WYROK SĄDU (piąta izba)
z dnia 28 listopada 2019 r.(*)
Służba publiczna – Personel kontraktowy – Wynagrodzenie – Decyzja odmawiająca wypłaty dodatku zagranicznego – Artykuł 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego – Praca wykonywana dla innego państwa – Status dyplomatyczny – Pięcioletni okres referencyjny
W sprawie T‑592/18
Katarzyna Wywiał-Prząda, zamieszkała w Wezembeek-Oppem (Belgia), którą reprezentowali adwokaci S. Orlandi i T. Martin,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, którą reprezentowali T. Bohr i D. Milanowska, w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot oparte na art. 270 TFUE żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji z dnia 23 listopada 2017 r., na mocy której skarżącej odmówiono wypłaty dodatku zagranicznego,
SĄD (piąta izba),
w składzie: D. Gratsias, prezes, A. Marcoulli i R. Frendo (sprawozdawczyni), sędziowie,
sekretarz: L. Ramette, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 9 lipca 2019 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 Skarżąca jest obywatelką polską. W dniu 22 września 2010 r. przyjechała do Belgii w związku z nominacją jej męża na stanowisko radcy w Stałym Przedstawicielstwie Rzeczypospolitej Polskiej przy Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO).
2 Od dnia 2 lipca 2010 r. skarżąca korzystała z paszportu dyplomatycznego wydanego przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
3 W okresie od 7 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. skarżąca pełniła obowiązki sekretarki w Stałym Przedstawicielstwie Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej.
4 W okresie od 9 listopada 2012 r. do 11 stycznia 2013 r. zajmowała się organizacją spotkań dyskusyjnych w Brukseli (Belgia) na rzecz stowarzyszenia o charakterze niezarobkowym, z tytułu czego wystawiła rachunek.
5 Po zwrocie paszportu dyplomatycznego skarżąca została wpisana z dniem 7 czerwca 2013 r. do rejestru cudzoziemców gminy Woluwe-Saint-Pierre (Belgia).
6 W okresie od 16 czerwca 2014 r. do 31 grudnia 2015 r., a następnie od 4 stycznia 2016 r. do 31 sierpnia 2017 r., skarżąca była kolejno zatrudniona przez dwie spółki belgijskie, które świadczyły usługi na rzecz Komisji Europejskiej.
7 W dniu 9 września 2016 r. mąż skarżącej wrócił do Polski po zakończeniu pracy w przedstawicielstwie dyplomatycznym. Skarżąca wraz z ich synem pozostała w Belgii.
8 W dniu 1 września 2017 r. skarżąca została zatrudniona przez Komisję w charakterze członka personelu kontraktowego.
9 Decyzją z dnia 23 listopada 2017 r. organ Komisji upoważniony do zawierania umów o pracę (zwany dalej „OUZU”) odmówił wypłacenia skarżącej dodatku zagranicznego (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”).
10 W dniu 21 lutego 2018 r. skarżąca złożyła zażalenie na zaskarżoną decyzję. OUZU oddaliło je decyzją z dnia 18 czerwca 2018 r., która tego samego dnia została doręczona skarżącej. OUZU ustaliło najpierw „okres pięciu lat, kończący się sześć miesięcy przed wstąpieniem do służby” (zwany dalej „okresem referencyjnym”), o którym mowa w art. 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), który znajduje zastosowanie do personelu kontraktowego na podstawie art. 21 i 92 warunków zatrudnienia innych pracowników Unii Europejskiej. OUZU ustaliło ten okres referencyjny na okres od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2017 r. Następnie OUZU oddaliło zażalenie skarżącej, uzasadniając to okolicznością, że od dnia 22 września 2010 r. zamieszkiwała ona w Belgii, gdzie wykonywała działalność zawodową i gdzie w dalszym ciągu mieszkała po wyjeździe męża we wrześniu 2016 r.
Postępowanie i żądania stron
11 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 28 września 2018 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.
12 Komisja złożyła odpowiedź na skargę w dniu 14 grudnia 2018 r.
13 W dniu 14 lutego 2019 r. skarżąca złożyła replikę.
14 W dniu 1 kwietnia 2019 r. Komisja złożyła duplikę.
15 Na wniosek sędziego sprawozdawcy Sąd (piąta izba) postanowił otworzyć ustny etap postępowania i w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 swojego regulaminu postępowania zadał stronom pytania na piśmie, wzywając je do udzielenia na nie odpowiedzi na rozprawie.
16 Na rozprawie w dniu 9 lipca 2019 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pisemne pytania Sądu.
17 Strona skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
18 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
19 Skarżąca podnosi jeden zarzut, dotyczący naruszenia art. 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego. Zarzut ten można podzielić na dwie części, z których pierwsza dotyczy naruszenia jej statusu dyplomatycznego, zaś druga błędnego zastosowania pojęcia zwykłego pobytu.
W przedmiocie części pierwszej, dotyczącej naruszenia statutu dyplomatycznego skarżącej
20 Skarżąca podnosi, że jako małżonka przedstawiciela dyplomatycznego posiadała status dyplomatyczny w okresie od 22 września 2010 r., czyli dnia jej przybycia do Belgii, do 16 czerwca 2013 r., kiedy to zwróciła swój paszport dyplomatyczny. Jej zdaniem na gruncie art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie drugie załącznika VII do regulaminu pracowniczego posiadanie przez nią wspomnianego statusu dyplomatycznego sprawia, że okres ten nie powinien podlegać uwzględnieniu. W konsekwencji okres referencyjny powinien był rozpocząć swój bieg w dniu 1 maja 2009 r., kiedy to mieszkała i pracowała w Polsce i nie miała żadnych więzi z Belgią. Tymczasem pracownik traci prawo do dodatku zagranicznego jedynie wówczas, gdy miał miejsce zwykłego pobytu lub wykonywał swoją główną działalność zawodową w państwie miejsca zatrudnienia przez cały okres referencyjny. Ponieważ w jej wypadku tak nie jest, skarżąca stoi na stanowisku, że powinien jej zostać przyznany dodatek zagraniczny.
21 Artykuł 4 ust. 1 załącznika VII do regulaminu pracowniczego stanowi:
„Dodatek zagraniczny w wysokości równej 16% całkowitej kwoty wynagrodzenia podstawowego powiększonej o dodatek na gospodarstwo domowe oraz dodatek na dziecko pozostające na utrzymaniu wypłacany na rzecz urzędnika jest przyznawany:
a) urzędnikom:
– którzy nie są oraz nigdy nie byli obywatelami państwa, na terytorium którego znajduje się ich miejsce zatrudnienia, oraz
– którzy w okresie pięciu lat, kończącym się na sześć miesięcy przed wstąpieniem do służby, nie prowadzili swojej głównej działalności zawodowej ani nie posiadali stałego miejsca zamieszkania na europejskim terytorium tegoż państwa. Do celów niniejszego przepisu nie są brane pod uwagę sytuacje wynikające z pracy wykonywanej dla innego państwa lub dla organizacji międzynarodowej;
b) urzędnikom, którzy są lub byli obywatelami państwa, na którego terytorium znajduje się ich miejsce zatrudnienia, którzy jednak przez okres 10 lat kończący się w dniu wstąpienia przez nich do służby posiadali stałe miejsce zamieszkania poza europejskim terytorium tego państwa z przyczyn innych niż wykonywanie obowiązków w służbie państwowej lub na rzecz organizacji międzynarodowej”.
22 Artykuł 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego składa się zatem z dwóch części. W pierwszej części określono dwie kumulatywne przesłanki, które urzędnik musi zasadniczo spełnić, aby otrzymać dodatek zagraniczny, czyli nigdy nie może on być obywatelem państwa, na którego terytorium znajduje się jego miejsce zatrudnienia, oraz nie może posiadać stałego miejsca zamieszkania ani prowadzić swojej głównej działalności zawodowej na europejskim terytorium tego państwa w okresie pięciu lat, kończącym się sześć miesięcy przed rozpoczęciem służby; w drugiej części przewidziano, w drodze wyjątku od powyższej zasady, że sytuacje wynikające z pracy wykonywanej dla innego państwa lub dla organizacji międzynarodowej nie są brane pod uwagę. Okresy wykonywania tej pracy są zatem traktowane jako obojętne.
23 Ponadto przyznania dodatku zagranicznego na podstawie art. 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego odmawia się urzędnikowi lub pracownikowi tylko wówczas, jeżeli przez cały okres referencyjny urzędnik posiadał stałe miejsce zamieszkania lub prowadził swoją główną działalność zawodową w państwie miejsca zatrudnienia. (zob. podobnie wyrok z dnia 18 czerwca 2015 r., Pondichie/Komisja, F‑50/14, EU:F:2015:62, pkt 35). Tymczasem w niniejszym przypadku traktowanie okresu od 22 września 2010 r. do 16 czerwca 2013 r., podczas którego skarżąca zamieszkiwała w Belgii, mając status dyplomatyczny jako małżonka przedstawiciela dyplomatycznego, jako obojętnego prowadziłoby do przesunięcia początku okresu referencyjnego na dzień 6 czerwca 2009 r., nie zaś na dzień 1 maja 2009 r., jak utrzymuje skarżąca, to znaczy w momencie, w którym zamieszkiwała i pracowała w Polsce i nie miała żadnych więzi z Belgią.
24 W konsekwencji należy rozstrzygnąć, czy użyte w art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie załącznika VII do regulaminu pracowniczego pojęcie „sytuacji wynikających z pracy wykonywanej dla innego państwa” należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono okres, w którym skarżąca posiadała status dyplomatyczny jako małżonka przedstawiciela dyplomatycznego.
25 Traktowanie okresu odpowiadającego sytuacji wynikającej z pracy wykonywanej w państwie zatrudnienia na rzecz innego państwa lub organizacji międzynarodowej jako obojętnego tłumaczy się tym, że zakłada się, iż świadczenie takiej pracy skutkuje utrzymaniem specyficznej więzi łączącej zainteresowanego z tym innym państwem lub z organizacją międzynarodową, co stwarza przeszkodę w stworzeniu trwałych więzi z państwem, na którego terytorium pracownik jest zatrudniony, prowadząc do niewystarczającego zintegrowania zainteresowanego ze społeczeństwem państwa zatrudnienia (zob. wyrok z dnia 13 lipca 2018 r., Quadri di Cardano/Komisja, T‑273/17, EU:T:2018:480, pkt 49).
26 Uściśliwszy powyższe, skarżąca twierdzi, że jako małżonka przedstawiciela dyplomatycznego korzystała z różnych przywilejów i immunitetów określonych w Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z dnia 18 kwietnia 1961 r. (zwanej dalej „konwencją wiedeńską”). Zdaniem skarżącej posiadanie owego statusu dyplomatycznego stanowiło swoistą przeszkodę dla stworzenia przez nią trwałych więzi z państwem zatrudnienia. Posiadanie tego statusu podlega zatem pojęciu „sytuacji wynikającej z pracy wykonywanej dla innego państwa” w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie drugie załącznika VII do regulaminu pracowniczego.
27 Tymczasem w pkt 14 wyroku z dnia 2 maja 1985 r., De Angelis/Komisja (246/83, EU:C:1985:165), Trybunał orzekł, że przepis ten dotyczy wyłącznie sytuacji wynikających z pracy wykonywanej przez samego urzędnika rozpoczynającego służbę i jego zakres nie podlega rozszerzeniu na inną osobę.
28 Skarżąca twierdzi jednak, że orzecznictwo to nie ma do niej zastosowania, ponieważ w sprawie, w której wydano wyrok z dnia 2 maja 1985 r., De Angelis/Komisja (246/83, EU:C:1985:165), zainteresowanej, która towarzyszyła w Belgii swojemu mężowi, będącemu urzędnikiem Wspólnoty Europejskiej, nie przysługiwał na tej podstawie jakikolwiek status dyplomatyczny.
29 Należy jednak stwierdzić, że w wyroku z dnia 2 maja 1985 r., De Angelis/Komisja (246/83, EU:C:1985:165), Trybunał nie uznał, że to brak statusu dyplomatycznego zainteresowanej stanowił podstawę braku prawa zainteresowanej do dodatku zagranicznego.
30 Prawdą jest, że w wyroku z dnia 21 czerwca 2007 r., Komisja/Hosman-Chevalier (C‑424/05 P, EU:C:2007:367, pkt 42, 43), na który powołuje się skarżąca, Trybunał odwołał się do przywilejów, immunitetów i szczególnego statusu przysługujących zainteresowanej, uznając, że nawiązała ona specyficzną więź z innym państwem, co stanowiło przeszkodę dla możliwości zintegrowania się przez nią z państwem zatrudnienia. Jednakże kwestią, jaką należało rozstrzygnąć w tamtej sprawie, było ustalenie, czy skarżąca, która pracowała w biurze łącznikowym krajów związkowych Republiki Austrii, świadczyła pracę dla tego państwa i w związku z tym była z nim związana. Trybunał stwierdził, że taka więź istnieje, i to na podstawie kilku okoliczności. Pierwszą okolicznością było to, że personel stałego przedstawicielstwa należy uznać za pozostający w służbie danego państwa członkowskiego, a w konsekwencji za sytuację ekspatriacji wynikającą z przynależności do struktur tego przedstawicielstwa. Druga okoliczność polegała na tym, że pomimo pracy w biurze łącznikowym krajów związkowych zainteresowana była członkiem personelu stałego przedstawicielstwa Republiki Austrii, w związku z czym była hierarchicznie podporządkowana ambasadorowi Austrii, z racji czego należy uznać, iż wykonywała pracę na rzecz państwa austriackiego. Wreszcie, trzecia okoliczność wynikała z tego, że jej status był identyczny ze statusem innych urzędników pracujących w tym przedstawicielstwie (wyrok z dnia 21 czerwca 2007 r., Komisja/Hosman-Chevalier, C‑424/05 P, EU:C:2007:367, pkt 41, 42). W konsekwencji specyficznego statusu, na który powołał się Trybunał w pkt 43 tego wyroku, nie można rozumieć w ten sposób, że wynikał on z samych przywilejów i immunitetów, z których korzystała zainteresowana. Przeciwnie, Trybunał położył raczej nacisk na okoliczność wykonywania przez zainteresowaną w ramach stałego przedstawicielstwa pracy na rzecz Republiki Austrii.
31 W kolejnym wyroku z dnia 29 listopada 2007 r., Salvador García/Komisja (C‑7/06 P, EU:C:2007:724, pkt 51), na który również powołuje się skarżąca, Trybunał odwołał się do swojego wyroku z dnia 21 czerwca 2007 r., Komisja/Hosman-Chevalier (C‑424/05 P, EU:C:2007:367), uznając, że szczególny status zainteresowanej, będącej członkiem personelu stałego przedstawicielstwa, był przyczyną specyficznej więzi łączącej ją z danym państwem członkowskim oraz że ów uprzywilejowany status, uprawniający ją do korzystania z szeregu przywilejów i immunitetów, stworzył swoistą przeszkodę w nawiązaniu przez nią trwałych więzi w państwie zatrudnienia, a przez to w wystarczającym zintegrowaniu się w tym państwie. Niemniej jednak w pkt 50 wyroku z dnia 29 listopada 2007 r., Salvador García/Komisja (C‑7/06 P, EU:C:2007:724), Trybunał wyjaśnił, w dalszym ciągu w świetle wyroku z dnia 21 czerwca 2007 r., Komisja/Hosman-Chevalier (C‑424/05 P, EU:C:2007:367), że funkcjonalna integracja w ramach stałego przedstawicielstwa ma decydujące znaczenie dla uznania, że pracownik wykonywał pracę dla innego państwa (zob. także podobnie wyrok z dnia 24 stycznia 2008 r., Adam/Komisja, C‑211/06 P, EU:C:2008:34, pkt 45).
32 Wreszcie, w nawiązaniu do wyroku z dnia 29 listopada 2007 r., Salvador García/Komisja (C‑7/06 P, EU:C:2007:724), Trybunał orzekł w wyroku z dnia 24 stycznia 2008 r., Adam/Komisja (C‑211/06 P, EU:C:2008:34, pkt 49), że do celów interpretacji sformułowania „praca wykonywana dla innego państwa”, o którym mowa w art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie załącznika VII do regulaminu pracowniczego, jedyną okolicznością, którą należy uznać za mającą znaczenie, jest wykonywanie pracy w strukturach stałego przedstawicielstwa państwa innego niż państwo zatrudnienia.
33 Wynika z tego, że nawet w orzecznictwie przytoczonym przez skarżącą jedynym elementem stojącym na przeszkodzie nawiązaniu więzi z państwem zatrudnienia jest wykonywanie pracy w sytuacji funkcjonalnej integracji w strukturach przedstawicielstwa dyplomatycznego innego państwa lub organizacji międzynarodowej.
34 Skarżąca podnosi jednak, że użyte w art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie drugie załącznika VII do regulaminu pracowniczego sformułowanie „sytuacja wynikająca z pracy wykonywanej dla innego państwa lub dla organizacji międzynarodowej” obejmuje też inne sytuacje oprócz tych, które wynikają z wykonywania obowiązków dla takiego państwa lub organizacji.
35 Orzecznictwo rzeczywiście zostało sformułowane w ten sposób, że zakresu tego przepisu nie można ograniczać wyłącznie do osób należących do personelu innego państwa niż państwo zatrudnienia lub organizacji międzynarodowej, ponieważ dotyczy on wszystkich „sytuacji wynikających z pracy wykonywanej” dla takiego państwa lub takiej organizacji (wyroki: z dnia 25 października 2005 r., Salazar Brier/Komisja, T‑83/03, EU:T:2005:371, pkt 45; z dnia 25 października 2005 r., De Bustamante Tello/Rada, T‑368/03, EU:T:2005:372, pkt 42). Jak podnosi skarżąca, omawiane orzecznictwo znajduje wyjaśnienie w tym, że zakres wspomnianego sformułowania jest szerszy niż zakres sformułowania „wykonywanie obowiązków”, użytego w art. 4 ust. 1 lit. b) załącznika VII do regulaminu pracowniczego (wyrok z dnia 30 marca 1993 r., Vardakas/Komisja, T‑4/92, EU:T:1993:29, pkt 36).
36 Wynika z tego, że art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie ostatnie załącznika VII do regulaminu pracowniczego obejmuje nie tylko wypadki, w których zainteresowany pozostaje w stosunku pracy w ścisłym tego słowa znaczeniu (zob. podobnie wyrok z dnia 3 maja 2001 r., Liaskou/Rada, T‑60/00, EU:T:2001:129, pkt 50). Niemniej jednak zgodnie z tym samym orzecznictwem pojęcie „sytuacji wynikającej z pracy wykonywanej dla innego państwa lub dla organizacji międzynarodowej” odpowiada jedynie sytuacjom, w których świadczenie pracy wynika z bezpośredniej więzi prawnej między zainteresowanym a państwem lub organizacją międzynarodową, przykładowo w ramach okresu próbnego lub umowy świadczenia usług eksperckich (zob. podobnie wyroki: z dnia 25 października 2005 r., Salazar Brier/Komisja, T‑83/03, EU:T:2005:371, pkt 45; z dnia 25 października 2005 r., De Bustamante Tello/Rada, T‑368/03, EU:T:2005:372, pkt 42).
37 Tym samym zakresu art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie ostatnie załącznika VII do regulaminu pracowniczego nie można rozszerzyć na małżonka przedstawiciela dyplomatycznego, który jako taki korzystał z pewnych przywilejów i immunitetów na mocy konwencji wiedeńskiej, lecz który nie może powoływać się na taką bezpośrednią więź prawną. W tym względzie Komisja słusznie podkreśla, że prawo skarżącej do statusu dyplomatycznego nie jest jej prawem własnym, lecz prawem pochodnym, mającym na celu ułatwienie prowadzenia życia rodzinnego przez przedstawicieli dyplomatycznych, które to prawo zostało jej przyznane z racji obowiązków wykonywanych przez jej męża.
38 Skarżąca podnosi ponadto, że oceniając stopień jej zintegrowania z Belgią, który ostatecznie decyduje o przyznaniu dodatku zagranicznego, nie można pominąć okoliczności, że zgodnie z postanowieniami konwencji wiedeńskiej oraz okólnika państwa belgijskiego z dnia 15 maja 2014 r. dotyczącego wykonywania działalności zawodowej lub handlowej przez członków misji dyplomatycznych lub konsularnych lub członków ich rodziny (zwanego dalej „okólnikiem państwa belgijskiego”) nie mogła ona wykonywać żadnej działalności zawodowej w Belgii, chyba że pod warunkiem zwrotu paszportu dyplomatycznego i rezygnacji ze statusu dyplomatycznego przysługującego członkom rodziny przedstawiciela dyplomatycznego.
39 Należy w tym względzie przypomnieć, że pojęcie ekspatriacji uzależnione jest między innymi od osobistej sytuacji urzędnika, a mianowicie stopnia jego integracji w państwie zatrudnienia, wynikającego na przykład z wcześniejszego wykonywania działalności zawodowej w tym państwie (zob. podobnie wyroki: z dnia 24 stycznia 2008 r., Adam/Komisja, C‑211/06 P, EU:C:2008:34, pkt 38; z dnia 13 lipca 2018 r., Quadri di Cardano/Komisja, T‑273/17, EU:T:2018:480, pkt 44). W konsekwencji brak możliwości wykonywania takiej działalności zawodowej, gdyby się potwierdził, mógłby stanowić okoliczność wykluczającą możliwość tej integracji i, a contrario, świadczyłby o istnieniu sytuacji ekspatriacji.
40 Trzeba jednak zauważyć, że zgodnie z art. 42 konwencji wiedeńskiej „przedstawiciel dyplomatyczny nie będzie wykonywał w państwie przyjmującym żadnej działalności zawodowej lub handlowej mającej na celu zysk osobisty”, przy czym żadne postanowienie tej konwencji nie rozszerza zakresu tego zakazu na członków rodziny tego przedstawiciela. W związku z tym w przeciwieństwie do przedstawicieli dyplomatycznych mogą oni wykonywać działalność zawodową lub handlową w państwie przyjmującym na podstawie przepisów ustawowych i wykonawczych, a więc w stosownym wypadku poprzez uzyskanie takiego samego zezwolenia, jakiego wymaga się od każdego cudzoziemca tej samej narodowości, jak na przykład zezwolenia na pracę. Skarżąca, jako obywatelka państwa członkowskiego Unii, była jednak zwolniona z tego obowiązku. Ponadto pomimo wykonywania działalności zawodowej lub handlowej członkowie rodziny przedstawiciela dyplomatycznego co do zasady zachowują swoje przywileje i immunitety, o których mowa w art. 29–36 tej konwencji, przysługujące im na mocy jej art. 37 ust. 1. W myśl bowiem art. 31 ust. 1 lit. c) konwencji wiedeńskiej immunitet od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej został wobec nich uchylony tylko w przypadku powództw dotyczących wszelkiego rodzaju działalności zawodowej lub handlowej. Z kolei konwencja nie przewiduje uchylenia z góry immunitetu od jurysdykcji karnej.
41 Co się tyczy okresu, który zdaniem skarżącej winien być traktowany jako obojętny, okólnik państwa belgijskiego potwierdza powyższe stwierdzenia.
42 Należy również stwierdzić, że w świetle powyższego, w odróżnieniu od skarżącej, jej mąż w żadnym wypadku nie mógł wykonywać działalności zawodowej lub handlowej w Belgii. Skarżąca i jej mąż nie znajdowali się więc w takiej samej sytuacji prawnej.
43 Skarżąca powołuje się ponadto na art. 57 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych z dnia 24 kwietnia 1963 r. Jednakże według opisu skarżącej jej mąż wykonywał obowiązki przedstawiciela dyplomatycznego, a dokładniej, „radcy w Stałym Przedstawicielstwie Rzeczypospolitej Polskiej przy NATO”. Dlatego też w braku wykazania, w jaki sposób obowiązki te należą do zakresu tej konwencji, należy je uznać ją za pozbawioną znaczenia w niniejszej sprawie.
44 Skarżąca twierdzi również, że nie znajduje wyjaśnienia dla okoliczności, dlaczego pracownik wykonujący obowiązki dla państwa lub dla organizacji międzynarodowej w państwie zatrudnienia miałby doświadczać większej rozłąki z państwem pochodzenia niż jego współmałżonek, który również mieszkał w owym państwie zatrudniania bez wykonywania takich obowiązków, lecz korzystając ze statusu dyplomatycznego.
45 Jak już wyjaśniono (pkt 39 powyżej), pojęcie ekspatriacji uzależnione jest w szczególności od stopnia integracji zainteresowanego w państwie zatrudnienia. Jednakże, o ile można domniemywać, że wskutek pracy w strukturach przedstawicielstwa lub ambasady państwa pochodzenia dana osoba zachowuje specyficzną więź z tym państwem oraz że taka sytuacja stwarza przeszkodę w stworzeniu trwałych więzi z państwem, na którego terytorium pracownik jest zatrudniony (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 czerwca 2007 r., Komisja/Hosman-Chevalier, C‑424/05 P, EU:C:2007:367, pkt 38; z dnia 13 lipca 2018 r., Quadri di Cardano/Komisja, T‑273/17, EU:T:2018:480, pkt 49), niekoniecznie musi być to prawdą w przypadku jego małżonka, który nie pracuje w tym samym środowisku zawodowym na rzecz tego państwa i który dysponuje w związku z tym szerszym wachlarzem możliwości zintegrowania się ze społeczeństwem państwa przyjmującego.
46 Wreszcie, argument skarżącej, że gdyby jej mąż został zatrudniony przez instytucje Unii w tym samym dniu co ona, okres, w którym korzystał ze statusu dyplomatycznego, zostałby potraktowany jako obojętny, jest bezskuteczny. Wbrew temu, co twierdzi skarżąca, z pkt 27–37, 40 i 45 powyżej wynika bowiem, że ona i jej mąż nie znajdowali się w takiej samej sytuacji prawnej i faktycznej.
47 Podsumowując, ekspatriacja osoby, stanowiąca podstawę dla wypłaty dodatku zagranicznego, jest niezależna od statusu dyplomatycznego przysługującego jej na mocy prawa międzynarodowego (zob. podobnie wyrok z dnia 30 marca 1993 r., Vardakas/Komisja, T‑4/92, EU:T:1993:29, pkt 40). Jest tak tym bardziej w sytuacji, w której, jak skarżąca w niniejszej sprawie, osoba ta korzysta z tego statusu, nie będąc członkiem personelu organizacji międzynarodowej lub przedstawicielstwa państwa innego niż państwo zatrudnienia.
48 Tym samym OUZU nie naruszyło art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie ostatnie załącznika VII do regulaminu pracowniczego, ustalając, że okresem referencyjnym był okres od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2017 r., i nie licząc początku jego biegu od dnia 6 czerwca 2009 r.
49 Z całości powyższych rozważań wynika zatem, że pierwszą część zarzutu skarżącej należy oddalić.
W przedmiocie części drugiej, dotyczącej błędnego zastosowania pojęcia zwykłego pobytu
50 Tytułem ewentualnym skarżąca podnosi, że nawet gdyby okresu, w którym korzystała ze szczególnego statusu dyplomatycznego, nie można było potraktować jako obojętnego, to nie miała ona zamiaru nadania swojej obecności w Belgii w tym okresie stałego charakteru, który jest niezbędny do objęcia jej zakresem stosowania art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie pierwsze załącznika VII do regulaminu pracowniczego. Skarżąca wymienia w tym względzie okoliczności faktyczne, które mają świadczyć o jej ekspatriacji.
51 W pierwszej kolejności skarżąca twierdzi, że jej pobyt w Belgii był nierozerwalnie związany z misją dyplomatyczną jej męża i że jej obecność na terytorium belgijskim miała z tego względu charakter niestabilny i tymczasowy. Ten niestabilny i tymczasowy charakter sprawił, że nie miała interesu w podjęciu próby stworzenia trwałych więzi z Belgią.
52 Jednakże skoro zastosowanie art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie załącznika VII do regulaminu pracowniczego zależy od stopnia integracji danej osoby w państwie zatrudnienia przed podjęciem przez nią służby (pkt 39 powyżej), i skoro stopień integracji jest niezależny od statusu dyplomatycznego, który przysługuje jej na mocy prawa międzynarodowego (pkt 47 powyżej), sama okoliczność, że pobyt skarżącej w Belgii ma swe źródło w misji dyplomatycznej jej męża, jest pozbawiona znaczenia.
53 Jeśli chodzi o jakoby niestabilny i tymczasowy charakter wspomnianego pobytu, należy przypomnieć, że ciężar udowodnienia, iż zostały spełnione przesłanki określone w art. 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego, spoczywa na skarżącej (zob. wyrok z dnia 13 lipca 2018 r., Quadri di Cardano/Komisja, T‑273/17, EU:T:2018:480, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo). Tymczasem okoliczność, że praca w służbach dyplomatycznych wiąże się z koniecznością okresowej zmiany miejsca pracy, nie może stwarzać domniemania braku integracji. Z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności pracownicy służb dyplomatycznych pozostają na stanowisku w danym państwie przez kilka lat. W niniejszej sprawie mąż skarżącej był zresztą zatrudniony w Brukseli przez okres sześciu lat.
54 W drugiej kolejności skarżąca podnosi argument dotyczący szczególnego charakteru jej miejsca zamieszkania w Belgii, gdyż wraz z rodziną została zakwaterowana w mieszkaniu udostępnionym przez Stałe Przedstawicielstwo Rzeczypospolitej Polskiej przy NATO, które opłacało czynsz najmu i koszty zużycia energii elektrycznej.
55 Należy w tym względzie przypomnieć, że pojęcie miejsca stałego zamieszkania jest w orzecznictwie konsekwentnie interpretowane jako miejsce, w którym zainteresowany ustanowił, z zamiarem nadania mu trwałego charakteru, stały bądź zwykły ośrodek swych interesów życiowych. Ponadto pojęcie miejsca stałego zamieszkania oznacza, niezależnie od wyłącznie ilościowego kryterium czasu spędzanego przez daną osobę na terytorium określonego państwa, pomijając kwestię fizycznego przebywania w pewnym miejscu, zamiar nadania tej okoliczności ciągłości wynikającej z ustalonego trybu życia i utrzymywania zwykłych stosunków społecznych (zob. wyrok z dnia 13 lipca 2018 r., Quadri di Cardano/Komisja, T‑273/17, EU:T:2018:480, pkt 48).
56 W niniejszej sprawie należy zauważyć, że skarżąca zamieszkuje w Belgii od dnia 22 września 2010 r. Okoliczność, że korzystała ona z materialnych korzyści w postaci lokalu służbowego, za który czynsz najmu i koszty zużycia energii elektrycznej były opłacane przez Stałe Przedstawicielstwo Rzeczypospolitej Polskiej przy NATO, nie może stanowić dowodu utrzymywania więzi z jej państwem pochodzenia, która wykluczałaby możliwość jej jakiejkolwiek integracji w Belgii. Innymi słowy, opłacanie tych kosztów przez Rzeczpospolitą Polską nie oznacza, że mieszkanie to nie mogło być w sposób trwały stałym bądź zwykłym ośrodkiem interesów skarżącej w Belgii.
57 Opłacanie tych kosztów nie uniemożliwiało zresztą skarżącej nawiązania stosunków społecznych z Belgią. Tym samym okoliczność, że po powrocie jej męża do Polski skarżąca pozostała w Belgii wraz z swym synem w celu kontynuowania przez niego nauki w szkole, stanowi oznakę integracji. Kolejną oznaką tej integracji jest okoliczność, że mimo dalszego korzystania ze statusu dyplomatycznego skarżąca tymczasowo współpracowała z brukselskim stowarzyszeniem prowadzącym działalność w zakresie kształcenia i w ten sposób była obecna w sieci stowarzyszeniowej łączącej ją z jej przyszłym państwem zatrudnienia.
58 W tym względzie w trzeciej kolejności skarżąca podnosi, że fakt prowadzenia przez nią spotkań dyskusyjnych nie stanowi działalności zawodowej w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego i nie pozwala na przyjęcie domniemania, że miała ona zamiar przenieść na terytorium Belgii stały ośrodek swych interesów życiowych. Działalność ta miała dość ograniczony zakres, przy czym skarżąca uzyskiwała z niej jedynie zwrot kosztów. Zdaniem Komisji była to działalność zarobkowa.
59 Nie można jednak zapominać, że chociaż działalność zawodowa stanowi pewne i obiektywne kryterium określone w art. 4 ust. 1 lit. a) załącznika VII do regulaminu pracowniczego w celu oceny sytuacji urzędników i nowo zatrudnionych pracowników (zob. podobnie wyrok z dnia 28 lutego 2019 r., Pozza/Parlament, T‑216/18, niepublikowany, EU:T:2019:118, pkt 25), to została ona tam wymieniona tylko tytułem przykładu (wyroki: z dnia 21 czerwca 2007 r., Komisja/Hosman-Chevalier, C‑424/05 P, EU:C:2007:367, pkt 35; z dnia 13 lipca 2018 r., Quadri di Cardano/Komisja, T‑273/17, EU:T:2018:480, pkt 44). Udział urzędnika lub pracownika w działalności stowarzyszenia w państwie jego przyszłego zatrudnienia również może w pewnych okolicznościach stanowić jedną z wielu oznak integracji zainteresowanego z tym państwem.
60 W czwartej kolejności skarżąca zwraca uwagę, że dopiero po zwróceniu swojego paszportu dyplomatycznego w dniu 16 czerwca 2013 r. została zarejestrowana w belgijskim rejestrze ludności.
61 Jednakże, mimo że wpis do rejestru mieszkańców gminy świadczy o świadomej woli ustanowienia przez zainteresowanego stabilnego i stałego miejsca pobytu oraz centrum jego interesów życiowych w tym miejscu (postanowienie z dnia 26 września 2007 r., Salvador Roldán/Komisja, F‑129/06, EU:F:2007:166, pkt 60), o tyle ów wpis do rejestru ma jedynie charakter formalny, z czego nie można wywieść w niniejszej sprawie, że skarżąca nie miała wcześniej rzeczywistego miejsca zamieszkania w Belgii, w szczególności w okolicznościach niniejszej sprawy, przy czym należy zaznaczyć, że istnienie tego miejsca zamieszkania nie było przez nią kwestionowane.
62 W piątej kolejności skarżąca twierdzi, że w okresie, w którym jej mąż wykonywał obowiązki pracownika ambasady w Belgii, utrzymywała ona stałe więzi z Polską.
63 Skarżąca twierdzi w tym zakresie, że była właścicielką nieruchomości w Polsce i zachowała polski numer telefonu. Do 2013 r. wykonywała działalność zawodową jako nauczycielka języków obcych i tłumaczka przysięgła, od której to działalności w dalszym ciągu odprowadzała podatki.
64 Niemniej jednak fakt posiadania rezydencji podatkowej w państwie pochodzenia oraz posiadanie tam interesów życiowych i majątku nie świadczy o tym, że miejsce zwykłego pobytu skarżącej znajduje się w tym państwie (zob. podobnie postanowienie z dnia 26 września 2007 r., Salvador Roldán/Komisja, F‑129/06, EU:F:2007:166, pkt 59). Jest tak tym bardziej, gdy dochody wskazane w deklaracji podatkowej w kraju pochodzenia wynikają z działalności zawodowej wykonywanej za granicą. Na rozprawie skarżąca wyraźnie stwierdziła, że wykonywała w Belgii niezależny zawód tłumacza przysięgłego dla polskich sądów oraz że to właśnie z tego tytułu zadeklarowała za rok 2012 dochód z działalności zawodowej w wysokości 2664,64 PLN (około 650 EUR). Skarżąca wyjaśniła też na rozprawie, że w 2014 r. złożyła wniosek o wykreślenie jej z polskiej Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i że kwota 54 289,16 PLN (około 12 700 EUR) zadeklarowana za tamten rok stanowiła wynagrodzenie otrzymywane przez nią w Belgii z tytułu jej ówczesnego zatrudnienia przez belgijską spółkę świadczącą usługi na rzecz Komisji.
65 Fakt zachowania polskiego numeru telefonu również nie świadczy o tym, że skarżąca zachowała centrum swoich interesów życiowych w Polsce, tym bardziej że – jak wskazała skarżąca na rozprawie – chodziło o numer telefonu komórkowego, który jako taki mógł być wykorzystywany z terytorium Belgii.
66 W szóstej kolejności skarżąca twierdzi, że od zawsze pracowała w środowisku międzynarodowych instytucji publicznych, najpierw w Stałym Przedstawicielstwie Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej od dnia 7 stycznia do dnia 31 grudnia 2011 r., a następnie w Komisji, od dnia 16 czerwca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2017 r. Argumentuje, że praca w środowisku międzynarodowym i brak prowadzenia przez nią działalności w sektorze prywatnym łagodzą domniemanie integracji ze społeczeństwem belgijskim.
67 Jednakże, jak przyznaje sama skarżąca, swoją działalność zawodową w Komisji prowadziła na podstawie dwóch kolejnych umów z dwiema spółkami belgijskimi, świadczącymi usługi na rzecz tej instytucji. Tymczasem w orzecznictwie wyłączono z zakresu stosowania art. 4 ust. 1 lit. a) tiret drugie zdanie ostatnie załącznika VII do regulaminu pracowniczego sytuacje trójstronne, w których nowy urzędnik lub nowy pracownik wprawdzie pracowali wcześniej w ramach instytucji Unii, lecz na rzecz spółek prywatnych, których byli pracownikami (wyrok z dnia 28 lutego 2019 r., Pozza/Parlament, T‑216/18, niepublikowany, EU:T:2019:118, pkt 51). Tak więc okoliczności wykonywania działalności zawodowej w ramach Komisji w takich okolicznościach nie można postrzegać jako oznaki braku integracji skarżącej w Belgii w okresie referencyjnym.
68 Co się tyczy pracy świadczonej przez skarżącą w ramach Stałego Przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej, poprzedzała ona okres referencyjny. Nie mogła mieć ona zatem decydującego wpływu na dokonaną przez OUZU ocenę kwestii, czy w tym okresie skarżąca była zintegrowana w Belgii.
69 W świetle powyższego część druga zarzutu jest bezzasadna i należy ją oddalić w całości.
70 W konsekwencji skargę należy oddalić w całości.
W przedmiocie kosztów
71 Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ skarżąca przegrała sprawę, należy zgodnie z żądaniem Komisji obciążyć ją kosztami postępowania.
Z powyższych względów
SĄD (piąta izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Katarzyna Wywiał-Prząda zostaje obciążona kosztami postępowania.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 28 listopada 2019 r.
Podpisy