Sprawy połączone C‑924/19 PPU i C‑925/19 PPU
FMS i in.
przeciwko
Országos Idegenrendészeti Főigazgatóság Dél-alföldi Regionális Igazgatóság
i
Országos Idegenrendészeti Főigazgatóság
(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Szegedi Közigazgatási és Munkaügyi Bíróság)
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 14 maja 2020 r.
Odesłanie prejudycjalne – Polityka w dziedzinie azylu i imigracji – Dyrektywa 2013/32/UE – Wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej – Artykuł 33 ust. 2 – Podstawy niedopuszczalności – Artykuł 40 – Kolejne wnioski – Artykuł 43 – Procedury graniczne – Dyrektywa 2013/33/UE – Artykuł 2 lit. h) oraz art. 8 i 9 – Zatrzymanie – Zgodność z prawem – Dyrektywa 2008/115/UE – Artykuł 13 – Skuteczne środki odwoławcze – Artykuł 15 – Środek detencyjny – Zgodność z prawem – Prawo do skutecznego środka prawnego – Artykuł 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Zasada pierwszeństwa prawa Unii
1. Pytania prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Przesłanki – Osoba pozbawiona wolności – Pojęcie – Obywatel państwa trzeciego przetrzymywany w strefie tranzytowej – Zakwalifikowanie takiego przetrzymywania nierozerwalnie związane z odpowiedziami, jakie zostaną udzielone na pytania prejudycjalne – Rozstrzygnięcie sprawy mogące mieć wpływ na przetrzymywanie w strefie tranzytowej – Zastosowanie pilnego trybu prejudycjalnego
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 23a; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 107; dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 2008/115; 2013/32; 2013/33)
(zob. pkt 99–103, 107)
2. Pytania prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Przesłanki – Obywatele państw trzecich, wobec których wydano decyzje nakazujące powrót, które mogą podlegać wykonaniu – Ryzyko naruszenia prawa do azylu oraz ryzyko nieludzkiego lub poniżającego traktowania – Rozstrzygnięcie sprawy mogące mieć wpływ na kontrolę sądową decyzji nakazujących powrót – Zastosowanie pilnego trybu prejudycjalnego
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 18, art. 19 ust. 2; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 23a; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 107; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115)
(zob. pkt 104, 105, 107)
3. Pytania prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Przesłanki – Małoletnie dziecko – Ryzyko nieodwracalnej szkody w rozwoju dziecka – Rozstrzygnięcie sprawy mogące mieć wpływ na sytuację, która legła u podstaw tego ryzyka – Zastosowanie pilnego trybu prejudycjalnego
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 23a; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 107)
(zob. pkt 106, 107)
4. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Decyzja nakazująca powrót – Pojęcie – Decyzja zmieniająca państwo powrotu wskazane we wcześniejszej decyzji nakazującej powrót – Włączenie
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115, art. 3 pkt 4)
(zob. pkt 116–119)
5. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Skarga na decyzję nakazującą powrót – Pojęcie – Środek zaskarżenia, który może wnieść prokuratur posiadający ogólne uprawnienie w zakresie kontroli zgodności z prawem decyzji nakazujących powrót – Wyłączenie – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zakres – Środek odwoławczy, który powinien przysługiwać od decyzji nakazującej powrót
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115, art. 13 ust. 1)
(zob. pkt 125)
6. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Skarga na decyzję nakazującą powrót lub decyzję o wydaleniu – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zakres – Skarga na decyzję administracyjną nakazującą powrót i zmieniającą pierwotne państwo powrotu – Uregulowanie krajowe przyznające wyłączną kompetencję do rozpatrzenia tej skargi organowi administracyjnemu niespełniającemu wymogu niezależności charakteryzującego organ sądowy – Brak możliwości zaskarżenia na drodze sądowej decyzji takiego organu – Niedopuszczalność – Obowiązki i uprawnienia sądu krajowego – Obowiązek uznania się za właściwy do rozpoznania wspomnianej skargi – Obowiązek powstrzymania się od stosowania wszelkich przepisów krajowych sprzecznych z prawem Unii
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115, art. 13 ust. 1)
(zob. pkt 126–134, 137, 144, 147; pkt 1 sentencji)
7. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zasada niezawisłości sędziowskiej – Zakres
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47)
(zob. pkt 135, 136)
8. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Procedura rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Wniosek, który może zostać uznany przez państwa członkowskie za niedopuszczalny – Podstawy – Istnienie bezpiecznego kraju trzeciego – Istnienie kraju pierwszego azylu – Wniosek złożony przez osobę, która przejeżdżała tranzytem przez państwo trzecie, w którym nie jest narażona na prześladowanie lub na ryzyko poważnej krzywdy lub w którym zapewniony jest odpowiedni poziom ochrony – Wyłączenie
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, art. 33)
(zob. pkt 149, 151, 160, 161, 164, 165; pkt 2 sentencji)
9. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Procedura rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Wniosek, który może zostać uznany przez państwa członkowskie za niedopuszczalny – Podstawa – Istnienie bezpiecznego kraju trzeciego – Koncepcja bezpiecznego kraju trzeciego – Wymóg wystarczającego związku między wnioskodawcą a danym krajem trzecim – Tranzyt wnioskodawcy przez ten kraj – Brak wystarczającego związku
[dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, art. 33 ust. 2 lit. c), art. 38 ust. 2 lit. a)]
(zob. pkt 152, 153, 156–159)
10. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Odrzucenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jako oczywiście niedopuszczalnego – Odrzucenie potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym, oparte na sprzecznej z prawem Unii podstawie niedopuszczalności – Obowiązek organu rozpatrującego wniosek ponownego rozpatrzenia wniosku z urzędu w celu uwzględnienia stwierdzonej wyrokiem Trybunału sprzeczności z prawem Unii – Brak
(art. 4 ust. 3 TUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 18; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, art. 33)
(zob. pkt 189, 190; pkt 3 sentencji)
11. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Procedura rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Wniosek, który może zostać uznany przez państwa członkowskie za niedopuszczalny – Podstawa – Kolejny wniosek nieuwzględniający nowych elementów lub ustaleń – Pojęcie nowego elementu – Wyrok Trybunału stwierdzający sprzeczność z prawem Unii podstawy niedopuszczalności uzasadniającej ostateczne odrzucenie pierwotnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Włączenie – Zakres
[dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, art. 2 lit. q), art. 33 ust. 2 lit. d)]
(zob. pkt 191–203, pkt 3 sentencji)
12. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Normy dotyczące przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową – Dyrektywa 2013/33 – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Pojęcie zatrzymania i środka detencyjnego w rozumieniu obydwu dyrektyw – Podobne znaczenie – Środek przymusu pozbawiający wnioskodawcę swobody przemieszczania się oraz powodujący jego izolację od społeczeństwa poprzez nałożenie na niego obowiązku pozostawania na ograniczonym i zamkniętym obszarze
[dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 2002/115, art. 15, 16; 2013/33, art. 2 lit. h)]
(zob. pkt 216–225)
13. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Normy dotyczące przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową – Dyrektywa 2013/33 – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Pojęcie zatrzymania i środka detencyjnego w rozumieniu obu tych dyrektyw – Obowiązek Nałożony na obywatela państwa trzeciego obowiązek pozostawania w strefie tranzytowej – Włączenie – Przesłanki
(dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 2008/115; 2013/33)
(zob. pkt 226–231, pkt 4 sentencji)
14. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej – Dyrektywa 2013/32 – Artykuł 43 – Szczególne procedury, które mogą być przewidziane przez państwa członkowskie na ich granicach lub w strefach tranzytowych – Zatrzymanie osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową w strefie tranzytowej w ramach takiej procedury – Dopuszczalność – Granica – Maksymalny okres zatrzymania – Okres czterech tygodni od daty złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Okoliczności związane z masowym napływem wnioskodawców – Brak wpływu
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32, art. 31 ust. 8, art. 33, 43)
(zob. pkt 235–248, pkt 5 sentencji)
15. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Normy dotyczące przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową – Dyrektywa 2013/33 – Zatrzymanie – Podstawy – Osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową niemogąca zaspokoić swoich potrzeb – Wyłączenie – Podstawa naruszająca poszanowanie materialnych warunków przyjmowania w odniesieniu do tego wnioskodawcy
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33, art. 8 ust. 3 akapit pierwszy, art. 17 ust. 3)
(zob. pkt 250, 251, 253–256, 266; pkt 6 sentencji)
16. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Normy dotyczące przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową – Dyrektywa 2013/33 – Gwarancje dla wnioskodawców, którzy zostali zatrzymani – Zakres – Obowiązek zbadania konieczności i proporcjonalności zatrzymania oraz wydania uzasadnionej decyzji nakazującej zatrzymanie – Obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie sądowej kontroli zgodności z prawem zatrzymania
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33, art. 8 ust. 2, 3, art. 9 ust. 2, 3, 5)
(zob. pkt 257–261, 266; pkt 6 sentencji)
17. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Normy dotyczące przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową – Dyrektywa 2013/33 – Gwarancje dla wnioskodawców, którzy zostali zatrzymani – Zakres – Maksymalny okres zatrzymania – Obowiązek ustanowienia maksymalnego okresu – Brak – Przesłanki
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33, art. 9 ust. 1)
(zob. pkt 262–266, pkt 6 sentencji)
18. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Zastosowanie środka detencyjnego w celu wydalenia – Podstawa – Obywatel państwa trzeciego, który może zagrażać poprzez swoje zachowanie wykonaniu decyzji nakazującej powrót w postaci wydalenia – Pojęcie – Obywatel państwa trzeciego, wobec którego wydano decyzję nakazującą powrót i który nie może zaspokoić swoich potrzeb – Wyłączenie
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115, art. 15 ust. 1)
(zob. pkt 268–272, 281; pkt 7 sentencji)
19. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Środki detencyjne w celu wydalenia – Obowiązek zbadania konieczności i proporcjonalności środka detencyjnego oraz wydania uzasadnionej decyzji nakazującej zastosowanie tego środka – Obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie sądowej kontroli zgodności z prawem środka detencyjnego
(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115, art. 15 ust. 1–3)
(zob. pkt 273–277, 281; pkt 7 sentencji)
20. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Powrót nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich – Dyrektywa 2008/115 – Środki detencyjne w celu wydalenia – Maksymalny okres zatrzymania – Okres osiemnastu miesięcy – Konsekwencje upływu tego okresu – Obowiązek natychmiastowego uwolnienia osoby, wobec której zastosowano środek detencyjny (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115, art. 15 ust. 1, 4–6)
(zob. pkt 278–281, pkt 7 sentencji)
21. Państwa członkowskie – Zobowiązania – Ustanowienie środków niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej – Uregulowanie krajowe nieprzewidujące kontroli sądowej zastosowania środka detencyjnego wobec osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową lub obywatela państwa trzeciego, wobec którego wydano decyzję nakazującą powrót – Niedopuszczalność – Obowiązki i uprawnienia sądu krajowego – Obowiązek uznania swojej właściwości do zbadania zgodności z prawem takiego środka – Obowiązek powstrzymania się od stosowania wszelkich przepisów prawa krajowego sprzecznych z prawem Unii – Uprawnienie do zastąpienia własnym orzeczeniem decyzji organu administracyjnego, który zarządził zastosowanie środka detencyjnego – Uprawnienie do orzeczenia natychmiastowego uwolnienia osób, wobec których zastosowano środek detencyjny
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: 2008/115, art. 15 ust. 2; 2013/33 art. 9 ust. 3]
(zob. pkt 290–294, 301; pkt 8 sentencji)
22. Państwa członkowskie – Zobowiązania – Ustanowienie środków niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej – Środki odwoławcze od decyzji dotyczących zapewnienia wnioskodawcom ubiegającym się o ochronę międzynarodową materialnych warunków przyjmowania – Obowiązek ustanowienia środka prawnego umożliwiającego wnioskodawcy niebędącego już zatrzymanym skorzystanie z prawa do zakwaterowania – Uregulowanie krajowe nieprzewidujące kontroli sądowej w odniesieniu do takiego prawa – Niedopuszczalność – Obowiązki i uprawnienia sądu krajowego – Obowiązek uznania swojej właściwości do rozpoznania środka prawnego mającego na celu zagwarantowanie takiego prawa – Uprawnienie do przyjęcia środków tymczasowych
[Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33, art. 17, 26]
(zob. pkt 296–299, 301; pkt 8 sentencji)
Streszczenie
Umieszczenie osób ubiegających się o azyl lub obywateli państw trzecich, wobec których wydano decyzję nakazującą powrót, w placówce w strefie tranzytowej w Röszke, na granicy serbsko-węgierskiej, należy zakwalifikować jako „zatrzymanie”. Jeżeli w wyniku sądowej kontroli prawidłowości takiego zatrzymania okaże się, że zainteresowane osoby zostały zatrzymane bez ważnego powodu, sąd rozpoznający sprawę powinien je uwolnić ze skutkiem natychmiastowym.
W wyroku Országos Idegenrendészeti Főigazgatóság Dél-alföldi Regionális Igazgatóság (C‑924/19 PPU i C‑925/19 PPU), wydanym w dniu 14 maja 2020 r. w trybie pilnym, wielka izba Trybunału wypowiedziała się w przedmiocie licznych kwestii dotyczących wykładni dyrektyw 2008/115(1) (zwanej dalej „dyrektywą powrotową”), 2013/32(2) (zwaną dalej „dyrektywą w sprawie procedur”) i 2013/33(3) (zwaną dalej „dyrektywą w sprawie przyjmowania”), w związku z uregulowaniem węgierskim dotyczącym prawa azylu oraz powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich.
W niniejszych sprawach obywatele afgańscy (sprawa C‑924/19 PPU) i irańscy (sprawa C‑925/19 PPU), którzy przybyli na Węgry przez Serbię, złożyli wnioski o udzielenie azylu w położonej na granicy serbsko–węgierskiej strefie tranzytowej w Röszke. Na podstawie prawa węgierskiego wnioski te zostały odrzucone jako niedopuszczalne oraz wydano wobec wnioskodawców decyzje nakazujące powrót do Serbii. Serbia odmówiła jednak readmisji zainteresowanych na swoje terytorium, uzasadniając to tym, że nie zostały spełnione przesłanki przewidziane w umowie o readmisji zawartej z Unią(4). W następstwie tej decyzji Serbii organy węgierskie nie zbadały co do istoty wspomnianych wniosków, lecz zmieniły państwo powrotu wskazane w pierwotnych decyzjach nakazujących powrót, zastępując je odpowiednim państwem pochodzenia zainteresowanych. W związku z powyższym ci ostatni wnieśli sprzeciwy od rzeczonych decyzji zmieniających, które zostały oddalone. Zainteresowani wnieśli do sądu węgierskiego skargi – mimo że taki środek prawny nie był przewidziany w prawie węgierskim – zmierzające do stwierdzenia nieważności decyzji oddalających ich sprzeciwy wobec rzeczonych decyzji zmieniających oraz o nakazanie organowi ds. azylu przeprowadzenie nowej procedury azylowej. Wnieśli oni również skargi na bezczynność związane z ich umieszczeniem i przetrzymywaniem w placówce w strefie tranzytowej w Röszke. W istocie byli oni najpierw zobowiązani do przebywania w sektorze rzeczonej strefy tranzytowej przeznaczonej dla osób ubiegających się o azyl, a następnie, kilka miesięcy później, nakazano im przebywanie w sektorze przeznaczonym dla obywateli państw trzecich, których wniosek o udzielenie azylu został oddalony, w którym znajdują się obecnie.
W pierwszej kolejności Trybunał zbadał sytuację zainteresowanych przebywających w strefie tranzytowej w Röszke w świetle przepisów regulujących zarówno zatrzymanie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową (dyrektyw w sprawie procedur i przyjmowania), jak i nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (dyrektywy powrotowej). W tym względzie Trybunał orzekł najpierw, że umieszczenie zainteresowanych w owej strefie tranzytowej należy uznać za zatrzymanie. Aby dojść do takiego wniosku, Trybunał wyjaśnił, że pojęcie „zatrzymania” lub „środka detencyjnego”, które ma takie samo znaczenie w kontekście poszczególnych przywołanych dyrektyw, odnosi się do środka przymusu, który zakłada pozbawienie, a nie zwykłe ograniczenie, swobody przemieszczania się zainteresowanego i odizolowanie od reszty społeczeństwa, zobowiązując go do pozostawania na stałe w ograniczonym i zamkniętym obszarze. Otóż dla Trybunału warunki panujące w strefie tranzytowej w Röszke są podobne do warunków towarzyszących pozbawieniu wolności, w szczególności z tego względu, że zainteresowani nie mogą zgodnie z prawem opuścić tej strefy w dowolnym kierunku. W szczególności nie mogą oni opuścić jej w celu udania się do Serbii, ponieważ taka próba, z jednej strony, zostałaby uznana przez organy serbskie za niezgodną z prawem i narażałaby ich z tego powodu na sankcje, a z drugiej strony, mogłaby spowodować utratę przez nich wszelkiej szansy uzyskania statusu uchodźcy na Węgrzech.
Trybunał zbadał następnie zgodność tego zatrzymania z wymogami prawa Unii. Co się tyczy wymogów związanych z zatrzymaniem, Trybunał orzekł, że na podstawie, odpowiednio, art. 8 dyrektywy w sprawie przyjmowania i art. 15 dyrektywy powrotowej ani osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową, ani obywatel państwa trzeciego, wobec którego wydano decyzję nakazującą powrót, nie mogą zostać zatrzymani tylko z tego powodu, że nie mogli oni zaspokoić swoich potrzeb ze względu na brak środków utrzymania. Dodał on, że art. 8 i 9 dyrektywy w sprawie przyjmowania oraz art. 15 dyrektywy powrotowej stoją na przeszkodzie, odpowiednio, temu, aby osoba ubiegająca się o udzielenie ochrony międzynarodowej lub obywatel państwa trzeciego, wobec którego wydano decyzję nakazującą powrót, zostali zatrzymani bez uprzedniego wydania uzasadnionej decyzji o zatrzymaniu i bez zbadania konieczności i proporcjonalności takiego środka.
Trybunał udzielił również wyjaśnień dotyczących wymogów związanych z zastosowaniem zatrzymania i jego kontynuacji, a dokładniej z czasem jego trwania. W odniesieniu do osób ubiegających się o ochronę międzynarodową orzekł on, że art. 9 dyrektywy w sprawie przyjmowania nie wymaga, aby państwa członkowskie ustanowiły maksymalny okres zatrzymania. Jednakże ich prawo krajowe powinno zapewnić, by zatrzymanie było stosowane tylko tak długo, jak jest ono uzasadnione, oraz aby postępowania administracyjne związane z tą podstawą były prowadzone starannie. Natomiast w odniesieniu do obywateli państw trzecich, wobec których wydano decyzję nakazującą powrót, z art. 15 dyrektywy powrotowej wynika, że zastosowanie środka detencyjnego, nawet jeśli zostało przedłużone, nie może przekraczać osiemnastu miesięcy i może być utrzymane wyłącznie dopóty, dopóki trwają przygotowania do wydalenia wykonywane z wymaganą starannością.
Ponadto w odniesieniu do zatrzymania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w szczególnych warunkach strefy tranzytowej konieczne jest również uwzględnienie art. 43 dyrektywy w sprawie procedur. Z przepisu tego wynika, że państwa członkowskie mogą nałożyć na osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową obowiązek pozostania na ich granicach lub w jednej z ich stref tranzytowych w szczególności w celu zbadania, przed wydaniem decyzji w przedmiocie prawa wjazdu tych wnioskodawców na terytorium tych państw członkowskich, czy ich wniosek nie jest niedopuszczalny. Decyzja powinna jednak zostać wydana w terminie czterech tygodni, a w przeciwnym razie zainteresowane państwo członkowskie powinno przyznać wnioskodawcy prawo wjazdu na swoje terytorium i rozpatrzyć jego wniosek zgodnie z procedurą prawa powszechnego. W związku z tym, o ile państwa członkowskie mogą w ramach procedury, o której mowa w art. 43, zatrzymać osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową pojawiające się na ich granicach, o tyle zatrzymanie to nie może w żadnym wypadku przekraczać czterech tygodni od daty złożenia wniosku.
Wreszcie Trybunał orzekł, że zgodność z prawem środka detencyjnego, takiego jak zatrzymanie osoby w strefie tranzytowej, powinna podlegać kontroli sądowej na podstawie, odpowiednio, art. 9 dyrektywy w sprawie przyjmowania i art. 15 dyrektywy powrotowej. W związku z tym w braku przepisów krajowych przewidujących taką kontrolę zasada pierwszeństwa prawa Unii i prawo do skutecznej ochrony sądowej nakładają na sąd krajowy rozpatrujący sprawę obowiązek uznania się za właściwy do wydania orzeczenia w tej kwestii. Co więcej, jeżeli w wyniku kontroli sąd krajowy uzna, że dany środek detencyjny jest sprzeczny z prawem Unii, powinien on być w stanie zastąpić własnym orzeczeniem decyzję organu administracyjnego, który zarządził ten środek, i wydać decyzję o natychmiastowym uwolnieniu zainteresowanych osób lub ewentualnie zarządzić środek alternatywny względem wspomnianego środka.
Ponadto osoba ubiegająca się o udzielenie ochrony międzynarodowej, wobec której uznano, że jej zatrzymanie jest niezgodne z prawem, musi mieć możliwość powołania się na materialne warunki przyjmowania, do których jest ona uprawniona w trakcie rozpatrywania jej wniosku. W szczególności z art. 17 dyrektywy w sprawie przyjmowania wynika, że jeżeli wnioskodawca nie posiada środków utrzymania, ma on prawo do uzyskania albo dodatku pieniężnego umożliwiającego mu zakwaterowanie, albo zakwaterowania świadczonego w naturze. Z tego punktu widzenia art. 26 dyrektywy w sprawie przyjmowania wymaga, aby taki wnioskodawca mógł wnieść do sądu środek prawny mający na celu zagwarantowanie mu prawa do zakwaterowania, przy czym sąd ten może zarządzić środki tymczasowe do czasu wydania ostatecznego orzeczenia. Jeżeli żaden inny sąd nie jest właściwy na podstawie przepisów krajowych, zasada pierwszeństwa prawa Unii i prawo do skutecznej ochrony sądowej nakładają, również w tym przypadku, na sąd krajowy rozpatrujący sprawę obowiązek uznania się za właściwy do wydania orzeczenia w kwestii środka prawnego mającego na celu zagwarantowanie rzeczonego prawa do zakwaterowania.
W drugiej kolejności Trybunał wypowiedział się w przedmiocie właściwości sądu krajowego do rozpoznania wniesionych przez zainteresowanych skarg o stwierdzenie nieważności decyzji oddalających ich sprzeciwy wobec zmiany państwa powrotu. W tym względzie Trybunał wskazał, że decyzja zmieniająca państwo powrotu, o którym mowa w pierwotnej decyzji nakazującej powrót, jest do tego stopnia istotna, że należy ją uznać za nową decyzję nakazującą powrót. Na mocy art. 13 dyrektywy powrotowej adresatom takiej decyzji powinien zatem przysługiwać skuteczny środek odwoławczy od niej, który musi być również zgodny z prawem do skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanym w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”). W tym kontekście Trybunał przypomniał, że o ile państwa członkowskie mogą przewidzieć, iż decyzje nakazujące powrót są zaskarżalne przed organami innymi niż sądowe, o tyle adresat decyzji nakazującej powrót wydanej przez organ administracyjny powinien jednak na pewnym etapie postępowania mieć możliwość zakwestionowania jej prawidłowości przed przynajmniej jedną instancją sądową. W niniejszym przypadku Trybunał zauważył, iż zainteresowani mogli zaskarżyć wydane przez organ policji ds. cudzoziemców decyzje zmieniające państwo powrotu jedynie poprzez wniesienie sprzeciwu do organu ds. azylu oraz że nie została zagwarantowana żadna późniejsza kontrola sądowa. Tymczasem organ policji ds. cudzoziemców podlega ministrowi ds. policji i tym samym władzy wykonawczej, w związku z czym nie spełnia on nałożonego na sąd wymogu niezawisłości w rozumieniu art. 47 karty. W tych okolicznościach zasada pierwszeństwa prawa Unii oraz prawo do skutecznej ochrony sądowej nakładają na sąd krajowy rozpatrujący sprawę obowiązek uznania się za właściwy do rozpoznania skargi zmierzającej do zakwestionowania decyzji nakazującej powrót zmieniającej pierwotne państwo powrotu, odstępując w razie potrzeby od stosowania wszelkich przepisów krajowych, które zakazują mu procedowania w ten sposób.
W trzeciej kolejności Trybunał zbadał podstawę niedopuszczalności przewidzianą w węgierskich przepisach, która uzasadniała odrzucenie wniosków o udzielenie azylu. Uregulowanie to pozwala na takie odrzucenie, w przypadku gdy wnioskodawca przybył na Węgry przez państwo zakwalifikowane jako „bezpieczny kraj tranzytu”, w którym nie jest on narażony na prześladowanie lub na ryzyko doznania poważnej krzywdy lub w którym zapewniony jest odpowiedni stopień ochrony. Przypominając swoje ostatnie orzecznictwo(5), Trybunał stwierdził, że taka podstawa jest sprzeczna z art. 33 dyrektywy w sprawie procedur, a następnie wyjaśnił związane z nią konsekwencje dla procedury azylowej w zakresie, w jakim odrzucenie złożonych przez zainteresowanych wniosków o udzielenie azylu oparte na tej sprzecznej z prawem podstawie zostało już potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym. Zdaniem Trybunału w takim przypadku z dyrektywy w sprawie procedur w związku w szczególności z art. 18 karty, który gwarantuje prawo do azylu, wynika, że organ, który odrzucił wnioski o udzielenie azylu, nie jest zobowiązany do ponownego rozpatrzenia ich z urzędu. Jednakże zainteresowani zawsze mogą złożyć nowe wnioski, które zostaną zakwalifikowane jako „kolejne wnioski” w rozumieniu dyrektywy w sprawie procedur. W tym względzie, jako że art. 33 tej dyrektywy przewiduje, iż kolejny wniosek, który nie zawiera żadnych nowych elementów lub ustaleń, może zostać uznany za niedopuszczalny, istnienie wyroku Trybunału stwierdzającego, że dana podstawa niedopuszczalności określona w przepisach krajowych jest sprzeczna z prawem Unii, należy uznać za nowy element. Ponadto, ogólniej rzecz ujmując, Trybunał orzekł, że podstawa niedopuszczalności określona w art. 33 tej dyrektywy nie ma zastosowania, gdy organ ds. azylu stwierdzi, iż ostateczne odrzucenie pierwszego wniosku było sprzeczne z prawem Unii. Stwierdzenie to narzuca się wówczas, gdy sprzeczność ta wynika, jak w niniejszych sprawach, z wyroku Trybunału lub gdy została incydentalnie stwierdzona przez sąd krajowy.