OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
YVES’A BOTA
przedstawiona w dniu 9 lipca 2015 r.(1)
Sprawa C‑198/14
Valev Visnapuu
przeciwko
Kihlakunnansyyttäjä (Helsinki),
Suomen valtio – Tullihallitus
[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożony przez Helsingin hovioikeus (Finlandia)]
Odesłanie prejudycjalne – Artykuły 34 TFUE i 110 TFUE – Podatek akcyzowy podlegający zapłacie od niektórych opakowań napojów nienależących do systemu kaucji i indywidualnego zwrotu – Artykuły 34 TFUE i 37 TFUE – Państwowy monopol na sprzedaż detaliczną – Wymóg uzyskania zezwolenia na sprzedaż detaliczną w odniesieniu do przywozu przez podmiot znajdujący się w innym państwie członkowskim napojów alkoholowych przeznaczonych do sprzedaży detalicznej na terytorium krajowym
1. Ochrona środowiska i ochrona zdrowia publicznego są w Finlandii gwarantowane między innymi poprzez dwie regulacje prawne.
2. Po pierwsze, przepisy dotyczące podatku akcyzowego podlegającego zapłacie od niektórych opakowań napojów zwalniają z uiszczania tego podatku opakowania napojów, które są częścią operacyjnego systemu zwrotu, w ramach którego zapewniane są ponowne wykorzystanie lub recykling opakowań napojów.
3. Po drugie, przepisy dotyczące alkoholu ustanawiają monopol na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych na rzecz Alko Oy (zwanej dalej „Alko” lub „spółką Alko”), spółki skarbu państwa zajmującej się sprzedażą alkoholu, i wprowadzają w odniesieniu między innymi do przywozu niektórych napojów alkoholowych przeznaczonych do sprzedaży detalicznej wymóg uzyskania zezwolenia na sprzedaż detaliczną.
4. Poprzez rozpatrywany wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Helsingin hovioikeus (sąd apelacyjny w Helsinkach, Finlandia) zwraca się do Trybunału o wyjaśnienie dotyczące kwalifikacji, w świetle art. 34 TFUE lub 110 TFUE, pierwszego z tych uregulowań oraz, w świetle art. 34 TFUE lub 37 TFUE, drugiego z nich.
5. Sąd odsyłający zwraca się następnie do Trybunału z pytaniem, czy artykuły te, jak również art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62/WE(2) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one takim uregulowaniom.
6. Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy V. Visnapuu, przedstawicielem European Investment Group OÜ (zwanej dalej „EIG”), a Kihlakunnansyyttäjä (Helsinki) (prokuratorem z Helsinek) i Suomen valtio – Tullihallitus (państwem fińskim – urzędem celnym) w przedmiocie, po pierwsze, opodatkowania podatkiem akcyzowym opakowań napojów alkoholowych niewłączonych do systemu zwrotu, a po drugie, wymogu posiadania zezwolenia na sprzedaż detaliczną w odniesieniu do przywozu i sprzedaży detalicznej tych napojów alkoholowych.
7. W niniejszej opinii w pierwszej kolejności wyjaśnię powody, dla których uważam, że uregulowanie krajowe takie jak to rozpatrywane w sprawie w postępowaniu głównym, na mocy którego niektóre opakowania napojów są zwolnione z podatku akcyzowego, pod warunkiem że są one objęte systemem zwrotu, należy oceniać w świetle art. 110 TFUE i uznać za zgodne z art. 110 TFUE oraz art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62.
8. W drugiej kolejności wykażę, że krajowe uregulowanie takie jak to rozpatrywane w sprawie w postępowaniu głównym, które ustanawia monopol na sprzedaż detaliczną i wprowadza w odniesieniu do przywozu niektórych napojów alkoholowych przeznaczonych do sprzedaży detalicznej wymóg uzyskania zezwolenia na sprzedaż detaliczną, należy oceniać w świetle art. 37 TFUE i że postanowienie to należy interpretować w ten sposób, iż nie sprzeciwia się ono takiemu uregulowaniu, pod warunkiem że organizacja i funkcjonowanie tego monopolu są tak dostosowane, by wykluczona była wszelka dyskryminacja między obywatelami państw członkowskich w stosunku do warunków zaopatrzenia i zbytu, tak aby handel towarami pochodzącymi z innych państw członkowskich nie podlegał pod względem prawnym i w praktyce mniej korzystnym warunkom w stosunku do handlu towarami krajowymi, czego ustalenie należy do sądu krajowego.
I – Ramy prawne
A – Prawo Unii
1. Traktat FUE
9. Zgodnie z art. 34 TFUE „[o]graniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym[(3)] są zakazane między państwami członkowskimi”.
10. Artykuł 37 ust. 1 TFUE stanowi:
„Państwa członkowskie dostosowują monopole państwowe o charakterze handlowym w taki sposób, aby wykluczona była wszelka dyskryminacja między obywatelami państw członkowskich w stosunku do warunków zaopatrzenia i zbytu.
Postanowienia niniejszego artykułu stosują się do każdego podmiotu, za pośrednictwem którego państwo członkowskie z mocy prawa lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio, kontroluje, kieruje lub wpływa w stopniu odczuwalnym na przywóz lub wywóz w stosunkach między państwami członkowskimi. Postanowienia te stosują się także do monopoli delegowanych przez państwo innym podmiotom”.
11. Artykuł 110 TFUE ma następujące brzmienie:
„Żadne państwo członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe.
Ponadto żadne państwo członkowskie nie nakłada na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty”.
2. Dyrektywa 94/62
12. Zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy 94/62:
„Niniejsza dyrektywa ma na celu zharmonizowanie krajowych środków dotyczących gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, z jednej strony, w celu zapobiegania ich wpływowi na środowisko wszystkich państw członkowskich oraz państw trzecich lub zmniejszenia takiego wpływu, zapewniając w ten sposób wysoki poziom ochrony środowiska, a z drugiej strony, w celu zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz uniknięcia przeszkód w handlu i zakłócenia oraz ograniczenia konkurencji we Wspólnocie”.
13. Artykuł 7 tej dyrektywy, zatytułowany „Systemy zwrotu, zbiórki i odzysku”, przewiduje:
„1. Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że systemy te są ustanowione, aby zapewnić [Państwa członkowskie podejmują działania niezbędne w celu ustanowienia systemów zapewniających]:
a) zwrot i/lub zbiórkę zużytych opakowań i/lub odpadów opakowaniowych od konsumenta lub innego użytkownika końcowego lub ze strumienia odpadów w celu ich doprowadzenia do najbardziej odpowiedniego sposobu […] gospodarowania odpadami;
b) wielokrotny użytek [ponowne wykorzystanie] lub odzysk, w tym recykling zebranych opakowań lub odpadów opakowaniowych,
zmierzające do realizacji celów określonych w niniejszej dyrektywie.
Systemy takie są otwarte dla podmiotów gospodarczych działających w danych sektorach oraz dla właściwych władz [organów] publicznych. Systemy te mają także zastosowanie do wyrobów przywożonych na niedyskryminacyjnych warunkach [Systemy te mają również zastosowanie, na niedyskryminacyjnych warunkach, do produktów przywożonych], w tym do szczegółowych rozwiązań i wszelkich opłat nakładanych za dostęp do systemu, oraz są tak skonstruowane, by, zgodnie z traktatem, uniknąć przeszkód w handlu oraz zakłóceń konkurencji.
2. Środki określone w ust. 1 stanowią element polityki obejmującej wszelkie opakowania i odpady opakowaniowe oraz uwzględniają w szczególności wymogi dotyczące ochrony środowiska i zdrowia konsumenta, bezpieczeństwa i higieny […]”.
14. Na mocy art. 15 wspomnianej dyrektywy, zatytułowanego „Instrumenty ekonomiczne”:
„Stanowiąc w oparciu o odpowiednie postanowienia traktatu, Rada przyjmuje instrumenty ekonomiczne, mające wspierać realizację celów określonych w niniejszej dyrektywie. Przy braku takich środków państwa członkowskie mogą podejmować środki zmierzające do realizacji tych celów zgodnie z zasadami obowiązującymi w polityce ochrony środowiska Wspólnoty, między innymi z zasadą »zanieczyszczający płaci«, a także zgodnie z obowiązkami wynikającymi z traktatu”.
B – Prawo fińskie
1. Ustawa o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów
15. Zgodnie z art. 5 Laki eräiden juomapakkausten valmisteverosta (1037/2004) [ustawy nr 1037/2004 o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów, zwanej dalej „ustawą o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów”] podatek akcyzowy wynosi 51 centów od litra opakowanego produktu.
16. Artykuł 6 tej ustawy przewiduje zwolnienia z podatku akcyzowego. Artykuł 6 ust. 1 pkt 1 stanowi, że z podatku zwolnione są opakowania napojów włączone do operacyjnego systemu zwrotu, o którym mowa w art. 3 akapit pierwszy pkt 2 wspomnianej ustawy(4).
2. Ustawa alkoholowa
17. Artykuł 1 alkoholilaki (1143/1994) [ustawy nr 1143/1994 dotyczącej alkoholu, zwanej dalej „ustawą alkoholową”] wyjaśnia, że celem tej ustawy jest zapobieżenie negatywnemu wpływowi substancji alkoholowych na społeczeństwo, na życie społeczne i na zdrowie poprzez kontrolowanie spożycia alkoholu.
18. Artykuł 8 wspomnianej ustawy, zatytułowany „Przywóz napojów alkoholowych i alkoholu etylowego oraz zezwolenie na przywóz alkoholu etylowego”, w akapicie pierwszym przewiduje:
„Zezwala się na przywóz bez specjalnego zezwolenia napojów alkoholowych przeznaczonych do własnego spożycia lub do celów handlowych lub zawodowych. Reżim przywozu do własnego spożycia został uszczegółowiony w art. 10. Każdy, kto wykorzystuje napoje alkoholowe do celów handlowych lub zawodowych, musi posiadać specjalne zezwolenie na przywóz napojów alkoholowych, przewidziane w niniejszej ustawie […]”.
19. Artykuł 13 akapit pierwszy ustawy alkoholowej stanowi, że z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 14 tej ustawy, Alko posiada monopol na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych.
20. Artykuł 14 wspomnianej ustawy, dotyczący „[z]ezwolenia na sprzedaż detaliczną”, w akapitach pierwszym i drugim przewiduje:
„Napoje alkoholowe uzyskane w wyniku fermentacji i zawierające co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego mogą być sprzedawane detalicznie nie tylko przez spółkę skarbu państwa, ale także przez każdą inną osobę, która uzyskała wydane przez właściwy organ zezwolenie na sprzedaż detaliczną.
Handel detaliczny napojami alkoholowymi uzyskanymi w wyniku fermentacji i zawierającymi co najwyżej 13% objętości alkoholu etylowego może być prowadzony przez spółkę skarbu państwa oraz przez każdą osobę, której właściwy organ zezwolił na produkcję rozpatrywanego produktu, zgodnie z warunkami określonymi przez ministerstwo spraw socjalnych i zdrowia”.
II – Okoliczności faktyczne sporu w postępowaniu głównym i pytania prejudycjalne
21. Z postanowienia odsyłającego wynika, że EIG, z siedzibą w Estonii, posiadało stronę internetową www.alkotaxi.eu, na której można było zakupić napoje alkoholowe różnych marek o niskiej lub wysokiej zawartości alkoholu. Dla części klientów EIG organizowało dostawę zakupionych przez nich napojów alkoholowych do ich domów.
22. Jest bezsporne, że w okresie od 24 czerwca do 18 sierpnia 2009 r.(5) EIG nie wypełniało w trakcie dostawy napojów alkoholowych do Finlandii pewnych ciążących na nim na mocy prawa fińskiego obowiązków(6).
23. EIG nie uiściło bowiem kwoty 23 144,89 EUR z tytułu podatku akcyzowego od napojów alkoholowych w trakcie przywozu tych towarów do Finlandii ani kwoty 5233,52 EUR z tytułu podatku akcyzowego od niektórych opakowań napojów, naliczanego od jednostki opakowania. Ten ostatni podatek jest pobierany w przypadku, gdy opakowanie nie jest włączone do systemu zwrotu, co miało miejsce w przypadku napojów rozpatrywanych w postępowaniu głównym.
24. Poza tym V. Visnapuu, przedstawiciel EIG, dokonał przywozu i dostawy napojów alkoholowych do domów części klientów fińskich bez zezwoleniem na sprzedaż detaliczną w odniesieniu do tego przywozu.
25. Kihlakunnansyyttäjä (Helsinki) wszczął więc postępowanie karne przeciwko V. Visnapuu, oskarżając go o poważne oszustwo podatkowe oraz o wykroczenie na podstawie ustawy alkoholowej.
26. Wyrokiem z dnia 26 września 2012 r. Helsingin käräjäoikeus (sąd pierwszej instancji w Helsinkach) skazał V. Visnapuu na karę ośmiu miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary oraz nakazał mu zapłatę kwoty 28 378,40 EUR wraz z odsetkami na rzecz Suomen valtio z tytułu nieuiszczonych podatków.
27. Valev Visnapuu wniósł apelację od tego orzeczenia. Utrzymuje on, po pierwsze, że ustawa o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów jest bezpośrednio dyskryminująca i tym samym sprzeczna z art. 110 TFUE. Po drugie, podnosi, że ustawa alkoholowa, która wprowadza w odniesieniu do przywozu niektórych napojów alkoholowych wymóg posiadania zezwolenia na sprzedaż detaliczną, stanowi ograniczenie ilościowe w przywozie lub ŚSR i w konsekwencji jest sprzeczna z art. 34 TFUE. Ponadto zdaniem V. Visnapuu ograniczenia tego nie można uzasadnić na mocy art. 36 TFUE.
28. Kihlakunnansyyttäjä (Helsinki), a także Suomen valtio – Tullihallitus utrzymują natomiast, że ani ustawa o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów, ani ustawa alkoholowa nie są sprzeczne z prawem Unii.
29. Zdaniem Kihlakunnansyyttäjä (Helsinki) ustawa o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów powinna być oceniana wyłącznie w świetle art. 110 TFUE i jest zgodna z tym artykułem. Natomiast zgodność z prawem Unii ustawy alkoholowej należy jego zdaniem oceniać w świetle art. 37 TFUE, a nie art. 34 TFUE.
30. W tym kontekście Helsingin hovioikeus postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy dopuszczalność [ustawy] o podatku akcyzowym od [niektórych] opakowań napojów, zgodnie z którą podatek ten jest pobierany, jeżeli opakowanie nie jest objęte systemem zwrotu, należy oceniać w świetle art. 110 TFUE zamiast art. 34 TFUE? Wspomniany system zwrotu musi być systemem kaucji, w którym opakowujący lub importer napojów – działający sam lub w sposób przewidziany w […] ustawie o odpadach lub w odpowiednich przepisach obowiązujących na Wyspach Alandzkich – zapewnia ponowne wykorzystanie lub recykling opakowań napojów w ten sposób, że opakowanie zostaje napełnione ponownie lub wykorzystane jako surowiec.
2) W razie odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze: czy wspomniane uregulowanie jest zgodne z art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62, uwzględniając również art. 110 TFUE?
3) W razie odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze: czy wspomniane uregulowanie jest zgodne z art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62, uwzględniając również art. 34 TFUE?
4) W razie odpowiedzi przeczącej na pytanie trzecie: czy [ustawę] o podatku akcyzowym od [niektórych] opakowań napojów należy uznać za dopuszczalną w świetle art. 36 TFUE?
5) Czy wymóg, by osoba, która wykorzystuje napoje alkoholowe do celów handlowych lub do działalności gospodarczej innego rodzaju, posiadała specjalne zezwolenie na sprzedaż detaliczną w odniesieniu do swojej działalności dotyczącej przywożonych napojów alkoholowych, w sytuacji gdy nabywca fiński zakupił przez Internet lub w inny sposób w sprzedaży wysyłkowej napoje alkoholowe od prowadzącego działalność w innym państwie członkowskim sprzedawcy, który dostarcza je do Finlandii, można uznać za dotyczący istnienia lub funkcjonowania monopolu, wobec czego postanowienia art. 34 TFUE nie stoją mu na przeszkodzie, natomiast należy oceniać go w świetle art. 37 TFUE?
6) W razie odpowiedzi twierdzącej na pytanie piąte: czy wymóg posiadania zezwolenia jest zgodny z warunkami dotyczącymi monopoli państwowych określonymi w art. 37 TFUE?
7) W razie odpowiedzi przeczącej na pytanie piąte i jeżeli w niniejszej sprawie należy zastosować art. 34 TFUE: czy uregulowanie fińskie, zgodnie z którym przy zamówieniu napojów alkoholowych z zagranicy przez Internet lub w inny sposób w sprzedaży wysyłkowej przywóz tych napojów do własnego spożycia jest dozwolony tylko wtedy, gdy przywozu napojów alkoholowych [do danego państwa członkowskiego] dokonał sam zamawiający lub niezależny od sprzedawcy podmiot trzeci, podczas gdy w innych przypadkach dla przywozu wymagane jest zezwolenie na podstawie […] ustawy alkoholowej, stanowi sprzeczne ze wspomnianym artykułem ilościowe ograniczenie w przywozie lub [ŚSR]?
8) W razie odpowiedzi twierdzącej na pytanie siódme: czy omawiane uregulowanie można uznać za uzasadnione i proporcjonalne pod względem ochrony zdrowia i życia ludzkiego?”.
III – Analiza
A – Uwagi wstępne
31. Pytania przedstawione przez sąd odsyłający odnoszą się do dwóch odrębnych fińskich uregulowań.
32. Podczas gdy cztery pierwsze pytania dotyczą ustawy o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów, pytania od piątego do ósmego dotyczą ustawy alkoholowej. Najpierw zbadam łącznie pytania od pierwszego do czwartego, a następnie przeanalizuję pytania od piątego do ósmego.
33. Mimo że te dwa uregulowania różnią się, należy zauważyć, że sytuacja rozpatrywana w sprawie w postępowaniu głównym pozostaje taka sama.
34. Przypomnę, że z akt sprawy wynika, iż V. Visnapuu sprzedawał napoje alkoholowe przez Internet, a następnie dostarczał je bezpośrednio klientowi fińskiemu. Jak już wskazałem, fakty te nie zostały podważone przez V. Visnapuu, a zatem należy je uznać za ustalone. Czy w tych okolicznościach V. Visnapuu powinien zostać uznany za sprzedawcę realizującego sprzedaż wysyłkową, który dokonywał przywozu i sprzedaży detalicznej tych napojów alkoholowych w Finlandii?
35. W świetle akt sprawy na pytanie to należy odpowiedzieć twierdząco.
36. Jak bowiem stwierdza rząd fiński w uwagach na piśmie, w przypadku gdy sprzedawca realizujący sprzedaż wysyłkową, taki jak V. Visnapuu, przewozi i sam dostarcza napoje alkoholowe klientowi fińskiemu, na mocy ustawy alkoholowej należy stwierdzić, że sprzedawca ten dokonał sprzedaży detalicznej w Finlandii. Natomiast w przypadku gdy prawo własności tych napojów alkoholowych zostało przeniesione za granicą, a następnie sam zamawiający lub przewoźnik niezależny od sprzedawcy dostarcza wspomniane napoje alkoholowe do Finlandii, należy uznać, że sprzedaż została dokonana poza Finlandią.
37. Z akt sprawy wynika, że taka wykładnia ustawy alkoholowej opiera się na wytycznych i komunikatach wydanych przez organy fińskie. Do dokumentów tych odwołuje się w szczególności sąd odsyłający, który przedstawia w swym postanowieniu odsyłającym obowiązujące przepisy krajowe.
38. W niniejszym przypadku wydaje się, że rozwiązanie nie rodzi żadnych wątpliwości. W przypadku sprzedaży dóbr materialnych o takim charakterze jak dobra zakupione przez V. Visnapuu, a mianowicie rzeczy zamiennych, przejście własności z tytułu sprzedaży dokonuje się bowiem w momencie dostawy. Ponieważ dostawa miała miejsce w Finlandii, to pod względem prawnym sprzedaż została dokonana na terytorium fińskim.
39. Z powyższego wynika, że należy uznać za ustalone, iż V. Visnapuu dokonał przywozu, a następnie sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych.
40. W świetle tej sytuacji przeprowadzę analizę pytań przedstawionych przez sąd odsyłający.
B – W przedmiocie pytań od pierwszego do czwartego
41. Poprzez swe pierwsze cztery pytania, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający zwraca się w istocie do Trybunału o ustalenie, czy uregulowanie krajowe takie jak ustawa o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów, zgodnie z którą podatek ten jest pobierany w przypadku, gdy opakowanie nie jest włączone do systemu zwrotu, objęte jest zakresem stosowania art. 110 TFUE lub 34 TFUE, a jeśli tak, to czy jest ono zgodne z jednym lub drugim z tych artykułów.
42. Sąd odsyłający zadaje również Trybunałowi pytanie dotyczące zgodności takiego uregulowania z art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62.
43. W celu udzielenia sądowi odsyłającemu przydatnej odpowiedzi zbadam w pierwszej kolejności kwestię dotyczącą kwalifikacji ustawy o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów. Czy ustawa ta stanowi ograniczenie ilościowe lub ŚSR na podstawie art. 34 TFUE, czy też powinna zostać zakwalifikowana jako „podatek wewnętrzny” na podstawie art. 110 TFUE?
44. W drugiej kolejności zbadam kwestię, czy wspomniana ustawa jest zgodna z odpowiednimi przepisami dyrektywy 94/62 i z art. 110 TFUE.
1. W przedmiocie odnośnych zakresów stosowania art. 34 TFUE i 110 TFUE
45. Przede wszystkim zauważam, że traktat FUE zawiera trzy grupy przepisów zakazujących wprowadzania ograniczeń w handlu towarami pomiędzy państwami członkowskimi. Są to art. 28 TFUE i 30 TFUE, art. 34–36 TFUE i art. 110 TFUE(7).
46. Kwestia dotycząca możliwości zastosowania art. 28 TFUE i 30 TFUE, odnoszących się w szczególności do ceł przywozowych i opłat o skutku równoważnym, nie została ani podniesiona przez sąd odsyłający, ani wspomniana w uwagach na piśmie.
47. Aby moje rozważania były kompletne, wyjaśnię pokrótce powody, dla których uważam, że należy wykluczyć możliwość zastosowania tych postanowień.
48. Podatek akcyzowy rozpatrywany w postępowaniu głównym wyraźnie nie stanowi cła sensu stricto.
49. Niemniej jednak zgodnie z utrwalonym orzecznictwem każde, choćby nieznaczne, jednostronnie ustanowione obciążenie pieniężne, niezależnie od jego nazwy lub metody poboru, nakładane na towary w związku z przekroczeniem przez nie granicy, a niebędące cłem w ścisłym tego słowa znaczeniu, stanowi opłatę o skutku równoważnym w rozumieniu art. 28 TFUE i 30 TFUE(8).
50. Z akt sprawy wynika, że podatek akcyzowy rozpatrywany w postępowaniu głównym ma zastosowanie do niektórych opakowań napojów, które nie są włączone do systemu zwrotu istniejącego w Finlandii. Inaczej mówiąc, zwolnienie z podatku akcyzowego dotyczy wyłącznie opakowań napojów włączonych do systemu zwrotu.
51. Tak więc sporny podatek nie jest nakładany na te opakowania napojów w związku z przekroczeniem przez nie granicy, ale pobiera się go ze względu na fakt, że opakowania te nie są objęte systemem zwrotu. W tych okolicznościach podatek akcyzowy przewidziany w ustawie o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów nie stanowi opłaty o skutku równoważnym z cłami.
52. Ponieważ w niniejszym przypadku można wykluczyć zastosowanie art. 28 TFUE i 30 TFUE, należy jeszcze ustalić, czy zastosowanie mają art. 34 TFUE lub 110 TFUE.
53. Zarówno V. Visnapuu, jak i rząd fiński oraz Komisja Europejska opowiadają się w swoich uwagach na piśmie za możliwością zastosowania do ustawy o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów art. 110 TFUE, a nie art. 34 TFUE(9).
54. Podzielam to stanowisko.
55. W tym zakresie stwierdzam, że art. 34 TFUE zakazuje wszelkich ograniczeń ilościowych w przywozie, a także wszelkich ŚSR pomiędzy państwami członkowskimi. Trybunał nadał pojęciu ŚSR szeroką wykładnię, stwierdzając, że obejmuje ono wszystkie środki krajowe, które „mogą ograniczyć bezpośrednio lub pośrednio, obecnie lub potencjalnie, handel wewnątrzwspólnotowy”(10).
56. Artykuł 110 TFUE zakazuje natomiast nakładania na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych wyższych od tych, które nakładane są na podobne produktu krajowe, lub podatków, które pośrednio chronią inne produkty(11). W przeciwieństwie do tego, co przewiduje art. 34 TFUE, art. 110 TFUE nie zakazuje nakładania podatków wewnętrznych jako takiego, ale jego dyskryminującego lub protekcyjnego skutku, tak że aby nałożenie podatku było zgodne z art. 110 TFUE, wystarczy wyeliminować ten dyskryminujący lub protekcyjny skutek(12).
57. Dodam, że środek krajowy, który objęty jest zakresem stosowania art. 34 TFUE, może być uzasadniony jednym z powodów wymienionych w art. 36 TFUE i w orzecznictwie Trybunału, i wtedy jest on dozwolony. Taka możliwość uzasadnienia nie jest natomiast przewidziana w kontekście stosowania art. 110 TFUE.
58. Z powyższych rozważań wynika, że art. 34 TFUE i 110 TFUE wyraźnie różnią się od siebie w odniesieniu do ich zakresu stosowania i do konsekwencji ich stosowania.
59. W tym kontekście nie jest zaskakujące, że Trybunał orzekł, iż zakres stosowania art. 34 TFUE nie obejmuje ograniczeń, o których mowa w innych postanowieniach szczególnych traktatu FUE oraz iż ograniczenia o charakterze podatkowym lub o skutku równoważnym z cłami, o których mowa w art. 28 TFUE, 30 TFUE i 110 TFUE, nie są objęte zakazem przewidzianym w art. 34 TFUE(13).
60. Tak więc art. 110 TFUE, podobnie jak art. 28 TFUE i 30 TFUE, należy uznać za lex specialis, podczas gdy art. 34 TFUE, który ma bardzo szeroki zakres stosowania, pełni w pewnym sensie rolę zabezpieczenia, jako lex generalis(14). Ponadto tylko jeden z art. 30 TFUE, 34 TFUE lub 110 TFUE może mieć zastosowanie do danego środka krajowego(15).
61. W świetle powyższych stwierdzeń należy zbadać najpierw, czy ustawa o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów jest objęta zakresem stosowania art. 110 TFUE oraz, tylko w przypadku odpowiedzi przeczącej, czy ustawa ta objęta jest zakresem stosowania art. 34 TFUE(16).
62. Podobnie jak Komisja uważam, że podatek akcyzowy rozpatrywany w postępowaniu głównym ma wyraźnie charakter podatkowy. Przypominam bowiem, że chodzi o podatek akcyzowy uiszczany na rzecz Suomen valtio od niektórych opakowań napojów.
63. Poza tym zauważam, że z akt sprawy wynika, iż ten podatek akcyzowy ma zastosowanie niezależnie od pochodzenia i przeznaczenia opakowań napojów. Jest on bowiem nakładany systematycznie na określone opakowania napojów zgodnie z obiektywnymi kryteriami, czyli od jednego litra opakowanego produktu, i w przypadku gdy opakowanie nie jest włączone do systemu zwrotu.
64. Tak więc środek podatkowy taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, który nie jest pobierany w związku z przekroczeniem granicy państwa członkowskiego, które go ustanowiło, ale podlega zapłacie ze względu na niewłączenie towaru do systemu zwrotu przy wprowadzaniu do obrotu, i który ma zastosowanie zarówno do towarów przywożonych, jak i do towarów produkowanych w tym państwie członkowskim, objęty jest moim zdaniem ogólnym reżimem podatków wewnętrznych i w konsekwencji powinien być oceniany w świetle art. 110 TFUE(17).
65. Ponieważ twierdzę, że środek podatkowy rozpatrywany w postępowaniu głównym należy oceniać w świetle art. 110 TFUE, jego badanie w świetle art. 34 TFUE nie jest konieczne.
2. W przedmiocie zgodności ustawy o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów z art. 110 TFUE i art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62
66. Jak słusznie podkreśla Komisja w uwagach na piśmie, konieczne jest rozważenie kwestii wstępnej. Czy art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62 były przedmiotem wystarczającej harmonizacji, tak że ustawę o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów należy oceniać wyłącznie w świetle tych przepisów?
67. Kwestia ta ma duże znaczenie, ponieważ z utrwalonego orzecznictwa wynika, że gdy jakaś dziedzina była przedmiotem wyczerpującej harmonizacji na szczeblu Unii, wszystkie związane z nią przepisy krajowe powinny być oceniane w świetle tych przepisów harmonizujących, a nie prawa pierwotnego(18).
68. Twierdzę, podobnie jak Komisja, że skutek harmonizujący dyrektywy 94/62 w dziedzinie organizacji systemów zwrotu opakowań napojów jest ograniczony(19).
69. W tym względzie stwierdzam, że Trybunał orzekł, iż „[w] przeciwieństwie do oznakowania i identyfikacji opakowań oraz wymogów dotyczących składu opakowań i ich przydatności do wielokrotnego użytku i odzysku, uregulowanych w art. 8–11 oraz załączniku II do dyrektywy 94/62, organizacja krajowych systemów mających na celu zachęcanie do wielokrotnego użytku opakowań nie jest przedmiotem pełnej harmonizacji”(20).
70. Z pewnością art. 7 ust. 1 dyrektywy 94/62 wprowadza obowiązek podjęcia przez państwa członkowskie środków koniecznych do ustanowienia systemów zwrotu, zbiórki i odzysku, a następnie reguluje organizację tych systemów(21).
71. Niemniej jednak z brzmienia tego przepisu wynika, że państwa członkowskie dysponują pewnym marginesem swobody w zakresie konkretnej organizacji wspomnianych systemów. Jest bowiem ogólnie przewidziane, że takie systemy mają zastosowanie także do produktów przywożonych na niedyskryminacyjnych warunkach, w tym do szczegółowych rozwiązań i ewentualnych opłat nakładanych za dostęp do systemów. Ponadto wspomniany przepis następnie odsyła wyraźnie do traktatu FUE, wyjaśniając, że systemy zwrotu powinny być tak skonstruowane, by „zgodnie z traktatem” uniknąć przeszkód w handlu oraz zakłóceń konkurencji.
72. Poza tym art. 15 dyrektywy 94/62, dotyczący „[i]nstrumentów ekonomicznych”, pozostawia państwom członkowskim znaczny zakres uznania co do wyboru tych instrumentów. Zgodnie bowiem z tym art. 15 w braku środków harmonizujących państwa członkowskie mogą podejmować środki zmierzające do realizacji celów tej dyrektywy zgodnie z zasadami obowiązującymi w polityce ochrony środowiska Unii Europejskiej, między innymi z zasadą „zanieczyszczający płaci”, a także zgodnie z obowiązkami wynikającymi z traktatu FUE.
73. Przypomnę, że wspomniana dyrektywa „ma na celu zharmonizowanie krajowych środków dotyczących gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, z jednej strony, w celu zapobiegania ich wpływowi na środowisko wszystkich państw członkowskich oraz państw trzecich lub zmniejszenia takiego wpływu, zapewniając w ten sposób wysoki poziom ochrony środowiska, a z drugiej strony, w celu zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz uniknięcia przeszkód w handlu i zakłócenia oraz ograniczenia konkurencji we Wspólnocie”(22).
74. W niniejszym przypadku, jak wyjaśnił rząd fiński podczas rozprawy, podatek akcyzowy rozpatrywany w postępowaniu głównym został wprowadzony na podstawie art. 15 dyrektywy 94/62, a w szczególności na podstawie zasady „zanieczyszczający płaci”.
75. Z powyższego wynika, że ponieważ odpowiednie przepisy tej dyrektywy nie były przedmiotem wyczerpującej harmonizacji, krajowy system gospodarowania opakowaniami oparty na nałożeniu podatku akcyzowego, taki jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, należy oceniać w świetle art. 110 akapit pierwszy TFUE(23).
76. W tym zakresie stwierdzam, że art. 110 TFUE ma na celu zagwarantowanie swobodnego przepływu towarów między państwami członkowskimi w zwykłych warunkach konkurencji, zabraniając wszelkiego rodzaju środków protekcyjnych, które mogą wynikać ze stosowania podatków wewnętrznych o charakterze dyskryminacyjnym w stosunku do towarów pochodzących z innych państw członkowskich(24). Artykuł ten powinien także zagwarantować bezwzględną neutralność podatków wewnętrznych pod kątem konkurencji między towarami krajowymi a towarami przywożonymi(25).
77. Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem system podatkowy można uznać za zgodny z art. 110 TFUE tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, iż jest on tak skonstruowany, że wyklucza jakąkolwiek możliwość opodatkowania produktów przywożonych w wyższym stopniu niż produktów krajowych, tak że nie może wywoływać w żadnym razie dyskryminujących skutków(26).
78. Zdaniem Trybunału art. 110 TFUE należy interpretować w sposób szeroki, obejmujący wszelkie rodzaje opodatkowania sprzeczne bezpośrednio lub pośrednio z zasadą równego traktowania produktów krajowych i pochodzących z przywozu. Zakaz ustanowiony w tym postanowieniu powinien zatem zostać uznany za obowiązujący wtedy, gdy opodatkowanie może odwodzić od przywozu towarów pochodzących z innych państw członkowskich na korzyść produktów krajowych(27).
79. Stwierdzam, że formalnie w ramach systemu opodatkowania ustanowionego w ustawie o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów nie dokonano rozróżnienia pomiędzy opakowaniami napojów w oparciu o ich pochodzenie.
80. Z akt sprawy wynika bowiem, że podatek akcyzowy rozpatrywany w postępowaniu głównym jest należy od produktów krajowych i przywożonych na podstawie tych samych warunków i tych samych zasad. Przypomnę, że w rozpatrywanym przypadku każde opakowanie napoju, przywożone lub krajowe, jest opodatkowane podatkiem akcyzowym o stawce identycznej oraz że zwolnienie z tego podatku akcyzowego jest przyznawane opakowaniom krajowym lub przywożonym w przypadku, gdy są one włączone do systemu zwrotu. Tak więc, jak podkreśla rząd fiński w swych uwagach na piśmie, zarówno warunki dotyczące zapłaty podatku akcyzowego rozpatrywanego w postępowaniu głównym, jak i warunki, jakie należy spełnić w celu uzyskania zwolnienia z tego podatku akcyzowego, są takie same dla podmiotów zagranicznych i krajowych.
81. Dodam, że rząd fiński wyjaśnił podczas rozprawy, iż zbiórka, przewóz, a także recykling opakowań napojów, które nie są włączone do systemu zwrotu, generują znaczne koszty, które muszą zostać pokryte przez podmioty, które postanawiają nie przystępować do systemu zwrotu na podstawie zasady „zanieczyszczający płaci”. W tym kontekście podatek akcyzowy został wprowadzony w celu zachęcenia i został przez rząd określony na poziomie umożliwiającym uzyskanie znacznych przychodów przeznaczanych na ochronę środowiska(28).
82. Podobnie jak Komisja twierdzę, że jako instrument zachęty do recyklingu, ponownego wykorzystania lub napełniania, podatek akcyzowy spełnia wspomniane cele określone w art. 1 dyrektywy 94/62, polegające na obniżeniu wpływu odpadów opakowaniowych na środowisko.
83. Jednakże nawet jeśli przesłanki tego rodzaju dyskryminacji bezpośredniej nie zostaną spełnione, podatek wewnętrzny może być pośrednio dyskryminujący ze względu na swoje skutki(29).
84. Zdaniem V. Visnapuu podatek akcyzowy taki jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym prowadzi do takiej pośredniej dyskryminacji.
85. Po pierwsze, V. Visnapuu uważa, że istnieje wiele przeszkód w odniesieniu do przystąpienia podmiotów zagranicznych do systemu zwrotu, tak że w spornym okresie EIG nie miało możliwości przystąpienia do tego systemu.
86. Przeszkody te polegają między innymi na tym, że spośród istniejących systemów tylko jeden dopuszcza przystąpienie podmiotów zagranicznych, a poza tym istnieje konieczność drukowania na opakowaniach fińskiego kodu European Article Numbering (EAN)(30), co wymaga stworzenia specjalnego opakowania na rynek fiński. Podczas rozprawy V. Visnapuu podkreślił, że przystąpienie do systemu zwrotu jest niemożliwe głównie ze względu na znaczne koszty, jakie przystąpienie takie generuje w odniesieniu do importerów(31). Przystąpienie do takiego systemu nie jest zatem wykonalne po względem ekonomicznym dla małego lub średniego podmiotu.
87. Po drugie, V. Visnapuu uważa, że stworzenie odpowiedniego systemu dla podmiotu zagranicznego takiego jak EIG jest praktycznie niemożliwe w świetle wymogów dotyczących minimalnych kwot, prawidłowego funkcjonowania systemu oraz dowodu tego prawidłowego funkcjonowania.
88. Tak więc zdaniem V. Visnapuu fakt, że przystąpienie do systemu zwrotu lub stworzenie takiego systemu jest dla importera niemożliwe, podczas gdy od tego przystąpienia zależy zwolnienie z podatku akcyzowego, powoduje, że podatek akcyzowy nakładany jest w praktyce wyłącznie na produkty przywożone i tym samym jest sprzeczny z art. 110 akapit pierwszy TFUE.
89. W tym zakresie zauważam, że z akt sprawy wynika, iż w niniejszym przypadku warunki przystąpienia do systemu zwrotu mają zastosowanie w taki sam sposób do każdego podmiotu, zagranicznego lub krajowego(32). A zatem mały lub średni podmiot krajowy musi spełnić, podobnie jak importer taki jak V. Visnapuu, warunki przystąpienia do systemu zwrotu i w konsekwencji między innymi ponosi, jeśli zdecyduje się na przystąpienie, takie same koszty przystąpienia(33).
90. Z powyższego wynika, jak słusznie podniósł rząd fiński, że podmiot zagraniczny i podmiot krajowy mają takie same możliwości przystąpienia do systemu zwrotu na poziomie krajowym w celu uniknięcia zapłaty podatku akcyzowego od opakowań napojów.
91. Co do możliwości stworzenia swego własnego systemu zwrotu także nie dostrzegam przyczyny, dla której podmiot zagraniczny taki jak V. Visnapuu miałby znajdować się w sytuacji mniej korzystnej w stosunku do podmiotu krajowego, ponieważ ten ostatni musi spełnić takie same wymogi.
92. Powyższe stwierdzenia wskazują moim zdaniem, że a priori nie można podnieść żadnej dyskryminacji pośredniej w odniesieniu do warunków przystąpienia do systemu zwrotu lub warunków dotyczących stworzenia takiego systemu.
93. Podobny wniosek należy sformułować co do zgodności ustawy o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów odnoszącej się do systemu zwrotu opakowań napojów z art. 7 dyrektywy 94/62(34).
94. W świetle wszystkich powyższych stwierdzeń uważam, że uregulowanie krajowe takie jak ustawa o podatku akcyzowym od niektórych opakowań napojów, które przewiduje zwolnienie z zapłaty tego podatku niektórych opakowań napojów, pod warunkiem że są one włączone do systemu zwrotu, należy oceniać w świetle art. 110 TFUE. Artykuł ten oraz art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one temu uregulowaniu.
95. Ponieważ możliwość zastosowania art. 34 TFUE została odrzucona, nie ma konieczności udzielania odpowiedzi na trzecie i czwarte z pytań przedstawionych przez sąd odsyłający.
C – W przedmiocie pytań od piątego do ósmego
96. Poprzez swe pytania od piątego do ósmego, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający zwraca się w istocie do Trybunału o ustalenie, czy w sytuacji gdy nabywca fiński nabył w drodze sprzedaży wysyłkowej napoje alkoholowe od sprzedawcy prowadzącego działalność w państwie członkowskim innym niż Republika Finlandii i dokonującego dostawy do Finlandii, środek krajowy taki jak ten wynikający z art. 8 akapit pierwszy ustawy alkoholowej, która w odniesieniu do przywozu napojów alkoholowych do celów handlowych wprowadza wymóg uzyskania specjalnego zezwolenia, należy oceniać w świetle art. 34 TFUE lub 37 TFUE i, w stosownym przypadku, czy środek ten należy uznać za zgodny z jednym lub z drugim z tych artykułów.
97. Z postanowienia odsyłającego wynika, że sąd odsyłający zadaje Trybunałowi pytanie dotyczące w szczególności zgodności art. 8 akapit pierwszy ustawy alkoholowej z przepisami rozdziału 3 tytułu II części trzeciej traktatu FUE, dotyczącymi zakazu ograniczeń ilościowych pomiędzy państwami członkowskimi(35).
98. Uważam, podobnie jak wszystkie interweniujące rządy, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której przywozu napojów alkoholowych dokonywano w celu „sprzedaży detalicznej”, ocena zgodności art. 8 akapit pierwszy ustawy alkoholowej z odpowiednimi przepisami prawa Unii powinna być przeprowadzana z uwzględnieniem również art. 13 i 14 tej ustawy, które odnoszą się, odpowiednio, do monopolu na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych i wymogu posiadania zezwolenia na sprzedaż detaliczną w odniesieniu do określonych napojów alkoholowych.
99. Z tego tytułu przydatne będzie moim zdaniem wcześniejsze przedstawienie tych przepisów krajowych w formie, w jakiej wynikają one z akt sprawy.
1. Fiński monopol na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych i wymóg posiadania zezwolenia na sprzedaż niektórych napojów alkoholowych
100. Przystąpienie Republiki Finlandii do Unii sprawiło, że konieczne było dostosowanie jej monopolu państwowego o charakterze handlowym, obejmującego napoje alkoholowe, tak aby był on zgodny z przepisami prawa Unii, a w szczególności z postanowieniami art. 37 TFUE(36).
101. W tym kontekście Republika Finlandii zgodziła się na zniesienie wyłącznych praw przywozu, wywozu, produkcji i sprzedaży hurtowej(37), przyjmując w dniu 8 grudnia 1994 r. ustawę alkoholową(38).
102. Z art. 8 akapit pierwszy w związku z art. 13 tej ustawy wynika, że fiński monopol, który należy do Alko – spółki, której całość kapitału posiada Suomen valtio – dotyczy wyłącznie sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych.
103. Przypominam bowiem, że na mocy art. 13 akapit pierwszy ustawy alkoholowej Alko „posiada monopol na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych”(39). Dodam, że z art. 36 akapit pierwszy pkt 1 tej ustawy wynika także, iż zadanie spółki Alko polega na zarządzaniu sprzedażą detaliczną, której monopol został jej przyznany na mocy wspomnianej ustawy.
104. Artykuł 8 akapit pierwszy zdanie pierwsze ustawy alkoholowej stanowi, przypomnę, że „[z]ezwala się na przywóz bez specjalnego zezwolenia napojów alkoholowych przeznaczonych do własnego spożycia lub do celów handlowych lub zawodowych”(40). Tak więc spółce Alko nie przysługuje żadne wyłączne prawo przywozu.
105. Niemniej jednak, w szczególnych sytuacjach, których przykład stanowi moim zdaniem sytuacja rozpatrywana w postępowaniu głównym, przywóz napojów alkoholowych podlega wymogowi uzyskania specjalnego zezwolenia.
106. Przypominam bowiem, że zgodnie z art. 8 akapit pierwszy zdanie ostatnie ustawy alkoholowej „[k]ażdy, kto wykorzystuje napoje alkoholowe do celów handlowych lub zawodowych, musi posiadać specjalne zezwolenie na przywóz napojów alkoholowych, przewidziane w niniejszej ustawie”(41).
107. W konsekwencji, jeśli, tak jak w sprawie w postępowaniu głównym, sprzedawca realizujący sprzedaż wysyłkową i znajdujący się w Estonii zamierza dokonać przywozu napojów alkoholowych w celu ich sprzedaży klientowi znajdującemu się w Finlandii, będzie on musiał posiadać „specjalne zezwolenie” na podstawie tego przepisu.
108. Jak stwierdza rząd szwedzki w swych uwagach na piśmie, wydaje się, że rodzaj wymaganego zezwolenia zależy od tego, co się dzieje z napojami alkoholowymi po ich przywozie. Jeśli importer zamierza dokonać sprzedaży hurtowej, będzie musiał uzyskać zezwolenie na sprzedaż hurtową. Jeśli, tak jak w niniejszym przypadku, zamierza on sprzedać te napoje konsumentowi, będzie musiał wtedy uzyskać wydane przez właściwy organ zezwolenie na sprzedaż detaliczną.
109. Z art. 14 ustawy alkoholowej wynika, że to zezwolenie na sprzedaż detaliczną może zostać uzyskane w odniesieniu nie do wszystkich napojów alkoholowych, ale wyłącznie w odniesieniu do tych, które mają niską zawartość alkoholu.
110. Przypominam bowiem, że na mocy art. 14 akapit pierwszy tej ustawy „[n]apoje alkoholowe uzyskane w wyniku fermentacji i zawierające co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego mogą być sprzedawane detalicznie […] przez każdą osobę, która uzyskała wydane przez właściwy organ zezwolenie na sprzedaż detaliczną”.
111. Dodam, że na mocy art. 14 akapit drugi wspomnianej ustawy handel detaliczny napojami alkoholowymi uzyskanymi w wyniku fermentacji i zawierającymi co najwyżej 13% objętości alkoholu etylowego może być prowadzony przez osobę inną niż Alko, jeśli osoba ta uzyskała zezwolenie na produkcję rozpatrywanego produktu zgodnie z warunkami określonymi przez ministerstwo spraw socjalnych i zdrowia(42).
112. Zgodnie z art. 8 akapit pierwszy w związku z art. 13 i 14 ustawy alkoholowej sprzedawca realizujący sprzedaż wysyłkową, taki jak V. Visnapuu, który znajduje się w Estonii i zamierza sprzedać detalicznie napoje alkoholowe w Finlandii, musi uzyskać zezwolenie na sprzedaż detaliczną, aby dokonać przywozu i sprzedaży klientowi fińskiemu napojów alkoholowych zawierających co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego.
113. Co do napojów alkoholowych o wyższej zawartości alkoholu, sprzedawca realizujący sprzedaż wysyłkową, taki jak V. Visnapuu, nie może uzyskać żadnego zezwolenia na sprzedaż detaliczną, ponieważ napoje te mogą być sprzedawane detalicznie wyłącznie przez Alko.
114. Na wstępie stwierdzam, że podczas rozprawy V. Visnapuu wyjaśnił, iż napoje alkoholowe rozpatrywane w postępowaniu głównym zawierały ponad 4,7% objętości alkoholu etylowego, a zatem nie były objęte zakresem stosowania art. 14 akapit pierwszy ustawy alkoholowej, lecz stanowiły napoje objęte fińskim monopolem sprzedaży detalicznej, przewidzianym w art. 13 tej ustawy.
115. To w świetle powyższych stwierdzeń należy zbadać, czy art. 8 akapit pierwszy oraz art. 13 i 14 ustawy alkoholowej, które przyznają spółce Alko wyłączne prawo sprzedaży detalicznej i wprowadzają w odniesieniu do przywozu określonych napojów alkoholowych przeznaczonych do sprzedaży detalicznej wymóg uzyskania zezwolenia na sprzedaż detaliczną, objęte są zakresem stosowania art. 37 TFUE, czy też zakresem stosowania art. 34 TFUE, i czy, w stosownym przypadku, przepisy te są zgodne z jednym lub z drugim z tych artykułów.
2. W przedmiocie możliwości zastosowania art. 37 TFUE
116. Czy art. 8 akapit pierwszy, art. 13 i 14 ustawy alkoholowej objęte są zakresem stosowania art. 37 TFUE, czy też zakresem stosowania art. 34 TFUE?
117. Stwierdzam, że kwestia wyznaczenia zakresu stosowania art. 37 TFUE w stosunku do art. 34 TFUE była już przedmiotem debaty w orzecznictwie, w szczególności w wyrokach Franzén(43) oraz Rosengren i in.(44).
118. W pierwszym z tych wyroków Trybunał przyjął kryterium rozróżnienia, stwierdzając, że „należy zbadać przepisy dotyczące istnienia lub funkcjonowania monopolu w świetle postanowień art. 37 [TFUE], mających zastosowanie w szczególności do wykonywania przez monopol państwowy o charakterze handlowym swych praw wyłącznych”(45), a następnie orzekł, że „[n]atomiast wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy innych przepisów ustawodawstwa krajowego, które można oddzielić od funkcjonowania monopolu, mimo że na niego oddziałują, należy badać w świetle art. [34 TFUE]”(46).
119. Rozróżnienie to było oparte na wcześniejszym orzecznictwie, w którym Trybunał określił zakres stosowania art. 37 TFUE. Ograniczę się do przytoczenia trzech wyroków.
120. A zatem w wyroku Miritz(47) Trybunał orzekł, że „ponieważ podatek wyrównawczy jest związany ze względu na jego systematykę i charakter z systemem niemieckiego monopolu alkoholowego, to odpowiedzi […] należy poszukiwać w ramach art. 37 [TFUE], który dotyczy w szczególności dostosowania monopoli państwowych”(48).
121. Podobnie w wyroku Rewe-Zentral(49) Trybunał stwierdził, że „art. 37 [TFUE] jest postanowieniem szczególnym dotyczącym monopoli państwowych o charakterze handlowym”(50) i że „postanowienie to nie ma zatem znaczenia w świetle przepisów krajowych, które nie dotyczą wypełniania przez monopol państwowy szczególnej funkcji – czyli wykonywania prawa wyłącznego – ale odnoszą się w sposób ogólny do produkcji i sprzedaży napojów alkoholowych, niezależnie od tego, czy są one objęte danym monopolem”(51).
122. Następnie w wyroku Grandes distilleries Peureux(52) Trybunał wyjaśnił, że „zasady ustanowione w art. 37 [TFUE] dotyczą […] tylko działalności nierozerwalnie związanej z wypełnianiem szczególnej funkcji danego monopolu, ale są nieistotne w świetle przepisów krajowych, które nie dotyczą tej szczególnej funkcji”(53).
123. W świetle tego orzecznictwa pozostaje wciąż pewna dwuznaczność co do dokładnego zakresu stosowania art. 37 TFUE. Czy zakres stosowania tego przepisu powinien być ograniczony do wypełniania przez monopol szczególnej funkcji, czyli do wykonywania jego wyłącznego prawa? Czy przepis krajowy, który wykracza sensu stricto poza wykonywanie wyłącznego prawa przyznanego monopolowi, ale jest związany z istnieniem i funkcjonowaniem tego monopolu ze względu na jego nierozerwalny związek z wypełnianiem szczególnej funkcji przyznanej temu monopolowi, jest objęty zakresem stosowania wspomnianego postanowienia?
124. Ta dwuznaczność nie została w pełni usunięta przez wyrok Franzén(54), w którym Trybunał orzekł, że zakresem stosowania art. 37 TFUE objęty jest przepis krajowy zawarty w uregulowaniu dotyczącym przywozu, który wykracza sensu stricto poza wykonywanie przez monopol jego prawa wyłącznego sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych(55).
125. Odpowiedzi na te pytania Trybunał udzielił następnie w wyroku Rosengren i in.(56), który dotyczy szwedzkiego monopolu na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych.
126. W wyroku tym Trybunał stwierdził, że rozpatrywany środek krajowy, który zakazuje co do zasady jednostkom przywozu do celów prywatnych napojów alkoholowych, „nie reguluje […] jako taki wykonywania przez ten monopol wyłącznego prawa sprzedaży detalicznej [tych] napojów”(57). Tak więc zdaniem Trybunału „[ś]rodek ten, który nie dotyczy zatem wypełniania przez ten monopol jego szczególnej funkcji, nie może być wobec tego uważany za środek odnoszący się do istnienia tego monopolu”(58).
127. Trybunał dodał, że „taki środek ustanawiający zakaz nie reguluje w istocie funkcjonowania monopolu, gdyż nie dotyczy on sposobów sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych”(59). W tym zakresie wyjaśnił, że „[w] szczególności jego celem nie jest regulowanie ani systemu selekcji produktów przez monopol, ani sieci sprzedaży, ani organizacji wprowadzania do obrotu, ani reklamy produktów rozprowadzanych przez rzeczony monopol”(60), a następnie stwierdził, że „[w] tych okolicznościach zakaz taki nie może zostać uznany za normę dotyczącą istnienia lub funkcjonowania monopolu”(61).
128. A zatem Trybunał poddał zakres stosowania art. 37 TFUE wykładni zawężającej, ograniczając ten zakres do przepisów, które dotyczą bezpośrednio wyłącznego prawa przyznanego monopolowi.
129. Rozwiązanie to, przyjęte w wyroku Rosengren i in.(62), stało w sprzeczności z opinią przedstawioną przez rzeczników generalnych A. Tizzana i P. Mengozziego w sprawie zakończonej tym wyrokiem i było krytykowane przez doktrynę(63). Niemniej jednak w późniejszych wyrokach Trybunał potwierdził wspomniane rozwiązanie(64).
130. W świetle tego najnowszego orzecznictwa należy zbadać, czy art. 8 akapit pierwszy, art. 13 i 14 ustawy alkoholowej stanowią normy dotyczące istnienia lub funkcjonowania monopolu(65).
131. Uważam, podobnie jak wszystkie interweniujące rządy, że nie ulega żadnej wątpliwości, iż norma, o której mowa w art. 13 ustawy alkoholowej, powierzająca monopolowi państwowemu wyłączne prawo sprzedaży detalicznej napojów alkoholowych, odnosi się do samego istnienia monopolu fińskiego rozpatrywanego w postępowaniu głównym i objęta jest wyraźnie zakresem stosowania art. 37 TFUE.
132. Jednakże czy tak samo jest w przypadku przewidzianego w art. 8 akapit pierwszy i w art. 14 ustawy alkoholowej wymogu posiadania zezwolenia na przywóz i sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych zawierających co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego?
133. Zdaniem rządów fińskiego i norweskiego przepisy te należy oceniać w świetle art. 34 TFUE, ponieważ napoje alkoholowe, o których mowa we wspomnianych przepisach, nie są objęte wyłącznością przyznaną monopolowi.
134. Nie zgadzam się z taką argumentacją. Moim zdaniem art. 8 akapit pierwszy i art. 14 ustawy alkoholowej należy oceniać także w świetle art. 37 TFUE, ponieważ dotyczą one wypełniania przez fiński monopol jego szczególnej funkcji.
135. W tym zakresie w pierwszej kolejności stwierdzam, że szczególna funkcja, jaką spełnia monopol rozpatrywany w postępowaniu głównym, polega na zarezerwowaniu dla tego monopolu wyłączności, a tym samym zarządzania sprzedażą detaliczną napojów alkoholowych w Finlandii, z wyjątkiem napojów alkoholowych zawierających co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego, w przypadku których każda osoba mająca zamiar dokonywać przywozu i sprzedaży detalicznej tych napojów w Finlandii musi posiadać wydane przez właściwy organ fiński zezwolenie na sprzedaż detaliczną.
136. W drugiej kolejności zauważam, że sytuacja rozpatrywana w postępowaniu głównym jest szczególna i różni się od sytuacji rozpatrywanych we wcześniejszym orzecznictwie, a w szczególności od sytuacji rozpatrywanej w sprawie zakończonej wyrokiem Rosengren i in.(66). W odróżnieniu bowiem od uregulowania rozpatrywanego w tej sprawie art. 8 akapit pierwszy i art. 14 ustawy alkoholowej nie zakazują przywozu przez sprzedawcę realizującego sprzedaż wysyłkową, takiego jak V. Visnapuu, napojów alkoholowych zawierających co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego, ale wprowadzają w odniesieniu do tego przywozu wymóg uzyskania zezwolenia na sprzedaż detaliczną, „w przypadku gdy” ten sprzedawca realizujący sprzedaż wysyłkową zamierza dokonać sprzedaży detalicznej w Finlandii.
137. Jak słusznie stwierdza rząd szwedzki, napoje podlegają wymogowi uzyskania zezwolenia nie w związku z przekroczeniem granicy, ale z tego względu, że są „sprzedawane detalicznie”.
138. Poza tym podnoszę, że podczas gdy w wyroku Rosengren i in.(67) Trybunał stwierdził, iż środek krajowy rozpatrywany w sprawie zakończonej tym wyrokiem reguluje przywóz, a zatem etap poprzedzający sprzedaż detaliczną, i w związku z tym nie dotyczy wykonywania przez monopol jego wyłącznego prawa, środki krajowe rozpatrywane w postępowaniu głównym regulują wyraźnie sprzedaż detaliczną, tak że istnienie nierozerwalnego związku z fińskim monopolem istniejącym na tym samym rynku wydaje się wykazane.
139. W trzeciej kolejności uważam, że to zezwolenie na sprzedaż detaliczną nie miałoby żadnej racji bytu, gdyby monopol ten nie istniał i nie funkcjonował(68).
140. W braku bowiem monopolu na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych wymaganie zezwolenia na sprzedaż detaliczną tylko w odniesieniu do napojów alkoholowych zawierających co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego nie miałoby żadnego sensu.
141. Natomiast w przypadku gdy, tak jak w niniejszej sprawie, wyłączność sprzedaży detalicznej została przyznana spółce skarbu państwa, wymóg posiadania zezwolenia na sprzedaż detaliczną ma na celu zagwarantowanie wypełniania przez ten monopol jego szczególnej funkcji.
142. Co by się bowiem wydarzyło, gdyby w sytuacji takiej jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym nie było wymagane żadne zezwolenie na sprzedaż detaliczną?
143. EIG, z siedzibą w innym państwie członkowskim, mogłoby, nie podlegając kontroli, dokonywać przywozu i sprzedaży detalicznej konsumentom fińskim wszystkich napojów alkoholowych, bez względu na zawartość w nich alkoholu.
144. W tych okolicznościach sprzedawca realizujący sprzedaż wysyłkową, taki jak V. Visnapuu, mógłby wtedy ominąć monopol ustanowiony na mocy ustawy alkoholowej i zagrozić samemu jego istnieniu.
145. Z powyższego wynika, że wymóg posiadania zezwolenia na sprzedaż detaliczną pozwala na zweryfikowanie, czy napoje alkoholowe przywiezione i przeznaczone do sprzedaży detalicznej nie są objęte prawem wyłącznym przyznanym monopolowi państwowemu, i gwarantuje w konsekwencji samo wykonywanie przez ten monopol jego wyłącznego prawa sprzedaży detalicznej.
146. Tymczasem środek krajowy, który dotyczy wypełniania przez ten monopol jego szczególnej funkcji, powinien być uznany za środek dotyczący samego istnienia tego monopolu(69).
147. A zatem moim zdaniem ten wymóg posiadania zezwolenia nie tylko jest nierozerwalnie związany z pełnieniem przez monopol na sprzedaż detaliczną szczególnej funkcji, ale także dotyczy samego pełnienia przez ten monopol jego szczególnej funkcji.
148. W czwartej kolejności, podobnie jak rząd szwedzki i Komisja, zauważam, że na podstawie ustawy alkoholowej konsumenci fińscy mogą kupować i przywozić wszystkie napoje alkoholowe pochodzące z innych państw członkowskich, pod warunkiem że korzystają oni z usług przewoźnika niezależnego od sprzedawcy lub sami organizują dostawę na terytorium fińskie oraz że prawo własności tych napojów alkoholowych zostało przeniesione na nabywcę przed przywozem do Finlandii.
149. Tak więc w sytuacji, w której konsument fiński kupuje napoje alkoholowe w drodze sprzedaży wysyłkowej, a przejście prawa własności i ryzyka dotyczące tych napojów następuje poza terytorium Finlandii, nie można nałożyć na sprzedawcę realizującego sprzedaż wysyłkową, takiego jak V. Visnapuu, wymogu posiadania zezwolenia, ponieważ w Finlandii nie nastąpiła żadna sprzedaż detaliczna.
150. Z braku sprzedaży detalicznej na terytorium Finlandii zezwolenie na sprzedaż detaliczną nie ma zatem żadnej racji bytu, zważywszy, że nie istnieje żadne ryzyko obejścia monopolu na sprzedaż detaliczną.
151. Moim zdaniem stanowi to ponowne potwierdzenie, że należy uznać, iż zezwolenie na sprzedaż detaliczną odnosi się do szczególnej funkcji powierzonej monopolowi fińskiemu, polegającej na zarezerwowaniu dla niego zarządzania sprzedażą detaliczną napojów alkoholowych zawierających co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego.
152. W świetle wszystkich powyższych stwierdzeń uważam, że zarówno art. 13 ustawy alkoholowej, jak i art. 8 zdanie pierwsze i art. 14 tej ustawy należy oceniać w świetle art. 37 TFUE.
3. W przedmiocie zgodności z art. 37 TFUE
153. Trybunał wielokrotnie orzekał, że „[z]arówno z brzmienia art. 37 [TFUE], jak jego miejsca w systemie traktatu wynika, że artykuł ten ma na celu zapewnienie przestrzegania podstawowej zasady swobody przepływu towarów na całym rynku [wewnętrznym], w szczególności poprzez zniesienie ograniczeń ilościowych i [ŚSR] w handlu pomiędzy państwami członkowskimi oraz utrzymania w ten sposób normalnych warunków konkurencji pomiędzy gospodarkami państw członkowskich, w przypadku gdy w jednym lub drugim z tych państw dany produkt objęty jest monopolem państwowym o charakterze handlowym”(70).
154. Zgodnie także z utrwalonym orzecznictwem „[wspomniany] artykuł nie wymaga całkowitego zniesienia monopoli państwowych o charakterze handlowym, ale nakazuje ich dostosowanie w takim sposób, aby zapewnić w zakresie warunków zaopatrzenia i zbytu wykluczenie wszelkiej dyskryminacji pomiędzy obywatelami państw członkowskich”(71).
155. Celem art. 37 TFUE jest bowiem „pogodzenie możliwości utrzymania przez państwa członkowskie niektórych monopoli o charakterze handlowym, jako środków do osiągnięcia celów z zakresu interesu publicznego, z wymogami ustanowienia i działania rynku [wewnętrznego]. Jego celem jest likwidacja przeszkód w swobodnym przepływie towarów, jednakże z wyjątkiem skutków ograniczających wymianę handlową nierozerwalnie związanych z istnieniem tych monopoli”(72).
156. Tak więc art. 37 TFUE „wymaga, aby organizacja i funkcjonowanie monopoli były dostosowane w taki sposób, by wykluczyć wszelką dyskryminację pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie warunków zaopatrzenia i zbytu, tak by handel towarami pochodzącymi z innym państw członkowskich nie podlegał ani pod względem prawnym, ani w praktyce mniej korzystnym warunkom w stosunku do handlu towarami krajowymi oraz by nie dochodziło do zakłócenia konkurencji pomiędzy gospodarkami państw członkowskich”(73).
157. W niniejszym przypadku przypomnę w pierwszej kolejności, podobnie jak rząd fiński, że cel ustawy alkoholowej, jaki wynika z jej art. 1, polega na zapobieżeniu negatywnemu wpływowi substancji alkoholowych na życie społeczne oraz zdrowie poprzez kontrolowanie spożycia alkoholu.
158. W odniesieniu do sprzedaży detalicznej regulację spożycia alkoholu zapewnia się zdaniem tego rządu poprzez wprowadzenie fińskiego monopolu, a w przypadku niektórych napojów o niskiej zawartości alkoholu – poprzez system zezwoleń na sprzedaż detaliczną.
159. Dodam, że według rządu szwedzkiego wyniki badań wskazują, iż zwiększony dostęp do napojów alkoholowych prowadzi do zwiększenia ich całkowitego spożycia. Podobnie, zdaniem tego rządu całkowite spożycie alkoholu i liczba osób poszkodowanych w jego wyniku zmniejszają się, jeśli zakupienie napojów alkoholowych jest utrudnione.
160. W tym kontekście jest bezsporne, że zmierzając do zapewnienia ochrony zdrowia publicznego przed szkodliwym wpływem alkoholu, fiński monopol na sprzedaż detaliczną i wymóg posiadania zezwolenia na sprzedaż detaliczną dążą do realizacji celu interesu publicznego(74).
161. W drugiej kolejności zauważam, że ani w uwagach na piśmie, ani podczas rozprawy nie podniesiono, że fiński monopol narusza wymogi ustanowione w art. 37 TFUE.
162. W tym zakresie ponownie zauważam, że z akt sprawy wynika, iż organizacja i funkcjonowanie tego monopolu na sprzedaż detaliczną nie uniemożliwiają sprzedawcom z siedzibą w innych państwach członkowskich sprzedaży napojów alkoholowych konsumentom fińskim, pod warunkiem że konsumenci ci sami zorganizują ich przewóz do Finlandii. Podobnie, podmioty zarówno krajowe, jak i zagraniczne mogą sprzedawać napoje alkoholowe monopolowi państwowemu, który odsprzedaje je następnie konsumentowi fińskiemu.
163. A zatem nie istnieją w niniejszym przypadku dowody wskazujące, że popyt konsumentów w zakresie napojów alkoholowych nie zostałby zaspokojony ani że produkty przywożone podlegałyby warunkom mniej korzystnym w stosunku do produktów krajowych.
164. Poza tym podobnie jak rząd fiński zauważam, że z akt sprawy wynika, że nikt nie twierdził, iż warunki udzielania zezwolenia na sprzedaż detaliczną zgodnie z ustawą alkoholową są dyskryminujące.
165. W tym zakresie zauważam, że z uwag na piśmie przedłożonych przez ten rząd wynika, iż zezwolenie na sprzedaż detaliczną jest wymagane zarówno w przypadku podmiotów krajowych, którzy zamierzają prowadzić sprzedaż detaliczną, jak i w przypadku podmiotów zagranicznych, którzy zamierzają dokonywać przywozu i prowadzić sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych zawierających co najwyżej 4,7% objętości alkoholu etylowego, i ma zastosowanie bez rozróżnienia pomiędzy produktami wytwarzanymi w Finlandii a produktami wytwarzanymi w innych państwach członkowskich.
166. Tak więc krajowe przepisy dotyczące zezwolenia na sprzedaż detaliczną mają pod względem prawnym i w praktyce ten sam wpływ na sprzedaż produktów krajowych co na sprzedaż produktów przywożonych z innych państw członkowskich oraz mają zastosowanie bez dyskryminacji w odniesieniu do podmiotów krajowych i zagranicznych.
167. Ponadto dodam, że gdyby w sytuacji takiej jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której napoje alkoholowe są przywożone z państwa członkowskiego innego niż Republika Finlandii i są dostarczane przez sprzedawcę nabywcy fińskiemu, nie było wymagane żadne zezwolenie, system udzielania zezwolenia na sprzedaż detaliczną mógłby prowadzić do sytuacji dyskryminacji odwrotnej, ponieważ tylko krajowe napoje alkoholowe podlegałyby wtedy wymogowi uzyskania takiego zezwolenia.
168. O ile wszystkie powyższe elementy wskazują, że ani zgodność z prawem monopolu, ani zgodność z prawem zezwolenia na sprzedaż detaliczną nie mogą a priori zostać podważone, o tyle nie dają one odpowiedzi na pytanie dotyczące organizacji i konkretnego funkcjonowania tego monopolu, a zwłaszcza systemu selekcji produktów przez monopol, sieci sprzedaży monopolu oraz reklamy napojów alkoholowych. Tymczasem to właśnie między innymi na podstawie tych kryteriów Trybunał mógł ocenić zgodność przepisów dotyczących funkcjonowania monopolu z art. 37 TFUE(75).
169. Do sądu krajowego będzie zatem należało ustalenie w świetle wszystkich informacji, jakie posiada, czy organizacja i funkcjonowanie fińskiego monopolu na sprzedaż detaliczną mają charakter dyskryminujący i mogą prowadzić do poddania produktów przywożonych mniej korzystnym warunkom.
170. Wreszcie dodam, że rząd fiński twierdzi, iż cel ochrony zdrowia publicznego nie może zostać osiągnięty za pomocą innych środków mniej ograniczających niż środek polegający na wprowadzeniu w odniesieniu do sprzedaży detalicznej prowadzonej w Finlandii wymogu posiadania zezwolenia na sprzedaż detaliczną lub wyłącznego prawa fińskiego monopolu. Według tego rządu gdyby bowiem sprzedawca zagraniczny mógł sam sprzedawać nabywcy fińskiemu, pojawiłby się nowy kanał dystrybucji napojów alkoholowych, który stwarzałby konkurencję dla monopolu i sprzedaży z zastrzeżeniem wymogu posiadania zezwolenia, a który nie podlegałby żadnej kontroli ze strony właściwych organów krajowych.
171. W tym zakresie rząd fiński podnosi między innymi, że system udzielania zezwoleń jest konieczny w celu zapewnienia kontroli, czy przedsiębiorstwa, które uzyskały zezwolenie na sprzedaż, przestrzegają przepisów dotyczących sprzedaży napojów alkoholowych(76).
172. Podobnie, przypomnę, że z akt sprawy wynika, iż konsumenci mogą pod pewnymi warunkami zamawiać napoje alkoholowe u sprzedawcy zagranicznego i je przywozić. Tak więc ustawa alkoholowa nie zakazuje przywozu do celów prywatnych.
173. W świetle powyższych stwierdzeń uważam, że art. 8 akapit pierwszy, art. 13 i 14 ustawy alkoholowej należy uznać za konieczne i proporcjonalne do celu ochrony zdrowia publicznego.
174. W świetle całości powyższych rozważań twierdzę, iż art. 37 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on uregulowaniu krajowemu takiemu jak ustawa alkoholowa, pod warunkiem że organizacja i funkcjonowanie monopolu są dostosowane w taki sposób, iż wykluczona jest wszelka dyskryminacja pomiędzy obywatelami państw członkowskich w zakresie warunków zaopatrzenia i zbytu, tak by handel towarami pochodzącymi z innych państw członkowskich nie podlegał pod względem prawnym lub w praktyce mniej korzystnym warunkom w stosunku do handlu towarami krajowymi, czego ustalenie należy do sądu krajowego.
175. Ponieważ możliwość zastosowania art. 34 TFUE została odrzucona, nie ma konieczności udzielania odpowiedzi na przedstawione przez sąd odsyłający pytania siódme i ósme.
IV – Wnioski
176. W świetle powyższych rozważań proponuję, by Trybunał udzielił Helsingin hovioikeus następującej odpowiedzi:
1) Uregulowanie krajowe takie jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, które zwalnia z zapłaty podatku akcyzowego niektóre opakowania napojów, pod warunkiem że podlegają one systemowi zwrotu, należy oceniać w świetle art. 110 TFUE.
Artykuł 110 TFUE oraz art. 1 ust. 1, art. 7 i 15 dyrektywy 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one takiemu uregulowaniu.
2) Uregulowanie krajowe takie jak to rozpatrywane w postępowaniu głównym, które ustanawia monopol na sprzedaż detaliczną i wprowadza w odniesieniu do przywozu napojów alkoholowych przeznaczonych do sprzedaży detalicznej wymóg uzyskania zezwolenia na sprzedaż detaliczną, należy oceniać z świetle art. 37 TFUE.
Artykuł 37 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on takiemu uregulowaniu, pod warunkiem że organizacja i funkcjonowanie tego monopolu są dostosowane w taki sposób, iż wykluczona jest wszelka dyskryminacja pomiędzy obywatelami państw członkowskich w zakresie warunków zaopatrzenia i zbytu, tak by handel towarami pochodzącymi z innych państw członkowskich nie podlegał pod względem prawnym lub w praktyce mniej korzystnym warunkom w stosunku do handlu towarami krajowymi, czego ustalenie należy do sądu krajowego.