Sprawa C‑117/13

Technische Universität Darmstadt

przeciwko

Eugen Ulmer KG

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

złożony przez Bundesgerichtshof)

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 2001/29/WE – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Wyjątki i ograniczenia – Artykuł 5 ust. 3 lit. n) – Korzystanie z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w celu badań lub prywatnych studiów – Książka udostępniona osobom prywatnym za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali w bibliotece publicznej – Pojęcie utworu, który nie podlega zasadom zakupu lub licencji – Prawo biblioteki do digitalizacji utworu znajdującego się w jej zbiorach w celu udostępnienia tego utworu użytkownikom za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali – Udostępnienie utworu za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali umożliwiających jego drukowanie na papierze lub utrwalenie na kluczu USB

Streszczenie – wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 11 września 2014 r.

1.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotnienia, prawo do publicznego udostępniania utworów i prawo podawania do publicznej wiadomości innych przedmiotów objętych ochroną – Wyjątki i ograniczenia – Korzystanie z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną w celu badań lub prywatnych studiów – Książka udostępniona osobom prywatnym za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali w bibliotece publicznej – Utwór, który nie podlega zasadom zakupu lub licencji – Pojęcie

[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 5 ust. 3 lit. n)]

2.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotnienia, prawo do publicznego udostępniania utworów i prawo podawania do publicznej wiadomości innych przedmiotów objętych ochroną – Wyjątki i ograniczenia – Prawo biblioteki do digitalizacji utworu znajdującego się w jej zbiorach w celu udostępnienia tego utworu użytkownikom za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali – Włączenie – Warunki

[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 5 ust. 2 lit. c), art. 5 ust. 3 lit. n), art. 5 ust. 5]

3.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Prawo do zwielokrotniania – Wyjątki i ograniczenia – Udostępnienie utworu zdigitalizowanego za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali umożliwiających jego drukowanie na papierze lub utrwalenie na kluczu USB – Wyłączenie

[dyrektywa 2001/29 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 5 ust. 2 lit. a), art. 5 ust. 2 lit. b), art. 5 ust. 3 lit. n)]

1.        Pojęcie „zasady zakupu lub licencji” zawarty w art. 5 ust. 3 lit. n) dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym należy rozumieć w ten sposób, że zakłada on uprzednie zawarcie przez podmiot praw i instytucję, o której mowa w tym przepisie, taką jak ogólnodostępna biblioteka, umowy licencyjnej lub umowy o korzystanie z danego utworu, określającej warunki, na jakich instytucja ta może z tego utworu korzystać.

W istocie odmienna wykładnia zakłada, że podmiot praw mógłby, w drodze jednostronnej i zasadniczo arbitralnej czynności, pozbawić daną instytucję prawa do skorzystania z tego ograniczenia i w ten sposób uniemożliwić tej instytucji wypełnianie jej podstawowej misji, a także stanąć na przeszkodzie wspieraniu interesu publicznego związanego z promowaniem badań i prywatnych studiów poprzez upowszechnianie wiedzy.

Z drugiej strony w kontekście wyjątków i ograniczeń wymienionych w art. 5 ust. 3 dyrektywy 2001/29 odniesiono się do faktycznych stosunków umownych oraz zawierania i stosowania już istniejących porozumień, a nie zwykłych ofert zawarcia umowy lub udzielenia licencji.

Gdyby sama oferta zawarcia umowy licencyjnej lub umowy na korzystanie z utworu wystarczała do wyłączenia stosowania art. 5 ust. 3 lit. n) dyrektywy 2001/29, taka wykładnia pozbawiłaby to ograniczenie znacznej części jego istoty, a wręcz skuteczności (effet utile), ponieważ gdyby ją przyjąć, wspomniane ograniczenie mogłoby być stosowane wyłącznie do coraz rzadszych utworów, w których przypadku elektroniczna wersja, w szczególności w postaci książki elektronicznej, nie jest jeszcze oferowana na rynku.

(por. pkt 27, 28, 30, 32, 35; pkt 1 sentencji)

2.        Artykuł 5 ust. 3 lit. n) dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, w związku z art. 5 ust. 2 lit. c) tego aktu należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie przyznało ogólnodostępnym bibliotekom, o których mowa w tych przepisach, prawo digitalizacji utworów znajdujących się w ich zbiorach, o ile ta czynność zwielokrotnienia jest konieczna z punktu widzenia udostępnienia tych utworów użytkownikom za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali zainstalowanych w pomieszczeniach tych instytucji.

W istocie owo prawo do udostępniania utworów może zostać pozbawione znacznej części swej istoty, a wręcz skuteczności (effet utile), jeżeli instytucje, takie jak ogólnodostępne biblioteki, nie będą dysponowały mającym uzupełniający charakter prawem digitalizacji utworów, których może to dotyczyć.

Ponadto takie prawo zostało przyznane rzeczonym instytucjom w art. 5 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2001/29 w zakresie dotyczącym szczególnych czynności zwielokrotniania.

Warunek ten jest zasadniczo spełniony gdy digitalizacja niektórych utworów z danego zbioru jest konieczna do korzystania poprzez udostępnienie lub podanie ich do wiadomości, w celu badań i prywatnych studiów, indywidualnym postronnym osobom za pośrednictwem odpowiednio] wyposażonych terminali, zgodnie z tym, co przewiduje art. 5 ust. 3 lit. n) dyrektywy 2001/29.

Ponadto zakres tego mającego uzupełniający charakter prawa digitalizacji winien zostać sprecyzowany w drodze wykładni art. 5 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2001/29 w świetle art. 5 ust. 5 tego aktu, zgodnie z którym owo ograniczenie powinno być stosowane tylko w niektórych szczególnych przypadkach, które nie naruszają normalnego wykorzystania utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną ani nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich, zważywszy jednak, że ten ostatni przepis nie ma na celu rozszerzenia zakresu wyjątków i ograniczeń przewidzianych w art. 5 ust. 2 tej dyrektywy.

(por. pkt 43, 44, 46, 47, 49; pkt 2 sentencji)

3.        Artykuł 5 ust. 3 lit. n) dyrektywy 2001/29 w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, należy interpretować w ten sposób, że przepis ten nie obejmuje czynności takich jak drukowanie utworów na papierze lub utrwalanie ich na kluczu USB, wykonywanych przez użytkowników za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali zainstalowanych w ogólnodostępnych bibliotekach, do których przepis ten się odnosi. Natomiast tego rodzaju czynności mogą, w zależności od wypadku, być dozwolone na podstawie krajowych przepisów dokonujących transpozycji wyjątków lub ograniczeń przewidzianych w art. 5 ust. 2 lit. a) lub b) tej dyrektywy, o ile w danym wypadku spełnione są ustanowione w tych przepisach przesłanki.

Zezwolenie na owe czynności zwielokrotnienia, inaczej niż w przypadku niektórych działań związanych z digitalizacją utworu, nie może również wynikać z mającego uzupełniający charakter prawa wywodzonego z łącznej lektury art. 5 ust. 2 lit. c) i art. 5 ust. 3 lit. n) dyrektywy 2001/29, ponieważ czynności te nie są konieczne do udostępnienia, przy spełnieniu przesłanek określonych w tych przepisach, tego utworu użytkownikom za pośrednictwem odpowiednio wyposażonych terminali.

(por. pkt 54, 57; pkt 3 sentencji)