzy państwa członkowskie, w których największa liczba patentów europejskich pozostawała w mocy w roku poprzedzającym rok, w którym miało miejsce podpisanie porozumienia, lub w pierwszym dniu czwartego miesiąca po dacie wejścia w życie zmian do rozporządzenia [Parlamentu Europejskiego i Rady] (UE) nr 1215/2012 [z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych(8)] dotyczących jego związku z niniejszym porozumieniem, w zależności od tego, które wydarzenie nastąpi później”.
B – Prawo Unii
8. Motywy 24 i 25 zaskarżonego rozporządzenia mają następujące brzmienie:
„(24) Jurysdykcja w zakresie patentów europejskich o jednolitym skutku[(9)] powinna zostać ustanowiona i uregulowana w akcie prawnym ustanawiającym jednolity system rozstrzygania sporów patentowych mający zastosowanie do patentów europejskich i patentów europejskich o jednolitym skutku.
(25) Powołanie [JSP] rozpatrującego sprawy związane z patentem europejskim o jednolitym skutku ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania tego patentu, spójności orzecznictwa i większej pewności prawa oraz opłacalności dla właścicieli patentu. W związku z tym ogromne znaczenie ma ratyfikowanie przez uczestniczące państwa członkowskie porozumienia w sprawie [JSP] zgodnie z ich krajowymi procedurami konstytucyjnymi i parlamentarnymi oraz podjęcie koniecznych kroków umożliwiających temu sądowi jak najszybsze rozpoczęcie działalności”.
9. Zgodnie z art. 1 zaskarżonego rozporządzenia wprowadza ono wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej i stanowi porozumienie szczególne w rozumieniu art. 142 KPE.
10. Artykuł 2 lit. a)–c) zaskarżonego rozporządzenia stanowi:
„Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:
a) »uczestniczące państwo członkowskie« oznacza państwo członkowskie uczestniczące – w chwili złożenia wniosku o rejestrację jednolitego skutku, o którym mowa w art. 9 – we wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej na mocy decyzji [w sprawie wzmocnionej współpracy] lub na mocy decyzji przyjętej zgodnie z art. 331 ust. 1 akapit drugi lub trzeci TFUE;
b) »patent europejski« oznacza patent udzielony przez Europejski Urząd Patentowy[(10)] zgodnie z zasadami i procedurami ustanowionymi w [KPE];
c) »patent europejski o jednolitym skutku« oznacza patent europejski mający na mocy niniejszego rozporządzenia jednolity skutek w uczestniczących państwach członkowskich”.
11. Artykuł 3 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia stanowi:
„Patent europejski udzielony z tym samym zestawem zastrzeżeń w odniesieniu do wszystkich uczestniczących państw członkowskich ma jednolity skutek w uczestniczących państwach członkowskich pod warunkiem zarejestrowania takiego jednolitego skutku w rejestrze jednolitej ochrony patentowej.
Jednolitego skutku nie ma patent europejski udzielony z różnymi zestawami zastrzeżeń w odniesieniu do różnych uczestniczących państw członkowskich”.
12. Do celów art. 5 ust. 1 i 2 zaskarżonego rozporządzenia:
„1. Patent europejski o jednolitym skutku przyznaje jego [swojemu] właścicielowi prawo do uniemożliwienia jakiejkolwiek osobie trzeciej popełniania czynów, przed którymi ten patent zapewnia ochronę, na terytoriach uczestniczących państw członkowskich, w których patent ten ma jednolity skutek, z zastrzeżeniem obowiązujących ograniczeń.
2. Zakres tego prawa i jego ograniczenia są jednolite we wszystkich uczestniczących państwach członkowskich, w których patent ma jednolity skutek”.
13. Artykuł 9 zaskarżonego rozporządzenia stanowi:
„1. Uczestniczące państwa członkowskie powierzają, w rozumieniu art. 143 [KPE], [EPO] następujące zadania, które urząd ten ma wykonywać zgodnie ze swoim regulaminem wewnętrznym:
a) zarządzanie wnioskami o rejestrację jednolitego skutku, składanymi przez właścicieli patentów europejskich;
b) włączenie do Europejskiego Rejestru Patentowego rejestru jednolitej ochrony patentowej oraz prowadzenie rejestru jednolitej ochrony patentowej;
c) przyjmowanie i rejestracja oświadczeń dotyczących udzielenia licencji, o których mowa w art. 8, ich wycofania i zobowiązań licencyjnych podejmowanych przez właściciela patentu europejskiego o jednolitym skutku w międzynarodowych organach normalizacyjnych;
d) publikowanie tłumaczeń, o których mowa w art. 6 rozporządzenia […] nr 1260/2012 w okresie przejściowym, o którym mowa w tym artykule;
e) pobieranie opłat za utrzymanie w mocy patentów europejskich o jednolitym skutku i zarządzanie takimi opłatami w odniesieniu do lat następujących po roku, w którym w [E]uropejskim [B]iuletynie [P]atentowym opublikowano wzmiankę o ich udzieleniu; pobieranie opłat dodatkowych naliczanych w przypadku uiszczenia zaległych opłat za utrzymanie patentów w mocy, w przypadku gdy zaległe opłaty uiszczane są w ciągu sześciu miesięcy od upływu terminu ich wymagalności, oraz zarządzanie tymi opłatami dodatkowymi, a także podział części pobranych opłat za utrzymanie patentów w mocy między uczestniczące państwa członkowskie;
f) zarządzanie systemem zwrotu kosztów tłumaczeń, o którym mowa w art. 5 rozporządzenia […] nr 1260/2012;
g) zapewnianie, aby właściciele patentu europejskiego składali wnioski o rejestrację jednolitego skutku w języku postępowania zdefiniowanym w art. 14 ust. 3 [KPE] nie później niż jeden miesiąc po opublikowaniu wzmianki o udzieleniu patentu w [E]uropejskim [B]iuletynie [P]atentowym; oraz
h) w przypadku złożenia wniosku o rejestrację jednolitego skutku oraz, w okresie przejściowym, o którym mowa w art. 6 rozporządzenia […] nr 1260/2012, w przypadku złożenia go wraz z tłumaczeniami, o których mowa w tym artykule, zapewnianie wpisania informacji o jednolitym skutku do rejestru jednolitej ochrony patentowej, a także powiadomienia Europejskiego Urzędu Patentowego o wszelkich ograniczeniach, licencjach, przeniesieniach lub unieważnieniach patentów europejskich o jednolitym skutku.
2. Wypełniając swoje zobowiązania międzynarodowe podjęte na mocy [KPE], uczestniczące państwa członkowskie zapewniają przestrzeganie niniejszego rozporządzenia i współpracują między sobą w tym celu. Działając w charakterze umawiających się państw [KPE], uczestniczące państwa członkowskie zapewniają zarządzanie działaniami związanymi z zadaniami, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz nadzór nad tymi działaniami; zapewniają także ustalenie wysokości opłat za utrzymanie patentów w mocy zgodnie z art. 12 niniejszego rozporządzenia oraz ustalenie udziału w podziale opłat za utrzymanie patentów w mocy zgodnie z art. 13 niniejszego rozporządzenia.
W tym celu ustanawiają komisję specjalną Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej (zwaną dalej »komisją specjalną«) w rozumieniu art. 145 [KPE].
W skład komisji specjalnej wchodzą przedstawiciele uczestniczących państw członkowskich oraz przedstawiciel Komisji jako obserwator, a także ich zastępcy reprezentujący odnośnych przedstawicieli w przypadku ich nieobecności. Członkowie komisji specjalnej mogą korzystać ze wsparcia doradców lub ekspertów.
Komisja specjalna podejmuje decyzje przy należytym uwzględnieniu stanowiska Komisji oraz zgodnie z postanowieniami art. 35 ust. 2 [KPE].
3. Uczestniczące państwa członkowskie zapewniają skuteczną ochronę prawną przed właściwym sądem jednego lub kilku uczestniczących państw członkowskich w odniesieniu do decyzji podejmowanych przez [EPO] w związku z wykonywaniem zadań, o których mowa w ust. 1”.
14. Artykuł 18 zaskarżonego rozporządzenia brzmi następująco:
„1. Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
2. Niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia 1 stycznia 2014 r. lub od dnia wejścia w życie porozumienia w sprawie [JSP], w zależności od tego, która data jest późniejsza.
W drodze odstępstwa od art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 4 ust. 1 patent europejski, którego jednolity skutek został wpisany do rejestru jednolitej ochrony patentowej, ma jednolity skutek jedynie w tych uczestniczących państwach członkowskich, w których [JSP] ma wyłączną jurysdykcję w odniesieniu do patentów europejskich o jednolitym skutku w dniu wpisania do rejestru.
3. Każde uczestniczące państwo członkowskie powiadamia Komisję o ratyfikowaniu porozumienia w momencie składania swojego instrumentu ratyfikacyjnego. Komisja publikuje w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej datę wejścia w życie porozumienia oraz wykaz państw członkowskich, które ratyfikowały porozumienie w dniu jego wejścia w życie. Komisja następnie regularnie uaktualnia wykaz uczestniczących państw członkowskich, które ratyfikowały porozumienie [JSP] i publikuje taki uaktualniony wykaz w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
4. Uczestniczące państwa członkowskie zapewniają, aby do dnia rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia wdrożone zostały środki, o których mowa w art. 9.
5. Każde uczestniczące państwo członkowskie zapewnia, aby do dnia rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia wdrożone zostały środki, o których mowa w art. 4 ust. 2, lub – w przypadku uczestniczącego państwa członkowskiego, w którym [JSP] nie ma wyłącznej jurysdykcji w odniesieniu do patentów europejskich o jednolitym skutku w dniu rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia – do dnia, od którego [JSP] będzie miał taką wyłączną jurysdykcję w tym uczestniczącym państwie członkowskim.
6. O jednolitą ochronę patentową można ubiegać się w odniesieniu do każdego patentu europejskiego udzielonego w dniu rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia lub w terminie późniejszym”.
II – Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron
15. Królestwo Hiszpanii wniosło niniejszą skargę pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 22 marca 2013 r.
16. Postanowieniami prezesa Trybunału z dnia 12 września 2013 r. Królestwo Belgii, Republika Czeska, Królestwo Danii, Republika Federalna Niemiec, Republika Francuska, Wielkie Księstwo Luksemburga, Węgry, Królestwo Niderlandów, Królestwo Szwecji, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Komisja zostały dopuszczone do sprawy w charakterze interwenientów popierających żądania Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, zgodnie z art. 131 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem.
17. Pisemne uwagi zostały złożone przez wszystkich uczestników, z wyjątkiem Wielkiego Księstwa Luksemburga.
18. Królestwo Hiszpanii wnosi do Trybunału o:
– uznanie zaskarżonego rozporządzenia za prawnie nieistniejące, a tytułem ewentualnym – stwierdzenie nieważności rozporządzenia w całości,
– tytułem dalszego żądania ewentualnego – stwierdzenie nieważności:
– artykułu 9 ust. 1 w całości oraz art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia w sposób wskazany w zarzucie piątym skargi oraz
– artykułu 18 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia w całości oraz wszystkich zawartych w rozporządzeniu odniesień do JSP jako systemu sądowego patentu europejskiego o jednolitym skutku i jako jego źródła oraz
– obciążenie Parlamentu i Rady kosztami postępowania.
19. Parlament i Rada wnoszą do Trybunału o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie Królestwa Hiszpanii kosztami postępowania.
III – W przedmiocie skargi
20. Na poparcie swojej skargi Królestwo Hiszpanii podnosi w odniesieniu do żądania głównego siedem zarzutów.
21. Zarzut pierwszy dotyczy uchybienia wartościom państwa prawa określonym w art. 2 TUE. Królestwo Hiszpanii podnosi, że zaskarżone rozporządzenie ustanawia ochronę opartą na patencie europejskim, mimo że postępowanie administracyjne dotyczące udzielenia takiego patentu nie podlega żadnej kontroli sądowej pozwalającej zapewnić prawidłowe i jednolite stosowanie prawa Unii, jak również ochronę praw podstawowych.
22. Zarzut drugi jest oparty na braku podstawy prawnej. Królestwo Hiszpanii twierdzi, że art. 118 TFUE nie stanowi właściwej podstawy prawnej dla wydania zaskarżonego rozporządzenia, ponieważ rozporządzenie to nie ustanawia środków gwarantujących jednolitą ochronę przewidzianą w tym przepisie.
23. Zarzut trzeci dotyczy nadużycia władzy. Zdaniem Królestwa Hiszpanii Parlament i Rada dopuściły się nadużycia władzy, ponieważ zaskarżone rozporządzenie nie jest zgodne z celem w postaci wzmocnionej współpracy, o którym mowa w art. 20 ust. 1 TUE.
24. Czwarty zarzut oparty jest na naruszeniu art. 291 ust. 2 TFUE. Jako argument główny Królestwo Hiszpanii poddaje krytyce uprawnienie przyznane uczestniczącym państwom członkowskim w ramach komisji specjalnej do ustalania wysokości opłat za utrzymanie patentu w mocy i do określania udziału w ich podziale. Zdaniem tego państwa członkowskiego art. 291 TFUE nie pozwala prawodawcy Unii na przekazanie uczestniczącym państwom członkowskim takiego uprawnienia. Posiłkowo Królestwo Hiszpanii podnosi naruszenie zasad zawartych w wyroku Meroni/Wysoka Władza(11) w zakresie, w jakim przekazanie uprawnień nie odpowiadałoby warunkom określonym w tym wyroku. Zarzut piąty dotyczy natomiast naruszenia tych samych zasad, określonych w tym wyroku, z uwagi na powierzenie EPO w art. 9 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia niektórych zadań administracyjnych związanych z patentem europejskim o jednolitym skutku. Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że delegowane uprawnienia wiążą się ze znaczną swobodą uznania, a ponadto czynności EPO nie są poddane kontroli sądowej.
25. Zarzuty szósty i siódmy są oparte na naruszeniu zasad autonomii i jednolitości prawa Unii. Królestwo Hiszpanii podnosi, że kompetencje Unii i jej instytucji zostały wypaczone, ponieważ art. 18 ust. 2 akapit pierwszy zaskarżonego rozporządzenia uzależnia jego stosowanie od daty wejścia w życie porozumienia JSP, o ile data jest późniejsza niż dzień 1 stycznia 2014 r., podkreślając, że szczególny system sądowniczy właściwy dla patentu europejskiego o jednolitym skutku jest określony w tym porozumieniu, a nie w zaskarżonym rozporządzeniu.
26. Tytułem żądania ewentualnego Królestwo Hiszpanii żąda stwierdzenia nieważności części zaskarżonego rozporządzenia, zgodnie z pkt 18 niniejszej opinii.
A – W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego uchybienia wartościom państwa prawa
1. Argumenty stron
27. Królestwo Hiszpanii podnosi, że zaskarżone rozporządzenie w zakresie, w jakim zawiera uregulowanie oparte na dokumencie wydanym przez EPO, którego akty nie podlegają kontroli sądowej, powinno zostać uchylone, ponieważ nie uwzględniono w nim wartości państwa prawa, takich jak wymienione w art. 2 TUE.
28. Zdaniem tego państwa członkowskiego całe postępowanie administracyjne dotyczące wydania patentu europejskiego jest wyłączone spod jakiejkolwiek kontroli sądowej zapewniającej prawidłowe i jednolite stosowanie prawa Unii, jak również ochronę praw podstawowych.
29. Rzeczone państwo członkowskie twierdzi, że nie można zaakceptować tego, iż zaskarżone rozporządzenie wprowadza do porządku prawnego Unii akty wydane przez organ międzynarodowy, który nie podlega wspomnianym zasadom. Z jednej strony izby odwoławcze i Wielka Izba Odwoławcza są organami ustanowionymi w ramach EPO, które nie są w żaden sposób niezależne od niego, a z drugiej strony ich orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu.
30. Parlament i Rada podnoszą, że poziom ochrony praw jednostek oferowany przez wprowadzony system jest zgodny z zasadami państwa prawa.
31. Parlament wskazuje, że ważność, nieważność lub naruszenie jednolitego patentu są na podstawie art. 32 porozumienia JSP poddane kontroli sądowej JSP, że decyzje administracyjne EPO dotyczące udzielenia patentu europejskiego o jednolitym skutku mogą być przedmiotem skargi administracyjnej przed różnymi organami EPO, że poziom ochrony przysługujący jednostkom w ramach KPE państwa członkowskie, które są stronami tej konwencji, oceniły jako akceptowalny, i że kontrola sądowa decyzji EPO w ramach zadań administracyjnych, o których mowa w art. 9 zaskarżonego rozporządzenia, została przewidziana w ust. 3 tego przepisu.
32. Rada twierdzi z kolei, że system ustanowiony przez KPE jest zgodny z prawem podstawowym dostępu do sądu. Chociaż Europejska Organizacja Patentowa(12) posiada oczywiście immunitet jurysdykcyjny i egzekucyjny, może on jednak zostać cofnięty w konkretnych przypadkach, a ponadto może ona zawrzeć z co najmniej jednym umawiającym się państwem porozumienia uzupełniające w celu wprowadzenia w życie postanowień dotyczących immunitetu. Co więcej, nic nie stoi na przeszkodzie temu, by organizacja ta wyjaśniła za pomocą umowy międzynarodowej, że jej orzeczenia podlegają kontroli sprawowanej przez organ sądowy.
33. Rada podnosi następnie, że kwestia zgodności immunitetu jurysdykcyjnego organizacji międzynarodowych z prawem dostępu do sądu została zbadana na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził ponadto zgodność immunitetu jurysdykcyjnego organizacji międzynarodowych z prawem podstawowym dostępu do sądu, pod warunkiem że skarżący mają inne rozsądne sposoby skutecznej ochrony ich praw gwarantowanych przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisaną w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r.(13). Taka sytuacja ma miejsce w niniejszym przypadku. Niezawisłość i sądowy charakter izb odwoławczych i Wielkiej Izby Odwoławczej zostały potwierdzone przez Europejską Komisję Praw Człowieka(14), natomiast Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że ochrona praw podstawowych w ramach EPO jest, ogólnie rzecz biorąc, równoważna normom ochrony zagwarantowanym w konstytucji niemieckiej.
34. Interwenienci podzielają argumenty Parlamentu i Rady. Królestwo Belgii, Republika Federalna Niemiec, Republika Francuska i Królestwo Szwecji podnoszą jednak przede wszystkim, że zarzut pierwszy jest bezskuteczny w zakresie, w jakim zaskarżone rozporządzenie nie ma na celu uregulowania warunków udzielania lub ważności patentu europejskiego. Co więcej, jego celem ani skutkiem nie jest też wprowadzenie aktów EPO ani systemu KPE do porządku prawnego Unii. Jedynymi aktami EPO, które należy uwzględnić przy ocenie ważności zaskarżonego rozporządzenia, są akty związane z uznaniem jednostkowego skutku patentu europejskiego, które są zgodne z prawem Unii z uwagi na kontrolę sądową JSP. W każdym razie rzeczone państwa członkowskie zgadzają się ze wskazanymi przez Parlament i Radę względami, które ukazują, że system KPE w zadowalającym stopniu gwarantuje ochronę praw podstawowych.
2. Moja ocena
35. Na wstępie pragnę zauważyć, że Rada, Republika Francuska i Komisja podkreśliły brak jasności zarzutu pierwszego, który nie opiera się na naruszeniu określonego prawa podstawowego, lecz na zarzucanym naruszeniu wartości Unii.
36. Przypomnę, że Trybunał w ramach kontroli zgodności z prawem aktów prawodawczych jest właściwy na podstawie art. 263 akapit drugi TFUE do orzekania w przedmiocie skarg dotyczących, między innymi, naruszenia jakiegokolwiek przepisu prawnego dotyczącego stosowania traktatów.
37. Nawet jeśli strony nie mogą bezpośrednio powoływać się na zasadę państwa prawa, ustanowioną w art. 2 TUE, w celu stwierdzenia nieważności aktu Unii, nie zmienia to faktu, że trudno byłoby nie przyznać Trybunałowi możliwości uznania państwa prawa jako zasady prawnej, której podniesienie przed nim jest dopuszczalne(15), tym bardziej że Królestwo Hiszpanii odnosi się w swej skardze do zakazu stosowania arbitralnych środków, prawa do skutecznego środka prawnego, a także przestrzegania i jednolitości stosowania norm prawa Unii(16).
38. Zatem Trybunał może zbadać zarzut tego rodzaju, podniesiony w kontekście naruszenia wartości w postaci przestrzegania zasady państwa prawa.
39. Niemniej jednak uważam, tak jak Królestwo Belgii, Republika Federalna Niemiec, Republika Francuska i Królestwo Szwecji, że ów zarzut pierwszy, oparty na tym, iż procedura udzielania patentów nie jest zgodna z art. 2 TUE, jest pozbawiony znaczenia dla sprawy, ponieważ nie ma wpływu na zgodność z prawem zaskarżonego rozporządzenia.
40. Po pierwsze, dokonanie przez prawodawcę Unii wyboru na rzecz przyjęcia zasad udzielania patentu europejskiego nastąpiło przed wydaniem zaskarżonego rozporządzenia i w dobrze znanych okolicznościach, a po drugie przedmiot zaskarżonego rozporządzenia jest ściśle określony.
a) Wybór dokonany przez prawodawcę Unii
41. Akceptację postanowień KPE odnośnie do udzielania patentu europejskiego należy w niniejszej sprawie rozpatrywać w kontekście wzmocnionej współpracy i dokonania przez prawodawcę Unii racjonalnego wyboru.
42. Trybunał niezmiennie dopuszcza w przypadku tego prawodawcy stosowanie szerokiego zakresu uznania w dziedzinach, które wiążą się z dokonywaniem przez niego politycznych, ekonomicznych czy społecznych wyborów i w których ma on dokonywać kompleksowych ocen(17).
43. Należy do nich dziedzina własności intelektualnej, a w szczególności patentów.
44. Przypominam, że od początku procesu harmonizacji prawa patentowego w Europie prawodawca Unii zawsze żywił zamiar ustanowienia patentu unijnego na podstawie systemu KPE i patentu istniejącego(18).
45. Prawodawca Unii nie chciał również wykluczyć możliwości oparcia się na tym systemie w ramach wzmocnionej współpracy. Zaletą takiego systemu jest bowiem to, że już istnieje i dowiódł w działaniu swojej skuteczności, wysokiej jakości oraz wysokiego stopnia technicyzacji i profesjonalizmu. Ponadto przepisy te są wiążące dla wszystkich państw członkowskich Unii jako umawiających się państw KPE i, jak podkreśla Rada, państwa członkowskie nigdy nie postrzegały jako naruszenia ich zasad konstytucyjnych skutków, jakie mogły wywoływać decyzje EPO dotyczące udzielania patentów.
46. Tak więc w decyzji o wzmocnionej współpracy, która, przypomnijmy, stanowiła przedmiot dwóch skarg o stwierdzenie nieważności złożonych przez Królestwo Hiszpanii i Republikę Włoską, które zostały oddalone, cel wskazany w jej motywie 7 odnosi się do utworzenia patentu jednolitego, przy czym zostało wyjaśnione, że zapewniłby on taki sam poziom ochrony na terytoriach uczestniczących państw członkowskich, jaki „tym wszystkim państwom gwarantowałby [EPO]”.
47. Królestwo Hiszpanii ma świadomość różnych opcji, którymi prawodawca Unii dysponował przy wykonywaniu swej kompetencji(19) i nie podważa dokonanego przez prawodawcę wyboru jako takiego. Jednakże stwierdza, że „wprowadzając” do swego zespołu norm system międzynarodowy, w którym konstytucyjne zasady traktatów nie są przestrzegane, zaskarżone rozporządzenie narusza wartości państwa prawa.
48. Uważam, że taka analiza jest błędna w świetle samego przedmiotu zaskarżonego rozporządzenia.
b) Przedmiot zaskarżonego rozporządzenia
49. Pragnę przypomnieć, że na mocy art. 1 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia stanowi ono porozumienie szczególne w rozumieniu art. 142 KPE(20), zgodnie z którym „[g]rupa umawiających się państw, która w porozumieniu szczególnym postanowiła, że patent europejski udzielony na te państwa ma jednolity charakter na całych ich terytoriach, może postanowić, że patent europejski może być udzielony jedynie w stosunku do wszystkich tych państw łącznie”.
50. Przed przyjęciem zaskarżonego rozporządzenia prawodawca Unii rzeczywiście miał zamiar oprzeć się na systemie udzielania patentu europejskiego przez EPO, jednak bez włączania tego systemu do zaskarżonego rozporządzenia. W rzeczywistości cel tego rozporządzenia pozwala na ustalenie, że nie chodzi tu o uregulowanie przesłanek udzielania i ważności patentu europejskiego ani o ustanowienie w tym celu systemu takiego jak ten, który mógł zostać wprowadzony w zakresie kontroli decyzji EPO w przypadku zadań, które na nim ciążą na mocy art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia.
51. Należy wskazać ponadto, że w przypadku stwierdzenia nieważności zaskarżonego rozporządzenia przesłanki udzielania i ważności patentu europejskiego nie uległyby zmianie w wyniku owego ewentualnego stwierdzenia nieważności.
52. Moim zdaniem zaskarżone rozporządzenie ma na celu jedynie uregulowanie uznania jednolitego skutku patentu europejskiego udzielonego już zgodnie z KPE.
53. Jak podnoszą Królestwo Belgii, Republika Federalna Niemiec, Republika Francuska i Królestwo Szwecji, prawodawca Unii ograniczył się wyłącznie do wskazania cech, przesłanek i skutków ochrony. Królestwo Hiszpanii samo zresztą uznało to w pkt 20 swej skargi.
54. W tym względzie oprę się na treści zaskarżonego rozporządzenia, która jest jednoznaczna.
55. Tak więc brzmienie tytułu tego rozporządzenia nie pozostawia żadnych wątpliwości, jako że jest to uregulowanie „wprowadzające wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej”(21).
56. Ponadto art. 1 zaskarżonego rozporządzenia, zatytułowany „Przedmiot”, stanowi w ust. 1, że rozporządzenie to „wprowadza wzmocnioną współpracę w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej zgodnie z upoważnieniem zawartym w decyzji [o wzmocnionej współpracy]”(22).
57. Ponadto motyw 7 tego rozporządzenia wskazuje moment, od którego następuje skutek jednolity, określając, że „[j]ednolity system ochrony patentowej powinien zostać osiągnięty poprzez nadanie jednolitego skutku patentom europejskim na etapie po udzieleniu patentu na mocy niniejszego rozporządzenia”(23). Oznacza to, że prawodawca Unii zamierzał objąć zaskarżonym rozporządzeniem wyłącznie etap po udzieleniu patentu europejskiego. Jego interwencja we wdrażanie wzmocnionej współpracy ma miejsce w tym właśnie momencie realizacji jednolitej ochrony.
58. Jednolita ochrona, którą reguluje zaskarżone rozporządzenie, odnosi skutek dopiero po udzieleniu patentu europejskiego i działa tak długo, jak długo zachowuje on moc. Rozporządzenie to ogranicza się bowiem do nadania patentom europejskim pewnego dodatkowego waloru, a mianowicie skutku jednolitego, bez wpływu na procedurę uregulowaną przez KPE(24), której państwa członkowskie Unii jako państwa będące stronami tej konwencji zobowiązane są przestrzegać.
59. Przyznana ochrona podlega już nie prawu krajowemu poszczególnych państw członkowskich na podstawie art. 64 KPE, lecz przepisom wykonawczym jednolitego zastosowania zawartym w zaskarżonym rozporządzeniu.
60. Zaskarżone rozporządzenie zawiera definicję patentu europejskiego o jednolitym skutku, określa datę rozpoczęcia obowiązywania przez niego, wynikające z niego prawa i ich zakres. Zawiera ono również przepisy finansowe dotyczące opłat należnych z tytułu patentu europejskiego o jednolitym skutku, a także unormowania instytucjonalne odnoszące się do zarządzania nim, które obejmują zadania administracyjne spoczywające na EPO, którego decyzje jako jedyne mogłyby zostać podważone w ramach oceny zgodności z prawem zaskarżonego rozporządzenia.
61. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał oddalił pierwszy zarzut Królestwa Hiszpanii jako pozbawiony znaczenia dla sprawy, gdyż nie ma on wpływu na legalność zaskarżonego rozporządzenia, ponieważ ta nie może zależeć od zgodności z prawem Unii decyzji EPO dotyczących udzielania patentów europejskich.
B – W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na nieistnieniu zaskarżonego rozporządzenia z powodu braku podstawy prawnej
1. Argumenty stron
62. W zarzucie drugim Królestwo Hiszpanii podnosi, że art. 118 TFUE nie stanowi właściwej podstawy prawnej dla wydania zaskarżonego rozporządzenia i że należy uznać je za nieistniejące.
63. Utrzymuje ono, że zaskarżone rozporządzenie jest pozbawione jakichkolwiek przepisów prawa materialnego, w szczególności przez to, że nie określa czynów, przeciwko którym patent europejski o jednolitym skutku zapewnia ochronę. Przedmiot i cel zaskarżonego rozporządzenia nie odpowiadają zatem podstawie prawnej, na której zostało ono oparte.
64. Zdaniem Królestwa Hiszpanii odniesienie do ustawodawstwa krajowego uczestniczących państw członkowskich na podstawie art. 5 ust. 3 zaskarżonego rozporządzenia nie gwarantuje jednolitej ochrony unijnych praw własności intelektualnej i przemysłowej, a rozporządzenie to nie prowadzi do zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich w tym celu.
65. Parlament i Rada utrzymują, że art. 118 TFUE stanowi odpowiednią podstawę prawną. Postanowienie to, które umożliwia ustanawianie środków przewidujących stworzenie europejskich praw własności intelektualnej w celu zapewnienia jednolitej ochrony w Unii oraz wprowadzenie scentralizowanych na poziomie Unii systemów zezwoleń, koordynacji i nadzoru, nie wymaga całkowitej harmonizacji ustawodawstw krajowych, o ile zostanie utworzone prawo własności intelektualnej lub przemysłowej zapewniające jednolitą ochronę w uczestniczących państwach członkowskich.
66. Zważywszy na cel i treść zaskarżonego rozporządzenia, spełnia ono powyższy wymóg, ponieważ ustanawia patent europejski o jednolitym skutku, który zapewnia jednolitą ochronę na terytorium uczestniczących państw członkowskich, a także określa jego cechy charakterystyczne, jak również zakres i skutki.
67. Wszyscy interwenienci zgadzają się z uwagami Parlamentu i Rady, przy czym Królestwo Niderlandów podkreśla ponadto, że Trybunał orzekł już w wyroku Hiszpania i Włochy/Rada(25), że art. 118 TFUE stanowi właściwą podstawę do ustanowienia jednolitego skutku patentu europejskiego.
2. Moja ocena
68. Królestwo Hiszpanii uważa, że podstawa prawna z art. 118 TFUE jest nieodpowiednia do wydania zaskarżonego rozporządzenia, ponieważ, jak uważa, rozporządzenie to jest normą prawa bez żadnej treści, którego ostatecznym celem jest to, aby kompetencje, które traktat przyznał Unii, były wykonywane przez organizację międzynarodową, a odniesienie do przepisów krajowych nie jest w stanie zagwarantować jednolitej ochrony w Unii.
69. Nie podzielam tego poglądu z następujących powodów.
70. Należy zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem „wybór podstawy prawnej aktu Unii musi opierać się na obiektywnych czynnikach, które mogą zostać poddane kontroli sądowej, a do których należą w szczególności cel i treść tego aktu”(26).
71. Jeśli chodzi o cel zaskarżonego rozporządzenia, jest nim, przypominam, zapewnienie jednolitej ochrony na terytorium wszystkich uczestniczących państw członkowskich(27).
72. Takie jest właśnie znaczenie art. 3 ust. 2 akapit pierwszy zaskarżonego rozporządzenia, który stanowi, że „patent europejski o jednolitym skutku ma jednolity charakter[, z]apewnia on jednolitą ochronę oraz ma taki sam skutek we wszystkich uczestniczących państwach członkowskich”.
73. Ochrona ta przedstawia rzeczywistą korzyść pod względem jednolitości, a więc integracji w stosunku do sytuacji wynikającej z wprowadzenia reguł przewidzianych w KPE, zapewniających w każdym z państw będących stronami tej konwencji ochronę, której zakres jest zdefiniowany przez prawo krajowe(28).
74. Zgodnie bowiem z art. 64 ust. 1 KPE skutki patentu europejskiego są określane przez przepisy krajowe „w każdym umawiającym się państwie, w stosunku do którego został udzielony”. Posiadacz patentu europejskiego znajdował się więc w sytuacji, w której musiał ubiegać się o rejestrację swojego patentu europejskiego w każdym państwie będącym stroną KPE, w którym chciał objąć go ochroną.
75. To oznaczało, że w przypadku tego samego naruszenia popełnionego w szeregu państw członkowskich miał on do czynienia z analogiczną liczbą różnych procedur i przepisów mających zastosowanie do rozstrzygania sporów, co wiązało się z istotną niepewnością prawną.
76. Jeśli chodzi o treść zaskarżonego rozporządzenia, nie mogę zgodzić się z analizą dokonaną przez Królestwo Hiszpanii, które twierdzi, że to rozporządzenie jest „wydmuszką”, skoro przepisy, które ono ustanawia, są wystarczające, a prawodawca Unii wykonuje kompetencję dzieloną z państwami członkowskimi.
77. Po pierwsze, art. 3 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia ustanawia przesłanki przyznania jednolitej ochrony, podkreślając, że jest ona przyznawana tylko wtedy, gdy patent europejski został udzielony z tym samym zestawem zastrzeżeń w odniesieniu do wszystkich uczestniczących państw członkowskich i gdy został zarejestrowany w rejestrze jednolitej ochrony patentowej.
78. Artykuł 4 zaskarżonego rozporządzenia dotyczy daty rozpoczęcia obowiązywania przez patent europejski o jednolitym skutku, czyli dnia opublikowania przez EPO wzmianki o udzieleniu patentu europejskiego w Europejskim Biuletynie Patentowym, w związku z czym uważa się, że nie zaczął on wywoływać od tego dnia skutków jako patent krajowy na terytorium uczestniczących państw członkowskich.
79. Jeśli chodzi o art. 5 zaskarżonego rozporządzenia, dotyczący jednolitej ochrony, definiuje on skutki o charakterze jednolitym oraz określa sposób zapewnienia jednolitej ochrony we wszystkich uczestniczących państwach członkowskich.
80. Artykuł 5 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi zatem, że patent europejski o jednolitym skutku przyznaje swojemu właścicielowi prawo do uniemożliwienia jakiejkolwiek osobie trzeciej popełniania czynów, przed którymi patent ten zapewnia ochronę, na terytoriach uczestniczących państw członkowskich, w których patent ten ma jednolity skutek, z zastrzeżeniem obowiązujących ograniczeń.
81. Artykuł 5 ust. 2 tego aktu przewiduje, że zakres tego prawa i jego ograniczenia są jednolite we wszystkich uczestniczących państwach członkowskich, w których patent ma jednolity skutek.
82. Po drugie, przypominam, że od czasu przyjęcia traktatu z Lizbony art. 118 TFUE przewiduje właściwą podstawę prawną do tworzenia praw własności intelektualnej i odnosi się w sposób wyraźny do ustanowienia i funkcjonowania rynku wewnętrznego, która to dziedzina należy do kompetencji dzielonych pomiędzy Unią a państwami członkowskimi w rozumieniu art. 4 ust. 2 TFUE(29).
83. Jeżeli traktaty przyznają Unii w określonej dziedzinie taką kompetencję dzieloną z państwami członkowskimi, Unia i państwa członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawnie wiążące w tej dziedzinie. O tym właśnie traktuje art. 2 ust. 2 TFUE, który dodaje, że „[p]aństwa członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji”.
84. Ponadto art. 118 TFUE przewiduje, że prawodawca Unii „[ustanawia] środki dotyczące tworzenia europejskich praw własności intelektualnej w celu zapewnienia jednolitej ochrony praw własności intelektualnej w Unii oraz utworzenia scentralizowanych na poziomie Unii systemów zezwoleń, koordynacji i nadzoru”(30).
85. Nie należy zapominać o fakcie, że kompetencje przyznane przez art. 118 TFUE są w niniejszej sprawie wykonywane w ramach realizacji wzmocnionej współpracy oraz że prawodawca Unii, w zakresie przysługującego mu szerokiego zakresu swobodnego uznania, dokonał wyboru polegającego na skorzystaniu z szeregu instrumentów prawnych wynikających jednocześnie z prawa międzynarodowego, prawa Unii i prawa krajowego w celu realizacji rzeczonej współpracy, czego Królestwo Hiszpanii nie kwestionuje.
86. Wynika z tego, że prawodawca Unii mógł, moim zdaniem, dokonać odesłania do prawa krajowego, przewidując w art. 5 ust. 3 zaskarżonego rozporządzenia w związku z art. 7 tego aktu, że czynami, przed którymi patent zapewnia ochronę, oraz obowiązującymi ograniczeniami są czyny i ograniczenia określone przez prawo stosowane wobec patentu europejskiego o jednolitym skutku w tym uczestniczącym państwie członkowskim, którego prawo krajowe ma zastosowanie do danego patentu europejskiego o jednolitym skutku jako przedmiotu własności.
87. W tym względzie motyw 9 zaskarżonego rozporządzenia pozwala na dokonanie wykładni tego przepisu, stanowiąc, że „[w] sprawach nieobjętych niniejszym rozporządzeniem […] zastosowanie powinny mieć postanowienia konwencji o patencie europejskim, porozumienia [JSP] łącznie z jego postanowieniami określającymi zakres [i] ograniczenia [prawa do uniemożliwienia jakiejkolwiek osobie trzeciej popełnienia czynów, przed którymi patent zapewnia ochronę], oraz prawo krajowe, w tym przepisy prawa prywatnego międzynarodowego”.
88. Porozumienie JSP określa w art. 25–27 czyny, przed którymi zapewnia ochronę patent europejski o jednolitym skutku i ograniczenia skutków takiego patentu. Uczestniczące państwa członkowskie będą musiały dokonać transpozycji postanowień tych artykułów do swojego prawa krajowego.
89. Ponadto art. 118 TFUE, znajdujący się w rozdziale 3 tytułu VII traktatu FUE dotyczącym „zbliżania ustawodawstw”, nie wymaga bezwzględnie, aby prawodawca Unii harmonizował całkowicie wszystkie aspekty prawa własności intelektualnej poprzez ustanowienie szeregu wyczerpujących przepisów dotyczących jego funkcjonowania lub jego treści. Królestwo Hiszpanii uznało to w replice(31).
90. Zatem treść art. 118 TFUE nie wyklucza moim zdaniem, by akt Unii, za pomocą którego ustanowione zostaje prawo własności intelektualnej, mógł odsyłać do prawa krajowego, o ile akt ten gwarantuje, że ustanowione prawo zapewnia jednolitą ochronę na terytorium uczestniczących państw członkowskich.
91. Królestwo Hiszpanii podważa w niniejszej sprawie gwarancję takiej ochrony.
92. Tymczasem, gdy prawodawca Unii odsyła do prawa krajowego, nie oznacza to, że jednolita ochrona, o której mowa w art. 118 TFUE, nie zostanie zagwarantowana.
93. Z art. 5 ust. 3 i 7 zaskarżonego rozporządzenia, a także z jego motywu 9 wynika, że tylko jeden krajowy porządek prawny będzie definiować czyny, przeciwko którym patent europejski o jednolitym skutku zapewnia ochronę. Innymi słowy, każdy patent europejski o jednolitym skutku zostanie poddany prawu krajowemu jednego państwa członkowskiego i przepisy te będą miały zastosowanie na terytorium wszystkich uczestniczących państw członkowskich.
94. Odsyłając do ustawy krajowej obowiązującej w każdym wypadku, zaskarżone rozporządzenie gwarantuje jednolitą ochronę, ponieważ odesłanie to obejmuje również wszelkie porozumienia międzynarodowe, których państwa członkowskie są stronami, w tym porozumienie JSP, które państwa członkowskie mają obowiązek ratyfikować na podstawie zasady lojalnej współpracy, o której mowa w art. 4 ust. 3 TUE(32).
95. Mając na uwadze powyższe rozważania, proponuję, aby Trybunał oddalił drugi zarzut Królestwa Hiszpanii jako bezzasadny.
C – W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego nadużycia władzy
1. Argumenty stron
96. Królestwo Hiszpanii twierdzi, że Parlament i Rada dopuściły się nadużycia władzy, ponieważ zaskarżone rozporządzenie nie realizuje celu w postaci wzmocnionej współpracy, o którym mowa w art. 20 ust. 1 TUE. Ponieważ skutki patentu europejskiego o jednolitym skutku są określone w porozumieniu JSP, jedynym celem zaskarżonego rozporządzenia jest stworzenie pozorów ustanowienia pojęcia i uregulowania w obrębie prawa Unii, podczas gdy w rzeczywistości następuje wyciek poza to prawo i właściwych dla niego narzędzi kontroli. Wbrew temu, co twierdzi Parlament, kwestia ta nie została rozstrzygnięta przez Trybunał w wyroku Hiszpania i Włochy/Rada(33).
97. Parlament i Rada wnoszą o oddalenie niniejszego zarzutu.
98. Parlament podkreśla, że w wyroku tym Trybunał oddalił zarzuty dopuszczenia się nadużycia władzy przy ustanowieniu jednolitej ochrony patentowej. Rada dodaje, że zaskarżone rozporządzenie i utworzenie patentu europejskiego o jednolitym skutku sprzyjają realizacji celów Unii, ponieważ posiadacz patentu europejskiego, który pragnie uzyskać ochronę w 25 uczestniczących państwach członkowskich, byłby bez jednolitego skutku tego patentu zobowiązany do zatwierdzenia go oddzielnie w każdym z 25 państw członkowskich, natomiast rzeczony patent musiałby zostać potwierdzony, a w przypadku sporu broniony oddzielnie w każdym z 25 państw członkowskich.
99. Interwenienci podzielają argumenty Parlamentu i Rady.
2. Moja ocena
100. W zarzucie trzecim Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że zaskarżone rozporządzenie jest dotknięte wadą nadużycia władzy w zakresie, w jakim wykorzystuje wzmocnioną współpracę w celach innych niż te przewidziane przez traktaty.
101. Jego zdaniem zaskarżone rozporządzenie ma charakter „wydmuszki” i nie gwarantuje jednolitej ochrony, która stanowi cel decyzji o wzmocnionej współpracy.
102. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem akt jest dotknięty wadą nadużycia władzy, jeżeli z obiektywnych, właściwych dla danej sprawy i spójnych przesłanek wynika, że został on przyjęty wyłącznie lub w znacznej mierze w celu innym niż wskazany albo w celu obejścia procedury przewidzianej w traktacie dla okoliczności danej sprawy(34).
103. Mimo że Królestwo Hiszpanii podniosło, iż zarzut ten należy rozpatrywać w ramach wzmocnionej współpracy, a nie w odniesieniu do zaskarżonego rozporządzenia jako takiego, będącego przedmiotem zarzutu drugiego, nie zmienia to faktu, że powołuje się ono na ten sam argument, zgodnie z którym treść zaskarżonego rozporządzenia jest pusta w tym znaczeniu, że nie zawiera żadnego systemu prawnego, który gwarantowałby ochronę jednolitą.
104. Tymczasem argument ten został oddalony w ramach badania zarzutu drugiego, a zatem przesłanki, na których opiera się Królestwo Hiszpanii, nie są istotne. W związku z powyższym uważam, że zarzut trzeci należy oddalić jako bezzasadny.
D – W przedmiocie zarzutów czwartego i piątego, opartych na naruszeniu art. 291 ust. 2 TFUE i zasad ustanowionych w wyroku Meroni/Wysoka Władza
1. Argumenty stron
105. W ramach zarzutu czwartego Królestwo Hiszpanii kwestionuje nadanie w art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia uczestniczącym państwom członkowskim działającym w ramach komisji specjalnej uprawnienia do ustalania wysokości opłat za utrzymanie patentu w mocy i określania udziału w ich podziale. Nadanie takich uprawnień wykonawczych uczestniczącym państwom członkowskim stanowi przede wszystkim naruszenie art. 291 ust. 2 TFUE oraz, posiłkowo, gdyby Trybunał uznał, że postanowienie to nie zostało naruszone, pogwałcenie zasad ustanowionych w wyroku Meroni/Wysoka Władza(35), dotyczących przekazywania uprawnień.
106. Parlament twierdzi, że powierzenie niektórych uprawnień agencjom zawsze stanowiło prawnie dopuszczalny pod pewnymi warunkami wyjątek od zasad traktatu w dziedzinie stosowania prawa Unii. Parlament zastanawia się ponadto nad znaczeniem tego wyroku w odniesieniu do przyznania uprawnień organowi międzynarodowemu, takiemu jak komisja specjalna EPO.
107. Rada uważa, że zgodnie z art. 291 ust. 1 TFUE, gdy instytucje Unii przyjmują akty prawnie wiążące, odpowiedzialność za przyjęcie odpowiednich środków wykonawczych spoczywa na państwach członkowskich. Tylko w przypadku gdy stosowanie tych aktów wymaga jednolitych warunków, przepisy wykonawcze są wydawane przez Komisję lub, w stosownym przypadku, przez Radę, zgodnie z art. 291 ust. 2 TFUE. W tym względzie Królestwo Hiszpanii nie wykazało, dlaczego ustalanie opłat rocznych i ich podziału miało zostać przeprowadzone w sposób jednolity na poziomie Unii. Wynika z tego, że wyrok Meroni/Wysoka Władza(36) jest pozbawiony znaczenia w niniejszej sprawie.
108. W każdym razie Parlament i Rada uważają, że warunki ustanowione w tym wyroku są spełnione, przy czym Parlament wyjaśnia, że orzecznictwo to należy rozpatrywać w świetle art. 118 TFUE, który wymaga utworzenia „scentralizowanych” systemów na potrzeby patentu europejskiego o jednolitym skutku.
109. Interwenienci przychylają się do uwag Parlamentu i Rady. Dla wielu z nich zasady określone we wspomnianym wyroku nie mają zastosowania. Są one w każdym razie przestrzegane.
110. W ramach zarzutu piątego Królestwo Hiszpanii podnosi, że art. 9 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia, który deleguje EPO niektóre zadania administracyjne, narusza zasady ustanowione w wyroku Meroni/Wysoka Władza(37). Nie chodzi w tym przypadku o kompetencje własne państw członkowskich, lecz o kompetencje Unii.
111. Parlament i Rada podnoszą, że orzecznictwo to nie ma zastosowania.
112. Interwenienci przychylają się do uwag Parlamentu i Rady.
2. Moja ocena
113. Poszczególne strony nie kwestionują, że na podstawie art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia uczestniczące państwa członkowskie w ramach utworzonej przez nie komisji specjalnej zajmują się ustalaniem wysokości opłat za utrzymanie patentu w mocy i określaniem udziału w ich podziale.
114. Królestwo Hiszpanii utrzymuje jednak, że w niniejszej sprawie konieczne są jednolite warunki wykonywania, że w związku z tym uprawnienia wykonawcze powinny były zostać przyznane zgodnie z art. 291 ust. 2 TFUE Komisji lub w szczególnych przypadkach Radzie i że w konsekwencji postanowienie to zostało naruszone.
115. Nie mogę zgodzić się z takim rozumowaniem.
116. W istocie Królestwo Hiszpanii opiera się na postanowieniu, które moim zdaniem nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie.
117. Na mocy art. 291 ust. 2 TFUE, „[j]eżeli konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii, akty te powierzają uprawnienia wykonawcze Komisji lub, w należycie uzasadnionych przypadkach oraz w przypadkach określonych w artykułach 24 [TUE] i 26 [TUE], Radzie”.
118. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału art. 291 TFUE nie zawiera żadnej definicji pojęcia aktu wykonawczego, a jego ust. 2 ogranicza się jedynie do wzmianki o konieczności wydania takiego aktu przez Komisję lub, w pewnych szczególnych przypadkach, przez Radę, aby zapewnić, że prawnie wiążący akt Unii zostanie wykonany w Unii w jednolitych warunkach(38).
119. Trybunał uściślił, że z art. 291 ust. 2 TFUE wynika ponadto, iż tylko „[j]eżeli konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii, akty te powierzają uprawnienia wykonawcze Komisji lub, w należycie uzasadnionych przypadkach oraz w przypadkach określonych w artykułach 24 [TUE] i 26 [TUE], Radzie”(39).
120. Trybunał dodał, że akt wykonawczy ma „określić treść aktu ustawodawczego, aby zapewnić jego wprowadzenie w życie w warunkach jednolitych we wszystkich państwach członkowskich”(40).
121. Tymczasem uważam, że w niniejszym przypadku wykonywanie przez uczestniczące państwa członkowskie uprawnienia przyznanego im na mocy art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia wpisuje się w ramy normatywne ustanowione i wytyczone przez prawodawcę Unii, które w żaden sposób nie wymagają wprowadzenia w życie na jednakowych warunkach we wszystkich państwach członkowskich.
122. Przede wszystkim prawodawca Unii określa w art. 11 zaskarżonego rozporządzenia, że roczne opłaty za utrzymanie patentu europejskiego o jednolitym skutku w mocy należne są za lata następujące po roku, w którym w Europejskim Biuletynie Patentowym opublikowano wzmiankę o udzieleniu patentu europejskiego mającego jednolity skutek i uzależnia istnienie patentu europejskiego o jednolitym skutku od uiszczenia tych opłat.
123. Ponadto w art. 12 zaskarżonego rozporządzenia prawodawca Unii określa poziom tych opłat, naliczanych progresywnie przez cały czas trwania jednolitej ochrony patentowej, wystarczających na pokrycie wszystkich kosztów związanych z udzieleniem patentu europejskiego i zarządzaniem tą ochroną oraz wystarczających do zapewnienia zrównoważonego budżetu Europejskiej Organizacji Patentowej. Ponadto poziom ten powinien uwzględniać między innymi różne czynniki związane z małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Prawodawca Unii wylicza w ten sposób zamierzone cele, którym służyć ma uwzględnienie tych czynników, mianowicie ułatwianie innowacyjności i sprzyjanie konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich, odzwierciedlenie wielkości rynku objętego patentem oraz zbliżenie do poziomu krajowych opłat za utrzymanie w mocy przeciętnego patentu europejskiego uzyskującego skutek w uczestniczących państwach członkowskich w czasie, kiedy po raz pierwszy ustalono wysokość opłat za utrzymanie patentu w mocy.
124. Wreszcie art. 13 zaskarżonego rozporządzenia wymienia uczciwe, sprawiedliwe i istotne kryteria, na których powinien opierać się udział uczestniczących państw członkowskich w podziale opłat za utrzymanie patentów w mocy.
125. Brzmienie art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia jest zresztą jednoznaczne, gdy przyznaje państwom członkowskim uprawnienie do zapewnienia ustalenia wysokości opłat rocznych „zgodnie z art. 12 tego rozporządzenia”(41) i udziału w podziale opłat rocznych „zgodnie z art. 13 niniejszego rozporządzenia”(42).
126. Prawodawca Unii nie pozostawia państwom członkowskim żadnego zakresu swobodnego uznania w tym względzie.
127. Ponadto rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Przepis ten, przewidziany przez art. 288 akapit drugi TFUE, należy rozpatrywać również w świetle przepisów końcowych rozporządzenia, jako dotyczący wyraźnie uczestniczących państw członkowskich.
128. Uważam natomiast, że art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia wchodzi w zakres art. 291 ust. 1 TFUE, zgodnie z którym państwa członkowskie przyjmują wszelkie środki prawa krajowego niezbędne do wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii.
129. Moim zdaniem takiej kwalifikacji nie podważa fakt, że uczestniczące państwa członkowskie zapewniają ustalenie wysokości opłat za utrzymanie patentów w mocy zgodnie z art. 12 omawianego rozporządzenia oraz ustalenie udziału w podziale zgodnie z art. 13 tego rozporządzenia, działając w charakterze umawiających się państw KPE.
130. Charakter ten nie zwalnia państw członkowskich z obowiązku podejmowania wszelkich środków ogólnych lub szczególnych, które są odpowiednie dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z aktów instytucji Unii(43).
131. Jak wskazuje pierwsze zdanie art. 9 ust. 2 akapit pierwszy zaskarżonego rozporządzenia, „[w]ypełniając swoje zobowiązania międzynarodowe podjęte na mocy konwencji o patencie europejskim, uczestniczące państwa członkowskie zapewniają przestrzeganie [tego rozporządzenia] i współpracują między sobą w tym celu”(44).
132. Z powyższego wynika, że nie ma konieczności badania argumentów odnoszących się do orzecznictwa opartego na wyroku Meroni/Wysoka Władza(45), który nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie, podobnie jak orzecznictwo oparte na wyroku Zjednoczone Królestwo/Parlament i Rada(46), który precyzuje zasady ustanowione w pierwszym z tych wyroków.
133. Orzecznictwo to ogranicza jedynie możliwość przekazania przez instytucję Unii części swoich kompetencji organowi lub jednostce organizacyjnej Unii lub organowi spoza Unii oraz możliwość powierzenia przez prawodawcę Unii środków wykonawczych organowi lub jednostce organizacyjnej Unii lub organowi spoza Unii w miejsce powierzenia tego uprawnienia Komisji lub Radzie.
134. W sprawie, w której wydano wyrok Meroni/Wysoka Władza(47), Wysoka Władza powierzyła na rzecz organizacji prawa prywatnego uprawnienia, które przysługiwały jej na podstawie traktatów, a w sprawie, w której wydano wyrok Zjednoczone Królestwo/Parlament i Rada(48), prawodawca Unii przewidział, że utworzona jednostka organizacyjna Unii działa w ramach uprawnień przyznanych jej rozporządzeniem, którego dotyczyła owa sprawa, i w zakresie stosowania [wszelkich] prawnie wiążących aktów Unii powierzających zadania tej jednostce.
135. Mając na uwadze powyższe rozważania, zarzut czwarty – w zakresie, w jakim jest oparty na naruszeniu art. 291 ust. 2 TFUE – należy oddalić jako bezzasadny.
136. W przedmiocie zarzutu piątego, który dotyczy kwestii, czy przy powierzaniu niektórych zadań administracyjnych EPO spełniono warunki wymagane przez orzecznictwo oparte na wyroku Meroni/Wysoka Władza(49) w dziedzinie delegowania uprawnień organom spoza Unii, należy zauważyć, że w niniejszej sprawie to nie prawodawca Unii, lecz uczestniczące państwa członkowskie powierzyły zadania administracyjne podmiotowi prawa międzynarodowego, jakim jest EPO.
137. Przypomnę, że zaskarżone rozporządzenie stanowi porozumienie szczególne w rozumieniu art. 142 KPE oraz że to właśnie na podstawie art. 143 ust. 1 KPE, zgodnie z którym grupa umawiających się państw może powierzyć EPO zadania dodatkowe, uczestniczące państwa członkowskie powierzyły EPO zadania administracyjne wymienione w art. 9 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia.
138. W takim przypadku zastosowanie orzecznictwa opartego na wyroku Meroni/Wysoka Władza(50) także nie może mieć miejsca.
139. W świetle powyższych rozważań zarzut piąty również należy oddalić jako bezzasadny.
E – W przedmiocie zarzutów szóstego i siódmego, opartych na naruszeniu zasad autonomii i jednolitości prawa Unii
1. Argumenty stron
140. W zarzucie szóstym Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że utrzymanie autonomii porządku prawnego Unii wymaga, aby uprawnienia Unii i jej instytucji nie zostały zniekształcone przez żaden traktat międzynarodowy. Otóż tak miałoby być w niniejszej sprawie, ponieważ zaskarżone rozporządzenie przewiduje w art. 18 ust. 2 akapit pierwszy, że stosuje się ono od dnia 1 stycznia 2014 r. lub od dnia wejścia w życie porozumienia JSP w zależności od tego, która data jest późniejsza. Ponadto, jak twierdzi, zaskarżone rozporządzenie określa szczególny system sądowniczy na potrzeby patentu europejskiego o jednolitym skutku, który figuruje nie w rzeczonym rozporządzeniu, lecz w porozumieniu JSP. Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że treść tego porozumienia narusza kompetencje Unii i że porozumienie to przyznaje osobie trzeciej uprawnienie do jednostronnego określania sposobu stosowania zaskarżonego rozporządzenia.
141. Parlament podnosi, że związek między zaskarżonym rozporządzeniem a porozumieniem JSP stanowi przesłankę o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania systemu jednolitej ochrony patentowej dzięki jednolitemu patentowi i pozostaje bez uszczerbku dla prawa Unii. Porozumienie JSP spełnia dwa istotne warunki wymagane w celu przestrzegania autonomii porządku prawnego Unii, ponieważ, po pierwsze, charakter kompetencji Unii i jej instytucji nie ulega zmianie, a po drugie, porozumienie to nie narzuca Unii ani jej instytucjom, przy wykonywaniu ich kompetencji wewnętrznych, żadnej szczególnej wykładni przepisów prawnych Unii znajdujących się w porozumieniu.
142. Ponadto powołanie JSP nie narusza kompetencji Unii. Przede wszystkim uprawnienie do powołania wspólnego sądu w dziedzinie patentów i do zdefiniowania zakresu jego właściwości należy nadal do państw członkowskich i nie zostało powierzone Unii na zasadzie wyłączności. Następnie zaskarżone rozporządzenie wymaga wyraźnie, aby państwa członkowskie przyznały JSP kompetencję wyłączną. Zaskarżone rozporządzenie, oparte na art. 118 TFUE, wyraźnie zezwala państwom członkowskim na przyjmowanie w dziedzinie patentów przepisów ustanawiających odstępstwa od rozporządzenia Bruksela I. Prawodawca Unii wymaga, aby wejście w życie porozumienia JSP było uzależnione od wprowadzenia przez prawodawcę Unii niezbędnych zmian do rozporządzenia Bruksela I, dotyczących związku między nim i rzeczonym porozumieniem. Wreszcie szereg postanowień traktatu FUE uzależnia wejście w życie aktu prawa wtórnego Unii od zatwierdzenia go przez państwa członkowskie.
143. Rada stwierdza, że argumenty podniesione na poparcie tego zarzutu są niedopuszczalne, ponieważ są skierowane przeciwko porozumieniu JSP. W każdym razie podnosi ona, że wybór polityczny prawodawcy Unii polegał na tym, aby powiązać patent europejski o jednolitym skutku z funkcjonowaniem odrębnego organu sądowego, czyli JSP, będącego gwarantem spójności orzecznictwa i pewności prawa. Nie ma żadnej przeszkody prawnej uniemożliwiającej utworzenie między patentu europejskiego o jednolitym skutku a JSP związku, który wyjaśniono w motywach 24 i 25 zaskarżonego rozporządzenia. Zresztą w praktyce legislacyjnej można znaleźć więcej niż jeden przypadek, w którym stosowanie aktu Unii było uzależnione od wydarzenia zewnętrznego w stosunku do tego aktu.
144. Interwenienci podzielają stanowisko Parlamentu i Rady.
145. W zarzucie siódmym Królestwo Hiszpanii podnosi, że art. 18 ust. 2 akapit drugi zaskarżonego rozporządzenia przyznaje państwom członkowskim możliwość jednostronnego podjęcia decyzji w kwestii stosowania do nich tego rozporządzenia. Jeżeli zatem państwo członkowskie postanowi nie ratyfikować porozumienia JSP, rozporządzenie nie miałoby zastosowania do tego państwa i JSP nie nabyłby wyłącznej właściwości do rozstrzygania w przedmiocie patentów europejskich o jednolitym skutku na jego terytorium, wobec czego patenty europejskie o jednolitym skutku nie wywoływałyby jednolitego skutku w odniesieniu do tego państwa członkowskiego. Fakt ten oznaczałby naruszenie zasad autonomii i jednolitości prawa Unii.
146. Parlament uważa, że odmowa ratyfikacji porozumienia JSP przez państwo członkowskie, która rzeczywiście pociągałaby za sobą niemożność stosowania zaskarżonego rozporządzenia na jego terytorium, stanowiłaby naruszenie art. 4 ust. 3 TUE. Nawet przy założeniu, że istnieje ryzyko dotyczące jednolitego stosowania zaskarżonego rozporządzenia, ryzyko takie byłoby uzasadnione z uwagi na konieczność zapewnienia skutecznej ochrony sądowej i przestrzegania zasady pewności prawa.
147. Rada przypomina, że art. 18 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia przewiduje tylko jedno odstępstwo od art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 4 ust. 1 tego rozporządzenia, a mianowicie takie, że jednolity skutek patentu europejskiego jest ograniczony do państw członkowskich, które ratyfikowały porozumienie JSP, podczas gdy inne przepisy rozporządzenia mają zastosowanie do wszystkich uczestniczących państw członkowskich. Biorąc pod uwagę znaczenie związku między zaskarżonym rozporządzeniem a porozumieniem JSP, uznano, że chodzi o dodatkową gwarancję optymalnego funkcjonowania tego związku. Z orzecznictwa Trybunału wynika, że ustanowienie wyjątku od stosowania aktu prawnego Unii jest możliwe jedynie wówczas, gdy środek wprowadzający odstępstwo jest uzasadniony w sposób obiektywny i gdy jest ograniczony w czasie. Taka sytuacja ma miejsce w niniejszym przypadku.
148. Interwenienci podzielają stanowisko Parlamentu i Rady.
2. Moja ocena
149. Przeanalizuję łącznie podniesione przez Królestwo Hiszpanii zarzuty szósty i siódmy w zakresie, w jakim dotyczą one związku między zaskarżonym rozporządzeniem a porozumieniem JSP.
150. W pierwszej kolejności zbadam części pierwszą i drugą zarzutu szóstego, a w drugiej kolejności przedstawię analizę ostatniej części zarzutu szóstego i analizę zarzutu siódmego.
151. Na wstępie chciałbym zauważyć, że Królestwo Hiszpanii nie podważa możliwości istnienia odrębnego systemu sądowniczego. W tym względzie Trybunał przypomniał w opinii 1/09(51), że art. 262 TFUE przewiduje „możliwość” rozszerzenia właściwości sądów Unii na spory związane ze stosowaniem aktów Unii, które tworzą europejskie prawa własności intelektualnej, i że w konsekwencji nie ustanawia on monopolu Trybunału w rozpatrywanej dziedzinie i nie przesądza o wyborze systemu sądowniczego, w ramach którego winny być rozstrzygane spory między jednostkami w zakresie praw własności intelektualnej(52).
a) Części pierwsza i druga zarzutu szóstego
152. W ramach pierwszej części zarzutu szóstego Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że nie istnieje zasadnicza różnica pomiędzy porozumieniem JSP i projektem porozumienia powołującego sąd właściwy w sporach w dziedzinie patentu europejskiego i patentu wspólnotowego, który Trybunał uznał za niezgodny z postanowieniami traktatu(53).
153. Zdaniem tego państwa członkowskiego z jednej strony JSP nie należałby do systemu instytucjonalnego i sądowniczego Unii, z drugiej zaś strony porozumienie JSP nie przewiduje gwarancji przestrzegania prawa Unii. Przewidziane w art. 23 porozumienia JSP bezpośrednie przypisanie działań JSP umawiającym się państwom członkowskim, wspólnie i każdemu z osobna, również do celów art. 258–260 TFUE, nawet przy założeniu, że jest ono zgodne z traktatami, jest w tym względzie niewystarczające.
154. Jeśli chodzi o drugą część zarzutu szóstego, Królestwo Hiszpanii zmierza do wykazania, że państwa członkowskie nie mogą ratyfikować umowy JSP bez naruszenia swoich zobowiązań wynikających z prawa Unii.
155. Podnosi ono, że porozumienie JSP powinno zostać zawarte przez Unię na podstawie art. 3 ust. 2 TFUE, ponieważ wpływa ono na wspólne reguły, czyli między innymi na przepisy rozporządzenia Bruksela I. Przyjmując rozporządzenie Bruksela I, Unia nabyła kompetencję wyłączną w dziedzinie, którą ono obejmuje(54).
156. W tym celu Królestwo Hiszpanii przeanalizowało treść porozumienia JSP oraz przepisów pod kątem uprawnień jurysdykcyjnych w zakresie czynności powierzonych JSP i doszło do wniosku, że państwa członkowskie będące stronami porozumienia JSP wykonują uprawnienie, które im już nie przysługuje, i że w konsekwencji stanowi to naruszenie zasady autonomii prawa Unii.
157. Te dwie części zarzutu szóstego mają charakter domysłów, co przejawia się w trudności z określeniem, jaką treść rzeczywiście kwestionuje Królestwo Hiszpanii, zadając Trybunałowi pytanie, czy poprzez uzależnienie zastosowania zaskarżonego rozporządzenia od wejścia w życie porozumienia JSP art. 18 ust. 2 tego rozporządzenia wypacza kompetencje Unii i jej instytucji.
158. Uważam, jak podnoszą różne strony sporu, że Królestwo Hiszpanii stara się w rzeczywistości za pomocą tych części zarzutów zakwestionować zgodność z prawem porozumienia JSP w świetle prawa Unii i wykazać, że porozumienie to nie respektuje opinii 1/09(55).
159. Zagadnienie, które pojawia się w niniejszej sprawie, dotyczy tego, czy Trybunał jest właściwy do kontroli wskazanej przez Królestwo Hiszpanii treści porozumienia JSP w ramach skargi o stwierdzenie nieważności zaskarżonego rozporządzenia z uwagi na związek, który istnieje pomiędzy tymi dwoma instrumentami prawnymi w kontekście wdrażania wzmocnionej współpracy.
160. Moim zdaniem należy na to pytanie udzielić odpowiedzi przeczącej.
161. Prawdą jest, że Królestwo Hiszpanii nie mogło skorzystać z postępowania w sprawie wydania opinii ustanowionego w art. 218 ust. 11 TFUE w odniesieniu do zamierzonego porozumienia JSP. W istocie postępowanie to nie mogło znaleźć zastosowania do takiego porozumienia, zawieranego pomiędzy państwami członkowskimi, ponieważ opinii Trybunału można zasięgnąć tylko w odniesieniu do zgodności z traktatami zamierzonej umowy, której stroną jest Unia.
162. Ponadto Królestwo Hiszpanii nie może zwrócić się bezpośrednio do sądu Unii o stwierdzenie nieważności porozumienia JSP na podstawie art. 263 akapit pierwszy TFUE, zgodnie z którym Trybunał „kontroluje legalność aktów prawodawczych, aktów Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich. Kontroluje również legalność aktów organów lub jednostek organizacyjnych Unii, które zmierzają do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich”.
163. Porozumienie JSP nie wchodzi bowiem w zakres żadnej kategorii aktów określonych w traktacie FUE. Chodzi o porozumienie międzyrządowe, negocjowane i podpisane jedynie przez niektóre państwa członkowskie na podstawie prawa międzynarodowego.
164. Ponadto moim zdaniem związek między zaskarżonym rozporządzeniem a porozumieniem JSP nie może stanowić podstawy argumentacji Królestwa Hiszpanii, zgodnie z którą analiza zaskarżonego rozporządzenia wymaga zbadania treści porozumienia JSP.
165. Argumenty podniesione przez Królestwo Hiszpanii w replice w celu wykazania, że Trybunał jest właściwy do kontroli treści porozumienia JSP, nie mogą podważyć mojej odpowiedzi.
166. Królestwo Hiszpanii odwołuje się bowiem do orzecznictwa Trybunału, które moim zdaniem nie może mieć zastosowania w kontekście niniejszej sprawy.
167. I tak w sprawie zakończonej wyrokiem Kadi i Al Barakaat International Foundation/Rada i Komisja(56) kontrola zgodności z prawem, jaką powinien zapewnić sąd Unii, dotyczyła aktu Unii służącego wykonaniu umowy międzynarodowej, a mianowicie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, a nie umowy jako takiej.
168. Trybunał oparł się na swoim orzecznictwie, zgodnie z którym stwierdzono już nieważność decyzji Rady zatwierdzającej umowę międzynarodową po zbadaniu wewnętrznej zgodności z prawem tej decyzji w odniesieniu do tej umowy(57).
169. Tymczasem kontekst niniejszej sprawy jest całkowicie odmienny, ponieważ zaskarżone rozporządzenie nie zatwierdza umowy międzynarodowej ani nie wprowadza jej w życie, lecz zmierza do wprowadzenia wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej.
170. Ponadto należy stwierdzić, że gdyby stwierdzono nieważność zaskarżonego rozporządzenia, to w żaden sposób nie podważyłoby to ważności porozumienia JSP.
171. Mając na uwadze powyższe rozważania, uważam, że części pierwszą i drugą zarzutu szóstego należy uznać za niedopuszczalne.
b) Ostatnia część zarzutu szóstego i zarzut siódmy
172. Co się tyczy części pierwszej zarzutu szóstego, Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że z art. 18 ust. 2 akapit pierwszy zaskarżonego rozporządzenia wynika, że jego stosowanie jest bezwzględnie uzależnione od wejścia w życie porozumienia JSP. Wynikałoby z tego, że skuteczność uprawnienia wykonywanego przez Unię w drodze zaskarżonego rozporządzenia zależy od woli państw członkowskich będących stronami porozumienia JSP.
173. Co się tyczy zarzutu siódmego, Królestwo Hiszpanii zarzuca, że art. 18 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia przyznaje państwom członkowskim możliwość jednostronnego podjęcia decyzji w kwestii stosowania do nich tego rozporządzenia.
174. Nie mogę zgodzić się z analizą przeprowadzoną przez Królestwo Hiszpanii.
175. Prawodawca Unii stwierdził, że jurysdykcja w zakresie patentów europejskich o jednolitym skutku powinna zostać ustanowiona i uregulowana w akcie prawnym ustanawiającym jednolity system rozstrzygania sporów patentowych mający zastosowanie do patentów europejskich i patentów europejskich o jednolitym skutku(58).
176. Dodał, że ustanowienie jej jest niezbędne w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania patentu europejskiego o jednolitym skutku, spójności orzecznictwa i co za tym idzie – pewności prawa(59).
177. Celem zaskarżonego rozporządzenia jest zagwarantowanie rzeczonego prawidłowego funkcjonowania. Stosowanie zaskarżonego rozporządzenia przed powołaniem JSP byłoby w istocie sprzeczne z tymi zasadami.
178. Nie mogę zgodzić się z Królestwem Hiszpanii, gdy twierdzi, że to państwa członkowskie decydują o wejściu w życie zaskarżonego rozporządzenia.
179. Moim zdaniem na podstawie zasady lojalnej współpracy ustanowionej w art. 4 ust. 3 TUE uczestniczące państwa członkowskie mają obowiązek podejmowania wszelkich środków umożliwiających wprowadzenie wzmocnionej współpracy, w tym ratyfikowania porozumienia JSP, ponieważ jest ono warunkiem koniecznym do wdrożenia tej współpracy. Na mocy tego postanowienia państwa członkowskie winny bowiem podejmować wszelkie środki ogólne lub szczególne, które są odpowiednie dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z traktatów lub aktów instytucji Unii.
180. Uczestniczące państwa członkowskie, wstrzymując się od ratyfikowania porozumienia JSP, działają w sposób sprzeczny z zasadą lojalnej współpracy, ponieważ narażają na szwank realizację celów harmonizacji i uniformizacji Unii(60).
181. To właśnie z tego powodu prawodawca Unii w motywie 25 zaskarżonego rozporządzenia oświadczył, że „[w] związku z tym ogromne znaczenie ma ratyfikowanie przez uczestniczące państwa członkowskie porozumienia [JSP] zgodnie z ich krajowymi procedurami konstytucyjnymi i parlamentarnymi oraz podjęcie koniecznych kroków umożliwiających temu sądowi jak najszybsze rozpoczęcie działalności”(61).
182. Ów motyw 25 zaskarżonego rozporządzenia wyjaśnia, dlaczego prawodawca Unii w art. 18 ust. 2 tego aktu uzależnia stosowanie tego rozporządzenia od dnia wejścia w życie porozumienia JSP, jeśli przypadałoby ono po dniu 1 stycznia 2014 r.
183. Gdyby dopuszczono, że niektóre sądy krajowe mogą zachować swoją właściwość w niektórych uczestniczących państwach członkowskich, w których uznawany jest jednolity skutek patentu europejskiego, podważone zostałyby cele harmonizacji i uniformizacji, które ma osiągnąć jednolity skutek patentów europejskich.
184. Tego rodzaju związek między zaskarżonym rozporządzeniem a porozumieniem JSP wskazywałby na brak konsekwencji ze strony prawodawcy Unii, gdyby w trosce o zapewnienie pewności prawa nie uzależnił on stosowania zaskarżonego rozporządzenia od wejścia w życie wspomnianego porozumienia.
185. Mając na uwadze powyższe rozważania, proponuję Trybunałowi oddalenie części pierwszej szóstego zarzutu i zarzutu siódmego jako bezzasadnych.
F – W przedmiocie sformułowanego posiłkowo żądania stwierdzenia nieważności części zaskarżonego rozporządzenia
1. Argumenty stron
186. Parlament, Rada, Republika Federalna Niemiec i Węgry uważają, że wysunięte posiłkowo żądanie stwierdzenia nieważności części zaskarżonego rozporządzenia nie może zostać uwzględnione, ponieważ przepisy, o których stwierdzenie nieważności wniesiono, stanowią zasadniczą część ram regulacyjnych ustanowionych w tym rozporządzeniu i co za tym idzie, nie mogą zostać z niego wydzielone bez zmiany istoty tego aktu.
187. Królestwo Hiszpanii podnosi, że art. 9 tego rozporządzenia jak najbardziej można wydzielić z pozostałej części przepisów rozporządzenia(62). W odniesieniu do art. 18 ust. 2 tego rozporządzenia uważa ono, że w świetle art. 297 ust. 1 akapit ostatni TFUE(63) nie jest konieczne, aby zaskarżone rozporządzenie zawierało przepis dotyczący jego stosowania.
2. Moja ocena
188. Przypominam, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału stwierdzenie nieważności części aktu Unii jest możliwe tylko pod warunkiem, że przepisy, których stwierdzenia nieważności domaga się strona, mogą zostać oddzielone od pozostałych przepisów tego aktu. Trybunał wielokrotnie orzekał, iż ten wymóg rozerwalności nie jest spełniony, jeśli konsekwencją stwierdzenia nieważności części aktu jest zmiana jego istoty(64).
189. W niniejszej sprawie należy przypomnieć, że celem zaskarżonego rozporządzenia jest stworzenie jednolitej ochrony patentowej. Aby osiągnąć ten cel, prawodawca Unii ustanowił ramy prawne.
190. W tym względzie art. 3 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia stanowi, że„[p]atent europejski udzielony z tym samym zestawem zastrzeżeń w odniesieniu do wszystkich uczestniczących państw członkowskich ma jednolity skutek w uczestniczących państwach członkowskich pod warunkiem zarejestrowania takiego jednolitego skutku w rejestrze jednolitej ochrony patentowej”(65).
191. Przesłanka ta wymaga uwzględnienia przez prawodawcę Unii szeregu środków administracyjnych realizowanych przed rejestracją i po niej, koniecznych do zapewnienia jej skuteczności.
192. Takie środki zostały przewidziane przez prawodawcę w art. 9 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia, zatytułowanym „Zadania administracyjne w ramach Europejskiej Organizacji Patentowej”.
193. Przepis ten zawiera wyczerpujące wyliczenie zadań, których wykonanie należy do EPO.
194. Bez realizacji tych zadań, które w sposób oczywisty warunkują prawidłowe funkcjonowanie systemu ustanawiającego patent europejski o jednolitym skutku, nie można sobie wyobrazić osiągnięcia przez prawodawcę Unii celu wyznaczonego przez zaskarżone rozporządzenie.
195. W konsekwencji nie dostrzegam, w jaki sposób usunięcie art. 9 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia mogłoby nie mieć wpływu na jego istotę.
196. Jeżeli chodzi o art. 9 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia w zakresie, w jakim przepis ten dotyczy ustalenia opłat za utrzymanie patentu w mocy i określenie udziału w ich podziale, stanowiących przedmiot piątego zarzutu Królestwa Hiszpanii, wydaje mi się nie do pomyślenia, aby ustanowić mechanizm finansowy, taki jak wyjaśniony w rozdziale V zaskarżonego rozporządzenia, bez wskazania osób lub podmiotów, które będą zobowiązane do zapewnienia takich ustalań i określeń.
197. Wynika z tego moim zdaniem, że art. 9 ust. 1 w całości i ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia w sposób wskazany w ramach piątego zarzutu skargi w niniejszej sprawie, nie dotyczy aspektu oddzielnego od pozostałych części ram prawnych wprowadzonych przez to rozporządzenie, a zatem, że ewentualne stwierdzenie jego nieważności naruszy istotę tego rozporządzenia.
198. Co się tyczy art. 18 ust. 2 zaskarżonego rozporządzenia, który reguluje stosowanie tego rozporządzenia poprzez uzależnienie go od wejścia w życie porozumienia JSP, uważam, że przepis ten nie może zostać oddzielony od pozostałej części zaskarżonego rozporządzenia z powodów przedstawionych w ramach oceny pierwszej części zarzutu szóstego i zarzutu siódmego.
199. W konsekwencji jestem zdania, że żądanie stwierdzenia nieważności części zaskarżonego rozporządzenia, sformułowane posiłkowo przez Królestwo Hiszpanii, jest niedopuszczalne.
200. W świetle powyższych rozważań, ponieważ żaden z zarzutów wysuwanych przez Królestwo Hiszpanii na poparcie jego skargi nie podlega uwzględnieniu, zarzuty te należy oddalić.
IV – Wnioski
201. Mając na względzie całość powyższych rozważań, proponuję Trybunałowi:
– oddalenie skargi; oraz
– nakazanie Królestwu Hiszpanii pokrycia własnych kosztów; Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej i interwenienci ponoszą własne koszty.