Language of document : ECLI:EU:C:2009:459

WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

z dnia 16 lipca 2009 r.(*)


Spis treści


I –  Ramy prawne

II –  Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

III –  Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

IV –  Żądania stron

V –  Zarzuty podniesione w odwołaniu

VI –  W przedmiocie odwołania

A –  W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego błędnego uznania, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. nastąpiło „pominięcie” zarzutu powiązania i że sformułowanie tego zarzutu nie stanowiło „żadnej szczególnej trudności technicznej”

1.  Argumentacja stron

2.  Ocena Trybunału

a)  W przedmiocie trzech pierwszych części zarzutu, dotyczących podważenia statusu powagi rzeczy osądzonej uzyskanego przez wyrok w sprawie Schneider I, dokonania ustaleń faktycznych obarczonych istotnymi błędami i wypaczenia dowodów

i)  W przedmiocie odniesienia do zarzutu powiązania w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r.

ii)  W przedmiocie istnienia trudności uniemożliwiających sformułowanie zarzutu powiązania w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r.

b)  W przedmiocie części czwartej zarzutu, dotyczącej naruszenia obowiązku uzasadnienia

B –  W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego błędnego uznania przez Sąd, że Komisja popełniła wystarczająco istotne naruszenie przepisu prawa mającego na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek

1.  Argumentacja stron

2.  Ocena Trybunału

a)  W przedmiocie części pierwszej zarzutu, dotyczącej błędnej kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych

b)  W przedmiocie części drugiej zarzutu, dotyczącej naruszenia obowiązku uzasadnienia

C –  W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego błędnego uznania przez Sąd, że istnieje bezpośredni związek przyczynowy między uchybieniem Komisji a szkodą poniesioną przez Schneider w wyniku obniżenia ceny sprzedaży Legrand

1.  Argumentacja stron

2.  Ocena Trybunału

a)  W przedmiocie dopuszczalności

b)  Co do istoty sprawy

VII –  W przedmiocie konsekwencji częściowego uchylenia zaskarżonego wyroku

A –  W przedmiocie szkody w postaci kosztów poniesionych przez Schneider w związku z udziałem we wznowionym postępowaniu w sprawie kontroli koncentracji

B –  W przedmiocie szkody odpowiadającej przyznanej przez Schneider obniżce ceny sprzedaży Legrand

VIII –  W przedmiocie kosztów

Odwołanie – Koncentracje przedsiębiorstw – Rozporządzenie (EWG) nr 4064/89 – Decyzja Komisji uznająca koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem – Uchylenie – Odpowiedzialność pozaumowna Wspólnoty z tytułu stwierdzenia bezprawności – Przesłanki

W sprawie C‑440/07 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości, wniesione w dniu 21 września 2007 r.,

Komisja Wspólnot Europejskich, reprezentowana przez M. Petite’a, F. Arbaulta, T. Christoforou, R. Lyala oraz C.F. Durand, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

strona skarżąca,

w której drugą stroną postępowania są:

Schneider Electric SA, z siedzibą w Rueil-Malmaison (Francja), reprezentowana przez adwokatów M. Pittie oraz A. Winckler,

strona skarżąca w pierwszej instancji,

Republika Federalna Niemiec,

Republika Francuska,

interwenienci w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (wielka izba),

w składzie: V. Skouris, prezes, P. Jann, C.W.A. Timmermans, A. Rosas, K. Lenaerts, A. Ó Caoimh i J.C. Bonichot, prezesi izb, J. Makarczyk, P. Kūris, E. Juhász, G. Arestis, A. Borg Barthet i L. Bay Larsen (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: D. Ruiz-Jarabo Colomer,

sekretarz: M.A. Gaudissart, kierownik wydziału,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 grudnia 2008 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 3 lutego 2009 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W swym odwołaniu Komisja Wspólnot Europejskich wnosi do Trybunału o uchylenie wyroku Sądu Pierwszej Instancji z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie T‑351/03 Schneider Electric przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2237 (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), mocą którego Sąd:

–        zobowiązał Wspólnotę Europejską, po pierwsze, do zwrotu kosztów poniesionych przez Schneider Electric SA (zwaną dalej „Schneider”) w związku ze wznowieniem postępowania w sprawie kontroli zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem, które miało miejsce po ogłoszeniu wyroków Sądu z dnia 22 października 2002 r. w sprawach T‑310/01 Schneider Electric przeciwko Komisji, Rec. s. II‑4071, i T‑77/02 Schneider Electric przeciwko Komisji, Rec. s. II‑4201 (zwanych dalej odpowiednio „wyrokiem w sprawie Schneider I” i „wyrokiem w sprawie Schneider II”), a po drugie, do naprawienia w dwóch trzecich szkody poniesionej przez Schneider z powodu obniżki ceny zbycia Legrand SA (zwanej dalej „Legrand”), jaką spółka Schneider musiała przyznać nabywcy w zamian za odroczenie do dnia 10 grudnia 2002 r. ostatecznego terminu przeprowadzenia sprzedaży Legrand;

–        oddalił skargę w pozostałym zakresie;

–        wezwał strony do poinformowania go w terminie trzech miesięcy, o wysokości pierwszej składowej szkody, którą ustalą wspólnie, a w razie nieosiągnięcia w tym względzie porozumienia – do przedstawienia Sądowi proponowanych kwot;

–        zarządził, że kwota związana z drugą składową szkody zostanie ustalona przez biegłego;

–        postanowił, że kwotę odszkodowania należnego skarżącej od dnia 10 grudnia 2002 r., tj. od daty powstania szkody związanej z rzeczywistym zbyciem spółki Legrand, należy ponownie ocenić i zwiększyć ją o odsetki za zwłokę do dnia wydania wyroku obliczającego szkodę, a następnie powiększyć o odsetki za zwłokę od dnia wydania tego wyroku do całkowitej wypłaty odszkodowania;

–        postanowił, że rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

I –  Ramy prawne

2        Na mocy z art. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 4064/89 z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.U. L 395, s. 1, sprostowanie Dz.U. 1990, L 257, s. 13), zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 1310/97 z dnia 30 czerwca 1997 r. (Dz.U. L 180, s. 1, zwanym dalej „rozporządzeniem”), zgodność ze wspólnym rynkiem koncentracji objętych zakresem rozporządzenia podlega ocenie Komisji.

3        Zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia transakcje takie zgłasza się Komisji nie później niż w tydzień po zawarciu porozumienia lub ogłoszeniu publicznej oferty zakupu lub zamiany lub nabyciu pakietu kontrolnego.

4        Na podstawie art. 6 i 8 rozporządzenia:

–        Komisja bada zgłoszenie niezwłocznie po jego otrzymaniu;

–        w przypadku gdy stwierdza ona, że chociaż zgłaszana koncentracja podlega zakresowi niniejszego rozporządzenia, to jednak nie wzbudza poważnych wątpliwości co do swej zgodności ze wspólnym rynkiem, podejmuje decyzję o niezgłoszeniu sprzeciwu i stwierdza, że jest ona zgodna ze wspólnym rynkiem;

–        jeżeli, z drugiej strony, stwierdza ona, że zgłaszana koncentracja podlega zakresowi niniejszego rozporządzenia i wzbudza poważne wątpliwości co do swej zgodności ze wspólnym rynkiem, podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji;

–        w przypadku gdy stwierdza ona, że po niezbędnych zmianach przeprowadzonych przez dane przedsiębiorstwa zgłaszana koncentracja nie wzbudza już dalszych wątpliwości, wydaje decyzję uznającą koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem;

–        w przypadku gdy stwierdza ona, że zgłaszana koncentracja nie jest zgodna ze wspólnym rynkiem, wydaje decyzję, w której stwierdza tę okoliczność;

–        w takim przypadku – gdy koncentracja została już dokonana – Komisja może poprzez decyzję w przedmiocie uznania koncentracji za niezgodną ze wspólnym rynkiem lub poprzez osobną decyzję wymagać rozdzielenia przedsiębiorstw lub zgromadzonych aktywów lub zniesienia wspólnej kontroli, lub podjęcia jakiegokolwiek innego właściwego działania dla przywrócenia warunków skutecznej konkurencji.

5        Artykuł 7 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że koncentracja nie może być wprowadzana w życie ani przed jej zgłoszeniem, ani przed uznaniem jej za zgodną ze wspólnym rynkiem.

6        Jednakże przepis ten – zgodnie z art. 7 ust. 3 – nie stanowi przeszkody we wprowadzeniu publicznej oferty zakupu lub zamiany, która została zgłoszona Komisji, pod warunkiem że nabywca nie wykonuje praw głosu z papierów wartościowych, o których mowa, lub robi to tylko dla utrzymania pełnej wartości tych inwestycji i na podstawie odstępstwa udzielonego przez Komisję.

7        Zgodnie z art. 10 ust. 1 w przypadku zgłoszenia koncentracji decyzja Komisji o uznaniu takiej transakcji za zgodną ze wspólnym rynkiem bądź o wszczęciu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji musi być podjęta najdalej w ciągu jednego miesiąca, licząc od następnego dnia po wpłynięciu zgłoszenia lub, jeżeli informacje, które mają być udzielone wraz ze zgłoszeniem są niekompletne, w dniu następującym po otrzymaniu kompletnych informacji.

8        Artykuł 10 ust. 2 i 3 stanowi, że w sytuacji gdy wszczęte zostało postępowanie w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji, Komisja musi wydać decyzję w przedmiocie zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem w ciągu najdalej czterech miesięcy od daty wszczęcia postępowania.

9        Zgodnie z art. 10 ust. 5 w przypadku gdy sąd wspólnotowy wyda wyrok uchylający w całości lub w części decyzję Komisji podjętą na podstawie niniejszego rozporządzenia, bieg terminu ustanowionego w rozporządzeniu rozpoczyna się ponownie z dniem wydania wyroku.

10      Na podstawie art. 10 ust. 6 zgłoszoną koncentrację uważa się za zgodną ze wspólnym rynkiem, jeżeli Komisja nie podjęła decyzji o wszczęciu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji najdalej w ciągu jednego miesiąca, licząc od następnego dnia po wpłynięciu zgłoszenia lub po otrzymaniu kompletnych informacji, albo – w przypadku gdy wszczęte zostało postępowanie w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji – decyzji w przedmiocie zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem w ciągu czterech miesięcy od wszczęcia postępowania.

11      Artykuł 18 ust. 1 rozporządzenia przewiduje, że przed podjęciem – w szczególności – decyzji uznającej koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem Komisja umożliwia zainteresowanym przedsiębiorstwom, na każdym etapie procedury, aż do przeprowadzenia konsultacji z komitetem doradczym, o którym mowa w art. 19, wyrażenie opinii w sprawie zastrzeżeń skierowanych przeciwko nim.

12      Artykuł 18 ust. 3 stanowi, że Komisja opiera swoją decyzję jedynie na zastrzeżeniach, co do których stronom umożliwiono przedstawienie uwag, oraz że w postępowaniu tym szanuje się w pełni prawo stron do obrony.

II –  Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

13      W dniu 16 lutego 2001 r. Schneider i Legrand, dwie francuskie spółki macierzyste dwóch grup prowadzących działalność w zakresie produkcji i sprzedaży, w przypadku pierwszej z nich – produktów i systemów w sektorach dystrybucji energii elektrycznej, kontroli technicznej i automatyzacji, a w przypadku drugiej – aparatur elektrycznych do instalacji niskiego napięcia, działając na podstawie art. 4 ust. 1 rozporządzenia poinformowały Komisję o planie nabycia kontroli przez Schneider nad wszystkimi przedsiębiorstwami Legrand w drodze publicznej oferty zamiany.

14      Zważywszy, że koncentracja wzbudzała poważne wątpliwości co do zgodności ze wspólnym rynkiem, Komisja wszczęła postępowanie w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji.

15      W dniu 3 sierpnia 2001 r. Komisja skierowała do Schneider pismo w sprawie przedstawienia zarzutów w związku ze stworzeniem lub umocnieniem w wyniku koncentracji pozycji dominującej na kilku krajowych rynkach sektorowych.

16      W dniu 6 sierpnia 2001 r. komisja transakcji giełdowych wydała opinię dotyczącą ostatecznego wyniku publicznej oferty zamiany spółki Schneider. W wyniku tej transakcji Schneider zgromadziła 98,7% papierów wartościowych Legrand.

17      W odpowiedzi z dnia 16 sierpnia 2001 r. na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów strony koncentracji zakwestionowały definicję rynków przyjętą przez Komisję, a także analizę wpływu koncentracji na te rynki.

18      W dniu 29 sierpnia 2001 r. strony koncentracji i służby Komisji odbyły spotkanie, mające na celu określenie ewentualnych zmian koncentracji, które mogłyby rozwiązać podniesione przez Komisję problemy w zakresie konkurencji.

19      Schneider kilkakrotnie zaproponowała Komisji podjęcie środków zaradczych.

20      Po przeprowadzeniu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji Komisja uznała tę koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem. Według niej transakcja ta po pierwsze doprowadziłaby do powstania pozycji dominującej, czego efektem byłoby poważne utrudnienie skutecznej konkurencji na niektórych krajowych rynkach sektorowych, a mianowicie w Danii, Grecji, Hiszpanii, Francji, we Włoszech, w Portugalii i Zjednoczonym Królestwie, a po drugie umocniłaby tę pozycję dominującą na wielu francuskich rynkach sektorowych.

21      Tak oto w dniu 10 października 2001 r. Komisja wydała decyzję 2004/275/WE uznającą koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem (Dz.U. 2004, L 101, s. 1, zwaną dalej „decyzją negatywną”), w której oświadczyła, że środki zaradcze zaproponowane przez Schneider uniemożliwiają rozwiązanie wskazanych problemów związanych z konkurencją.

22      W dniu 24 października 2001 r. Komisja wydała drugie pismo w sprawie przedstawienia zarzutów w celu rozdzielenia Schneider i Legrand.

23      W dniu 13 grudnia 2001 r. Schneider wniosła do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności decyzji negatywnej (sprawa T‑310/01) oraz, w odrębnym piśmie, wniosek o rozpoznanie sprawy przez Sąd w trybie przyspieszonym, zgodnie z art. 76a regulaminu.

24      W dniu 23 stycznia 2002 r. Sąd oddalił ten wniosek.

25      W dniu 30 stycznia 2002 r. Komisja wydała, na mocy art. 8 ust. 4 rozporządzenia Rady (EWG) nr 4064/89, decyzję nakazującą rozdzielenie się przedsiębiorstw (Dz.U. 2004, L 101, s. 134, zwaną dalej „decyzją o rozdzieleniu”).

26      W decyzji tej nakazano Schneider oddzielenie się od Legrand w terminie dziewięciu miesięcy, upływającym w dniu 5 listopada 2002 r.

27      Pismami złożonymi w dniu 18 marca 2002 r. Schneider wniosła skargę o stwierdzenie nieważności decyzji o rozdzieleniu (sprawa T‑77/02), wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym, a także wniosek o zawieszenie wykonania decyzji o rozdzieleniu (sprawa T‑77/02 R).

28      Wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym w sprawie T‑77/02 został przyjęty na mocy decyzji doręczonej w dniu 25 marca 2002 r.

29      Po rozprawie w ramach postępowania w przedmiocie środka tymczasowego z dnia 23 kwietnia 2002 r. w sprawie T‑77/02 R Komisja pismem z dnia 8 maja 2002 r. przedłużyła do dnia 5 lutego 2003 r. termin, w którym Schneider powinna oddzielić się od Legrand, bez uszczerbku dla realizacji etapów procesu rozdzielenia w trakcie tego przedłużonego terminu.

30      W dniu 3 maja 2002 r. Sąd postanowił przyjąć złożony przez Schneider wniosek o rozpoznanie sprawy T‑310/01 w trybie przyspieszonym, biorąc pod uwagę potwierdzenie przez Schneider utrzymania skróconej wersji skargi przesłanej w dniu 12 kwietnia 2002 r.

31      Ze względu na przedłużenie terminu rozdzielenia przyznane przez Komisję w piśmie z dnia 8 maja 2002 r. Schneider cofnęła swój wniosek o zawieszenie wykonania w sprawie T‑77/02 R.

32      Schneider przygotowała zbycie Legrand, które miało być zrealizowane w przypadku oddalenia jej dwóch skarg o stwierdzenie nieważności. W dniu 26 lipca 2002 r. zawarła w tym celu z konsorcjum Wendel‑KKR (zwanym dalej „Wendel‑KKR”) umowę sprzedaży, która miała być wykonana najpóźniej w dniu 10 grudnia 2002 r. Umowa ta zawierała klauzulę umożliwiającą Schneider, w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji negatywnej, rozwiązanie umowy aż do dnia 5 grudnia 2002 r. w zamian za zapłatę odszkodowania za zerwanie umowy w wysokości 180 mln EUR.

33      W dniu 22 października 2002 r. wyrokiem w sprawie Schneider I Sąd stwierdził nieważność decyzji negatywnej, ze względu na błędy w analizie i ocenie wpływu koncentracji na krajowe rynki sektorowe poza Francją, a także naruszenie prawa do obrony, zniekształcające analizę wpływu koncentracji na francuskie rynki sektorowe i środków zaradczych zaproponowanych przez Schneider.

34      Co się tyczy krajowych rynków sektorowych poza Francją Sąd uznał w szczególności, że Komisja przeceniła siłę gospodarczą nowego podmiotu powstałego w wyniku koncentracji, a na niektórych rynkach nie doceniła siły gospodarczej dwóch ważnych konkurentów tego podmiotu, przeceniając tym samym siłę jego samego.

35      W odniesieniu do francuskich rynków sektorowych dotkniętych koncentracją Sąd wypowiedział się na temat podniesionego przez Schneider zarzutu, że w toku postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji Komisja naruszyła prawo do obrony.

36      W tym względzie Sąd uznał, iż z lektury pisma w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. nie wynika, że z wystarczającym stopniem jasności i precyzji przeanalizowano w nim kwestię umocnienia pozycji Schneider wobec francuskich dystrybutorów materiałów elektrycznych niskiego napięcia, wynikającego nie tylko z dodatkowej sprzedaży Legrand na rynkach elementów do tablic elektrycznych, ale także z wiodącej pozycji Legrand w segmentach wyposażenia elektrycznego do ultraterminali.

37      Sąd uznał także, że w ogólnych wnioskach pisma w sprawie przedstawienia zarzutów wyliczono poszczególne krajowe rynki sektorowe, na które ma wpływ koncentracja, nie podkreślając jakiegokolwiek powiązania pozycji zajmowanej przez jedną z dwóch zgłaszających stron na danym rynku produktów z pozycją innej strony na innym rynku sektorowym.

38      Sąd uznał dalej, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów nie umożliwiło Schneider zmierzenia w całym ich zasięgu problemów związanych z konkurencją, wskazanych przez Komisję, ze względu na koncentrację na francuskim rynku materiałów elektrycznych niskiego napięcia na poziomie dystrybucji.

39      Uznał on, że Schneider została pozbawiona po pierwsze możliwości skutecznego zakwestionowania co do istoty tezy Komisji, a z drugiej strony – możliwości skutecznego przedstawienia w stosownym czasie swych propozycji odpowiednich środków zaradczych.

40      Wyrokiem wydanym w sprawie Schneider II Sąd stwierdził nieważność decyzji o rozdzieleniu ze względu na to, że służyła ona wykonaniu decyzji negatywnej, której nieważność także została stwierdzona.

41      Komisja nie wniosła odwołań od wyroków wydanych w sprawach Schneider I i Schneider II, a zatem uzyskały one status powagi rzeczy osądzonej.

42      Pismem z dnia 13 listopada 2002 r. Komisja poinformowała Schneider, że koncentracja może potencjalnie zakłócić konkurencję na francuskich rynkach sektorowych z uwagi na pokrywanie się udziałów w rynku Schneider i Legrand, zniknięcie ich tradycyjnej rywalizacji, znaczenie znaków towarowych podmiotu Schneider-Legrand, jego wpływ na hurtowników oraz brak możliwości zastąpienia przez jakiegokolwiek konkurenta presji konkurencyjnej wywieranej przez Legrand przed jej przejęciem.

43      Według Komisji koncentracja skutkowała na każdym z rynków, na jaki miała ona wpływ i na którym jedna lub druga strona zajmowała pozycję dominującą przed koncentracją, eliminacją bezpośredniego konkurenta, który jako jedyny był w stanie wywierać presję konkurencyjną na przedsiębiorstwo dominujące dzięki powiązaniu z bardzo silnymi pozycjami w tej samej grupie w innych segmentach tego samego sektora.

44      W dniu 14 listopada 2002 r. Schneider zaproponowała Komisji przyjęcie środków zaradczych mających na celu zniesienie pokrywania się działalności pomiędzy Schneider i Legrand na francuskich rynkach sektorowych, na które ma wpływ koncentracja.

45      W dniu 15 listopada 2002 r. Komisja opublikowała w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (Dz.U. C 279, s. 22) opinię dotyczącą wznowienia postępowania w sprawie kontroli koncentracji, wyjaśniając, że na mocy art. 10 ust. 5 rozporządzenia terminy badania rozpoczęły bieg w dniu 23 października 2002 r., czyli następnego dnia po ogłoszeniu wyroku Schneider I, oraz wzywając strony trzecie do przedstawienia ich ewentualnych uwag.

46      W piśmie z dnia 25 listopada 2002 r. Schneider zwróciła uwagę Komisji na to, że argumenty przedstawione w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 13 listopada 2002 r. posiadają, z uwagi na niezbadanie skutków koncentracji na poszczególnych rynkach, niesprecyzowany charakter i znaczenie, wykluczające udowodnienie istnienia antykonkurencyjnego skutku na rynkach, na które ma wpływ koncentracja, oraz że ogólne stwierdzenia Komisji nie wytrzymały konfrontacji z rzeczywistością.

47      Pismem z dnia 29 listopada 2002 r. Komisja poinformowała Schneider, że środki zaradcze, jakie kolejno przedstawiła, nie wystarczają do wyeliminowania wszelkich ograniczeń konkurencji wynikających z koncentracji, z uwagi na istniejące wątpliwości w odniesieniu do żywotności i niezależności zbywanych rodzajów działalności oraz niezdolności proponowanych środków do stworzenia przeciwwagi dla siły podmiotu Schneider‑Legrand.

48      W piśmie z dnia 2 grudnia 2002 r. Schneider oświadczyła, że na tym bardzo zaawansowanym etapie postępowania stanowisko Komisji uniemożliwia kontynuację dyskusji i że aby zakończyć trwającą ponad rok niepewność, postanowiła sprzedać Legrand na rzecz Wendel‑KKR.

49      Faksem z dnia 3 grudnia 2002 r. adresowanym do Komisji Schneider potwierdziła swą decyzję, wyjaśniając, że zgodnie z postanowieniami umowy sprzedaży z dnia 26 lipca 2002 r. przeprowadzenie sprzedaży Legrand na rzecz Wendel‑KKR nie wiąże się już z żądną inicjatywą z jej strony i powinno nastąpić w dniu 10 grudnia 2002 r.

50      Decyzją z dnia 4 grudnia 2002 r. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji, ze względu na to, że środki zaradcze proponowane przez Schneider uniemożliwiały, na etapie dochodzenia, wyeliminowanie poważnych wątpliwości istniejących w odniesieniu do zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem w świetle skutków, jakie wywiera ona na francuskie rynki sektorowe, wskazane w decyzji negatywnej.

51      W dniu 11 grudnia 2002 r. Schneider potwierdziła Komisji, że w dniu 10 grudnia 2002 r. przekazała swój udział w Legrand na rzecz Wendel‑KKR.

52      Pismem z dnia 13 grudnia 2002 r. Komisja poinformowała Schneider o zamknięciu, z uwagi na bezprzedmiotowość, procedury badania koncentracji.

53      W dniu 10 lutego 2003 r. Schneider wniosła skargę o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 4 grudnia 2002 r. o wszczęciu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji i decyzji o jego zamknięciu z dnia 13 grudnia 2002 r. (sprawa T‑48/03).

54      Postanowieniami z dnia 29 października 2004 r. w sprawach T‑310/01 DEP Schneider Electric przeciwko Komisji i T‑77/02 DEP Schneider Electric przeciwko Komisji Sąd obliczył kwotę obciążających Komisję wydatków podlegających odzyskaniu przez Schneider na 419 595,32 EUR w sprawie T‑310/01 oraz 426 275,06 EUR w sprawach T‑77/02 i T‑77/02 R.

55      Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie T‑48/03 Schneider Electric przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑111, Sąd odrzucił jako niedopuszczalną skargę o stwierdzenie nieważności w sprawie T‑48/03, z uwagi na to, że kwestionowane decyzje o wszczęciu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji oraz o jego zamknięciu nie stanowią aktów niekorzystnych dla Schneider.

56      W dniu 12 kwietnia 2006 r. Schneider odwołała się od tego postanowienia.

57      Odwołanie to zostało odrzucone postanowieniem Trybunału z dnia 9 marca 2007 r. w sprawie C‑188/06 P Schneider Electric przeciwko Komisji.

III –  Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

58      W dniu 10 października 2003 r. Schneider wniosła do Sądu skargę o odszkodowanie za szkody, które poniosła – jak twierdzi – w wyniku naruszeń prawa popełnionych w postępowaniu w sprawie kontroli zgodności zgłoszonej koncentracji ze wspólnym rynkiem.

59      Spółka ta wniosła do Sądu Pierwszej Instancji o:

–        tytułem żądania głównego – zasądzenie od Wspólnoty na jej rzecz kwoty 1 663 734 716,76 EUR, z zastrzeżeniem obniżenia tej kwoty o wydatki podlegające odzyskaniu, określone przez postanowienia dotyczące ustalenia kosztów sądowych w sprawach T‑310/01 DEP i T‑77/02 DEP oraz podwyższenia tej kwoty po pierwsze o odsetki należne od dnia 4 grudnia 2002 r. do dnia całkowitej zapłaty, obliczone w wysokości 4% rocznie, a po drugie o kwotę podatku, który Schneider będzie musiała ostatecznie odprowadzić od kwoty przyznanego odszkodowania;

–        tytułem żądania ewentualnego:

–        uznanie skargi za dopuszczalną,

–      stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty,

–      ustalenie procedury, jaką należy przeprowadzić w celu określenia wysokości szkody podlegającej naprawieniu, rzeczywiście poniesionej przez Schneider;

–        w każdym wypadku – obciążenie Komisji całością kosztów postępowania.

60      W dniu 11 grudnia 2003 r. Sąd zdecydował o ograniczeniu debaty do kwestii zasady powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty oraz metody oceny szkody.

61      Postanowieniami z dnia 20 kwietnia 2004 r. i z dnia 6 grudnia 2004 r. Republika Federalna Niemiec i Republika Francuska zostały dopuszczone do sprawy w charakterze interwenientów, odpowiednio pierwsza na poparcie żądań Komisji, a druga na poparcie żądań Schneider.

62      W zaskarżonym wyroku Sąd orzekł, jak wskazano w pkt 1 niniejszego wyroku.

63      W pkt 152 i 156 zaskarżonego wyroku uznał on, że naruszenie prawa do obrony stwierdzone w wyroku wydanym w sprawie Schneider I w odniesieniu do francuskich rynków sektorowych stanowi oczywiste i poważne naruszenie normy prawa mającej na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek, wyrażonej w art. 18 ust. 1 i 3 rozporządzenia.

64      W pkt 155 zaskarżonego wyroku Sąd w następujących słowach oddalił argument Komisji, mówiący o szczególnych ograniczeniach ciążących obiektywnie na służbach Komisji w toku postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji:

„[…] argument strony pozwanej oparty na trudności nierozerwalnie związanej z przeprowadzeniem kompleksowej analizy rynków w bardzo ściśle określonych granicach czasowych jest pozbawiony znaczenia, ponieważ rozpatrywanym tutaj faktem wywołującym szkodę nie jest analiza właściwych rynków, dokonana w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów lub w decyzji stwierdzającej niezgodność koncentracji ze wspólnym rynkiem, ale pominięcie istotnej w skutkach wzmianki w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, a także w sentencji decyzji stwierdzającej niezgodność koncentracji ze wspólnym rynkiem, nieprzedstawiającej żadnej szczególnej trudności, niewymagającej żadnego szczególnego dodatkowego badania, które nie mogło być zrealizowane ze względu na czas i którego brak nie może być przypisany nieprzewidzianemu lub przypadkowemu problemowi redakcyjnemu, którego skompensowanie umożliwiałaby ogólna lektura pisma w sprawie przedstawienia zarzutów”.

65      W pkt 157 tego wyroku Sąd uznał, że omawiane naruszenie prawa do obrony stanowi ze strony Komisji zawinienie, które może doprowadzić do powstania odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty.

66      W ramach analizy zagadnień istnienia szkody i związku przyczynowego między uchybieniem Komisji a tą szkodą Sąd uznał w pkt 269 zaskarżonego wyroku, że o ile wystarczająco istotne naruszenie prawa do obrony doprowadziło do unieważnienia decyzji negatywnej, to nie można z niego jednak wywieść, że w przypadku braku takiego naruszenia koncentracja musiałaby być uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem.

67      W pkt 278 zaskarżonego wyroku Sąd doszedł do wniosku, że wada zidentyfikowana w decyzji negatywnej nie pozbawiła Schneider żadnego prawa do uzyskania decyzji stwierdzającej zgodność koncentracji ze wspólnym rynkiem, które uzasadniałoby uznanie wszelkich konsekwencji finansowych pozbawienia tego prawa, a w szczególności tych, które wynikają z obowiązku zbycia aktywów Legrand, za szkodę przypisywaną Wspólnocie.

68      W pkt 279 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł także, że Schneider nie może zasadnie twierdzić, że poniosła szkodę równą całej stracie wartości aktywów Legrand posiadanych przez nią w dniu 10 października 2001 r., z braku wystarczająco bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy tą szkodą a naruszeniem powodującym powstanie odpowiedzialności Wspólnoty.

69      W pkt 288 i 316 Sąd przyznał z kolei, że istnieje wystarczająco ścisły związek przyczynowy pomiędzy popełnionym naruszeniem a dwoma rodzajami szkód poniesionych przez Schneider, a mianowicie:

–        kosztami poniesionymi przez przedsiębiorstwo w związku z udziałem we wznowionym postępowaniu w sprawie kontroli koncentracji po stwierdzeniu przez Sąd w dniu 22 października 2002 r. nieważności decyzji;

–        obniżeniem ceny sprzedaży, na jaką musiała zgodzić się Schneider na rzecz nabywcy aktywów Legrand, w celu uzyskania odroczenia skutku tego zbycia na taki dzień, aby postępowania sądowe prowadzane wówczas przed sądem wspólnotowym nie stały się bezprzedmiotowe przed ich zakończeniem.

70      Co się tyczy kosztów poniesionych w związku ze wznowieniem postępowania w sprawie kontroli, a mianowicie kosztów konsultacji, honorariów i różnego rodzaju opłat administracyjnych, Sąd stwierdził w pkt 301, że gdyby zarzut powiązania spółek został przedstawiony w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r., Schneider musiałaby się wypowiedzieć na ten temat i przygotować, w stosownym przypadku, stosowne środki zaradcze przed wydaniem przez Komisję decyzji w sprawie zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem, jak musiała to uczynić po stwierdzeniu nieważności tej decyzji oraz późniejszym wznowieniu postępowania w sprawie kontroli koncentracji.

71      W tym samym punkcie zaskarżonego wyroku Sąd uznał jednak, iż wznowienie, na nowych podstawach prawnych, procedury administracyjnej przerwanej dwanaście miesięcy wcześniej z pewnością stanowiło dla Schneider obciążenie nieporównywalnie wyższe od tego, jakie stanowiłaby odpowiedź na ten sam zarzut w trakcie pierwotnego postępowania w sprawie kontroli przez przedsiębiorstwo i jej doradców już w pełni zaangażowanych w spotkania i wymianę informacji z właściwymi służbami Komisji.

72      W odniesieniu do kwestii zaakceptowanego przez Schneider obniżenia ceny sprzedaży Sąd zwrócił w pkt 308 uwagę, że przedsiębiorstwo to zostało zmuszone jednocześnie do podjęcia negocjacji i zawarcia w dniu 26 lipca 2002 r. umowy sprzedaży Legrand, jak również przesunięcia ostatecznego terminu rzeczywistej realizacji tej sprzedaży aż do dnia 10 grudnia 2002 r.

73      W pkt 311 Sąd uznał, że obowiązek odroczenia rzeczywistej realizacji sprzedaży Legrand niewątpliwie doprowadził Schneider do przyznania na rzecz Wendel‑KKR obniżki ceny sprzedaży Legrand w stosunku do ceny, jaką uzyskałaby ona w przypadku pewnej sprzedaży dokonanej w przypadku braku decyzji negatywnej.

74      W pkt 312 Sąd stwierdził, że odroczenie sprzedaży do dnia 10 grudnia 2002 r. prowadziło do przyznania na rzecz Wendel‑KKR wynagrodzenia z tytułu ryzyka obniżenia wartości aktywów Legrand związanego z możliwością niekorzystnej zmiany kursów branżowych papierów wartościowych w okresie odroczenia.

75      W pkt 322 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że szkoda, jaką stanowi obniżenie ceny sprzedaży, jest równa różnicy pomiędzy ostatecznie uzgodnioną ceną sprzedaży a ceną, jaką Schneider mogłaby uzyskać, gdyby dysponowała po zakończeniu pierwszego postępowania w sprawie kontroli koncentracji, w dniu 10 października 2001 r., zgodną z prawem decyzją w sprawie zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem.

76      Jednakże w pkt 329 Sąd podkreślił, że nabywając – w sposób w pełni zgodny z prawem – kontrolę nad Legrand, Schneider nie przyjęła na siebie w mniejszym stopniu ryzyka, że kontrola koncentracji zakończy się wydaniem decyzji stwierdzającej niezgodność tej transakcji ze wspólnym rynkiem oraz towarzyszącym jej obowiązkiem dokonania rozdzielenia aktywów przedsiębiorstw już połączonych.

77      Biorąc pod uwagę zasięg dokonanego połączenia oraz znaczne wzmocnienie siły ekonomicznej, jakie spowodowało ono na rzecz dwóch jedynych wiodących podmiotów obecnych na francuskich rynkach sektorowych materiałów elektrycznych niskiego napięcia, w pkt 330 Sąd uznał, że Schneider nie mogła nie wiedzieć, że dokonane połączenie wiąże się co najmniej z niebezpieczeństwem stworzenia lub umocnienia pozycji dominującej na znacznej części wspólnego rynku i że z tego powodu zostanie zakazane przez Komisję.

78      W pkt 334 Sąd wyciągnął stąd wniosek, że Schneider jest odpowiedzialna za jedną trzecią szkody związanej z zaakceptowaniem obniżenia ceny.

79      W tych okolicznościach w pkt 335 Sąd orzekł, iż Wspólnota winna zostać zobowiązana do pokrycia jedynie dwóch trzecich wartości tej szkody.

80      Wreszcie w pkt 342 i 344–346 Sąd uznał, że kwotę odszkodowania należnego Schneider od dnia 10 grudnia 2002 r., tj. daty powstania szkody poniesionej w związku z rzeczywistą sprzedażą Legrand, należy ponownie ocenić do dnia wydania wyroku obliczającego szkodę, a następnie powiększyć o odsetki za zwłokę od dnia wydania tego wyroku do całkowitej wypłaty odszkodowania.

IV –  Żądania stron

81      Komisja wnosi do Trybunału o uchylenie zaskarżonego wyroku i obciążenie Schneider kosztami.

82      Schneider wnosi do Trybunału o oddalenie odwołania i obciążenie Komisji kosztami.

V –  Zarzuty podniesione w odwołaniu

83      W uzasadnieniu odwołania Komisja podnosi formalnie siedem zarzutów, które można zasadniczo przegrupować w pięć zarzutów.

84      W ramach tych zarzutów Komisja podnosi, że:

–        w pkt 155 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie uznał, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r nastąpiło „pominięcie” zarzutu powiązania i że sformułowanie tego zarzutu nie stanowiło „żadnej szczególnej trudności technicznej”;

–        w pkt 156 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie uznał, że Komisja popełniła wystarczająco istotne naruszenie przepisu prawa mającego na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek;

–        w pkt 316 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie uznał, że istnieje bezpośredni związek przyczynowy między uchybieniem Komisji a szkodą poniesioną przez Schneider w wyniku obniżenia ceny sprzedaży Legrand, na które spółka ta zgodziła się w zamian za odroczenie do dnia 10 grudnia 2002 r. rzeczywistej realizacji sprzedaży uzgodnionej w dniu 26 lipca 2002 r.;

–        w pkt 288 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie wskazał niewymienioną przez Schneider przyczynę powstania szkody, którą miało być zaakceptowanie przez Schneider obniżenia ceny sprzedaży w celu uzyskania odroczenia skutku sprzedaży Legrand do dnia 10 grudnia 2002 r.;

–        Sąd naruszył prawo, zasądzając w pkt 345 i 346 zaskarżonego wyroku – w odniesieniu do rzekomej szkody związanej z obniżeniem ceny sprzedaży – odsetki odszkodowawcze od dnia 10 grudnia 2002 r. do dnia wydania wyroku określającego szkodę, mimo że odsetki takie mogą być przyznawane jedynie w wyjątkowych sytuacjach.

VI –  W przedmiocie odwołania

A –  W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego błędnego uznania, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. nastąpiło „pominięcie” zarzutu powiązania i że sformułowanie tego zarzutu nie stanowiło „żadnej szczególnej trudności technicznej”

1.     Argumentacja stron

85      Komisja przypomina, że w trakcie całego postępowania pierwszoinstancyjnego nie zaprzeczała ona, iż naruszyła prawo Schneider do bycia wysłuchaną w postępowaniu w sprawie kontroli koncentracji, podnosząc jednak, że w sposób formalny zakwestionowała argument, że stwierdzone naruszenie skutkuje odpowiedzialnością Wspólnoty.

86      Komisja podzieliła zarzut pierwszy na cztery części.

87      Utrzymuje ona, iż uznając – w pkt 155 zaskarżonego wyroku – że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. nastąpiło „pominięcie” zarzutu powiązania i że sformułowanie tego zarzutu nie stanowiło „żadnej szczególnej trudności technicznej” Sąd:

–        podważył uzyskany przez wyrok w sprawie Schneider I status powagi rzeczy osądzonej;

–        dokonał ustaleń faktycznych obarczonych istotnymi błędami;

–        wypaczył dowody;

–        naruszył obowiązek uzasadnienia.

88      W rzeczywistości w pkt 445 wyroku w sprawie Schneider I Sąd stwierdził po prostu, że zarzut powiązania nie został sformułowany „wystarczająco jasno i precyzyjnie”. Uznając dalej, że Komisja wystosowała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów bez „wykazania jakiegokolwiek powiązania”, ograniczył się do stwierdzenia, że po zakończeniu swej analizy nie sformułowała ona tego konkretnego zarzutu w sposób dostatecznie wyraźny.

89      Należy jednak stwierdzić, że Sąd uznał, iż zarzut ten wynikał z treści pisma w sprawie przedstawienia zarzutów przynajmniej w sposób dorozumiany.

90      Tego rodzaju wniosek obnaża drugą różnicę między wyrokiem w sprawie Schneider I a zaskarżonym wyrokiem, który w pkt 155 wyraźnie mówi o tym, że skutków braku wyrażenia zarzutu nie może skompensować „ogólna lektura pisma w sprawie przedstawienia zarzutów”.

91      Trzecia różnica między tymi dwoma wyrokami sprowadza się do zróżnicowania w ocenie konsekwencji, jakie dla Schneider miały błędy zawarte w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów.

92      W tym względzie Komisja podnosi, że w pkt 453 wyroku w sprawie Schneider I Sąd orzekł, iż sposób, w jaki zredagowane zostało pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, uniemożliwił Schneider ocenę wskazanych problemów dotyczących konkurencji na rynku francuskim „w ich pełnym zakresie”, podczas gdy w pkt 152 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że Schneider „nie mogła wiedzieć” o tym, że nie miała „żadnej szansy” na uzyskanie decyzji uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem bez przedstawienia środków zaradczych zdolnych do zredukowania lub zlikwidowania sytuacji powiązania spółek wytworzonej w wyniku koncentracji.

93      Według Komisji z porównania tych dwóch wyroków wynika, że w wyroku w sprawie Schneider I Sąd uznał, że spółka Schneider miała możliwość uzyskania wiedzy o tym, że powiązanie to stanowiło problem z punktu widzenia konkurencji, lecz nie miała możliwości pełnej oceny wymiaru tego problemu, ponieważ nie został on wyraźnie wskazany w treści komunikatu w sprawie przedstawienia zarzutów. W zaskarżonym wyroku Sąd uznał natomiast, że Schneider nigdy nie miała możliwości uzyskania wiedzy o wystąpieniu tego problemu, w związku z czym nigdy nie była świadoma tego, że powinna zaproponować stosowne środki zaradcze.

94      Ponadto Komisja podnosi także, że wskazała ona Sądowi na trudności związane z dokonaniem kompleksowej analizy rynków w tak złożonej sprawie i w tak bardzo rygorystycznych ramach czasowych wyznaczonych przez przepisy rozporządzenia. Podkreśliła ona w szczególności, że sporządzanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów jest zadaniem o charakterze wyjątkowo delikatnym, które winno zostać ukończone w na tyle krótkim czasie od wszczęcia postępowania i zamknięcia dochodzenia, aby umożliwić stronom przedstawienie ich uwag.

95      Komisja zarzuca Sądowi, że odrzucił on te argumenty, uznawszy, że ograniczały się one do przedstawienia trudności związanych z kompleksową analizą rynków i że były one pozbawione znaczenia, gdyż faktem wywołującym szkodę było pominięcie w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów wzmianki nieprzedstawiającej żadnej szczególnej trudności technicznej, niewymagającej żadnego szczególnego dodatkowego badania, które nie mogłoby być zrealizowane ze względu na czas i którego brak nie może być przypisany nieprzewidzianemu lub przypadkowemu problemowi.

96      Według Komisji rozważania Sądu sprowadzają się do stwierdzania faktów, zawierają oczywiste błędy w zakresie oceny dowodów przedstawionych w toku postępowania i świadczą o ich wypaczeniu.

97      Sąd nie dopełnił w każdym razie ciążącego na nim obowiązku uzasadnienia w odniesieniu do kwestii wzięcia pod uwagę zarówno okoliczności pominięcia wzmianki o zarzucie powiązania, jak i braku szczególnych trudności technicznych związanych z zamieszczeniem takiej wzmianki.

98      Wobec tego zaskarżony wyrok winien zostać uchylony w całości już na podstawie samego zarzutu pierwszego.

99      Schneider wnosi o odrzucenie tego zarzutu.

100    Podnosi ona, że zarzut ten jest niedopuszczalny, ponieważ Komisja:

–        zakwestionowała ocenę okoliczności faktycznych;

–        przedstawiła nowe twierdzenia, zgodnie z którymi, po pierwsze, zarzut powiązania sformułowany został co najmniej w sposób dorozumiany w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r., co w dorozumiany sposób stwierdził Sąd w wyroku w sprawie Schneider I, a po drugie, w tym samym wyroku Sąd uznał, że spółka Schneider miała możliwość uzyskania wiedzy o tym, że powiązanie to stanowiło problem z punktu widzenia konkurencji;

–        w ramach zarzutu nie wyjaśniła, na czym polegało wypaczenie dowodów ani w jaki sposób naruszony został obowiązek uzasadnienia.

101    W każdym razie zarzut ten jest bezzasadny.

2.     Ocena Trybunału

a)     W przedmiocie trzech pierwszych części zarzutu, dotyczących podważenia statusu powagi rzeczy osądzonej uzyskanego przez wyrok w sprawie Schneider I, dokonania ustaleń faktycznych obarczonych istotnymi błędami i wypaczenia dowodów

102    Powaga rzeczy osądzonej obejmuje kwestie faktyczne i prawne, które rzeczywiście zostały rozstrzygnięte lub które musiały zostać rozstrzygnięte w orzeczeniu sądowym (zob. w szczególności wyrok z dnia 15 października 2002 r. w sprawach połączonych C‑238/99 P, C‑244/99 P, C‑245/99 P, C‑247/99 P, od C‑250/99 P do C‑252/99 P i C‑254/99 P, Rec. s. I‑8375, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).

103    Ponadto z art. 225 WE i z art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości wynika, iż sam Sąd jest właściwy do dokonywania, po pierwsze, ustaleń faktycznych, z wyjątkiem sytuacji gdy nieprawidłowość jego ustaleń wynika z akt sprawy, a po drugie, do oceny ustalonych okoliczności faktycznych. Trybunał nie jest zatem właściwy do ustalania okoliczności faktycznych ani też zasadniczo do badania dowodów, które Sąd dopuścił na poparcie tych okoliczności. Z uwagi na to, że dowody te uzyskano w prawidłowy sposób, przy poszanowaniu ogólnych zasad prawa i wymogów proceduralnych dotyczących ciężaru dowodu i postępowania dowodowego, wyłącznie do Sądu należy ocena, jaką wagę należy przywiązywać do tych dowodów. Zatem poza przypadkami wypaczenia dowodów ocena ta nie stanowi zagadnienia prawnego, które jako takie poddane jest kontroli Trybunału w postępowaniu odwoławczym (zob. w szczególności wyrok z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie C‑413/06 P Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impala, Zb.Orz. s. I‑, pkt 29).

104    Innymi słowy dokonywanie ustaleń faktycznych i ocena dowodów przez Sąd stanowią zagadnienia prawne poddane kontroli Trybunału w postępowaniu odwoławczym odpowiednio wówczas, gdy nieprawidłowość ustaleń Sądu wynika z akt sprawy oraz gdy ma miejsce wypaczenie dowodów (zob. podobnie wyrok z dnia 4 marca 1999 r. w sprawie C‑119/97 P Ufex i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1341, pkt 66).

105    W pierwszej części rozpatrywanego zarzutu, dotyczącej podważenia statusu powagi rzeczy osądzonej uzyskanego przez wyrok w sprawie Schneider I, Komisja zmierza do wykazania, że w zaskarżonym wyroku Sąd rozstrzygał kwestie faktyczne, które rzeczywiście zostały rozstrzygnięte lub które musiały zostać rozstrzygnięte w wyroku w sprawie Schneider I, który uzyskał status powagi rzeczy osądzonej.

106    W drugiej i trzeciej części tego zarzutu – w świetle przytoczonego wyżej orzecznictwa – Komisja zmierza w istocie do wykazania:

–        wynikającej wprost z treści zaskarżonego wyroku nieprawidłowości dokonanych przez Sąd ustaleń dotyczących kwestii faktycznych rzeczywiście rozstrzygniętych w wyroku w sprawie Schneider I;

–        wypaczenia przez Sąd w zaskarżonym wyroku znaczenia wyroku w sprawie Schneider I rozważanego jako dowód, którego wykładni należało dokonać po to, aby ustalić okoliczności faktyczne, które winny zostać zbadane w celu rozstrzygnięcia, czy powstała odpowiedzialność pozaumowna Wspólnoty.

107    W kontekście trzech pierwszych części rozpatrywanego zarzutu konieczne jest zatem przeanalizowanie kwestii:

–        na podstawie jakich kwestii faktycznych w pkt 152 i 156 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, że Komisja dopuściła się oczywistego i poważnego naruszenia granic, których nie powinna przekraczać, by zapewnić poszanowanie prawa do obrony Schneider;

–        czy te kwestie faktyczne zostały rozstrzygnięte w wyroku w sprawie Schneider I;

–        czy kwestie te – w formie, w jakiej zostały one ustalone w zaskarżonym wyroku – pozostają w sprzeczności z kwestiami rozstrzygniętymi w wyroku w sprawie Schneider I.

108    Należy zatem przeanalizować całość argumentów przedstawionych w ramach tych trzech części zarzutu w kontekście kwestii istnienia w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów odniesienia do zarzutu powiązania, a następnie istnienia trudności uniemożliwiających sformułowanie tego zarzutu w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny w tym sporządzonym w ramach postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji dokumencie.

109    Należy jednak zwrócić uwagę na to, że druga i trzecia część zarzutu wiążą się z częścią pierwszą, ponieważ odnoszą się one do okoliczności faktycznych, które – jak wynika z przedstawionej poniżej analizy – zostały rzeczywiście rozstrzygnięte lub musiały zostać rozstrzygnięte w wyroku w sprawie Schneider I. Zachowują one swój odrębny byt jedynie w zakresie, w jakim dotyczą okoliczności faktycznych, które nie zostały rozstrzygnięte w wyroku w sprawie Schneider I.

i)     W przedmiocie odniesienia do zarzutu powiązania w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r.

110    W pkt 140 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, iż Schneider podniosła, że Komisja nie przedstawiła w sposób wystarczająco wyraźny i precyzyjny w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. zarzutu wobec zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem, opartego na powiązaniu na francuskich rynkach sektorowych materiałów elektrycznych niskiego napięcia na poziomie dystrybucji hurtowej.

111    W ramach dokonanej oceny Sąd przypomniał przede wszystkim, w pkt 145–150 zaskarżonego wyroku, treść i zakres zobowiązań ciążących na Komisji na mocy art. 18 rozporządzenia. W pkt 151 wyroku Sąd wyciągnął stąd wniosek, że Schneider powołuje się na naruszenie przepisu, który ma na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek, w kontekście reżimu odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty.

112    W pkt 152 tego wyroku Sąd orzekł dalej, że „oczywiste i poważne naruszenie art. 18 ust. 1 i 3 rozporządzenia stanowi fakt zredagowania przez Komisję, jak w niniejszym przypadku, pisma w sprawie przedstawienia zarzutów w taki sposób, że – jak wynika z wyroku w sprawie Schneider I – [Schneider] nie mogła wiedzieć, że w przypadku nieprzedstawienia środków zaradczych zdolnych do zredukowania lub zlikwidowania sytuacji powiązania pomiędzy swymi pozycjami a pozycjami Legrand na francuskich rynkach sektorowych nie miała ona żadnej szansy na uzyskanie decyzji uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem”.

113    W tym umieszczonym w pkt 152 zaskarżonego wyroku sformułowaniu, które potwierdza istnienie jednej z przesłanek powstania odpowiedzialności Wspólnoty poprzez odwołanie się do tego, co „wynika z wyroku w sprawie Schneider I”, Sąd musiał – na tym etapie swych rozważań – oprzeć wniosek o popełnieniu oczywistego i poważnego naruszenia na analizie przedstawionej w pkt 440–461 wyroku w sprawie Schneider I, posługując się użytymi w tym wyroku sformułowaniami dotyczącymi okoliczności, w których sporządzony został komunikat w sprawie przedstawienia zarzutów.

114    W odniesieniu do zredagowania komunikatu w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. Sąd wziął zatem pod uwagę następujące kwestie faktyczne, które zostały rzeczywiście stwierdzone i ocenione w pkt 445 i 453 wyroku w sprawie Schneider I:

–        z pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie wynika, jakoby „z wystarczającym stopniem jasności i precyzji przeanalizowano w nim kwestię umocnienia pozycji Schneider wobec francuskich dystrybutorów materiałów elektrycznych niskiego napięcia, wynikającego nie tylko z dodatkowej sprzedaży Legrand na rynkach elementów do tablic elektrycznych, ale także z wiodącej pozycji Legrand w segmentach wyposażenia elektrycznego do ultraterminali”;

–        „ogólny wniosek pisma w sprawie przedstawienia zarzutów wylicza poszczególne krajowe rynki sektorowe, na które ma wpływ koncentracja, nie podkreślając jakiegokolwiek powiązania pozycji zajmowanej przez jedną z dwóch zgłaszających stron na danym rynku produktów z pozycją innej strony na innym rynku sektorowym”;

–        „pismo w sprawie przedstawienia zarzutów nie umożliwiło Schneider zmierzenia w całym ich zasięgu problemów związanych z konkurencją, wskazanych przez Komisję, ze względu na zgłoszoną koncentrację na francuskim rynku materiałów elektrycznych niskiego napięcia na poziomie dystrybucji”.

115    Przywołując wyrok w sprawie Schneider I w zaskarżonym wyroku Sąd jest daleki od stwierdzenia, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. pominięto po prostu jakiekolwiek wzmianki dotyczące zarzutu powiązania, lecz bierze pod uwagę – dokładnie tak jak uczynił to w wyroku w sprawie Schneider I – okoliczność braku wystarczająco jasnego i precyzyjnego sformułowania kwestii powiązania w treści pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, a także nieodniesienia się do tej kwestii w sposób wyraźny we wnioskach ogólnych tego pisma.

116    Wobec powyższego Sadowi nie można zarzucić podważenia statusu powagi rzeczy osądzonej w odniesieniu do kwestii faktycznych rozstrzygniętych w wyroku w sprawie Schneider I.

117    Trafności tego wniosku nie umniejsza okoliczność, że w pkt 155 zaskarżonego wyroku, w celu obalenia argumentu Komisji zmierzającego do wyłączenia jej odpowiedzialności, Sąd zwraca dalej uwagę, że faktem wywołującym szkodę jest „pominięcie w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, a także w sentencji decyzji [negatywnej], istotnej w skutkach wzmianki”. W zarysowanym wyżej kontekście określenie „pominięcie istotnej wzmianki” należy bowiem rozumieć jako oznaczające pominięcie wystarczająco jasnej i precyzyjnej wzmianki o zarzucie powiązania.

118    W każdym razie nie można twierdzić, że użycie przez Sąd terminu „pominięcie” świadczy o dokonaniu przezeń rzekomo błędnej oceny, sformułowanej w pkt 152 zaskarżonego wyroku, z której wynika, iż Schneider „nie mogła wiedzieć, że w przypadku nieprzedstawienia środków zaradczych zdolnych do zredukowania lub zlikwidowania sytuacji powiązania pomiędzy swymi pozycjami a pozycjami Legrand na francuskich rynkach sektorowych nie miała ona żadnej szansy na uzyskanie decyzji uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem”.

119    W wyroku w sprawie Schneider I Sąd skoncentrował się na analizie kwestii, czy pismo w sprawie przedstawienia zarzutów umożliwiło Schneider uzyskanie wiedzy o tym, że dojście powiązania do skutku mogło być przyczyną stwierdzenia niezgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem, a więc definitywną przeszkodą dla tej transakcji.

120    Tymczasem podobnie jak pominięcie jakiejkolwiek wzmianki o zarzucie, jego niewystarczająco jasne i precyzyjne sformułowanie, które zgodnie z pkt 453 wyroku w sprawie Schneider I uniemożliwia zmierzenie „w całym ich zasięgu” pewnych problemów związanych z konkurencją, nie pozwala zainteresowanym przedsiębiorstwom na uświadomienie sobie ich decydującego wpływu na wynik postępowania w sprawie kontroli koncentracji.

121    To dlatego w pkt 455, 456, 458 i 460 wyroku w sprawie Schneider I Sąd doszedł do wniosku, że Schneider:

–        „została pozbawiona możliwości skutecznego zakwestionowania, co do istoty sprawy, tezy Komisji polegającej na uwzględnieniu na poziomie dystrybucji umocnienia we Francji pozycji dominującej Schneider w sektorze elementów do tablic rozdzielczych i terminali z uwagi na wiodącą pozycję Legrand w dziedzinie wyposażenia do ultraterminali”;

–        „nie umożliwiono zatem skutecznego przedstawienia swych uwag w tym względzie zarówno w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, jak i podczas rozprawy z dnia 21 sierpnia 2001 r.”;

–        „nie skorzystała z możliwości skutecznego przedstawienia w stosownym czasie propozycji zbycia aktywów o zasięgu wystarczającym dla umożliwienia rozwiązania problemów związanych z konkurencją wskazanych przez Komisję na rozpatrywanych francuskich rynkach sektorowych”;

–        „mogła być […] pośrednio pozbawiona możliwości uzyskania zgody, jakiej Komisja mogła udzielić na proponowane środki zaradcze, gdyby zgłaszającym stronom umożliwiono przedstawienie w stosownym czasie propozycji wycofania się, o zasięgu wystarczającym, aby rozwiązać wszystkie problemy związane z konkurencją wskazane przez Komisję na poziomie dystrybucji we Francji”.

122    Określenia „pozbawiona możliwości”, „nie umożliwiono [jej]”, „nie skorzystała”, „mogła być […] pośrednio pozbawiona” odzwierciedlają w tym względzie ocenę Sądu zawartą w wyroku w sprawie Schneider I, z której wynika, że ze względu na wadliwość pisma w sprawie przedstawienia zarzutów Schneider nie miała możliwości powzięcia wiedzy na temat rozstrzygającego znaczenia zarzutu powiązania.

123    Wobec tego gdy w pkt 152 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdza, że „[Schneider] nie mogła wiedzieć, że w przypadku nieprzedstawienia środków zaradczych […] nie miała ona żadnej szansy na uzyskanie decyzji uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem”, nie formułuje on oceny odmiennej od tej, którą przedstawił w wyroku w sprawie Schneider I, lecz wyraża jedynie tę samą ocenę innymi słowami.

124    Podobnie gdy w pkt 155 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdza, że „ogólna lektura pisma w sprawie przedstawienia zarzutów” nie uniemożliwiłaby „skompensowani[a]” problemu wynikającego ze sposobu jego zredagowania, nie wprowadza on do tej oceny żadnej niezgodności. Uwzględnienie w wyroku w sprawie Schneider I braku możliwości powzięcia wiedzy o istnieniu przeszkody, jaką stanowiło powiązanie spółek musiałoby bowiem prowadzić właśnie do wniosku – by móc uznać je za słuszne – że ogólna lektura pisma w sprawie przedstawienia zarzutów nie pozwoliłaby na skompensowanie jego błędnej redakcji.

125    Z powyższych rozważań wynika, że argumenty Komisji dotyczące istnienia w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. odniesienia do zarzutu powiązania nie zasługują na uwzględnienie.

ii)  W przedmiocie istnienia trudności uniemożliwiających sformułowanie zarzutu powiązania w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r.

126    Na podstawie lektury pkt 437 i nast. wyroku w sprawie Schneider I należy stwierdzić przede wszystkim, że w wyroku tym Sąd nie rozstrzygnął kwestii faktycznej sprowadzającej się do pytania, czy zamieszczenie w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. wzmianki o zarzucie powiązania stanowiło dla Komisji „szczególną trudność techniczną”.

127    Należy następnie stwierdzić, że rozstrzygnięcie tej kwestii faktycznej nie polega na dokonaniu ustalenia faktycznego, ale oceny faktów.

128    Wobec tego w odniesieniu do tejże kwestii faktycznej dwie pierwsze części zarzutu dotyczące odpowiednio podważenia statusu powagi rzeczy osądzonej i nieprawidłowości ustaleń faktycznych są bezzasadne.

129    Co się tyczy trzeciej części zarzutu należy w istocie zweryfikować, czy twierdzenie Sądu, że zamieszczenie wzmianki o zarzucie powiązania nie stanowiło „żadnej szczególnej trudności technicznej” jest wynikiem wypaczenia dowodów.

130    W tym względzie należy stwierdzić, że zawarcie w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów wzmianki takiej jak wzmianka o zarzucie powiązania nie wymaga przeprowadzenia pełnego dowodu zasadności tego zarzutu w drodze wyczerpującej analizy ekonomicznej.

131    Przeprowadzanie takiego dowodu, które w dziedzinie koncentracji rzeczywiście mogłoby wiązać się z istotnymi trudnościami, może zostać ukończone dopiero w toku postępowania, w szczególności po uwzględnieniu uwag zainteresowanych przedsiębiorstw, w należyty sposób poinformowanych – w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów – o istnieniu problemów dotyczących konkurencji, tak aby mogły one skutecznie wykonywać swe prawa do obrony.

132    Na etapie sporządzania pisma w sprawie przedstawienia zarzutów Komisja winna przedstawić w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny jedynie wynikające z powiązania problemy, które mogą stanowić przeszkodę w uznaniu koncentracji za zgodną ze wspólnym rynkiem.

133    W świetle tych rozważań należy stwierdzić, że wynikający z dokonanej przez Sąd oceny wniosek o braku szczególnych trudności technicznych, jakie wiązałyby się z zasygnalizowaniem problemu powiązania, nie jest rezultatem wypaczenia przedstawionych dowodów.

134    Wobec powyższego trzy pierwsze części zarzutu pierwszego należy oddalić.

b)     W przedmiocie części czwartej zarzutu, dotyczącej naruszenia obowiązku uzasadnienia

135    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem obowiązek uzasadnienia nie przewiduje przedstawienia przez Sąd wyjaśnień odpowiadających w sposób wyczerpujący na każdy punkt rozumowania przedstawionego przez strony sporu, a zatem uzasadnienie może być dorozumiane, pod warunkiem że pozwala zainteresowanym na poznanie powodów, dla których Sąd nie przychylił się do ich argumentów, a Trybunał dysponuje wystarczającymi elementami dla sprawowania kontroli (zob. w szczególności wyrok z dnia 9 września 2008 r. w sprawach połączonych C‑120/06 P i C‑121/06 P FIAMM i in. przeciwko Radzie i Komisji, Zb.Orz. s. I‑6513, pkt 96 i przytoczone tam orzecznictwo).

136    W pkt 152 zaskarżonego wyroku, w odniesieniu do wzmianki o zarzucie powiązania, Sąd odsyła – co się tyczy sposobu, w jaki sformułowane zostało pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – do tego, co „wynika z wyroku w sprawie Schneider I”.

137    Jak wskazano w pkt 114 niniejszego wyroku, Sąd odsyła zatem do okoliczności faktycznych, które zostały uwzględnione w pkt 445 i 453 wyroku w sprawie Schneider I i których dotyczą trzy pierwsze części zarzutu pierwszego. Pozwala to na wyciągniecie wniosku, że Sąd uznał, iż popełnione zostało „oczywiste i poważne naruszenie” właśnie na podstawie tych okoliczności faktycznych.

138    Ponadto – jak wynika z pkt 117 niniejszego wyroku – odesłanie to tworzy kontekst, który umożliwia określenie zakresu wyrażenia „pominięcie istotnej wzmianki”, użytego potem w pkt 155 zaskarżonego wyroku.

139    Co się tyczy wniosku, że umieszczenie w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów wzmianki o zarzucie powiązania nie stanowiło szczególnej trudności technicznej, w tym samym pkt 155 zaskarżonego wyroku Sąd zwrócił zasadniczo uwagę – przedstawiając w tym względzie wystarczające uzasadnienie – na rozróżnienie, jakiego należy dokonać między merytoryczną analizą właściwych rynków, mającą na celu wykazanie niezgodności ze wspólnym rynkiem a zwykłym zasygnalizowaniem w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów problemu dotyczącego konkurencji, który może zostać uznany – po zapoznaniu się z uwagami zainteresowanych przedsiębiorstw – za przeszkodę w uznaniu koncentracji za zgodną ze wspólnym rynkiem.

140    Wobec powyższego czwartą część zarzutu pierwszego także należy oddalić.

141    W związku z tym zarzut pierwszy należy w całości oddalić jako bezzasadny, bez konieczności rozstrzygania kwestii jego dopuszczalności.

B –  W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego błędnego uznania przez Sąd, że Komisja popełniła wystarczająco istotne naruszenie przepisu prawa mającego na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek

1.     Argumentacja stron

142    Komisja dzieli zarzut drugi na dwie części, dotyczące odpowiednio błędnej kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych i naruszenia obowiązku uzasadnienia.

143    W ramach pierwszej części tego zarzutu Komisja przyznaje, że w ramach reżimu odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, w sytuacji gdy dana instytucja dysponuje jedynie znacznie ograniczoną swobodą uznania – bądź gdy nie ma takiej swobody – każde naruszenie prawa wspólnotowego może być wystarczające dla stwierdzenia wystąpienia wystarczająco istotnego naruszenia przepisu prawa mającego na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek.

144    Komisja uznaje, że w odniesieniu do wprowadzenia w życie prawa do bycia wysłuchanym, zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 rozporządzenia, ciążący na niej obowiązek sformułowania w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny zarzutu powiązania nie wchodzi w zakres swobodnego uznania, lecz wynika z prostego stosowania właściwych przepisów proceduralnych.

145    Komisja uważa jednak, że oprócz wzięcia pod uwagę nieznacznego, a nawet nieistniejącego zakresu uznania, jakim dysponowała ona w odniesieniu do kwestii zapewnienia Schneider prawa do bycia wysłuchaną, Sąd powinien także wziąć pod uwagę złożoność podlegającej uregulowaniu przez tę instytucję sytuacji, z którą musi ona zmierzyć się w postępowaniu administracyjnym.

146    Komisja przypomina, że zwróciła ona uwagę Sądu na to, że zredagowanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. było zadaniem szczególnie złożonym, biorąc pod uwagę nie tylko dotyczące jej ograniczenia czasowe, ale także – a nawet przede wszystkim – zakres problemów dotyczących konkurencji, jakie stwarzała koncentracja obejmująca wiele krajowych rynków sektorowych. Jasne i wystarczająco precyzyjne wyrażenie każdego z zarzutów, jakie Komisja sformułowała w odniesieniu do każdego z krajowych rynków sektorowych, było również bardzo trudnym zadaniem, nie tylko na płaszczyźnie pojęciowej, ale także redakcyjnej.

147    Sam zarzut powiązania nastręczał szczególnych i dodatkowych trudności, ponieważ jego opracowanie i zredagowanie wymagało nie tylko dokonania indywidualnej analizy każdego z krajowych rynków sektorowych – jak w przypadku innych zarzutów przedstawionych w piśmie w sprawie zarzutów – ale także przekrojowej analizy całości rynków aparatur elektrycznych do instalacji niskiego napięcia w każdym z państw członkowskich, w tym rynków sektorowych dla których transakcja ta nie stwarzała mających charakter horyzontalny problemów dotyczących konkurencji.

148    Sformułowanie zarzutu powiązania, będącego złożonym pojęciem ekonomicznym, wiązało się z koniecznością określenia zależności między pozycjami stron a pozycjami ich konkurentów na wielu wewnętrznych rynkach sektorowych w każdym państwie członkowskim, a następnie zbadania struktury dystrybucji i zależności między dostawcami a hurtownikami w każdym z państw.

149    Komisja podkreśla, iż nie mówi ona o trudnościach związanych z wykazaniem zasadności zarzutu powiązania, ale o szczególnych trudnościach, jakich nastręczało samo sformułowanie tego zarzutu w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny.

150    Komisja zwraca uwagę, iż Schneider podniosła przed Sądem, że począwszy od zgłoszenia koncentracji kwestionowała istnienie powiązania spółek, co powinno było ułatwić Komisji wystarczająco jasne i precyzyjne sformułowanie zarzutu dotyczącego tej kwestii. Komisja sama przyznała zatem, że okoliczność ta oznaczała dalsze umniejszenie wagi popełnionego uchybienia proceduralnego.

151    Komisja twierdzi, że skoro Schneider sama zminimalizowała znaczenie problematyki powiązania, to okoliczność, że stosowny zarzut nie został sformułowany w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny, nie może w każdym razie stanowić wystarczająco istotnego naruszenia.

152    Komisja utrzymuje, że w niniejszej sprawie Sąd powinien był uznać, że redagując pod silną presją czasu liczące 145 stron pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, znalazła się ona w skomplikowanej sytuacji, wykluczającej istnienie wystarczająco istotnego naruszenia.

153    W ramach drugiej części zarzutu drugiego Komisja utrzymuje, że obowiązkiem Sądu było przedstawienie w sposób szczególnie staranny przesłanek, na podstawie których doszedł on do wniosku, że naruszenie stwierdzone w wyroku w sprawie Schneider I było wystarczająco istotne.

154    Tymczasem według Komisji w zaskarżonym wyroku Sąd nie przedstawił praktycznie żadnego uzasadnienia w tym względzie.

155    Uzasadnienie to nie pozwala zrozumieć, dlaczego różnego rodzaju presje, na których występowanie zwrócono uwagę, nie zmniejszyły wagi naruszenia.

156    W każdym razie Sąd nie odniósł się w wystarczający sposób do istotnych argumentów przedstawionych przez Komisję, mówiących o tym, że instytucja ta:

–        zasygnalizowała problem powiązania w kilku punktach pisma w sprawie przedstawienia zarzutów;

–        wspomniała o trudnościach związanych z opracowaniem w krótkim czasie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i z kompleksową oceną zarówno całości argumentów – pośród których zarzut powiązania stanowił tylko jeden z istotnych elementów – co do ich istoty, jak i zaproponowanych środków zaradczych;

–        potwierdziła, że okoliczność, iż Schneider dostarczyła Komisji informacji wskazujących na to, że koncentracja nie stwarzała żadnego problemu powiązania, oznaczała dalsze zmniejszenie wagi popełnionego uchybienia proceduralnego;

–        utrzymywała, że działając w dobrej wierze mogła ona uznać się za uprawnioną do umieszczenia w decyzji uznającej koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem argumentów faktycznych lub prawnych dotyczących sformułowanego wcześniej zarzutu powiązania;

–        podniosła, że w czasie, w którym zaistniały stosowne okoliczności faktyczne, wymóg jasności pism w sprawie przedstawienia zarzutów w dziedzinie koncentracji nie wynikał jeszcze z orzecznictwa w sposób tak jasny.

157    Schneider wnosi o oddalenie zarzutu drugiego.

158    Twierdzi ona, że pierwsza jego część jest niedopuszczalna, gdyż wymaga ponownej oceny okoliczności faktycznych oraz zawiera nowe twierdzenie, a mianowicie twierdzenie o rzekomych trudnościach redakcyjnych towarzyszących formułowaniu zarzutu powiązania.

159    W każdym wypadku rozpatrywany zarzut należy według niej uznać za bezzasadny.

2.     Ocena Trybunału

a)     W przedmiocie części pierwszej zarzutu, dotyczącej błędnej kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych

160    Powstanie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty zależy od łącznego spełnienia szeregu przesłanek, wśród których znajduje się istnienie wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej, która przyznaje jednostkom określone uprawnienia, w przypadku gdy rozpatrywana jest niezgodność z prawem aktu prawnego. W odniesieniu do tej przesłanki decydującym kryterium dla stwierdzenia, że naruszenie prawa wspólnotowego jest wystarczająco istotne, jest oczywiste i poważne naruszenie przez instytucję wspólnotową granic przysługującego jej uznania. Jeżeli dana instytucja wspólnotowa dysponuje jedynie znacznie ograniczoną swobodą uznania bądź nie ma takiej swobody, każde naruszenie prawa wspólnotowego może być wystarczające dla stwierdzenia wystąpienia wystarczająco istotnego naruszenia [wyrok z dnia 19 kwietnia 2007 r. w sprawie C‑282/05 P Holcim (Deutschland) przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑2941, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo].

161    System wypracowany przez Trybunał w zakresie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty uwzględnia w stosownym przypadku złożoność sytuacji, które podlegają uregulowaniu [ww. wyrok w sprawie Holcim (Deutschland) przeciwko Komisji, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo].

162    W niniejszej sprawie bezsporne jest to, że zarzucana Komisji nieprawidłowość polega – jak trafnie stwierdził Sąd w pkt 145–151 zaskarżonego wyroku – na naruszeniu przepisu, który ma na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek, a mianowicie art. 18 ust. 3 rozporządzenia, w którym potwierdzono zastosowanie zasady poszanowania prawa do obrony.

163    W tym względzie należy przede wszystkim podkreślić, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów jest dokumentem mającym zasadnicze znaczenie dla wprowadzania w życie tej zasady.

164    W celu zapewnienia skutecznego korzystania z prawa do obrony dokument ten określa zakres postępowania administracyjnego wszczętego przez Komisję, uniemożliwiając jej w ten sposób uwzględnienie innych zarzutów w decyzji kończącej postępowanie w danej sprawie (ww. wyrok w sprawie Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impala, pkt 63).

165    Z art. 18 ust. 3 rozporządzenia wynika w tym względzie, że jeśli w toku postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji, po wystosowaniu pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, Komisja stwierdzi, że problem dotyczący konkurencji, mogący doprowadzić do uznania koncentracji za niezgodną ze wspólnym rynkiem, nie został w tym piśmie przedstawiony bądź przedstawiono go w sposób niewystarczający, powinna ona cofnąć ten zarzut na etapie wydawania decyzji kończącej postępowanie bądź umożliwić zainteresowanym przedsiębiorstwom przedstawienie jej wszelkich uwag co do jego istoty oraz propozycji użytecznych środków zaradczych.

166    Należy także zwrócić uwagę, że ciążący na Komisji obowiązek sformułowania zarzutu powiązania w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny wynika – co przyznała ta instytucja – z prostego stosowania właściwych przepisów proceduralnych, tak że gdy chodzi o prawo Schneider do bycia wysłuchaną zakres swobodnego uznania był znacznie ograniczony, a wręcz nie istniał.

167    Po pierwsze, rozpatrywana część zarzutu opiera się na twierdzeniu, że Sąd nie wziął pod uwagę złożoności sytuacji podlegającej uregulowaniu, co wykluczyłoby istnienie wystarczająco istotnego naruszenia.

168    W części tej kwestionowana jest także dokonana w pkt 155 zaskarżonego wyroku i zastrzeżona dla kompetencji Sądu ocena okoliczności faktycznych, z której wynika, że umieszczenie zarzutu powiązania w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 3 sierpnia 2001 r. nie stanowiło „żadnych szczególnych trudności technicznych”.

169    Tymczasem w odniesieniu do omawianej oceny twierdzenie o wypaczeniu dowodów zostało już uznane za bezpodstawne w pkt 133 niniejszego wyroku.

170    W tych okolicznościach argument Komisji mówiący o złożoności podlegającej uregulowaniu sytuacji, podniesiony w celu wykazania dokonania błędnej kwalifikacji prawnej, nie zasługuje na uwzględnienie.

171    Po drugie, pierwsza część zarzutu drugiego sprowadza się w istocie do zarzucenia Sądowi, że zakwalifikował on zachowanie Komisji jako wystarczająco istotne naruszenie, chociaż Schneider, która sama minimalizowała wpływ problematyki powiązania począwszy od zgłoszenia koncentracji, miała świadomość powstałego problemu dotyczącego konkurencji, co zmniejszyło wagę popełnionego uchybienia proceduralnego.

172    Zakładając jednak, że począwszy od zgłoszenia koncentracji Schneider rzeczywiście zapobiegawczo zapewniała Komisję, że transakcja ta nie stwarza problemu powiązania, to brak wystarczająco jasnego i precyzyjnego sformułowania dotyczącego tej kwestii zarzutu w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów nie tylko uniemożliwił uświadomienie temu przedsiębiorstwu ryzyka uznania koncentracji za niezgodną ze wspólnym rynkiem, ale mógł wręcz umocnić je w jego przekonaniu i odstręczyć od umieszczenia w treści przygotowywanych uwag dodatkowego uzasadnienia lub propozycji odpowiednich środków zaradczych.

173    Z powyższych rozważań wynika, że Sąd nie popełnił błędu w zakresie kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych, gdy uznał, że popełniono wystarczająco istotne naruszenie, nie uwzględniając przy tym, po pierwsze, złożoności podlegającej uregulowaniu sytuacji, a po drugie, wiedzy, jaką Schneider miałaby dysponować na temat ryzyka uznania koncentracji za niezgodną ze wspólnym rynkiem ze względu na istnienie problemu powiązania.

174    Wobec tego pierwszą część zarzutu drugiego należy oddalić jako bezzasadną, bez konieczności rozstrzygania kwestii jej dopuszczalności.

b)     W przedmiocie części drugiej zarzutu, dotyczącej naruszenia obowiązku uzasadnienia

175    Jak wynika z pkt 135 niniejszego wyroku, obowiązek uzasadnienia nie przewiduje przedstawienia przez Sąd wyczerpujących odpowiedzi na wszystkie argumenty podniesione przez strony sporu i wystarczy, by uzasadnienie – nawet dorozumiane – pozwalało zainteresowanym na poznanie powodów, dla których Sąd nie przychylił się do ich żądań, a Trybunałowi na przeprowadzenie kontroli.

176    W celu uzasadnienia wniosku o istnieniu wystarczająco istotnego naruszenia w pkt 145–150 zaskarżonego wyroku Sąd podkreśla przede wszystkim znaczenie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów dla wykonywania prawa do obrony, przywołując przy tym kilka precedensów sądowych.

177    Tak oto Sąd zwraca uwagę na to, że:

–        „[zgodnie z] art. 18 ust. 3 rozporządzenia, […] Komisja może oprzeć swe decyzje stwierdzające niezgodność ze wspólnym rynkiem jedynie na zastrzeżeniach, na temat których zainteresowane przedsiębiorstwa miały możliwość przedstawienia swych uwag”;

–        „[p]rzedsiębiorstwa będące stronami koncentracji o wymiarze wspólnotowym, jako adresaci wydanych przez władzę publiczną decyzji mających znaczący wpływ na ich interesy, powinny zatem mieć możliwość skutecznego przedstawienia swego stanowiska, a w tym celu powinny być wyraźnie i w stosownym czasie poinformowane o istocie zarzutów, jakie Komisja podnosi wobec zgłaszanej przez nie koncentracji (zobacz podobnie wyrok Trybunału z dnia 23 października 1974 r. w sprawie 17/74 Transocean Marine Paint przeciwko Komisji, Rec. s. 1063, pkt 15; wyrok Sądu z dnia 4 marca 1999 r. w sprawie T‑87/96 Assicurazioni Generali i Unicredito przeciwko Komisji, Rec. s. II‑203, pkt 88)”;

–        „[p]ismo w sprawie przedstawienia zarzutów posiada w tym względzie szczególne znaczenie, biorąc pod uwagę, że ma ono właśnie na celu umożliwienie zainteresowanym przedsiębiorstwom reakcji na zarzuty wyrażone przez instytucję regulacyjną, po pierwsze poprzez wyrażenie swego stanowiska na ich temat, a po drugie poprzez rozważenie przedłożenia Komisji środków zmierzających do skorygowania negatywnego wpływu zgłaszanej koncentracji”;

–        „[g]warancja ta, która należy do podstawowych gwarancji, w jakie wspólnotowy porządek prawny wyposaża przeprowadzanie procedur administracyjnych, nabiera szczególnego znaczenia w odniesieniu do kontroli koncentracji pomiędzy przedsiębiorstwami (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 21 listopada 1991 r. w sprawie C‑269/90 Technische Universität München, Rec. s. I‑5469, pkt 14)”.

178    W pkt 152 zaskarżonego wyroku Sąd odsyła następnie do wyroku w sprawie Schneider I w celu dokonania oceny konsekwencji błędnej redakcji pisma w sprawie przedstawienia zarzutów dla wykonywania prawa do obrony.

179    Ocenę tę Sąd opiera zatem na okolicznościach ustalonych w pkt 445, 453 i nast. wyroku w sprawie Schneider I, a mianowicie na tym, że:

–        w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów nie podniesiono zarzutu powiązania w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny;

–        w ogólnych wnioskach tego pisma nie ma mowy o jakimkolwiek powiązaniu;

–        pismo to pozbawiło Schneider możliwości skutecznego zakwestionowania co do istoty tezy Komisji i przedstawienia w stosownym czasie propozycji środków zaradczych.

180    Z wymienionych wyżej okoliczności Sąd wyciąga – w tym samym pkt 152 zaskarżonego wyroku, którego treść przywołano w pkt 112 niniejszego wyroku – definitywny wniosek, że Schneider nie umożliwiono powzięcia wiedzy na temat tego, że problem powiązania mógł doprowadzić do uznania koncentracji za niezgodną ze wspólnym rynkiem.

181    W pkt 153 zaskarżonego wyroku Sąd zwraca uwagę na szkodliwe konsekwencje tej sytuacji, podkreślając, że środki zaradcze przedstawione przez Schneider nie były obiektywnie tego rodzaju, aby mogły rozwiązać szczególny problem dotyczący powiązania na rozpatrywanych francuskich rynkach sektorowych.

182    Wreszcie w pkt 155 wyroku, dokonując zasadniczo rozróżnienia między kompleksową analizą istoty problemu dotyczącego konkurencji a jego zasygnalizowaniem, by uznać, że samo zasygnalizowanie takiego problemu nie stanowiło żadnej szczególnej trudności, Sąd bada w sposób bardziej szczegółowy przesłankę, zgodnie z którą naruszenie może zostać uznane za wystarczająco istotne w zależności od tego, czy zaistniała złożona sytuacja podlegająca uregulowaniu.

183    Na podstawie całości tych rozważań należy przyznać, że Sąd:

–        umożliwił Komisji poznanie powodów, dla których uznał, że popełniono wystarczająco istotne naruszenie, a Trybunałowi przeprowadzenie kontroli prawidłowości tej kwalifikacji prawnej;

–        udzielił skarżącej wyraźnych i dorozumianych odpowiedzi na przedstawione przez nią argumenty.

184    Wobec powyższego drugą część zarzutu drugiego należy oddalić.

185    W związku z tym zarzut drugi należy oddalić w całości.

C –  W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego błędnego uznania przez Sąd, że istnieje bezpośredni związek przyczynowy między uchybieniem Komisji a szkodą poniesioną przez Schneider w wyniku obniżenia ceny sprzedaży Legrand

1.     Argumentacja stron

186    Trzeci zarzut przedstawiony w uzasadnieniu żądania uchylenia zaskarżonego wyroku składa się z pięciu części, dotyczących odpowiednio okoliczności, że uznając istnienie bezpośredniego związku przyczynowego między uchybieniem Komisji a szkodą poniesioną przez Schneider w wyniku obniżenia ceny sprzedaży Legrand przyznanego w zamian za odroczenie do dnia 10 grudnia 2002 r. rzeczywistej realizacji sprzedaży uzgodnionej w dniu 26 lipca 2002 r., Sąd:

–        dokonał ustaleń faktycznych obarczonych istotnymi błędami, uznając po pierwsze, że Schneider była zmuszona do zamknięcia negocjacji w sprawie odsprzedaży i ceny sprzedaży Legrand w dniu 26 lipca 2002 r., po drugie, że odroczona data 10 grudnia 2002 r. uzgodniona jako data rzeczywistej realizacji sprzedaży była wystarczająco dużo późniejsza od przewidywanej daty wydania wyroku Schneider I, aby zapewnić Schneider możliwość ponownego badania koncentracji przez Komisję po przedstawieniu nowych środków zaradczych, a po trzecie, że między wystarczająco istotnym naruszeniem a wskazywanym przez Schneider obniżeniem ceny sprzedaży istniał związek przyczynowy;

–        rozstrzygając te trzy kwestie wypaczył także dowody;

–        dokonał błędnej kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych;

–        przedstawił wewnętrznie sprzeczne uzasadnienie swego orzeczenia w odniesieniu do analizy zawartej w pkt 260–286 zaskarżonego wyroku, która doprowadziła przede wszystkim do wykluczenia przez Sąd wystarczająco ścisłego związku przyczynowego między uchybieniem Komisji a całkowitą utratą wartości stosownych aktywów między datą ich nabycia przez Schneider a datą ich późniejszej sprzedaży;

–        dokonał ustaleń faktycznych obarczonych istotnymi błędami i naruszył prawo, uznając, że Schneider nie przyczyniła się do powstania całości szkody, mimo iż z uzasadnienia wyroku wynika wniosek przeciwny, a mianowicie że po pierwsze, Schneider była w stanie zapoznać się z problemami dotyczącymi konkurencji, jakie musiały wynikać z sytuacji powiązania powstałej wskutek przeprowadzenia transakcji, po drugie, cofnęła swój wniosek o zawieszenie wykonania decyzji o rozdzieleniu i nie złożyła później wniosku o zarządzenie środka tymczasowego w odniesieniu do zobowiązania do sprzedaży Legrand, a po trzecie, wybrała datę sprzedaży Legrand, do której dotrzymania nie była zobowiązana.

187    W uzasadnieniu zarzutu trzeciego Komisja podnosi w szczególności, że wobec wydania wyroków w sprawach Schneider I i Schneider II, a zwłaszcza wobec stwierdzenia nieważności wydanej na ich podstawie decyzji o rozdzieleniu, Schneider nie była zobowiązania do sprzedaży Legrand w dniu 10 grudnia 2002 r., stanowiącej „warunek sine qua non powstania rozpatrywanej szkody”.

188    Schneider utrzymuje, że trzy pierwsze części tego zarzutu są niedopuszczalne, ponieważ zakwestionowano w nich ustalenia faktyczne dokonane w zaskarżonym wyroku. Schneider podnosi, że niedopuszczalna jest także piąta część zarzutu, gdyż zawarta w jej ramach argumentacja została przedstawiona po raz pierwszy dopiero na tym etapie sporu.

189    Ponadto podnosi ona, że argumenty przedstawione w ramach zarzutu trzeciego są bezzasadne bądź bezskuteczne.

2.     Ocena Trybunału

190    Należy najpierw zbadać łącznie trzecią i piątą część zarzutu, w zakresie w jakim odnoszą się one do skutków rzeczywistej sprzedaży Legrand dokonanej w dniu 10 grudnia 2002 r.

a)     W przedmiocie dopuszczalności

191    Należy przypomnieć, że kiedy Sąd dokona ustaleń lub oceny okoliczności faktycznych, Trybunał jest uprawniony na podstawie art. 225 WE do kontroli kwalifikacji prawnej tych okoliczności i skutków prawnych, które wywiódł z nich Sąd (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impala, pkt 29; wyrok z dnia 19 marca 2009 r w sprawie C‑510/06 P Archer Daniels Midland przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑1843, pkt 105).

192    Tymczasem w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty kwestia istnienia będącego warunkiem powstania takiej odpowiedzialności związku przyczynowego między zdarzeniem powodującym powstanie szkody a szkodą stanowi kwestię prawną, a zatem podlega kontroli sprawowanej przez Trybunał.

193    Wobec tego trzecia część rozpatrywanego zarzutu jest dopuszczalna, ponieważ dotyczy ona właśnie kontroli kwalifikacji prawnej ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd w celu uznania istnienia bezpośredniego związku przyczynowego między uchybieniem Komisji a szkodą, której powstanie zarzuca Schneider, a także dlatego, że – jak zostanie wykazane poniżej – w niniejszej sprawie kontrola ta może zostać przeprowadzona bez podważania ustaleń ani oceny okoliczności faktycznych.

194    Ponadto należy zaznaczyć, że – wbrew twierdzeniom Schneider – zawarty w piątej części zarzutu argument, zgodnie z którym Schneider wybrała datę sprzedaży Legrand, do której dotrzymania nie była zobowiązana, nie został podniesiony po raz pierwszy dopiero na etapie postępowania odwoławczego.

195    W duplice złożonej w postępowaniu pierwszej instancji, w ramach swej argumentacji kwestionującej istnienie związku przyczynowego Komisja wyraźnie podniosła bowiem, że:

–        decyzja Komisji o ponownym wszczęciu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji po wydaniu wyroków w sprawach Schneider I i Schneider II nie oznaczała, że sprzedaż stała się nieunikniona;

–        decyzja ta wcale nie nakładała na Schneider obowiązku zbycia swych udziałów, zwłaszcza że mogła ona skorzystać z klauzuli wypowiedzenia, którą wynegocjowała w celu zapewnienia sobie możliwości odstąpienia od sprzedaży;

–        powodem, dla którego Schneider postanowiła dokonać sprzedaży Legrand nie było żadne uchybienie Komisji, lecz zamiar uniknięcia konieczności proponowania stosownych środków zaradczych w celu zażegnania problemów, jakie koncentracja wywołała we Francji.

196    Wobec tego piąta część badanego zarzutu jest dopuszczalna, gdy chodzi o zawarty w niej argument, że Schneider wybrała datę sprzedaży Legrand, do której dotrzymania nie była zobowiązana.

b)     Co do istoty zarzutu

197    W pkt 303 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że to do niego należy zbadanie, czy naruszenie prawa przy wydawaniu decyzji stwierdzającej niezgodność ze wspólnym rynkiem nie doprowadziło do obniżenia wartości, na jaką aktywa posiadane przez Schneider w kapitale Legrand zostały ocenione w umowie sprzedaży.

198    W pkt 315 i 316 tego wyroku Sąd uznał, że:

–        naruszenie prawa do obrony, powodujące nieważność decyzji negatywnej, powinno być uważane za łączące się, z uwagi na wystarczająco bezpośredni związek, z odroczeniem do dnia 10 grudnia 2002 r. w umowie sprzedaży ostatecznej daty rzeczywistej realizacji sprzedaży Legrand, ponieważ to odroczenie było niezbędne, aby umożliwić Schneider skuteczne wykonanie prawa każdej jednostki do uzyskania zgodnej z prawem decyzji w sprawie zgodności prawidłowo zgłoszonej koncentracji ze wspólnym rynkiem oraz, ewentualnie, do przedstawienia swego stanowiska w postępowaniu oferującym mu wymagane gwarancje;

–        w konsekwencji istotne naruszenie prawa wspólnotowego, uwzględnione przez Sąd, należy uważać za wiążące się także, z uwagi na wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy, ze szkodą poniesioną przez Schneider ze względu na obniżenie ceny sprzedaży Legrand, nierozerwalnie związane z rzeczywistą realizacją sprzedaży.

199    W celu sformułowania tych wniosków w pkt 304–312 zaskarżonego wyroku Sąd uwzględnił zasadniczo następujące okoliczności:

–        podjęcie negocjacji w celu dokonania sprzedaży Legrand i zawarcia umowy sprzedaży w dniu 26 lipca 2002 r. bezpośrednio wynikało z decyzji negatywnej, która mimo niezgodności z prawem wywoływała jednak wszystkie skutki prawne aż do stwierdzenia jej nieważności przez wyrok w sprawie Schneider I, wydany w dniu 22 października 2002 r.;

–        Schneider została zmuszona, z uwagi na tę decyzję, do podjęcia i zakończenia negocjacji mających na celu zbycie aktywów nawet przed wydaniem wyroku w sprawie skargi o stwierdzenie nieważności;

–        wskutek istnienia decyzji negatywnej Schneider musiała zarówno określić w umowie sprzedaży zawartej w dniu 26 lipca 2002 r. cenę sprzedaży Legrand, jak i zapewnić sobie możliwość zawieszenia rzeczywistego wykonania tej sprzedaży aż do dnia 10 grudnia 2002 r.;

–        data ta była wystarczająco dużo późniejsza od przewidywanej daty wydania wyroku w sprawie Schneider I, aby umożliwić Schneider jednocześnie uzyskanie potwierdzenia – w przypadku oddalenia jej skargi o stwierdzenie nieważności – zgodności z prawem decyzji negatywnej lub – w przeciwnym przypadku – stwierdzenia jej nieważności, aby zapewnić sobie możliwość ponownego badania koncentracji przez Komisję, pod warunkiem przedstawienia nowych środków zaradczych, w perspektywie wydania ostatecznej decyzji stanowiącej zgodnie z prawem w przedmiocie zgodności koncentracji ze wspólnym rynkiem;

–        ten obowiązek odroczenia rzeczywistej realizacji sprzedaży niewątpliwie doprowadził skarżącą do przyznania na rzecz nabywcy obniżki ceny sprzedaży w stosunku do ceny, jaką uzyskałaby, gdyby w przypadku braku niezgodności z prawem decyzji negatywnej nastąpiła sprzedaż pewna;

–        odroczenie do dnia 10 grudnia 2002 r. rzeczywistej sprzedaży prowadziło do przyznania na rzecz nabywcy wynagrodzenia z tytułu ryzyka obniżenia wartości aktywów Legrand tylko w przypadku możliwości niekorzystnej zmiany kursów branżowych papierów wartościowych w okresie pomiędzy datą podpisania umowy sprzedaży a ostatecznym terminem rzeczywistej realizacji sprzedaży uzgodnionym przez strony umowy.

200    Należy stwierdzić, że w dniu 26 lipca 2002 r., tj. w dniu zawarcia między Schneider a Wendel‑KKR umowy sprzedaży Legrand, w której przewidziano, że sprzedaż ta miała zostać dokonana najpóźniej w dniu 10 grudnia tego 2002 r., z zastrzeżeniem uprawnienia do rozwiązania umowy przez Schneider w zamian za zapłatę odszkodowania za zerwanie umowy w kwocie 180 mln EUR, spółka ta została zobowiązana do wszczęcia procedury sprzedaży w wykonaniu decyzji o rozdzieleniu.

201    Należy jednak zwrócić uwagę na to, że po pierwsze, w dniu 26 lipca 2006 r. w wyniku postępowania w przedmiocie złożonego przez Schneider wniosku o zarządzenie środka tymczasowego, który został potem cofnięty przez tę spółkę, Komisja odroczyła do dnia 5 lutego 2003 r. ustalony początkowo na dzień 5 listopada 2002 r. termin rozdzielenia, a po drugie, Sąd, który zgodził się na rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym, stwierdził nieważność decyzji negatywnej mocą wyroku w sprawie Schneider I wydanego w dniu 22 października 2002 r., a więc przed upływem terminu przewidzianego w umowie na realizację sprzedaży.

202    W tych okolicznościach Schneider postanowiła zrezygnować z możliwości rozwiązania umowy w terminie upływającym z dniem 5 grudnia 2002 r., pozwalając w ten sposób na dojście sprzedaży do skutku w dniu 10 grudnia 2002 r.

203    Z akt sprawy wynika, że decyzję tę spółka podjęła zasadniczo wobec obawy o to, że po ponownym przeprowadzeniu postępowania w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji i pomimo zaproponowania środków zaradczych nie uzyska ona decyzji uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem, gdyż:

–        ryzyko wydania decyzji uznającej koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem jest nierozerwalnie związane z każdym postępowaniem w sprawie kontroli, bez względu na to, czy toczyło się ono od samego początku, czy zostało wszczęte po stwierdzeniu nieważności pierwszej decyzji uznającej koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem, w ramach wznowionego postępowania administracyjnego;

–        decyzja uznająca koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem w każdym wypadku podlega kontroli sądu wspólnotowego.

204    Tymczasem logicznym skutkiem prawnym stwierdzenia nieważności decyzji negatywnej i decyzji o rozdzieleniu byłby udział Schneider we wznowionym postępowaniu w sprawie pogłębionej kontroli koncentracji, aż do jego zakończenia, czyli – jak Komisja podniosła zasadniczo w odwołaniu – do chwili wystąpienia jednego z dwóch zdarzeń, a mianowicie:

–        wydania decyzji uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem, wskutek którego Schneider nie byłaby zobowiązana do sprzedaży Legrand, a zatem nie musiałaby obniżać ceny sprzedaży; lub

–        ponownego wydania decyzji uznającej koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem i decyzji o rozdzieleniu, w wyniku którego to wydania decyzji sprzedaż byłaby skutkiem prawnym uznania koncentracji za niezgodną ze wspólnym rynkiem i od początku nie stanowiłaby podlegającej naprawieniu szkody, gdyż sprzedaż taka mieści się w ramach zwykłego ryzyka podejmowanego przez przedsiębiorstwo korzystające z przewidzianej w art. 7 ust. 3 rozporządzenia możliwości doprowadzenia koncentracji do skutku w drodze publicznej oferty zamiany złożonej przed wydaniem przez Komisję decyzji w przedmiocie tej transakcji.

205    Wynika stąd, że Sąd nie wyciągnął konsekwencji ze swych własnych ustaleń i dokonał błędnej kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych, skoro bezpośrednią przyczyną wskazywanej szkody była decyzja Schneider – do podjęcia której nie była ona zobowiązana w ramach procedury sprzedaży wszczętej w opisanych wyżej okolicznościach – o tym, by pozwolić na dojście sprzedaży do skutku w dniu 10 grudnia 2002 r.

206    Zasadności tego wniosku nie umniejsza okoliczność, że dokonując takiego wyboru Schneider naraziła się na ryzyko zapłaty kary w wysokości 180 mln EUR. Ryzyko takie wynikało bowiem z umowy zawartej przez to przedsiębiorstwo w opisanych wyżej okolicznościach.

207    Ostatecznie należy uwzględnić zarzut trzeci, bez konieczności rozpoznawania w pozostałym zakresie jego trzeciej i piątej części, ani też jego części pierwszej, drugiej i czwartej.

208    Z powyższych rozważań wynika, że bez konieczności rozpoznawania zarzutu czwartego i piątego, dotyczących odpowiednio wskazania przez Sąd niewymienionego przez Schneider elementu szkody i zasądzenia odsetek odszkodowawczych począwszy od dnia 10 grudnia 2002 r. od kwoty szkody związanej z rzekomym obniżeniem ceny sprzedaży, zaskarżony wyrok należy uchylić w części, w której:

–        zobowiązuje on Wspólnotę do naprawienia w dwóch trzecich szkody poniesionej przez Schneider z powodu obniżki ceny zbycia Legrand, jaką spółka Schneider musiała przyznać nabywcy w zamian za odroczenie do dnia 10 grudnia 2002 r. ostatecznego terminu przeprowadzenia sprzedaży;

–        zarządzono w nim wycenę tego elementu szkody przez biegłego;

–        zasądzono w nim odsetki od kwoty odpowiadającej temu elementowi odszkodowania.

209    W pozostałym zakresie odwołanie należy oddalić.

VII –  W przedmiocie konsekwencji częściowego uchylenia zaskarżonego wyroku

210    Zgodnie z art. 61 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości, jeśli odwołanie jest zasadne, Trybunał uchyla orzeczenie Sądu. Może on zatem wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeśli stan postępowania na to pozwala, lub skierować sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd.

211    W tym przypadku stan postępowania pozwala na wydanie orzeczenia w przedmiocie zgłoszonego przez Schneider żądania zasądzenia odszkodowania.

A –  W przedmiocie szkody w postaci kosztów poniesionych przez Schneider w związku z udziałem we wznowionym postępowaniu w sprawie kontroli koncentracji

212    W zaskarżonym wyroku Wspólnota została zobowiązana do pokrycia szkody w postaci kosztów poniesionych przez Schneider w związku z jej udziałem w postępowaniu w sprawie kontroli koncentracji wznowionym po ogłoszeniu wyroków w sprawach Schneider I i Schneider II.

213    Skierowane przeciwko temu rozstrzygnięciu zarzuty odwołania wniesionego przez Komisję zostały oddalone.

214    Wobec tego szkoda ta winna zostać naprawiona.

215    We wszczynającej postępowanie skardze odszkodowawczej Schneider wskazała kwotę 2 107 619,18 EUR jako kwotę dodatkowych kosztów wynikających głównie z zaangażowania doradców prawnych, ekonomicznych i bankowych.

216    Jak wskazano już w pkt 320 zaskarżonego wyroku, w celu określenia maksymalnej kwoty, jaką Wspólnota będzie musiała uiścić na rzecz Schneider, z całości tych kosztów należy zatem potrącić:

–        wszystkie koszty poniesione przez Schneider w sprawach T‑310/01, T‑77/02 i T‑77/02 R;

–        koszty konsultacji doradców prawnych, podatkowych i bankowych oraz inne koszty administracyjne poniesione na wprowadzenie w życie rozdzielenia zgodnie z zasadami narzuconymi przez Komisję;

–        koszty, jakie Schneider musiała obowiązkowo ponieść z uwagi na środki zaradcze dotyczące powiązania spółek, które w każdym wypadku musiałaby zaproponować przed wydaniem decyzji negatywnej, gdyby została ona wydana z poszanowaniem jej prawa do obrony.

217    Do stron należy dostarczenie Trybunałowi – w terminie trzech miesięcy od ogłoszenia niniejszego wyroku – wyceny tego elementu szkody dokonanej w drodze wspólnego porozumienia, zgodnie ze wskazanymi w poprzednim punkcie zasadami obliczania, albo przedstawienie Trybunałowi – w tym samym terminie – swych własnych obliczeń.

B –  W przedmiocie szkody odpowiadającej przyznanej przez Schneider obniżce ceny sprzedaży Legrand

218    W zaskarżonym wyroku Wspólnota została zobowiązana do naprawienia w dwóch trzecich szkody poniesionej przez Schneider z powodu obniżki ceny zbycia Legrand, jaką spółka Schneider musiała przyznać nabywcy w zamian za odroczenie do dnia 10 grudnia 2002 r. ostatecznego terminu przeprowadzenia sprzedaży. Ponadto zarządzona została wycena tej szkody przez biegłego oraz zasądzone zostały odsetki od kwoty odpowiadającego jej odszkodowania.

219    Te elementy sentencji wyroku zostały uchylone po rozpatrzeniu wniesionego przez Komisję odwołania.

220    Należy zatem ponownie orzec w przedmiocie zgłoszonego przez Schneider żądania dotyczącego tej szkody.

221    W świetle argumentacji, która doprowadziła do częściowego uchylenia zaskarżonego wyroku, należy stwierdzić, że nie istnieje bezpośredni związek przyczynowy między obniżeniem spornej ceny a niezgodnością z prawem wydanej przez Komisję decyzji negatywnej.

222    Bezpośrednią przyczyną rzekomej szkody była bowiem podjęta przez Schneider decyzja – która nie została jej narzucona – o tym, by pozwolić na dojście sprzedaży do skutku w dniu 10 grudnia 2002 r.

223    Wobec tego w odniesieniu do żądania naprawienia szkody – tj. pokrycia jej kwoty głównej wraz z odsetkami – skargę Schneider należy oddalić.

VIII –  W przedmiocie kosztów

224    Zgodnie z art. 122 akapit pierwszy regulaminu Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli odwołanie jest zasadne i Trybunał orzeka wyrokiem kończącym postępowanie w sprawie, rozstrzyga on o kosztach.

225    Zgodnie z art. 69 § 2 tego regulaminu Trybunału Sprawiedliwości, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie jego art. 118 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

226    Komisja wniosła o obciążenie Schneider kosztami postępowania pierwszej instancji oraz postępowania odwoławczego.

227    Ponieważ w świetle niniejszego wyroku Schneider przegrała sprawę w odniesieniu do przeważającej części swych zarzutów i żądań, należy obciążyć ją – poza jej własnymi kosztami poniesionymi w postępowaniu pierwszej instancji oraz w niniejszym postępowaniu – także dwoma trzecimi kosztów poniesionych w tych postępowaniach przez Komisję.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

1)      Wyrok Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie T‑351/03 Schneider Electric przeciwko Komisji zostaje uchylony w części, w której:

–        zobowiązuje on Wspólnotę do naprawienia w dwóch trzecich szkody poniesionej przez Schneider Electric SA z powodu obniżki ceny zbycia Legrand, jaką spółka Schneider musiała przyznać nabywcy w zamian za odroczenie do dnia 10 grudnia 2002 r. ostatecznego terminu przeprowadzenia sprzedaży;

–        zarządzono w nim wycenę tego elementu szkody przez biegłego;

–        zasądzono w nim odsetki od kwoty odpowiadającego temu elementowi odszkodowania.

2)      W pozostałej części odwołanie zostaje oddalone.

3)      Strony dostarczą Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich – w terminie trzech miesięcy od ogłoszenia niniejszego wyroku – wycenę szkody w postaci poniesionych przez Schneider kosztów udziału we wznowionym postępowaniu w sprawie kontroli koncentracji, jakie przeprowadzono po ogłoszeniu przez Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich wyroków z dnia 22 października 2002 r. w sprawie T‑310/01 Schneider Electric przeciwko Komisji i T‑77/02 Schneider Electric przeciwko Komisji, przy czym wycena ta zostanie sporządzona w drodze wspólnego porozumienia, zgodnie z zasadami określonymi w pkt 216 niniejszego wyroku.

4)      W braku takiego porozumienia strony przedstawią Trybunałowi Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich – w tym samym terminie – swe własne obliczenia.

5)      W pozostałej części skarga wniesiona przez Schneider Electric SA zostaje oddalona.

6)      Schneider Electric SA zostaje obciążona – poza jej własnymi kosztami poniesionymi w postępowaniu pierwszej instancji oraz w niniejszym postępowaniu – także dwoma trzecimi kosztów poniesionych w tych postępowaniach przez Komisję Wspólnot Europejskich.

Podpisy


* Język postępowania: francuski.