Sprawa T‑442/08

International Confederation of Societies of Authors and Composers (CISAC)

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Prawa autorskie dotyczące publicznego wykonania utworów muzycznych w drodze przekazu internetowego, satelitarnego i retransmisji drogą kablową – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Podział rynku geograficznego – Porozumienia dwustronne między krajowymi organizacjami zbiorowego zarządzania – Uzgodniona praktyka polegająca na wyłączeniu możliwości przyznawania licencji wieloterytorialnych i wielorepertuarowych – Dowód – Domniemanie niewinności

Streszczenie – Wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 12 kwietnia 2013 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Bezpośrednie oddziaływanie – Kryteria – Decyzja Komisji stwierdzająca istnienie praktyki antykonkurencyjnej – Skarga wniesiona przez organizację, której działania służyły jako podstawa przy opracowywaniu porozumień wdrażających tę praktykę – Bezpośrednie oddziaływanie na organizację

(art. 81 WE, art. 230 akapit czwarty WE)

2.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie – Indywidualne oddziaływanie – Kryteria – Decyzja Komisji stwierdzająca istnienie praktyki antykonkurencyjnej – Skarga wniesiona przez organizację, której działania służyły jako podstawa przy opracowywaniu porozumień wdrażających tę praktykę – Oddziaływanie na jej pozycję jako negocjatora – Mocne zaangażowanie w postępowanie administracyjne

(art. 81 WE, art. 230 akapit czwarty WE)

3.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Spoczywający na Komisji ciężar dowodu naruszenia – Zakres ciężaru dowodu

(art. 81 ust. 1 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003 r. art. 2)

4.      Prawo Unii – Zasady – Prawa podstawowe – Domniemanie niewinności – Procedura z zakresu konkurencji – Decyzja stwierdzająca naruszenie, jednak nienakładająca grzywny – Stosowanie

(art. 81 ust. 1 WE; art. 6 ust. 2 UE; karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 48 ust. 1)

5.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Posłużenie się zbiorem poszlak – Wymagana moc dowodowa poszczególnych poszlak – Dowody oparte wyłącznie na postępowaniu przedsiębiorstw – Obowiązek przedstawienia dowodu przez przedsiębiorstwa kwestionujące wystąpienie naruszenia – Obowiązki Komisji w przypadku zakwestionowania wiarygodność wyjaśnień zaproponowanych przez przedsiębiorstwa

(art. 81 ust. 1 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003 r. art. 2)

6.      Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki, których skutki utrzymują się po ich formalnym zaprzestaniu – Zastosowanie art. 81 WE

(art. 81 ust. 1 WE)

7.      Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Zbieżność zachowań – Domniemanie istnienia uzgodnienia – Granice – Udzielana przez krajowe organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi odmowa bezpośredniego udostępniania ich repertuaru użytkownikowi mającemu siedzibę w innym państwie członkowskim – Naruszenie konkurencji

(art. 81 ust. 1 WE)

1.      Warunek dopuszczalności skargi dotyczący bezpośredniego odziaływania wymaga po pierwsze, by zaskarżony akt wywoływał bezpośredni wpływ na sytuację prawną skarżącego i, po drugie, nie pozostawiał żadnej uznaniowości swoim adresatom, których obowiązkiem jest go wykonać, co ma mieć charakter automatyczny i wynikać z samych uregulowań Unii bez stosowania innych przepisów pośrednich.

Decyzja Komisji uznająca za antykonkurencyjną praktykę wdrożoną przez krajowe organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi dotyczącymi publicznego wykonania utworów muzycznych w drodze umów o wzajemnej reprezentacji oddziałuje bezpośrednio na organizację pozarządową, której działania służyły jako podstawa przy opracowywaniu tych porozumień i które mają znaczenie dla oceny, czy wspomniane organizacje zbiorowego zarządzania przystąpiły do wykonywania zaskarżonej decyzji, kładąc kres naruszeniu i wykluczając analogiczne zachowania w przyszłości.

(por. pkt 66–68, 72)

2.      Zaskarżony akt dotyczy indywidualnie danej organizacji niebędącej adresatem zaskarżonego aktu wówczas, gdy organizacja ta ma własny interes w podejmowaniu działań, w szczególności ze względu na to, iż akt objęty żądaniem stwierdzenia nieważności zmienił jej pozycję negocjacyjną.

Tak jest w przypadku organizacji zaskarżającej decyzję Komisji uznającą za antykonkurencyjną praktykę wdrożoną przez krajowe organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi dotyczącymi publicznego wykonania utworów muzycznych w drodze umów o wzajemnej reprezentacji i wpływającą na jej rolę polegającą na ułatwianiu współpracy między tymi organizacjami zbiorowego zarządzania.

O sytuacji indywidualnego oddziaływania świadczy okoliczność, iż skarżąca organizacja będąca adresatem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i mocno zaangażowana w postępowanie administracyjne w charakterze ważnego interlokutora Komisji zajmowała jasno określoną pozycję negocjatora, ściśle związaną z samym przedmiotem decyzji, która stawiała ją w sytuacji faktycznej odróżniającej ją od pozostałych podmiotów.

(por. pkt 73–77)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 91, 138)

4.      W dziedzinie konkurencji wątpliwości sądu Unii powinny być rozpatrywane na korzyść przedsiębiorstwa będącego adresatem decyzji stwierdzającej naruszenie. Sąd nie może zatem orzec, że Komisja wykazała w wymagany prawem sposób istnienie danego naruszenia, jeśli jego wątpliwości w tym względzie się utrzymują, zwłaszcza w ramach skargi o stwierdzenie nieważności decyzji nakładającej grzywnę.

Należy bowiem mieć na względzie zasadę domniemania niewinności, która wynika w szczególności z art. 6 ust. 2 europejskiej konwencji praw człowieka, która to zasada należy do praw podstawowych, stanowiących – w świetle orzecznictwa Trybunału – ogólne zasady prawa Unii. Zważywszy na charakter omawianych naruszeń, jak również na charakter i stopień surowości związanych z nimi sankcji, zasada domniemania niewinności stosuje się w szczególności do postępowań dotyczących naruszeń reguł konkurencji, mających zastosowanie do przedsiębiorstw, które to postępowania mogą prowadzić do wymierzenia grzywien lub okresowych kar pieniężnych.

Wskazane orzecznictwo wypracowane w ramach spraw, w których Komisja nałożyła grzywnę, znajduje również zastosowanie w sytuacji, w której decyzja stwierdzająca naruszenie nie wiąże się ostatecznie z nałożeniem grzywny. Ponadto należy mieć na względzie istotne nadszarpnięcie reputacji osoby fizycznej lub prawnej, będące efektem stwierdzenia, że osoba ta uczestniczyła w naruszeniu reguł konkurencji.

(por. pkt 92–95)

5.      W dziedzinie konkurencji w celu wykazania istnienia naruszenia art. 81 ust. 1 WE konieczne jest, aby Komisja przedstawiła precyzyjne i spójne dowody. Jednakże nie każdy z dowodów dostarczonych przez Komisję musi koniecznie odpowiadać tym kryteriom w odniesieniu do każdego elementu naruszenia. Wystarczy, by zbiór wskazanych przez instytucję poszlak, rozpatrywany jako całość, odpowiadał temu wymaganiu.

I tak, wobec tego, że zakaz udziału w praktykach i porozumieniach antykonkurencyjnych oraz sankcje, które grożą podmiotom naruszającym prawo, są powszechnie znane, zwykłe działania, które obejmują te praktyki i porozumienia, są prowadzone potajemnie, spotkania odbywają się po kryjomu, a dokumentacja z tym związana jest ograniczona do minimum. Nawet w przypadku wykrycia przez Komisję dokumentów wyraźnie wskazujących na bezprawne kontakty pomiędzy przedsiębiorcami, jak na przykład protokołów ze spotkań, będą one zazwyczaj fragmentaryczne i rozproszone, a więc często trzeba będzie odtwarzać niektóre szczegóły w drodze dedukcji. Jeżeli jednak kontekst, w którym odbywają się spotkania między przedsiębiorstwami oskarżanymi o naruszenie prawa konkurencji wskazuje na to, że spotkania te były konieczne do omówienia na szerszym forum zagadnień niezwiązanych z naruszeniami prawa konkurencji, to Komisja nie może domniemywać, że przedmiotem tychże spotkań były uzgodnienia w zakresie praktyk antykonkurencyjnych. W większości przypadków istnienie praktyki lub porozumienia antykonkurencyjnego musi być wywnioskowane na podstawie szeregu zbieżnych okoliczności oraz poszlak, które rozpatrywane łącznie mogą stanowić, w przypadku braku innego spójnego wytłumaczenia, dowód naruszenia reguł konkurencji.

W sytuacji gdy dowód na istnienie uzgodnienia między przedsiębiorstwami nie wynika z samego stwierdzenia paralelizmu zachowań na rynku, ale z dokumentów świadczących o tym, że dane praktyki są efektem uzgodnienia, zadaniem danych przedsiębiorstw jest nie tylko przedstawienie innego wyjaśnienia stwierdzonych przez Komisję faktów, ale także podważenie zaistnienia tychże faktów, udowodnionych w świetle przedstawionych przez Komisję dokumentów.

Natomiast w sytuacji gdy podstawą rozumowania Komisji jest założenie, że wykazanych w decyzji tej instytucji okoliczności faktycznych nie można wytłumaczyć inaczej niż uzgodnieniami poczynionymi między przedsiębiorstwami, wystarczy, że dane przedsiębiorstwa wykażą zaistnienie okoliczności, które stawiają w innym świetle fakty ustalone przez Komisję i które pozwalają tym samym zastąpić innym przekonywającym wyjaśnieniem faktów wyjaśnienie, jakie przyjęła Komisja.

W tym względzie kiedy Komisja podaje określone przykłady w celu podważenia wiarygodności tezy danego przedsiębiorstwa, to na niej spoczywa ciężar udowodnienia, że przykłady te mają istotne znaczenie. Ponadto Komisja nie może zarzucać temu przedsiębiorstwu, że nie przedstawiło bardziej szczegółowych informacji, ponieważ to zadaniem Komisji jest dostarczenie dowodu popełnienia naruszenia. Dlatego jeśli w administracyjnej fazie postępowania Komisja uzna, że dane przedsiębiorstw nie poparło swego wyjaśnienia wystarczającymi dowodami, powinna ona kontynuować dochodzenie bądź stwierdzić, że zainteresowani nie byli w stanie dostarczyć danych niezbędnych do zbadania, czy istniały wiarygodne wyjaśnienia równoległego zachowania danych przedsiębiorstw.

Przed przystąpieniem do oceny istnienia innych wyjaśnień zachowania równoległego niż stosowanie uzgodnionej praktyki należy zbadać, czy Komisja rzeczywiście wykazała istnienie naruszenia za pomocą dowodów wykraczających poza samo stwierdzenie paralelizmu zachowań. Analiza tego zagadnienia powinna bowiem poprzedzać analizę zasadności wyjaśnień innych niż stosowanie uzgodnionej praktyki, dlatego że jeśli Sąd dojdzie do wniosku, iż przedstawiono takie dowody, to owe wyjaśnienia, nawet gdyby okazały się wiarygodne, nie będą w stanie podważyć stwierdzenia tego naruszenia.

(por. pkt 96–99, 101, 107, 161)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 123)

7.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 137)