WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ

(druga izba)

z dnia 2 lipca 2009 r.

Sprawa F-19/08

Kelly-Marie Bennett i in.

przeciwko

Urzędowi Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM)

Służba publiczna – Personel tymczasowy – Umowa na czas nieokreślony zawierająca klauzulę o jej rozwiązaniu – Konkursy otwarte – Dopuszczalność – Akt niekorzystny – Artykuły 8 WZIP i 47 WZIP – Obowiązek uzasadnienia – Obowiązek staranności – Zasada dobrej administracji – Uzasadnione oczekiwania – Zasada niedyskryminacji – Wymogi językowe – Nadużycie władzy – Zasada wykonywania umów w dobrej wierze

Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 236 WE i art. 152 EWEA, w której K.M. Bennett i jedenastu innych członków personelu tymczasowego OHIM żądają stwierdzenia nieważności: w odniesieniu do trzech skarżących – ogłoszenia o konkursie OHIM/AD/02/07 w sprawie utworzenia rezerwy kadrowej na stanowisko administratora w grupie zaszeregowania AD 6 w obszarze własności przemysłowej, a w odniesieniu do pozostałych skarżących – ogłoszenia o konkursie OHIM/AST/02/07 w sprawie utworzenia listy rezerwy kadrowej na cztery stanowiska asystenckie w grupie zaszeregowania AST 3 w tym samym obszarze (Dz.U. C 300 A, s. 17, 50, oraz, w odniesieniu do sprostowań ogłoszenia o konkursie, Dz.U. 2008, C 67 A, s. 2, 4), jak również zadośćuczynienia za jakoby doznaną krzywdę, oszacowanego na 25 000 EUR dla każdego skarżącego.

Orzeczenie: OHIM wypłaci każdemu ze skarżących kwotę 2000 EUR tytułem zadośćuczynienia. W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona. OHIM pokrywa własne koszty oraz jedną czwartą kosztów skarżących. Skarżący pokrywają trzy czwarte swoich kosztów.

Streszczenie

1.      Urzędnicy – Skarga – Skarga na decyzję o niedopuszczeniu do egzaminów konkursowych – Możliwość powołania się na nieprawidłowość ogłoszenia o konkursie

(regulamin pracowniczy, art. 90 ust. 2, art. 91 ust. 1)

2.      Urzędnicy – Skarga – Akt niekorzystny – Pojęcie – Umowa o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego

(regulamin pracowniczy, art. 90 ust. 2)

3.      Urzędnicy – Konkurs – Konkurs w oparciu o świadectwa posiadanych kwalifikacji oraz egzaminy – Warunki dopuszczenia

(regulamin pracowniczy, art. 27 akapit pierwszy)

4.      Urzędnicy – Zatrudnienie – Postępowanie – Wybór – Uznanie przysługujące organowi powołującemu

(regulamin pracowniczy, art. 27, art. 29 ust. 1)

5.      Urzędnicy – Personel tymczasowy – Umowy o pracę na czas nieokreślony, zawierające klauzule o ich rozwiązaniu obowiązujące wyłącznie w przypadku niewpisania na sporządzoną po zakończeniu konkursu ogólnego listę rezerwy kadrowej – Ogłoszenie o konkursie przewidujące znacznie mniejszą liczbę stanowisk do obsadzenia w porównaniu z liczbą tych umów

6.      Urzędnicy – Konkurs – Warunki dopuszczenia – Równość traktowania

7.      Urzędnicy – Personel tymczasowy – Zasada wykonywania umów w dobrej wierze

8.      Urzędnicy – Skarga – Ramy proceduralne – Pociągnięcie administracji do odpowiedzialności za niezgodne z prawem zachowanie

(regulamin pracowniczy, art. 90 ust. 1)

1.      Zarówno zażalenie w drodze administracyjnej, jak i następująca po nim skarga, w rozumieniu art. 90 ust. 2 i art. 91 ust. 1 regulaminu pracowniczego, winny być skierowane przeciwko aktowi niekorzystnemu dla skarżącego, wywołującemu wiążące skutki prawne, które mogą w sposób bezpośredni i natychmiastowy naruszać interesy skarżącego, zmieniając w istotny sposób jego sytuację prawną.

Zważywszy na szczególny charakter postępowania w sprawie naboru, które stanowi złożony cykl czynności administracyjnych, składający się z szeregu ściśle powiązanych ze sobą decyzji, skarżący ma prawo w odniesieniu do ogłoszeń o konkursie powołać się na nieprawidłowości, jakie wystąpiły w przebiegu konkursu, w tym nieprawidłowości, których przyczyny można odnaleźć w samej treści ogłoszenia o konkursie, przy okazji skargi na późniejszą decyzję indywidualną, taką jak decyzja o niedopuszczeniu do egzaminów. Ogłoszenie o konkursie może wyjątkowo również stanowić przedmiot skargi o stwierdzenie nieważności, gdy poprzez ustanawianie warunków wykluczających kandydaturę skarżącego stanowi decyzję dla niego niekorzystną w rozumieniu art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego.

(zob. pkt 65, 66)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa 79/74 Küster przeciwko Parlamentowi, 19 czerwca 1975 r., Rec. s. 725, pkt 5–8; sprawy połączone 64/86, od 71/86 do 73/86 i 78/86 Sergio i in. przeciwko Komisji, 8 marca 1988 r., Rec. s. 1399, pkt 15; sprawa C‑448/93 P Komisja przeciwko Noonan, 11 sierpnia 1995 r., Rec. s. I‑2321, pkt 17–19

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑60/92 Noonan przeciwko Komisji, 16 września 1993 r., Rec. s. II‑911, pkt 21; sprawa T‑358/03 Krahl przeciwko Komisji, 7 września 2005 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑215, II‑993, pkt 38

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑101/05 Grünheid przeciwko Komisji, 28 czerwca 2006 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑1‑55, II‑A‑1‑199, pkt 33; sprawy połączone F‑27/06 i F‑75/06 Lofaro przeciwko Komisji, 24 maja 2007 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑1‑0000, II‑A‑1‑0000, pkt 57

2.      Umowa o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego, nawet już podpisana, może stanowić przedmiot zażalenia ze względu na ewentualność wywoływania niekorzystnych skutków dla pracownika.

(zob. pkt 96)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawy połączone T‑137/99 i T‑18/00 Martínez Páramo i in. przeciwko Komisji, 11 lipca 2002 r., RecFP s. I‑A‑119, II‑639, pkt 56; sprawa T‑160/04 Potamianos przeciwko Komisji, 15 października 2008 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑2‑0000, II‑A‑2‑0000, pkt 21, odwołanie w toku przed Trybunałem, sprawa C‑561/08 P

3.      Zważywszy na cel wszystkich konkursów organizowanych w ramach Wspólnot Europejskich, którym jest, jak wynika z art. 27 akapit pierwszy regulaminu pracowniczego, zapewnienie pozyskania do służby w instytucji, jak i w każdej agencji, urzędników spełniających najwyższe wymogi w zakresie kwalifikacji, wydajności i uczciwości, ustalenie w ogłoszeniu o konkursie wymogu posiadania dyplomu poświadczającego ukończenie co najmniej trzyletniego cyklu studiów wyższych oraz wymogu co najmniej trzyletniego doświadczenia zawodowego wcale nie wydaje się nadmierne w stosunku do charakteru obowiązków związanych z danym stanowiskiem.

(zob. pkt 104)

4.      Organ powołujący korzysta z szerokiego zakresu uznania w zakresie poszukiwania, w sytuacji gdy należy obsadzić wolne stanowisko, kandydatów spełniających najwyższe wymogi w zakresie kwalifikacji, uczciwości i wydajności. W tym względzie użycie określenia „może” w art. 29 ust. 1 lit. b) regulaminu pracowniczego wskazuje wyraźnie na to, że wspomniany organ nie jest bezwzględnie zobowiązany do zorganizowania konkursu wewnętrznego w ramach instytucji, lecz po prostu do zbadania w poszczególnym przypadku, czy taki środek może prowadzić do powołania osób odpowiadających wymogom art. 27 regulaminu pracowniczego. Tym samym administracja nie jest zobowiązana stosować we wskazanej kolejności różnych etapów postępowania wymienionych w art. 29 ust. 1 regulaminu pracowniczego i może postanowić o przejściu z jednego stadium do drugiego nawet wtedy, gdy w ramach pierwszego zostały zgłoszone nadające się kandydatury.

(zob. pkt 110)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑121/01 P O’Hannrachain przeciwko Parlamentowi, 5 czerwca 2003 r., Rec. s. I‑5539, pkt 14

Sąd Pierwszej Instancji: sprawy połączone T‑97/99 i T‑99/99 Chamier i O’Hannrachain przeciwko Parlamentowi, 16 stycznia 2001 r., RecFP s. I‑A‑1, II‑1, pkt 33; sprawa T‑248/02 Faita przeciwko KES, 11 listopada 2003 r., RecFP s. I‑A‑281,  II‑1365, pkt 45

5.      Proponując licznym pracownikom, którzy pomyślnie przeszli wewnętrzne postępowania w sprawie naboru, umowę o pracę w charakterze członka personelu tymczasowego na czas nieokreślony, zawierającą klauzulę o jej rozwiązaniu obowiązującą wyłącznie w przypadku, gdy zainteresowani nie zostaną wpisani na sporządzoną po konkursie otwartym listę rezerwy kadrowej, zobowiązując się tym samym jasno do zatrudnienia na stałe zainteresowanych w swoich strukturach, pod warunkiem że ich nazwiska będą znajdowały się na takiej liście rezerwy kadrowej, a następnie ograniczając do kilku liczbę stanowisk do obsadzenia, i ograniczając liczbę laureatów wpisanych na listy odpowiednich kandydatów, sporządzonych na zakończenie obu konkursów, dodatkowo otwartych, do dokładnej liczby stanowisk do obsadzenia, instytucja radykalnie i obiektywnie ogranicza szanse tych wszystkich pracowników na uniknięcie zastosowania klauzuli o rozwiązaniu umowy, a tym samym pozbawia zakres swoich zobowiązań umownych podjętych względem swego personelu tymczasowego części jego znaczenia.

Jednak wniosek ten nie może prowadzić do stwierdzenia nieważności omawianych ogłoszeń o konkursie. Artykuł 5 akapit piąty załącznika III do regulaminu pracowniczego, stanowiący, że listy odpowiednich kandydatów w każdym przypadku, gdy jest to możliwe, obejmują przynajmniej dwa razy większą liczbę osób niż liczba podlegających obsadzeniu stanowisk, jest jedynie zaleceniem dla komisji konkursowej celem ułatwienia podjęcia decyzji organu powołującego. Ponadto zgodność z prawem ogłoszenia o konkursie, aktu o charakterze generalnym, nie może zależeć od treści klauzul umownych wiążących kandydatów w konkursie z administracją ani od sposobu, w jaki ta ostatnia wykonała te klauzule.

(zob. pkt 116, 117, 119, 120)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa 122/77 Agneessens i in. przeciwko Komisji, 26 października 1978 r., Rec. s. 2085, pkt 22

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑159/95 Dricot i in. przeciwko Komisji, 17 grudnia 1997 r., RecFP s. I‑A‑385, II‑1035, pkt 67; sprawa T‑225/95 Chiou przeciwko Komisji, 17 grudnia 1997 r., RecFP s. I‑A‑423, II‑1135, pkt 82; sprawa T‑53/00 Angioli przeciwko Komisji, 23 stycznia 2003 r., RecFP s. I‑A‑13, II‑73, pkt 103

6.      Interes służby może uzasadniać, by od kandydata w konkursie wymagano wykazania się szczególnymi umiejętnościami lingwistycznymi w określonych językach Wspólnoty, przy założeniu, że poziom znajomości języków, jakiego można wymagać w ramach postępowania w sprawie naboru, był proporcjonalny do rzeczywistych potrzeb służby. Ponadto system pełnego pluralizmu językowego w ramach wewnętrznego funkcjonowania instytucji powodowałby duże trudności w zakresie zarządzania i stałby się ekonomicznym obciążeniem. Prawidłowe funkcjonowanie instytucji i organów Unii, w szczególności gdy dany organ ma do dyspozycji ograniczone zasoby, może zatem uzasadniać ograniczony wybór języków komunikacji wewnętrznej.

Tym samym okoliczność przyznania w ogłoszeniu o konkursie preferencji jednemu lub kilku językom Wspólnoty, uprzywilejowując w ten sposób kandydatów wykazujących się co najmniej satysfakcjonującą znajomością jednego z nich, nie może stanowić naruszenia zasady równego traktowania, skoro po pierwsze, ta nierówność wynika z okoliczności właściwych każdemu kandydatowi, a po drugie, nie został podniesiony żaden konkretny zarzut, mogący wzbudzić wątpliwości co do znaczenia znajomości językowych wymaganych do celów wykonywania obowiązków proponowanych w ogłoszeniu o konkursie.

(zob. pkt 137, 138, 142, 143)

Odesłanie:

Trybunał: ww. sprawa Küster przeciwko Parlamentowi, pkt 16, 20; sprawa 22/75 Küster przeciwko Parlamentowi, 29 października 1975 r., Rec. s. 1267, pkt 13, 17; sprawa C‑160/03 Hiszpania przeciwko Eurojustowi, 15 marca 2005 r., Zb.Orz. s. I‑2077, opinia rzecznika generalnego M. Poiaresa Madura, pkt 47

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑376/03 Hendrickx przeciwko Radzie, 5 kwietnia 2005 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑83, II‑379, pkt 26

7.      Nawet jeśli stosunek pracy pomiędzy Urzędem Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) a jego personelem tymczasowym wynika z umowy, to jest on regulowany przepisami warunków zatrudnienia innych pracowników w powiązaniu z regulaminem pracowniczym, a więc wchodzi w zakres prawa publicznego. Jednakże okoliczność, że personel tymczasowy podlega systemowi wspólnotowego prawa administracyjnego nie wyklucza tego, by w ramach wykonywania pewnych klauzul umowy o pracę z członkiem personelu tymczasowego, uzupełniających ten system, Urząd był zobowiązany do przestrzegania zasady wykonywania umów w dobrej wierze, która stanowi zasadę wspólną porządkom prawnym dużej większości państw członkowskich.

Tym samym Urząd, podtrzymując poprzez swoje zachowanie wystarczająco namacalną nadzieję stabilnej sytuacji zawodowej wśród wielu członków personelu tymczasowego w związku z zaproponowaniem im umowy o pracę na czas nieokreślony, zawierającej klauzulę o jej rozwiązaniu, obowiązującą wyłącznie w przypadku niewpisania na listę rezerwy kadrowej w konkursie otwartym, a następnie ograniczając do kilku liczbę stanowisk do obsadzenia, dopuścił się z tego względu niezgodnego prawem zachowania, mogącego powodować powstanie jego odpowiedzialności umownej.

Tacy pracownicy doznają krzywdy nawet wtedy, gdy pomyślnie przeszli wewnętrzne postępowanie w sprawie naboru, zezwalające im na zawarcie umowy na czas nieokreślony w oczekiwaniu na wzięcie udziału w konkursie otwartym, a krzywda ta wynika z poczucia oszukania co do rzeczywistych perspektyw kariery zawodowej.

(zob. pkt 163–165)

Odesłanie:

Trybunał: sprawy połączone 43/59, 45/59 i 48/89 Von Lachmüller i in. przeciwko Komisji, 15 lipca 1960 r., Rec. s. 933, 956

8.      W celu pociągnięcia administracji do odpowiedzialności za niezgodne z prawem zachowanie w ramach wykonania zobowiązania umownego podjętego na podstawie umowy z członkiem personelu tymczasowego, zainteresowany pracownik winien prawidłowo przeprowadzić postępowanie poprzedzające wniesienie skargi, które należy rozpocząć złożeniem wniosku o odszkodowanie, zgodnie z art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego.

W przeciwnym razie żądania odszkodowawcze są niedopuszczalne.

Niemniej jednak, ponieważ przedmiot i cechy szczególne sporu, które obejmują między innymi konieczność wyjaśnienia relacji między klauzulami umownymi, które stanowią normy o charakterze indywidualnym, a spornym ogłoszeniem o konkursie, który stanowi akt o charakterze generalnym, w szczególny sposób utrudniają kwestię dopuszczalności, nie można zarzucać skarżącemu, że złożył zażalenie na ogłoszenie o konkursie wraz z wnioskiem o zadośćuczynienie za krzywdę, jakiej jakoby doznał. Błąd popełniony w tym względzie jest usprawiedliwiony, a zmuszenie skarżącego do przejścia od nowa ścieżki administracyjnej i ewentualnie sądowej celem uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę nie byłoby zgodne z zasadą prawidłowego zarządzania wymiarem sprawiedliwości.

(zob. pkt 167–169)