Υπόθεση C-165/16
Toufik Lounes
κατά
Secretary of State for the Home Department
[αίτηση του High Court of Justice (England & Wales),
Queen’s Bench Division (Administrative Court)
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Προδικαστική παραπομπή – Ιθαγένεια της Ένωσης – Άρθρο 21 ΣΛΕΕ – Οδηγία 2004/38/ΕΚ – Δικαιούχοι – Διπλή ιθαγένεια – Πολίτης της Ένωσης που απέκτησε την ιθαγένεια του κράτους μέλους υποδοχής, διατηρώντας παράλληλα την αρχική του ιθαγένεια – Δικαίωμα διαμονής, εντός αυτού του κράτους μέλους, υπηκόου τρίτου κράτους, μέλους της οικογένειας του πολίτη της Ένωσης»
Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 14ης Νοεμβρίου 2017
1. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Δικαιούχοι – Μέλη της οικογένειας πολίτη της Ένωσης, τα οποία είναι υπήκοοι τρίτου κράτους και διαμένουν στο κράτος μέλος της ιθαγένειας του πολίτη – Δεν περιλαμβάνονται – Πολίτης της Ένωσης που απέκτησε την ιθαγένεια του κράτους μέλους υποδοχής διατηρώντας παράλληλα την αρχική του ιθαγένεια – Δεν ασκεί επιρροή
(Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 3 § 1, 7 § 1 και 16 § 1)
2. Ιθαγένεια της Ένωσης – Διατάξεις της Συνθήκης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Μέλη της οικογένειας πολίτη της Ένωσης, τα οποία είναι υπήκοοι τρίτου κράτους και διαμένουν στο κράτος μέλος υποδοχής – Πολίτης της Ένωσης που απέκτησε την ιθαγένεια του κράτους μέλους υποδοχής διατηρώντας παράλληλα την αρχική του ιθαγένεια – Δευτερογενές δικαίωμα διαμονής στο κράτος μέλος υποδοχής – Προϋποθέσεις
(Άρθρο 21 § 1 ΣΛΕΕ· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 7 § 1 και 16 § 1)
1. Η οδηγία 2004/38/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) 1612/68 και την κατάργηση των οδηγιών 64/221/ΕΟΚ, 68/360/ΕΟΚ, 72/194/ΕΟΚ, 73/148/ΕΟΚ, 75/34/ΕΟΚ, 75/35/ΕΟΚ, 90/364/ΕΟΚ, 90/365/ΕΟΚ και 93/96/ΕΟΚ, έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση κατά την οποία πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έκανε χρήση του δικαιώματός του ελεύθερης κυκλοφορίας, μεταβαίνοντας και διαμένοντας σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του οποίου έχει την ιθαγένεια, δυνάμει του άρθρου 7, παράγραφος 1, ή του άρθρου 16, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής, στη συνέχεια δε απέκτησε την ιθαγένεια αυτού του κράτους μέλους, διατηρώντας παράλληλα και την αρχική του ιθαγένεια, και μετά από κάποια χρόνια συνήψε γάμο με υπήκοο τρίτου κράτους με τον οποίο εξακολουθεί να διαμένει στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους, ο υπήκοος αυτός δεν έχει δευτερογενές δικαίωμα διαμονής στο οικείο κράτος μέλος βάσει των διατάξεων της εν λόγω οδηγίας.
Πράγματι, από το γράμμα του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής προκύπτει ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της και είναι φορείς των παρεχόμενων βάσει αυτής δικαιωμάτων οι πολίτες της Ένωσης που μεταβαίνουν ή διαμένουν «σε κράτος μέλος άλλο από εκείνο του οποίου είναι υπήκοοι», καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους όπως ορίζονται στο άρθρο 2, σημείο 2, της εν λόγω οδηγίας, που τους συνοδεύουν ή μεταβαίνουν στο κράτος αυτό για να εγκατασταθούν μαζί τους (απόφαση της 12ης Μαρτίου 2014, O. και B., C-456/12, EU:C:2014:135, σκέψη 38).
Επίσης, μολονότι η οδηγία αυτή σκοπό έχει να διευκολύνει και να ενισχύσει την άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής των πολιτών της Ένωσης στο έδαφος των κρατών μελών, εντούτοις το αντικείμενό της αφορά, όπως προκύπτει από το άρθρο 1, στοιχείο αʹ, της οδηγίας αυτής, τις προϋποθέσεις ασκήσεως του δικαιώματος αυτού (αποφάσεις της 5ης Μαΐου 2011, McCarthy, C-434/09, EU:C:2011:277, σκέψη 33, και της 12ης Μαρτίου 2014, O. και B., C-456/12, EU:C:2014:135, σκέψη 41). Γι’ αυτό και το Δικαστήριο έχει αποφανθεί ότι, καθόσον, βάσει αρχής του διεθνούς δικαίου, ένα κράτος μέλος δεν μπορεί να αρνηθεί στους υπηκόους του το δικαίωμα εισόδου και διαμονής τους στο έδαφός του, το δε δικαίωμα διαμονής τους δεν μπορεί, συνεπώς, να εξαρτηθεί από προϋποθέσεις, η εν λόγω οδηγία δεν έχει ως σκοπό να ρυθμίσει τη διαμονή πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια.
Υπό τις συνθήκες αυτές πρέπει να γίνει δεκτό ότι η οδηγία 2004/38 δεν μπορεί πλέον να εφαρμοστεί στην περίπτωση της P. N. García Ormazabal, από τη στιγμή που αυτή πολιτογραφήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το συμπέρασμα αυτό δεν κλονίζεται από το γεγονός ότι η P. N. García Ormazabal έκανε χρήση του δικαιώματός της ελεύθερης κυκλοφορίας, μεταβαίνοντας και διαμένοντας στο Ηνωμένο Βασίλειο και διατήρησε παράλληλα την ισπανική ιθαγένειά της επιπλέον της βρετανικής ιθαγένειας. Πράγματι, παρά τις ως άνω δύο περιστάσεις, είναι γεγονός ότι η P. N. García Ormazabal, αφότου απέκτησε την ιθαγένεια αυτή, δεν διαμένει πλέον σε «κράτος μέλος άλλο από εκείνο του οποίου είναι υπήκο[ος]», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής, και δεν εμπίπτει, συνεπώς, πλέον στην έννοια του «δικαιούχου», κατά τη διάταξη αυτή της εν λόγω οδηγίας.
Λαμβανομένης υπόψη της νομολογίας που παρατίθεται στις σκέψεις 32 και 37 της παρούσας αποφάσεως, ο σύζυγός της Τ. Lounes, υπήκοος τρίτου κράτους, ωσαύτως δεν εμπίπτει πλέον στην έννοια αυτή και δεν μπορεί, συνεπώς, να έχει δευτερογενές δικαίωμα διαμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο βάσει της οδηγίας αυτής.
(βλ. σκέψεις 34, 36, 37, 42, 43, 44, 62 και διατακτ.)
2. Η οδηγία 2004/38/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, σχετικά με το δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στην επικράτεια των κρατών μελών, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) 1612/68 και την κατάργηση των οδηγιών 64/221/ΕΟΚ, 68/360/ΕΟΚ, 72/194/ΕΟΚ, 73/148/ΕΟΚ, 75/34/ΕΟΚ, 75/35/ΕΟΚ, 90/364/ΕΟΚ, 90/365/ΕΟΚ και 93/96/ΕΟΚ, έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση κατά την οποία πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έκανε χρήση του δικαιώματός του ελεύθερης κυκλοφορίας, μεταβαίνοντας και διαμένοντας σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του οποίου έχει την ιθαγένεια, δυνάμει του άρθρου 7, παράγραφος 1, ή του άρθρου 16, παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής, στη συνέχεια δε απέκτησε την ιθαγένεια αυτού του κράτους μέλους, διατηρώντας παράλληλα και την αρχική του ιθαγένεια, και μετά από κάποια χρόνια συνήψε γάμο με υπήκοο τρίτου κράτους με τον οποίο εξακολουθεί να διαμένει στο έδαφος του εν λόγω κράτους μέλους, ο υπήκοος αυτός δεν έχει δευτερογενές δικαίωμα διαμονής στο οικείο κράτος μέλος βάσει των διατάξεων της εν λόγω οδηγίας. Μπορεί, εντούτοις, να έχει το εν λόγω δικαίωμα διαμονής δυνάμει του άρθρου 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, υπό προϋποθέσεις οι οποίες δεν πρέπει να είναι αυστηρότερες από τις προβλεπόμενες στην οδηγία 2004/38 για την παροχή του δικαιώματος αυτού σε υπήκοο τρίτου κράτους, ο οποίος είναι μέλος της οικογένειας πολίτη της Ένωσης που άσκησε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας, εγκαθιστάμενος σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο του οποίου έχει την ιθαγένεια.
Εν προκειμένω πρέπει να επισημανθεί ότι, αντιθέτως προς όσα κατ’ ουσίαν υποστηρίζει η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η περίπτωση υπηκόου κράτους μέλους, όπως η P. N. García Ormazabal, η οποία άσκησε το δικαίωμά της ελεύθερης κυκλοφορίας μεταβαίνοντας και διαμένοντας νομίμως εντός άλλου κράτους μέλους, δεν μπορεί να εξομοιωθεί με αμιγώς εσωτερική κατάσταση απλώς λόγω μόνον του ότι η υπήκοος αυτή, κατά τη διάρκεια της εν λόγω διαμονής, απέκτησε την ιθαγένεια του κράτους μέλους υποδοχής επιπλέον της αρχικής της ιθαγένειας.
Στα δικαιώματα που το άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ αναγνωρίζει στους υπηκόους των κρατών μελών περιλαμβάνεται και το δικαίωμα να έχουν μια ομαλή οικογενειακή ζωή στο κράτος μέλος υποδοχής, έχοντας στο πλευρό τους τα μέλη της οικογένειάς τους (βλ., κατ’ αναλογίαν, απόφαση της 25ης Ιουλίου 2008, Metock κ.λπ., C‑127/08, EU:C:2008:449, σκέψη 62). Το γεγονός ότι ένας υπήκοος κράτους μέλους που μετέβη και διαμένει σε άλλο κράτος μέλος αποκτά στη συνέχεια την ιθαγένεια αυτού του άλλου κράτους μέλους, επιπλέον της αρχικής του ιθαγένειας, δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια την αποστέρηση του δικαιώματος αυτού, διότι τούτο θα κατέλυε την πρακτική αποτελεσματικότητα του άρθρου 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ.
Για να έχουν πρακτική αποτελεσματικότητα τα δικαιώματα που παρέχει στους πολίτες της Ένωσης το άρθρο 21, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, επιβάλλεται ένας πολίτης ευρισκόμενος στην κατάσταση της P. N. García Ormazabal να διατηρεί στο κράτος μέλος υποδοχής τα δικαιώματα που αντλεί από την εν λόγω διάταξη, μετά την κτήση της ιθαγένειας αυτού του κράτους μέλους επιπλέον της αρχικής του ιθαγένειας, και, ειδικότερα, να έχει τη δυνατότητα οικογενειακής ζωής με τον σύζυγό του υπήκοο τρίτου κράτους, διά της παροχής στον εν λόγω υπήκοο δευτερογενούς δικαιώματος διαμονής.
(βλ. σκέψεις 49, 52, 53, 60, 62 και διατακτ.)