KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
SZPUNAR
ippreżentati fil-25 ta’ Ottubru 2018 (1)
Kawża C‑469/17
Funke Medien NRW GmbH
vs
Bundesrepublik Deutschland
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Bundesgerichtshof (il-Qorti Federali tal-Ġustizzja, il-Ġermanja))
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati – Dritt ta’ riproduzzjoni – Dritt ta’ komunikazzjoni tax-xogħlijiet lill-pubbliku u dritt li oġġetti protetti oħra jitqiegħu għad-dispożizzjoni tal-pubbliku – Eċċezzjonijiet u limitazzjonijiet – Modalitajiet ta’ traspożizzjoni mill-Istati Membri – Evalwazzjoni fir-rigward tad-drittijiet fundamentali – Natura eżawrjenti”
Introduzzjoni
1. “Xejn ġdid fil-Punent”, jgħid ir-rapport militari probabbilment l-iktar magħruf tal-istorja tal-letteratura. Dan il-kliem, li jinsab fir-rumanz ta’ Erich Maria Remarque li għandu l-istess titolu (2), naturalment jibbenefika, flimkien max-xogħol sħiħ, mill-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur. Din il-kawża tpoġġi quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja kwistjoni iktar kumplessa: rapport militari, mhux fittizzju imma assolutament reali, jista’ jibbenefika mill-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur, kif armonizzati fid-dritt tal-Unjoni Ewropea, bl-istess mod bħal xogħlijiet letterarji oħra?
2. Din il-kwistjoni tqajjem żewġ problemi: l-ewwel nett, dan ir-rapport għandu jissodisfa r-rekwiżiti meħtieġa sabiex test ikun jista’ jiġi kklassifikat bħala xogħol li jista’ jiġi protett mid-drittijiet tal-awtur, fejn dawn ir-rekwiżiti jirriżultaw min-natura stess tad-drittijiet tal-awtur imma wkoll mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja? It-tieni nett, fatturi oħra, b’mod partikolari l-libertà ta’ espressjoni kif protetta mill-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”), għandhom jiġu kkunsidrati sabiex titnaqqas, jew saħansitra tiġi eskluża, din il-protezzjoni? Jidhirli li huwa indispensabbli li nirrispondu dawn iż-żewġ domandi sabiex tingħata risposta utli lill-qorti tar-rinviju.
Il-kuntest ġuridiku
Id-dritt tal-Unjoni
3. L-Artikolu 2 tad-Direttiva 2001/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Mejju 2001 dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni (3) jipprovdi:
“L-Istati Membri għandhom jipprovdu għad-dritt esklussiv li jawtorizza jew jipprojbixxi riproduzzjoni diretta jew indiretta, temporanja jew permanenti b’kull mezz u f’kull forma, kollha jew parti:
(a) għall-awturi, tax-xogħlijiet tagħhom;
[…]”
4. L-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva jipprovdi:
“L-Istati Membri għandhom jipprovdu lill-awturi bid-dritt esklussiv li jawtorizzaw jew jipprojbixxu kull komunikazzjoni lill-pubbliku tax-xogħolijiet tagħhom, bil-fili jew mezzi mingħajr fili, inklużi li jagħmlu disponibbli lill-pubbliku x-xogħolijiet tagħhom b’mod li membri tal-pubbliku jistgħu jkollhom aċċess għalihom minn post u f’ħin magħżul individwalment minnhom.”
5. Skont l-Artikolu 5(3)(c) u (d) tal-istess direttiva:
“L-Istati Membri jistgħu jipprovdu għal eċċezzjonijiet jew limitazzjonijiet għad-drittijiet li hemm provdut dwarhom fl-Artikoli 2 u 3 fil-każi li ġejjin:
[…]
(ċ) riproduzzjoni mill-istampa, komunikazzjoni lill-pubbliku jew li jagħmlu disponibbli artikli publikati dwar temi kurrenti ekonomiċi, politiċi jew reliġjużi jew ta’ xogħolijiet imxandra jew suġġett ieħor ta’ l-istess tip, fil-każi fejn dan l-użu ma jkunx riservat espliċitament, u sakemm is-sors, magħdud l-isem ta’ l-awtur, ikun indikat, jew l-użu tax-xogħolijiet jew suġġett ieħor rigward konness mar-rappurtaġġ ta’ ġrajjiet kurrenti, sakemm ikunu ġustifikati mill-iskop informattiv u sakemm is-sors, magħdud l-isem ta’ l-awtur, ikun indikat, sakemm ma jinstabx li dan ikun impossibbli;
(d) kwotazzjonijiet għal skopijiet bħal kritika jew riċensjoni, kemm-il darba jkunu relatati ma’ xogħol jew suġġett ieħor li kien diġà sar disponibbli legalment għall-pubbliku, li, sakemm ma jkunx sar impossibbli, is-sors, magħdud l-isem tal-awtur, ikun indikat, u li l-użu tagħhom huwa skont prattika ġusta, u sa fejn meħtieġ, mill-iskop speċifiku;
[…]”.
Id-dritt Ġermaniż
6. Id-Direttiva 2001/29 ġiet trasposta fid-dritt Ġermaniż fil-Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte – (il-Liġi dwar id-Drittijiet tal-Awtur u d-Drittijiet Relatati) tad-9 ta’ Settembru 1965 (iktar ’il quddiem l-“UrhG”). L-Artikolu 2 ta’ din il-liġi jelenka l-kategoriji ta’ xogħlijiet protetti. Skont il-paragrafu 2 ta’ dan l-artikolu:
“Huma biss xogħlijiet, għall-finijiet ta’ din il-liġi, il-kreazzjonijiet intellettwali personali”.
7. Fir-rigward tal-protezzjoni ta’ testi uffiċjali, l-Artikolu 5 tal-imsemmija liġi jipprovdi:
“1. Il-liġijiet, id-digrieti, l-ordnijiet, jew l-avviżi uffiċjali u d-deċiżjonijiet u l-motivazzjonijiet għal dawn id-deċiżjonijiet, ma humiex protetti bid-drittijiet tal-awtur.
2. Lanqas ma huma protetti mid-drittijiet tal-awtur dokumenti oħra uffiċjali li, fl-interess tal-amministrazzjoni, ikunu nħarġu għall-pubbliku għall-informazzjoni; madankollu, id-dispożizzjonijiet tal-Artikoli 62(1) sa (3) u 63(1) u (2), dwar il-projbizzjoni ta’ tibdil fix-xogħol u l-indikazzjoni tal-oriġini, għandhom japplikaw mutatis mutandis.
[…]”
8. Id-drittijiet ta’ riproduzzjoni u d-dritt ta’ komunikazzjoni lill-pubbliku tal-awturi huma protetti bis-saħħa tal-Artikolu 15(1) u (2) tal-UrhG, filwaqt li l-eċċezzjonijiet tar-rendikont ta’ ġrajjiet kurrenti u ta’ riferiment kienu ġew stabbiliti fl-Artikoli 50 u 51 ta’ din il-liġi.
Il-fatti, il-proċedura u d-domandi preliminari
9. Il-konvenuta, il-Bundesrepublik Deutschland (ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja), tistabbilixxi kull ġimgħa rapport tas-sitwazzjoni militari dwar l-interventi tal-Bundeswehr (l-Armata Federali, il-Ġermanja) barra mill-pajjiż u dwar l-iżviluppi li jkunu seħħew fiż-żona ta’ intervent. Dawn ir-rapporti jintbagħtu, taħt l-isem “Unterrichtung des Parlaments” (Informazzjoni għall-Parlament, iktar ’il quddiem l-“UdP”), lil ċerti deputati tal-Bundestag (il-Parlament Federali, il-Ġermanja), lil unitajiet tal-Bundesministerium der Verteidigung (il-Ministeru Federali tad-Difiża, il-Ġermanja) u lil ministeri federali oħra, kif ukoll lil ċerti dipartimenti taħt l-awtorità tal-Ministeru Federali tad-Difiża. L-UdP huma kkunsidrati bħala “dokumenti kklassifikati – Ristrett”, l-iktar livell baxx ta’ kunfidenzjalità. Fl-istess ħin, il-konvenuta tippubblika verżjonijiet fil-qosor tal-UdP taħt l-isem “Unterrichtung der Öffentlichkeit” (Informazzjoni għall-Pubbliku, iktar ’il quddiem l-“UdÖ”).
10. Ir-rikorrenti, Funke Medien NRW GmbH (iktar ’il quddiem “Funke Medien”), kumpannija rregolata mid-dritt Ġermaniż, topera l-portal internet tal-ġurnal Westdeutsche Allgemeine Zeitung. Fis-27 ta’ Settembru 2012, hija talbet dritt ta’ aċċess għall-UdP kollha stabbiliti matul il-perjodu mill-1 ta’ Settembru 2001 sas-26 ta’ Settembru 2012. Din it-talba kienet ġiet miċħuda għar-raġuni li l-iżvelar tal-informazzjoni seta’ jkollu effetti negattivi fuq interessi sensittivi tal-Armata Federali fir-rigward tas-sigurtà. Madankollu, ir-rikorrenti kienet kisbet, b’mezz mhux magħruf, il-parti l-kbira tal-UdP u ppubblikat diversi minnhom taħt l-isem “Afghanistan-Papiere” (Dokumenti dwar l-Afganistan).
11. Ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja, billi kkunsidrat li Funke Medien kienet kisret id-drittijiet tal-awtur tagħha fuq dawn ir-rapporti, ippreżentat kontriha azzjoni għal inġunzjoni, li ntlaqgħet mill-Landgericht (il-Qorti Reġjonali, il-Ġermanja). L-appell ippreżentat minn Funke Medien ġie miċħud mill-qorti tal-appell. Permezz tal-appell ta’ “reviżjoni” tagħha, Funke Medien sostniet it-talbiet tagħha għaċ-ċaħda tal-azzjoni ta’ inġunzjoni
12. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Bundesgerichtshof (il-Qorti Federali tal-Ġustizzja) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) Id-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni dwar id-dritt esklużiv tal-awturi għar-riproduzzjoni (Artikolu 2(a) tad-Direttiva [2001/29]) u għall-komunikazzjoni lill-pubbliku, inkluż id-dritt ta’ tqegħid għad-dispożizzjoni tal-pubbliku (Artikolu 3(1) tad-Direttiva [2001/29]) tax-xogħlijiet tagħhom, u l-eċċezzjonijiet u l-limitazzjonijiet ta’ dawn id-drittijiet (Artikolu 5(2) u (3) tad-Direttiva [2001/29]), iħallu marġni diskrezzjonali għat-traspożizzjoni tagħhom fid-dritt nazzjonali?
2) B’liema mod għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni d-drittijiet fundamentali tal-[Karta] fid-determinazzjoni tal-portata tal-eċċezzjonijiet jew tal-limitazzjonijiet, previsti fl-Artikolu 5(2) u (3) tad-Direttiva [2001/29], tad-dritt esklużiv tal-awturi għar-riproduzzjoni (Artikolu 2(a) tad-Direttiva [2001/29]) u għall-komunikazzjoni lill-pubbliku, inkluż it-tqegħid għad-dispożizzjoni tal-pubbliku (Artikolu 3(1) tad-Direttiva [2001/29]) tax-xogħlijiet tagħhom?
3) Id-drittijiet fundamentali għal-libertà tal-informazzjoni (it-tieni sentenza tal-Artikolu 11(1) tal-[Karta]) jew għal-libertà tal-istampa (Artikolu 11(2) tal-[Karta]) jistgħu jiġġustifikaw eċċezzjonijiet jew limitazzjonijiet għad-drittijiet esklużivi tal-awturi għar-riproduzzjoni (Artikolu 2(a) tad-Direttiva [2001/29]) u għall-komunikazzjoni lill-pubbliku, inkluż id-dritt ta’ tqegħid għad-dispożizzjoni tal-pubbliku (Artikolu 3(1) tad-Direttiva [2001/29]) tax-xogħlijiet tagħhom, lil hinn mill-eċċezzjonijiet jew mil-limitazzjonijiet previsti fl-Artikolu 5(2) u (3) tad-Direttiva [2001/29]?”
13. It-talba għal deċiżjoni preliminari waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fl-4 ta’ Awwissu 2017. Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub minn Funke Medien, mill-Gvern Ġermaniż, mill-Gvern Franċiż u mill-Gvern tar-Renju Unit, kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea. L-istess partijiet kienu rrappreżentati fis-seduta li saret fit-3 ta’ Lulju 2018.
Analiżi
L-ammissibbiltà tad-domandi preliminari
14. It-tilwima fil-kawża prinċipali tikkonċerna l-komunikazzjoni lill-pubbliku, minn Funke Medien, tal-UdP, jiġifieri tar-rapporti ta’ informazzjoni perijodiċi dwar l-azzjonijiet tal-Armata Federali barra mill-pajjiż, li fuqhom ir-Repubblika Federali mill-Ġermanja ssostni li għandha d-drittijiet tal-awtur. Ma nafux x’kien il-kontenut eżatt ta’ dawn id-dokumenti għaliex Funke Medien kienet imġiegħla tneħħihom mill-paġna tal-internet tagħha. Madankollu huwa possibbli li wieħed jikkonsulta l-UdÖ, jiġifieri l-verżjoni pubblika tal-UdP. Waqt is-seduta, il-partijiet ma qablux dwar id-differenzi bejn dawn iż-żewġ verżjonijiet: skont il-Gvern Ġermaniż, l-UdP huma ħafna iktar voluminużi mill-UDÖ, filwaqt li, skont Funke Medien, l-UdP ikun fihom biss xi ftit iktar informazzjoni mill-UdÖ. Fi kwalunkwe każ, il-fatt li Funke Medien iddeċidiet li tippubblika l-UdP li rnexxielha tikseb jindika li ż-żewġ verżjonijiet ivarjaw f’termini tal-informazzjoni pprovduta. Madankollu, fil-fehma tiegħi, wieħed jista’ jassumi li, anki jekk l-informazzjoni li tinsab fil-UdP hija iktar iddettaljata, il-forma tal-preżentazzjoni tagħhom (l-espressjoni tagħhom, sabiex nużaw il-lingwaġġ tad-drittijiet tal-awtur) hija l-istess fiż-żewġ każijiet. Issa, din il-forma, kif tirriżulta mill-UdÖ, toħloqli dubji kbar dwar jekk dawn id-dokumenti għandhomx ikunu kklassifikati bħala xogħlijiet li jaqgħu taħt il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur. Fil-fatt, dawn huma dokumenti purament informattivi miktuba f’lingwaġġ perfettament newtrali u standardizzat, li jirrapportaw b’mod preċiż avvenimenti jew li jinformaw li ma kien seħħ ebda avveniment li jimmerita interess (4).
15. Issa, huwa ġeneralment aċċettat bħala prinċipju li d-drittijiet tal-awtur ma jipproteġux l-ideat imma l-espressjonijiet. L-ideat għandhom, skont formulazzjoni klassika, jimirħu fil-beraħ (5), fis-sens li ma jistgħux jiġu mmonopolizzati permezz tad-drittijiet tal-awtur, kuntrarjament, b’mod partikolari, għall-privattivi li jipproteġu l-ideat, l-invenzjonijiet, eċċ. Id-drittijiet tal-awtur jipproteġu biss il-mod kif l-ideat ġew ifformulati f’xogħol. L-ideat innifishom, mifruda minn kull xogħol, għalhekk jistgħu jkunu rriprodotti u kkomunikati b’mod liberu.
16. Din l-esklużjoni tal-ideat mill-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur testendi għal informazzjoni “mhux ipproċessata”, jiġifieri informazzjoni ppreżentata kif inhi. Għalkemm din l-informazzjoni tista’ tidher fil-forma ta’ test, madankollu dan huwa test bażiku li huwa limitat sabiex iwieġeb tliet mistoqsijiet fundamentali: min? x’hiex? meta? Nieqsa minn kull tisbieħ, l-espressjoni tal-informazzjoni titwaħħad għalhekk mal-informazzjoni nnifisha. Il-monopolizzazzjoni tal-espressjoni, permezz tad-drittijiet tal-awtur, twassal għalhekk għall-monopolizzazzjoni tal-informazzjoni. Din l-esklużjoni mill-protezzjoni ta’ informazzjoni mhux ipproċessata kienet diġà inkluża fil-Konvenzjoni ta’ Berne għall-Protezzjoni ta’ Xogħlijiet Letterarji u Artistiċi, iffirmata f’Berne fid-9 ta’ Settembru 1886 (Att ta’ Pariġi tal-24 ta’ Lulju 1971), kif emendata fit-28 ta’ Settembru 1979 (iktar ’il quddiem il-“Konvenzjoni ta’ Berne”), l-istrument internazzjonali prinċipali għall-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur, li l-Artikolu 2(8) tagħha jipprovdi li l-“protezzjoni ta’ din il-Konvenzjoni ma tapplikax għall-aħbarijiet tal-ġurnata jew għal diversi fatti li għandhom in-natura ta’ sempliċi informazzjoni għall-istampa” (6) [traduzzjoni mhux uffiċjali].
17. Barra minn hekk, sabiex espressjoni tiġi kklassifikata bħala “xogħol” skont id-drittijiet tal-awtur, huwa meħtieġ ukoll li din l-espressjoni tkun “oriġinali fis-sens li [hija] kreazzjoni intellettwali tal-awtur stess” (7). Din il-kundizzjoni għall-applikabbiltà tad-drittijiet tal-awtur, kif armonizzati fid-dritt tal-Unjoni, b’mod partikolari mid-Direttiva 2001/29, ġiet dedotta mill-Qorti tal-Ġustizzja mill-istruttura ġenerali ta’ din id-direttiva kif ukoll minn dik tal-Konvenzjoni ta’ Berne. Madankollu, din il-kundizzjoni ma hijiex invenzjoni tad-dritt tal-Unjoni: fil-fatt hija tidher fil-biċċa l-kbira tal-liġijiet nazzjonali dwar id-drittijiet tal-awtur, għall-inqas fis-sistemi tad-dritt kontinentali (8). Għalhekk, sa ċertu punt, hija tagħmel parti mit-tradizzjonijiet legali tal-Istati Membri.
18. Fid-drittijiet tal-awtur fid-dritt tal-Unjoni, dan il-kunċett ta’ “kreazzjoni intellettwali tal-awtur stess” huwa l-element prinċipali tad-definizzjoni tax-xogħol, li huwa nnifsu huwa kunċett awtonomu tad-dritt tal-Unjoni. Din id-definizzjoni ġiet żviluppata iktar tard fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja sussegwenti għas-sentenza Infopaq International (9). Il-Qorti tal-Ġustizzja għalhekk spjegat li kreazzjoni intellettwali tkun tal-awtur stess meta tirrifletti l-personalità tiegħu. Dan ikun il-każ meta l-awtur seta’ jesprimi l-kapaċitajiet kreattivi tiegħu meta jsawwar ix-xogħol billi jagħmel għażliet ħielsa u kreattivi (10). Min-naħa l-oħra, meta l-espressjoni tal-komponenti tal-oġġett inkwistjoni hija ddettata mill-funzjoni teknika tagħhom, il-kriterju tal-oriġinalità ma jkunx issodisfatt, minħabba li l-modi differenti ta’ implimentazzjoni ta’ idea huma tant limitati li l-idea u l-espressjoni jingħaqdu. Sitwazzjoni bħal din ma tippermettix lill-awtur jesprimi l-ispirtu kreattiv tiegħu b’mod oriġinali u jasal għal riżultat li jikkostitwixxi kreazzjoni intellettwali tiegħu stess (11). Il-kreazzjoni intellettwali tal-awtur tagħha stess, fis-sens iddefinit hawn fuq, tipparteċipa fil-kwalità tax-xogħol li jista’ jiġi protett mid-drittijiet tal-awtur. Elementi bħax-xogħol intellettwali u l-għarfien tal-awtur ma jistgħux, bħala tali, jiġġustifikaw il-protezzjoni tal-oġġett ikkonċernat mid-drittijiet tal-awtur, jekk dan ix-xogħol u dan l-għarfien ma jesprimu l-ebda oriġinalità (12).
19. L-applikazzjoni ta’ dawn il-kriterji għal din il-kawża tagħti lok għal dubji serji dwar il-klassifikazzjoni tad-dokumenti inkwistjoni bħala xogħlijiet fis-sens tad-drittijiet tal-awtur fid-dritt tal-Unjoni, kif interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja. Tabilħaqq, fil-fehma tiegħi ftit huwa probabbli li l-awtur jew l-awturi ta’ dawn id-dokumenti, li ma nafux, imma li probabbilment huma impjegati jew uffiċjali tal-Armata Federali, setgħu jagħmlu għażliet ħielsa u kreattivi sabiex jesprimu l-kapaċitajiet kreattivi tagħhom fl-abbozzar ta’ dawn id-dokumenti. Peress li dawn id-dokumenti huma purament informattivi u huma inevitabbilment miktuba b’lingwaġġ sempliċi u newtrali, il-kontenut tagħhom huwa totalment iddeterminat mill-informazzjoni li fihom, b’tali mod li din l-informazzjoni u l-espressjoni tagħha jingħaqdu, u b’hekk tiġi eskluża kull oriġinalità. It-tfassil tagħhom ċertament jeħtieġ ċertu sforz u għarfien, imma dawn l-elementi, waħedhom, ma jistgħux jiġġustifikaw il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur. Matul id-diskussjoni dwar dan il-punt waqt is-seduta, il-partijiet argumentaw ukoll li l-istruttura stess tad-dokumenti inkwistjoni setgħet tkun protetta bid-drittijiet tal-awtur. Din l-istruttura tikkonsisti fil-preżentazzjoni f’intervalli regolari ta’ informazzjoni dwar kull missjoni barranija li fiha tieħu sehem l-Armata Federali. L-istruttura ta’ dawn ir-rapporti ma jidhirx li hija iktar kreattiva mill-kontenut tagħhom.
20. Id-dubju dwar il-klassifikazzjoni tad-dokumenti inkwistjoni bħala xogħlijiet li jistgħu jiġu protetti mid-drittijiet tal-awtur tqajjem fil-kawża prinċipali, kif ukoll fil-kawża preżenti, b’mod partikolari minn Funke Medien. Il-qorti tar-rinviju tgħarrafna li din il-kwistjoni ma ġietx solvuta mill-qrati inferjuri fil-kawża prinċipali (13). Madankollu, hija tikkunsidra li ma huwiex xieraq li l-kawża tintbagħat lura lill-qorti tal-appell sabiex tikkjarifika dan il-punt, peress li jista’ jirriżulta mir-risposti tal-Qorti tal-Ġustizzja għad-domandi preliminari li ma għandhiex tingħata l-protezzjoni mid-drittijiet tal-awtur għal dawn id-dokumenti.
21. Nifhem it-tħassib dwar l-ekonomija tal-ġudizzju. Madankollu, id-domandi preliminari f’din il-kawża jqajmu problemi legali essenzjali dwar ir-relazzjonijiet bejn id-drittijiet tal-awtur u d-drittijiet fundamentali, li jistgħu jwasslu għal dubji dwar il-leġittimità jew anki l-validità tad-drittijiet tal-awtur fir-rigward tad-drittijiet fundamentali. Dawn il-problemi jirriżultaw, fil-biċċa l-kbira, min-natura mhux tas-soltu tad-dokumenti inkwistjoni bħala oġġetti tad-drittijiet tal-awtur, minħabba li għandhom kontenut sempliċiment informattiv, minħabba li joħorġu minn u jibqgħu l-proprjetà tal-Istat u minħabba li huma kunfidenzjali. Għaldaqstant, fil-fehma tiegħi, ta’ min jiżgura li, qabel ma jiġu indirizzati dawn il-problemi essenzjali, id-dokumenti inkwistjoni jkunu tabilħaqq koperti mid-drittijiet tal-awtur u, b’mod iktar ġenerali, mid-dritt tal-Unjoni.
22. Naturalment, il-klassifikazzjoni tad-dokumenti inkwistjoni bħala “xogħlijiet” fis-sens tad-drittijiet tal-awtur, kif armonizzati fid-dritt tal-Unjoni, hija evalwazzjoni fattwali li l-qrati nazzjonali biss għandhom jagħmlu. Madankollu, jiena tal-fehma li, fid-dawl tad-dubji msemmija iktar ’il fuq, li jidhru li huma kondiviżi wkoll mill-qorti tar-rinviju, fir-rigward tal-applikabbiltà tad-drittijiet tal-awtur fid-dritt tal-Unjoni għal dawn id-dokumenti, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tikkunsidra li tiddikjara, skont ġurisprudenza stabbilita, li d-domandi preliminari f’din il-kawża huma inammissibbli minħabba li huma, f’dan l-istadju tal-kawża prinċipali, ipotetiċi għar-raġuni li huma bbażati fuq premessa li ma ġietx ivverifikata mill-qorti tar-rinviju (14).
23. Fil-każ li l-Qorti tal-Ġustizzja ma taċċettax din il-proposta, ser ngħaddi issa għall-analiżi tal-każ fuq il-mertu.
Kunsiderazzjonijiet preliminari dwar il-mertu tad-domandi preliminari
24. F’din il-kawża, id-domandi preliminari kollha jirrigwardaw b’xi mod jew ieħor il-problema tar-relazzjoni bejn id-drittijiet tal-awtur, kif armonizzati mid-Direttiva 2001/29, u d-drittijiet fundamentali, b’mod partikolari l-libertà ta’ espressjoni, kif protetta mill-Artikolu 11 tal-Karta.
25. B’hekk, permezz tal-ewwel domanda preliminari, magħmula fil-kuntest tal-ġurisprudenza tal-Bundesverfassungsgericht (il-Qorti Kostituzzjonali Federali, il-Ġermanja), il-qorti tar-rinviju tixtieq tiddetermina jekk id-dispożizzjonijiet tad-dritt Ġermaniż li jittrasponu d-Direttiva 2001/29 għandhomx jiġu interpretati biss fid-dawl tad-drittijiet fundamentali li jirriżultaw mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni jew jekk għandhomx jiġu interpretati wkoll fid-dawl tad-drittijiet fundamentali fis-seħħ fil-livell kostituzzjonali nazzjonali.
26. It-tieni domanda preliminari tirrigwarda l-mod li bih id-drittijiet fundamentali għandhom jiġu kkunsidrati fl-interpretazzjoni tal-eċċezzjonijiet u tal-limitazzjonijiet tad-drittijiet tal-awtur previsti fid-Direttiva 2001/29. Għalkemm din id-domanda ma saritx espressament, il-kliem tagħha madankollu jindika li l-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk it-teħid inkunsiderazzjoni tad-drittijiet fundamentali, u b’mod iktar speċifiku tad-dritt għall-informazzjoni, jistax iwassal għal interpretazzjoni ta’ dawn l-eċċezzjonijiet li tkopri l-użu tad-dokumenti inkwistjoni fil-kawża prinċipali.
27. Fl-aħħar nett, it-tielet domanda tqajjem il-problema tal-eventwali eżistenza ta’ eċċezzjonijiet jew limitazzjonijiet oħra għad-drittijiet tal-awtur li ma humiex previsti mid-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2001/29 (jew minn xi att ieħor tad-dritt tal-Unjoni), imma li huma indispensabbli sabiex jiġi ggarantit ir-rispett tad-drittijiet fundamentali.
28. Dawn it-tliet domandi, magħmula f’termini ġenerali ħafna, tqajmu wkoll f’żewġ kawżi oħra li bħalissa huma pendenti quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja u li joriġinaw minn talbiet għal deċiżjoni preliminari mill-istess qorti tar-rinviju (15). Dawn it-tliet kawżi jikkonċernaw sitwazzjonijiet fattwali kompletament differenti u jinvolvu drittijiet fundamentali differenti. Probabbilment huma infiniti l-konfigurazzjonijiet fattwali u legali oħra possibbli li fihom jistgħu jsiru l-istess domandi ġenerali dwar ir-relazzjoni bejn id-drittijiet tal-awtur u d-drittijiet fundamentali.
29. Għaldaqstant, ma jidhirlix li huwa rilevanti li tiġi analizzata l-problema mqajma fil-kawża prinċipali b’mod tant ġenerali. Kwalunkwe risposta abbozzata f’termini ġenerali u mingħajr ma titqies is-sitwazzjoni attwali ta’ kunflitt eventwali bejn id-drittijiet tal-awtur u dritt fundamentali tkun, fil-fehma tiegħi, jew riġida wisq, billi ma tippermettix l-adattament tas-sistema tad-drittijiet tal-awtur jekk ikun neċessarju, jew laxka wisq, billi tippermetti li jitqajjem dubju fi kwalunkwe sitwazzjoni u b’hekk tiġi nieqsa kull ċertezza legali.
30. Dan huwa iktar u iktar hekk peress li, kif ser nispjega iktar ’l isfel, id-drittijiet tal-awtur innifishom diġà fihom mekkaniżmi mfassla sabiex jikkonformaw mar-rispett tad-drittijiet fundamentali, l-ewwel u qabel kollox mal-libertà ta’ espressjoni. Bħala regola ġenerali, dawn il-mekkaniżmi għandhom ikunu biżżejjed, għaliex altrimenti jitqajmu dubji dwar il-validità stess tad-dispożizzjonijiet dwar id-drittijiet tal-awtur fir-rigward tal-imsemmija drittijiet fundamentali. Il-problema tal-validità tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2001/29 madankollu ma tqajmitx fil-kawża preżenti u ma narax il-ħtieġa li dan isir.
31. Għaldaqstant, kwalunkwe kunsiderazzjoni tad-drittijiet tal-awtur fid-dawl tad-drittijiet fundamentali li tmur lil hinn mis-sempliċi interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar id-drittijiet tal-awtur, eżerċizzju li huwa fil-konfini bejn l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tal-liġi, għandha, fil-fehma tiegħi, issir fil-dawl taċ-ċirkustanzi ta’ kull każ konkret. Dan l-approċċ każ b’każ jippermetti li l-prinċipju ta’ proporzjonalità jiġi applikat bl-ikbar preċiżjoni, u b’hekk jiġi evitat ksur mhux iġġustifikat kemm tad-drittijiet tal-awtur kif ukoll tad-drittijiet fundamentali.
32. Il-kawża prinċipali tikkonċerna l-applikazzjoni tad-drittijiet tal-awtur f’każ li huwa partikolari f’diversi aspetti. L-ewwel nett, l-oġġett protett huwa kkostitwit minn dokumenti tal-Istat li, kif diġà osservajt, għandhom natura purament informattiva. Huwa għalhekk diffiċli li ssir distinzjoni bejn dawn id-dokumenti, bħala oġġett tad-drittijiet tal-awtur, u l-informazzjoni li fihom. It-tieni nett, id-detentur tad-drittijiet tal-awtur huwa l-Istat, jiġifieri l-attur li jsib lilu nnifsu f’sitwazzjoni mhux ta’ benefiċjarju tad-drittijiet fundamentali iżda l-garanti tagħhom. It-tielet u l-aħħar nett, jekk il-mekkaniżmi tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur jintużaw hawnhekk, l-iskop apertament imfittex ma huwiex l-isfruttament tax-xogħol, imma l-protezzjoni tal-kunfidenzjalità tal-informazzjoni li tinsab fih. Għal dawn ir-raġunijiet, jekk wieħed sempliċement jirrispondi d-domandi preliminari kif ġew ifformulati mill-qorti tar-rinviju, dan ma jippermettix, fil-fehma tiegħi, li tingħata soluzzjoni xierqa għall-problema li qed tiffaċċja dik il-qorti.
33. Għalhekk, jiena nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja, sabiex tingħata risposta utli lill-qorti tar-rinviju għas-soluzzjoni tat-tilwima speċifika pendenti quddiemha fil-kawża prinċipali, li jiġu fformulati mill-ġdid id-domandi preliminari, billi jiġu ttrattati flimkien u billi jittieħed bħala punt tat-tluq mhux id-drittijiet tal-awtur tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja, imma l-libertà ta’ espressjoni ta’ Funke Medien. Fil-fatt, fl-opinjoni tiegħi, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tixtieq tkun taf jekk l-Artikolu 11 tal-Karta għandux jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi lil Stat Membru milli jistrieħ fuq id-drittijiet tal-awtur tiegħu fuq dokumenti bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, sabiex jillimita l-libertà ta’ espressjoni sanċita f’dan l-artikolu.
Id-drittijiet tal-awtur u l-libertà ta’ espressjoni
34. Skont l-Artikolu 11 tal-Karta, il-“libertà li tirċievi jew tagħti informazzjoni u ideat” hija parti mil-libertà ta’ espressjoni u ta’ informazzjoni sanċita f’dan l-artikolu. Il-paragrafu 2 tiegħu jżid il-libertà tal-mezzi tal-komunikazzjoni. Dan id-dritt isib l-ekwivalenti tiegħu fil-Konvenzjoni għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl-4 ta’ Novembru 1950 (iktar ’il quddiem il-“KEDB”), li fl-Artikolu 10 tagħha tiddefinixxi l-libertà ta’ espressjoni f’termini identiċi bħal dawk użati fl-Artikolu 11(1) tal-Karta.
35. Min-naħa l-oħra, id-drittijiet tal-awtur, kif armonizzati fid-dritt tal-Unjoni, jirriżervaw għall-awturi d-dritt esklużiv li jawtorizzaw jew li jipprojbixxu r-riproduzzjoni u l-komunikazzjoni pubblika tax-xogħlijiet tagħhom. Għalkemm, kif spjegajt f’iktar dettall iktar ’il fuq, id-drittijiet tal-awtur ma jipproteġux l-informazzjoni jew l-ideat li jinsabu fix-xogħlijiet iżda l-espressjonijiet tagħhom, dan id-dritt naturalment jispiċċa sabiex jidħol f’kunflitt mal-libertà ta’ espressjoni. L-ewwel nett, il-komunikazzjoni ta’ xogħol kopert mid-drittijiet tal-awtur, kemm jekk magħmula mill-awtur innifsu, bil-permess tiegħu jew mingħajru, naturalment taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din il-libertà. It-tieni nett, anki meta x-xogħol ma jkunx l-uniku oġġett jew l-oġġett ewlieni tal-komunikazzjoni, kultant huwa diffiċli ħafna, jekk mhux impossibbli, li jiġu kkomunikati ċerti ideat mingħajr ma jiġi kkomunikat simultanjament, minn tal-inqas parzjalment, xogħol ta’ ħaddieħor. Nieħdu bħala eżempju l-kritika tal-arti. Għalhekk, jekk tkun meħtieġa l-awtorizzazzjoni minn qabel tal-awtur (u jekk dan jingħata l-possibbiltà sħiħa li ma jagħtihiex), id-drittijiet tal-awtur neċessarjament jirrestrinġu l-libertà ta’ espressjoni.
36. Huwa komunement aċċettat li d-drittijiet tal-awtur innifishom jinkludu mekkaniżmi sabiex jittaffew il-kontradizzjonijiet possibbli bejn id-drittijiet fundamentali, inkluża l-libertà ta’ espressjoni, u d-drittijiet tal-awtur (16).
37. Fl-ewwel lok, dan huwa prinċipju li jgħid li d-drittijiet tal-awtur ma jipproteġux l-ideat imma l-espressjonijiet. B’dan il-mod, hija protetta l-libertà ta’ espressjoni sa fejn wieħed jittrażmetti u jirċievi l-informazzjoni. Diġà eżaminajt dan il-prinċipju fil-parti dwar l-ammissibbiltà tad-domandi preliminari (17), u għalhekk jiena ma iniex ser nirrepeti ruħi.
38. Fit-tieni lok, id-drittijiet tal-awtur huwa rikonċiljabbli mad-drittijiet fundamentali permezz ta’ diversi eċċezzjonijiet. Dawn l-eċċezzjonijiet jippermettu l-użu ta’ xogħlijiet f’sitwazzjonijiet differenti li jistgħu jaqgħu taħt diversi drittijiet u libertajiet fundamentali, mingħajr ma fl-istess ħin iċaħħdu lill-awturi tagħhom mid-drittijiet essenzjali tagħhom, jiġifieri mill-osservanza tar-rabta li torbothom max-xogħlijiet tagħhom u mill-possibbiltà li jisfruttawhom ekonomikament.
39. Fid-dritt tal-Unjoni, l-eċċezzjonijiet għad-drittijiet tal-awtur kienu ġew armonizzati, b’mod partikolari bl-Artikolu 5 tad-Direttiva 2001/29. Huwa veru li dawn l-eċċezzjonijiet huma fakultattivi; formalment l-Istati Membri ma humiex obbligati li jipprovdu għalihom fid-dritt intern tagħhom. Madankollu, fil-fehma tiegħi, dan huwa iktar mezz kif il-leġiżlatur tal-Unjoni jagħti flessibbiltà ikbar lill-Istati Membri fl-implimentazzjoni ta’ dawn l-eċċezzjonijiet milli possibbiltà reali li jipprovduhom jew le. Fil-fatt, id-drittijiet tal-awtur kienu jeżistu fl-ordinamenti ġuridiċi tal-Istati Membri ferm qabel l-armonizzazzjoni tagħhom fil-livell tal-Unjoni permezz tad-Direttiva 2001/29. Din hija fuq kollox ir-raġuni għal din l-armonizzazzjoni (18). Madankollu, il-leġiżlatur tal-Unjoni ċertament ma riedx li jinqalbu t-tradizzjonijiet differenti u l-formulazzjonijiet differenti ta’ eċċezzjonijiet li kienu għalhekk żviluppaw fl-ordinamenti ġuridiċi nazzjonali. Dan ma jbiddilx il-fatt li ħafna mill-eċċezzjonijiet previsti fl-Artikolu 5 tad-Direttiva 2001/29 kienu jeżistu f’forma jew oħra fid-drittijiet tal-awtur fid-drittijiet interni kollha tal-Istati Membri (19).
40. Fil-kors normali tal-affarijiet, dawn il-limiti interni tad-drittijiet tal-awtur jagħmluha possibbli li jiġu rrikonċiljati, b’mod ġeneralment sodisfaċenti, id-drittijiet u l-libertajiet fundamentali mad-drittijiet esklużivi tal-awturi fl-użu tax-xogħlijiet tagħhom. Madankollu, minkejja l-eżistenza ta’ dawn il-limiti, l-applikazzjoni tad-drittijiet tal-awtur, bħal kwalunkwe korp ieħor tad-dritt, tibqa’ suġġetta għar-rekwiżit tar-rispett għad-drittijiet fundamentali, liema rispett jista’ jiġi kkontrollat mill-qrati. Jekk jirriżulta li hemm nuqqasijiet sistemiċi fil-protezzjoni ta’ dritt fundamentali fir-rigward tad-drittijiet tal-awtur, dan iqiegħed fid-dubju l-validità tad-drittijiet tal-awtur u jqajjem il-kwistjoni ta’ emenda leġiżlattiva. Madankollu, jista’ jkun hemm sitwazzjonijiet eċċezzjonali li fihom id-drittijiet tal-awtur, li f’ċirkustanzi oħra jistgħu effettivament jibbenefikaw leġittimament mill-protezzjoni legali u ġudizzjarja, ikollhom iċedu quddiem interess superjuri marbut mat-twettiq ta’ dritt jew ta’ libertà fundamentali.
41. L-eżistenza ta’ limitazzjoni esterna bħal din tad-drittijiet tal-awtur tfakkret reċentement mill-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (iktar ’il quddiem il-“Qorti EDB”). F’żewġ deċiżjonijiet (20), il-Qorti EDB qieset li l-azzjoni dwar il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur fid-dritt ta’ Stat parti fil-KEDB setgħet tkun ikkontrollata mill-aspett tal-konformità tagħha mal-libertà ta’ espressjoni, sanċita fl-Artikolu 10 tal-KEDB. Fiż-żewġ kawżi msemmija hawn fuq, il-Qorti EDB ma sabet ebda ksur tal-libertà ta’ espressjoni. Fil-fatt, meta kkunsidrat in-natura tal-komunikazzjonijiet inkwistjoni (li għandhom għan kummerċjali) u d-drittijiet ta’ persuni oħra li jkunu involuti (id-detenturi tad-drittijiet tal-awtur), il-Qorti EDB ikkonkludiet li l-konvenuti (jiġifieri l-Istati firmatarji tal-KEDB) jibbenefikaw minn marġni wiesa’ ta’ diskrezzjoni f’dak li jirrigwarda n-natura neċessarja, f’soċjetà demokratika, tar-restrizzjonijiet fuq din il-libertà li jirriżultaw mid-drittijiet tal-awtur.
42. Madankollu, f’ċirkustanzi differenti minn dawk inkwistjoni fiż-żewġ kawżi msemmija iktar ’il fuq, ir-riżultat tal-analiżi jista’ jkun differenti, b’mod partikolari f’sitwazzjoni fejn, bħal fil-każ preżenti, il-komunikazzjoni tax-xogħol allegatament protett tkun ikkontribwixxiet għad-dibattitu ta’ interess ġenerali u fejn dan ix-xogħol jikkonsisti f’dokumenti uffiċjali ta’ Stat li għandhom natura informattiva. Għalhekk nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja ssegwi raġunament analogu għal dak tal-Qorti EDB.
43. Din il-proposta hija iktar u iktar iġġustifikata għaliex l-Artikolu 52(3) tal-Karta jispeċifika li, sakemm din tal-aħħar tinkludi drittijiet li jikkorrispondu ma’ dawk iggarantiti mill-KEDB, it-tifsira u l-portata tagħhom huma l-istess bħal dawk li tagħtihom il-KEDB. L-Artikolu 11 tal-Karta jikkorrispondi mal-Artikolu 10 tal-KEDB (21). Ċertament, kif osservat il-qorti tar-rinviju fit-talba tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, peress li l-KEDB ma ġietx inkorporata formalment fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni, il-validità kemm tad-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni kif ukoll tad-dritt nazzjonali għandha tiġi evalwata biss fid-dawl tal-Karta (22). Madankollu, dan ma jfissirx li l-KEDB, kif interpretata mill-Qorti EDB, ma għandhiex titqies fl-interpretazzjoni tal-Karta magħmula għall-finijiet ta’ din l-evalwazzjoni (23). F’każ bħal dan, l-Artikolu 52(3) tal-Karta jispiċċa kompletament bla sens.
Il-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur fuq ir-rapporti militari fid-dawl tal-Artikolu 11 tal-Karta
44. Skont l-Artikolu 51(1) tagħha, il-Karta hija indirizzata, fost oħrajn, lill-Istati Membri meta jkunu qegħdin jimplimentaw id-dritt tal-Unjoni. Huwa ċar li l-applikazzjoni mill-qrati Ġermaniżi, fil-kawża prinċipali, tad-dispożizzjonijiet li jiżguraw it-traspożizzjoni tad-Direttiva 2001/29 tipparteċipa fl-implimentazzjoni tad-dritt tal-Unjoni. Hija għalhekk hija suġġetta għad-dispożizzjonijiet tal-Karta, partikolarment l-obbligu li tiġi rispettata, f’din l-implimentazzjoni, il-libertà ta’ espressjoni, skont it-tifsira tal-Artikolu 11 tal-Karta, ta’ Funke Medien. Issa, diversi elementi f’din il-kawża jwasslu għall-konklużjoni li l-protezzjoni tad-dokumenti inkwistjoni mid-drittijiet tal-awtur tmur kontra dan l-artikolu tal-Karta.
Il-limitazzjonijiet possibbli tal-libertà ta’ espressjoni
45. Fil-fehma tiegħi ma hemm l-ebda dubju li l-pubblikazzjoni ta’ dokumenti kunfidenzjali bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-libertà ta’ espressjoni (24). Jidhirli wkoll li huwa ċar ukoll li d-drittijiet tal-awtur invokati mir-Repubblika Federali tal-Ġermanja jillimitaw il-libertà ta’ espressjoni (25). Dawn il-punti ma jeħtiġux iktar spjegazzjonijiet. Tali limitazzjonijiet ta’ din il-libertà ma humiex ipprojbiti b’mod assolut. Kemm l-Artikolu 10(2) tal-KEDB kif ukoll l-Artikolu 52(1) tal-Karta jistabbilixxu r-raġunijiet li jistgħu jiġġustifikaw il-limitazzjonijiet tal-libertà ta’ espressjoni u l-kundizzjonijiet li dawn il-limitazzjonijiet għandhom jissodisfaw.
46. Ma iniex ser nidħol fid-dibattitu dwar il-preminenza possibbli tar-raġunijiet għar-restrizzjoni tal-KEDB fuq dawk tal-Karta fil-każ tal-libertajiet protetti bl-istess mod miż-żewġ strumenti (26). Pjuttost, nipproponi li nikkunsidrawhom bħala ekwivalenti, li, fil-fehma tiegħi, huwa l-aħjar approċċ fid-dawl tad-dikjarazzjoni magħmula fl-Artikolu 52(3) tal-Karta li d-drittijiet korrispondenti fiż-żewġ strumenti għandu jkollhom l-istess tifsira u l-istess portata.
47. Fir-rigward tar-restrizzjoni tal-libertà ta’ espressjoni f’sitwazzjoni bħal dik fil-kawża prinċipali, l-iktar raġuni ovvja tidher li hija li jiġi evitat l-iżvelar ta’ informazzjoni kunfidenzjali fir-rigward tar-rekwiżiti tas-sigurtà nazzjonali. Dawn iż-żewġ raġunijiet sabiex tiġi llimitata l-libertà ta’ espressjoni huma espressament previsti fl-Artikolu 10(2) tal-KEDB.
48. Il-Karta ma hijiex daqshekk espliċita: l-Artikolu 52(1) tal-Karta jirreferi biss b’mod ġenerali għall-“objettivi ta’ interess ġenerali rikonoxxuti mill-Unjoni”. Madankollu, skont in-nota spjegattiva dwar l-Artikolu 52 tal-Karta, dawn l-interessi jinkludu, minbarra l-objettivi tal-Unjoni elenkati fl-Artikolu 3 TUE, l-interessi tal-Istati Membri li l-Unjoni għandha tosserva. B’mod partikolari, din in-nota ssemmi b’mod espliċitu l-Artikolu 346 TFUE li jgħid li “l-ebda Stat ma jkun obbligat li jagħti tagħrif li l-kxif tiegħu ikun jikkunsidrah li jmur kontra l-interessi vitali tas-sigurtà tiegħu.” Is-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali hija wkoll waħda mill-“funzjonijiet Statali essenzjali” li l-Unjoni għandha tirrispetta skont l-Artikolu 4(2) TUE.
49. Minn dan isegwi li l-protezzjoni tal-kunfidenzjalità ta’ ċerta informazzjoni għall-iskop tas-salvagwardja tas-sigurtà nazzjonali hija raġuni leġittima għar-restrizzjoni tal-libertà ta’ espressjoni, kemm taħt il-KEDB kif ukoll taħt il-Karta. Madankollu, il-kawża prinċipali ma tikkonċernax il-protezzjoni tad-dokumenti inkwistjoni bħala informazzjoni kunfidenzjali, imma bħala oġġetti ta’ drittijiet tal-awtur. Skont id-dikjarazzjoni espliċita tar-rappreżentant tal-Gvern Ġermaniż waqt is-seduta, anki jekk l-uniku għan tal-azzjoni kontra Funke Medien huwa l-protezzjoni tal-informazzjoni kunfidenzjali li tinsab f’dawn id-dokumenti, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja kkunsidrat li t-theddida għas-sigurtà tal-Istat li tirriżulta mill-iżvelar tagħha ma kinitx ta’ grad li jiġġustifika ksur tal-libertà ta’ espressjoni u tal-istampa. Għalhekk, minflok ma nbdew proċeduri kriminali għall-iżvelar ta’ informazzjoni kunfidenzjali, dan l-Istat Membru rrikorra għal rimedju ta’ dritt “mhux tas-soltu”, jiġifieri l-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tiegħu fuq dawn id-dokumenti.
50. Għaldaqstant, għandu jiġi ddeterminat jekk il-protezzjoni ta’ dawn id-drittijiet tal-awtur tistax tiġġustifika r-restrizzjoni fuq il-libertà ta’ espressjoni fid-dawl tal-Artikolu 10 tal-KEDB u tal-Artikolu 11 tal-Karta.
Id-drittijiet tal-awtur tal-Istat fuq ir-rapporti militari bħala raġuni li tiġġustifika restrizzjoni tal-libertà ta’ espressjoni
51. L-eżerċizzju tad-drittijiet tal-awtur, bħala dritt suġġettiv, ma huwiex normalment ta’ interess ġenerali. Id-detentur li jinvoka d-drittijiet tal-awtur tiegħu ma jkunx qiegħed iwettaq xi interess ġenerali imma l-interess partikolari tiegħu. Għalhekk, jekk id-drittijiet tal-awtur jistgħu jiġġustifikaw il-limitazzjoni tad-drittijiet fundamentali, bħal-libertà ta’ espressjoni, dan ikun għall-protezzjoni tad-drittijiet ta’ ħaddieħor, raġuni għal limitazzjoni prevista kemm fl-Artikolu 10(2) tal-KEDB kif ukoll fl-Artikolu 52(1) tal-Karta (27).
52. Fl-ewwel lok, dawn id-drittijiet ta’ ħaddieħor jinkludu d-drittijiet u l-libertajiet iggarantiti mill-KEDB u mill-Karta. Din is-sitwazzjoni ta’ kunflitt tad-drittijiet fundamentali differenti teħtieġ l-ibbilanċjar tagħhom (28). Id-drittijiet tal-awtur, bħala drittijiet ta’ proprjetà intellettwali, huma assimilati, għall-finijiet ta’ din il-protezzjoni, mad-dritt ta’ proprjetà, iggarantit skont l-Artikolu 1 tal-Protokoll Addizzjonali tal-KEDB u l-Artikolu 17 tal-Karta (29). Il-Qorti tal-Ġustizzja, f’numru ta’ okkażjonijiet, irrikonoxxiet il-ħtieġa li jintlaħaq bilanċ tajjeb bejn id-drittijiet tal-proprjetà intellettwali, inkluż id-drittijiet tal-awtur, u d-drittijiet fundamentali l-oħra ggarantiti mill-Karta (30).
53. Madankollu, ma jidhirlix li din il-loġika tista’ tapplika f’sitwazzjoni speċifika fejn, bħal f’dan il-każ, id-detentur tad-drittijiet tal-awtur huwa Stat Membru. L-Istati Membri, kif ukoll l-Istati firmatarji tal-KEDB, ma humiex il-benefiċjarji tad-drittijiet fundamentali imma l-garanti tagħhom. Huma għandhom l-obbligu li jirrispettaw u jipproteġu dawn id-drittijiet mhux għalihom innifishom imma għall-individwi. Tabilħaqq, fil-konfront ta’ min l-Istati jipproteġu d-drittijiet fundamentali tagħhom? Ovvjament mhux fil-konfront tagħhom stess, allura fil-konfront tal-individwi. Dan imur kontra l-loġika stess tad-drittijiet fundamentali, kif maħsuba sa mid-Dikjarazzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u taċ-Ċittadin tal-1789, li hija li l-individwu jiġi protett kontra s-setgħa pubblika u mhux li s-setgħa pubblika tiġi protetta kontra l-individwu.
54. Naturalment, ma rridx infisser li l-Istat ma jistax jibbenefika mid-dritt ċivili tal-proprjetà, inkluża l-proprjetà intellettwali. Madankollu, l-Istat ma jistax jinvoka d-dritt fundamentali tal-proprjetà sabiex jirrestrinġi dritt fundamentali ieħor iggarantit mill-KEDB jew mill-Karta.
55. Barra minn hekk, anki jekk jitqies li d-drittijiet ta’ ħaddieħor, imsemmija fl-Artikolu 10(2) tal-KEDB u fl-Artikolu 52(1) tal-Karta, bħala ġustifikazzjoni possibbli tal-limitazzjoni tal-libertà ta’ espressjoni, jinkludu mhux biss id-drittijiet protetti minn dawn l-istrumenti imma wkoll drittijiet oħra, għall-istess raġunijiet bħal dawk spjegati hawn fuq, nemmen li din il-ġustifikazzjoni ma tistax tkun ibbażata fuq id-drittijiet tal-Istat innifsu. Fil-fatt, kieku l-Istat ikun jista’ jinqeda bid-drittijiet partikolari tiegħu, minbarra l-interess ġenerali, sabiex jillimita d-drittijiet fundamentali, dan iwassal sabiex dawn tal-aħħar jixxejnu.
56. Għalhekk, l-uniku motiv li fuqu jista’ joqgħod Stat Membru sabiex jiġġustifika l-limitazzjoni ta’ dritt fundamentali ggarantit mill-KEDB jew mill-Karta huwa l-interess ġenerali. Issa, kif semmejt iktar ’il fuq, f’dan il-każ ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja kkunsidrat li r-restrizzjoni tal-libertà ta’ espressjoni u tal-istampa li tirriżulta minn kawża kontra Funke Medien għall-iżvelar tad-dokumenti inkwistjoni fil-kawża prinċipali hija sproporzjonata meta mqabbla mal-interess ġenerali li tiġi protetta l-kunfidenzjalità ta’ dawn id-dokumenti. F’sitwazzjoni bħal din, l-Istat Membru ma jistax jistrieħ, minflok fuq l-interess ġenerali, fuq id-drittijiet tal-awtur tiegħu.
57. Anki jekk din id-diffikultà tingħeleb, pereżempju billi jitqies li l-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tal-Istat hija fl-interess ġenerali, ħaġa li fil-fehma tiegħi hija dubjuża, kemm l-Artikolu 10(2) tal-KEDB kif ukoll l-Artikolu 52(1) tal-Karta jeħtieġu li l-limitazzjonijiet għal-libertà ta’ espressjoni jkunu neċessarji (31). Madankollu, din il-kundizzjoni ma tidhirx li hija ssodisfatta f’dan il-każ.
In-neċessità tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur fuq ir-rapporti militari
58. Id-drittijiet tal-awtur għandhom żewġ għanijiet ewlenin. L-ewwel għan huwa l-protezzjoni tar-rabta personali li torbot lill-awtur max-xogħol tiegħu bħala l-ħolqien intellettwali tiegħu u b’hekk, b’xi mod, l-emanazzjoni tal-personalità tiegħu. Dan huwa prinċipalment id-dominju tad-drittijiet morali. It-tieni għan huwa li l-awturi jitħallew jisfruttaw ekonomikament ix-xogħlijiet tagħhom u b’hekk jiksbu dħul mill-isforz kreattiv tagħhom. Dan huwa l-qasam tad-drittijiet patrimonjali, li huwa l-oġġett ta’ armonizzazzjoni fil-livell tad-dritt tal-Unjoni. Sabiex restrizzjoni fuq il-libertà ta’ espressjoni li toħroġ mid-drittijiet tal-awtur tiġi kklassifikata bħala neċessarja, hija għandha tissodisfa minn tal-inqas wieħed minn dawn iż-żewġ għanijiet. Issa jidhirli li l-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur għal rapporti militari bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma tissodisfa ebda wieħed minnhom.
59. L-ewwel nett, fir-rigward tal-protezzjoni tar-relazzjoni tal-awtur max-xogħol tiegħu, għandu jiġi osservat li, jekk ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja tista’ tkun, bħala finzjoni ġuridika, detentiriċi tad-drittijiet tal-awtur fuq id-dokumenti inkwistjoni, hija ċertament ma hijiex, għal raġunijiet ovvji, l-awtur. L-editur vera jew, x’aktarx l-edituri, huma kompletament anonimi, peress li d-dokumenti inkwistjoni huma elaborati fuq bażi kontinwa u, bħal kull dokument uffiċjali, ikollhom jiġu kkontrollati ġerarkikament. Dawn l-edituri jippreparaw id-dokumenti, jew partijiet minnhom, mhux bħala parti minn attività kreattiva personali imma bħala parti mid-dmirijiet professjonali tagħhom, bħala impjegati jew uffiċjali (32). Għalhekk, strettament, ma hemm l-ebda awtur reali ta’ dawn id-dokumenti fis-sens li dan it-terminu għandu fid-drittijiet tal-awtur u għalhekk wieħed ma jistax jitkellem dwar il-protezzjoni tar-rabta tiegħu max-xogħol.
60. Huwa veru li, kif ikkonfermat mill-premessa 19 tad-Direttiva 2001/29, id-drittijiet morali jibqgħu barra mill-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva, kif ukoll minn dak tad-dritt tal-Unjoni b’mod ġenerali. Madankollu, id-drittijiet tal-awtur, kemm morali kif ukoll patrimonjali, isibu l-oriġini u l-ġustifikazzjoni tagħhom fir-relazzjoni speċjali li teżisti bejn l-awtur u x-xogħol tiegħu. Għalhekk, fin-nuqqas ta’ awtur, ma hemm l-ebda drittijiet tal-awtur, kemm morali kif ukoll patrimonjali.
61. It-tieni nett, fir-rigward tal-isfruttament ekonomiku, huwa ċar li l-uniku għan tal-azzjoni meħuda mir-Repubblika Federali tal-Ġermanja fil-kawża prinċipali kien il-protezzjoni tal-kunfidenzjalità, mhux tad-dokumenti inkwistjoni fit-totalità tagħhom, li verżjoni tagħhom ġiet ippubblikata fil-forma tal-UdÖ, imma biss ta’ ċerta informazzjoni meqjusa sensittiva. Dan joħroġ kompletament ’il barra mill-għanijiet tad-drittijiet tal-awtur. Għalhekk hawnhekk id-drittijiet tal-awtur huma strumentalizzati sabiex jiġu segwiti għanijiet li huma totalment estranji għalihom.
62. Għaldaqstant, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja, peress li kkunsidrat li l-interess tal-protezzjoni tad-dokumenti inkwistjoni bħala informazzjoni kunfidenzjali ma kienx jiġġustifika r-restrizzjoni tal-libertà ta’ espressjoni li kienet tirriżulta minnu, iddeċidiet li tikseb l-istess riżultat billi tinvoka d-drittijiet tal-awtur tagħha fuq dawn id-dokumenti, minkejja l-fatt li d-drittijiet tal-awtur isegwu skopijiet kompletament differenti u li lanqas ma huwa stabbilit li dawn id-dokumenti jikkostitwixxu xogħlijiet fis-sens ta’ dawn id-drittijiet.
63. Fil-fehma tiegħi, prattika bħal din ma għandhiex tiġi aċċettata.
64. Fil-fatt, ir-restrizzjoni tal-libertà ta’ espressjoni li tirriżulta mill-protezzjoni tad-drittijiet tal-awtur tad-dokumenti inkwistjoni mhux biss ma hijiex neċessarja f’soċjetà demokratika, imma tkun ferm ta’ detriment għaliha. Waħda mill-iktar funzjonijiet importanti tal-libertà ta’ espressjoni u tal-komponent tagħha, il-libertà tal-mezzi tal-komunikazzjoni, imsemmija speċifikament fl-Artikolu 11(2) tal-Karta, hija l-kontroll tal-poter miċ-ċittadini, element indispensabbli ta’ kwalunkwe soċjetà demokratika. Issa, dan il-kontroll jista’ jitwettaq, inter alia, bl-iżvelar ta’ ċerta informazzjoni jew ta’ ċerti dokumenti li l-poter jixtieq jostor il-kontenut jew saħansitra l-eżistenza tagħhom (jew saħansitra l-ineżistenza). Bla dubju, ċerta informazzjoni għandha tibqa’ sigrieta, anki f’soċjetà demokratika, jekk l-iżvelar tagħha tikkostitwixxi theddida għall-interessi essenzjali tal-Istat u, konsegwentement, ta’ dik is-soċjetà nnifisha. Għaldaqstant, din għandha tiġi kklassifikata u protetta skont il-proċeduri stabbiliti għal dan il-għan, applikati taħt superviżjoni ġudizzjarja. Madankollu, apparti minn dawn il-proċeduri jew jekk l-Istat innifsu jirrinunzja li japplikahom, l-Istat ma jistax jitħalla jinvoka d-drittijiet tal-awtur tiegħu fuq kwalunkwe dokument sabiex jipprevjeni l-kontroll tal-azzjoni tiegħu.
Konklużjoni ta’ din il-parti
65. Fil-qosor, il-protezzjoni eventwali mid-drittijiet tal-awtur tad-dokumenti inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma taqax taħt id-dritt fundamentali tal-proprjetà intellettwali u għalhekk għandha tiġi analizzata biss bħala limitazzjoni għal-libertà ta’ espressjoni kif stabbilit fl-Artikolu 11 tal-Karta. Issa, din il-limitazzjoni ma hijiex neċessarja u ma tissodisfa b’mod effettiv l-ebda interess ġenerali u lanqas il-bżonn tal-protezzjoni tad-drittijiet ta’ ħaddieħor skont it-tifsira tal-Artikolu 52(1) tagħha.
66. Għaldaqstant nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja, jekk tiddeċiedi li tanalizza d-domandi preliminari f’din il-kawża fil-mertu, tirrispondi li l-Artikolu 11 tal-Karta, moqri flimkien mal-Artikolu 52(1) tagħha, għandu jiġi interpretat fis-sens li Stat Membru ma jistax jinvoka d-drittijiet tal-awtur li jirriżultaw mill-Artikolu 2(a) u mill-Artikolu 3(1) tad-Direttiva 2001/29 sabiex jipprevjeni l-komunikazzjoni lill-pubbliku, fil-kuntest ta’ dibattitu dwar kwistjonijiet ta’ interess ġenerali, ta’ dokumenti kunfidenzjali li joħorġu minn dan l-Istat Membru. Din l-interpretazzjoni ma tipprekludix l-applikazzjoni minn dan l-Istat Membru, f’konformità mad-dritt tal-Unjoni, ta’ dispożizzjonijiet oħra tad-dritt intern tiegħu, b’mod partikolari dawk relatati mal-protezzjoni ta’ informazzjoni kunfidenzjali.
Id-domandi preliminari
67. Kif indikajt fir-rimarki preliminari tiegħi, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tifformula mill-ġdid id-domandi preliminari sabiex twettaq analiżi tal-applikabbiltà tad-drittijiet tal-awtur, kif armonizzati fid-dritt tal-Unjoni, fuq id-dokumenti inkwistjoni fil-kawża prinċipali, fid-dawl tal-libertà ta’ espressjoni. Din l-analiżi u, konsegwentement, is-soluzzjoni ssuġġerita jiġu qabel id-domandi preliminari kif ifformulati fid-deċiżjoni tar-rinviju.
68. Fil-fatt, l-ewwel domanda preliminari tikkonċerna l-marġni ta’ manuvra li għandhom l-Istati Membri fit-traspożizzjoni tad-Direttiva 2001/29. Kif tgħid il-qorti tar-rinviju fit-talba tagħha, din id-domanda tqajmet fil-kuntest tal-ġurisprudenza tal-Bundesverfassungsgericht (il-Qorti Kostituzzjonali Federali). Skont din il-ġurisprudenza, meta l-Istati Membri jkollhom marġni ta’ manuvra fl-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, din l-applikazzjoni għandha tiġi evalwata fid-dawl tad-drittijiet fundamentali kif espressi fil-Kostituzzjoni Ġermaniża, filwaqt li, fin-nuqqas ta’ tali marġni ta’ manuvra, il-Karta biss tkun rilevanti bħala punt ta’ riferiment. Il-Bundesverfassungsgericht (il-Qorti Kostituzzjonali Federali) żviluppat din il-ġurisprudenza bħala riżultat tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (33). Madankollu, ir-risposta li qiegħed nipproponi li għandha tingħata tirriżulta kompletament mir-relazzjoni bejn dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni, jiġifieri dawk tad-Direttiva 2001/29, u l-Karta, mingħajr ma huwa meħtieġ li jiġi analizzat il-marġni ta’ manuvra tal-Istati Membri.
69. Permezz tat-tieni domanda preliminari, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk huwiex possibbli (jew neċessarju) li tittieħed inkunsiderazzjoni l-libertà ta’ espressjoni bl-iskop li jiġu interpretati l-eċċezzjonijiet għad-drittijiet tal-awtur stabbiliti fl-Artikolu 5 tad-Direttiva 2001/29. Huwa minnu li din il-kunsiderazzjoni ġiet irrakkomandata mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Deckmyn u Vrijheidsfonds (34) Is-sitwazzjoni f’dik il-kawża, madankollu, kienet differenti minn dik fil-kawża ineżami. Fil-fatt, is-soluzzjoni fil-kawża li tat lok għas-sentenza Deckmyn u Vrijheidsfonds kienet ibbażata fuq il-preżunzjoni tal-applikabbiltà tal-eċċezzjoni inkwistjoni (dik ta’ parodija) fil-każ ineżami (35). Id-domanda kienet jekk din setgħetx ma tiġix applikata, minħabba li l-interessi leġittimi tad-detenturi tad-drittijiet tal-awtur inkwistjoni kienu kontra din l-applikazzjoni (36).
70. F’din il-kawża, il-qorti tar-rinviju tidher li qiegħda tissuġġerixxi interpretazzjoni wiesgħa, influwenzata mil-libertà ta’ espressjoni, mill-portata stess u mill-kundizzjonijiet tal-applikazzjoni tal-eċċezzjonijiet li jistgħu jkunu involuti. Madankollu, jiena tal-fehma li, f’konfigurazzjoni speċifika bħal dik tal-kawża prinċipali, il-protezzjoni mogħtija mid-drittijiet tal-awtur għandha tiġi miċħuda, minkejja l-possibbiltà li tiġi applikata eċċezzjoni.
71. Permezz tat-tielet domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistieden lill-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra l-possibbiltà li tapplika għad-drittijiet tal-awtur, fuq il-bażi tal-protezzjoni tal-libertà ta’ espressjoni, eċċezzjonijiet jew limitazzjonijiet oħra barra dawk previsti mid-Direttiva 2001/29. Ir-risposta li nipproponi li tagħti tista’ tidher favorevoli għall-proposta mressqa f’din id-domanda preliminari. Madankollu, hemm differenza notevoli bejn l-approċċ tal-qorti tar-rinviju u dak li nipproponi li jiġi adottat f’dawn il-konklużjonijiet. Fil-fatt, il-fatt li l-libertà ta’ espressjoni tipprevali fuq id-drittijiet tal-awtur f’sitwazzjoni konkreta u speċjali ħafna huwa differenti mill-fatt li jiddaħħlu fis-sistema armonizzata tad-drittijiet tal-awtur, barra mid-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni pożittiv li jirregola dan il-qasam, eċċezzjonijiet u limitazzjonijiet li, min-natura tagħhom, japplikaw b’mod ġenerali.
72. Għal dawn ir-raġunijiet, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja ma tanalizzax fid-dettall id-domandi preliminari. Barra minn hekk, peress li l-istess domandi saru f’żewġ kawżi oħra li diġà semmejt, il-Qorti tal-Ġustizzja se jkollha l-opportunità li tirrispondihom. Dawn iż-żewġ kawżi oħra jikkonċernaw sitwazzjonijiet tipiċi ta’ applikazzjoni tad-drittijiet tal-awtur, fejn l-analiżi ta’ dawn id-domandi ssib l-utilità sħiħa tagħha.
Konklużjoni
73. Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja jew tiddikjara li d-domandi preliminari magħmula mill-Bundesgerichtshof (il-Qorti Federali tal-Ġustizzja, il-Ġermanja) f’din il-kawża huma inammissibbli jew li tirrispondi għal dawn id-domandi bil-mod segwenti:
L-Artikolu 11 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, moqri flimkien mal-Artikolu 52(1) tagħha, għandu jiġi interpretat fis-sens li Stat Membru ma jistax jinvoka d-drittijiet tal-awtur tiegħu li jirriżultaw mill-Artikolu 2(a) u mill-Artikolu 3(1) tad-Direttiva 2001/29/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta Mejju 2001 dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni, sabiex jipprekludi l-komunikazzjoni lill-pubbliku, fil-kuntest ta’ dibattitu dwar kwistjonijiet ta’ interess ġenerali, ta’ dokumenti kunfidenzjali li joriġinaw minn dan l-Istat Membru. Din l-interpretazzjoni ma tostakolax l-applikazzjoni minn dan l-Istat Membru, f’konformità mad-dritt tal-Unjoni, ta’ dispożizzjonijiet oħra tad-dritt intern tiegħu, b’mod partikolari dawk relatati mal-protezzjoni ta’ informazzjoni kunfidenzjali.