WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
(druga izba)

z dnia17 lipca 2012 r.

Sprawa F‑54/11

BG

przeciwko

Europejskiemu Rzecznikowi Praw Obywatelskich

Służba publiczna – Postępowanie dyscyplinarne – Kara dyscyplinarna – Wydalenie ze służby – Trwanie wstępnego dochodzenia przed krajowymi sądami karnymi w chwili wydania decyzji o wydaleniu ze służby – Równość traktowania kobiet i mężczyzn – Zakaz zwolnienia ciężarnej pracownicy w okresie od początku ciąży do końca urlopu macierzyńskiego

Przedmiot:      Skarga, wniesiona na podstawie art. 270 TFUE, znajdującego zastosowanie do traktatu EWEA na mocy art. 106a, w której BG żąda, po pierwsze, stwierdzenia nieważności decyzji Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich o zastosowaniu względem niej kary w postaci wydalenia ze służby bez utraty uprawnień emerytalnych, oraz po drugie, naprawienia szkody poniesionej przez nią rzekomo w wyniku wydania tej decyzji.

Orzeczenie: Skarga zostaje oddalona. Skarżąca pokrywa własne koszty oraz zostaje obciążona kosztami poniesionymi przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Streszczenie

1.      Urzędnicy – Skarga – Uprzednie zażalenie w drodze administracyjnej – Zgodność pomiędzy zażaleniem i skargą – Badanie z urzędu przez sąd Unii – Zakres zasady

(regulamin pracowniczy, art. 90, 91)

2.      Urzędnicy – Środki dyscyplinarne – Postępowanie dyscyplinarne – Postępowanie dyscyplinarne i karne prowadzone równolegle w związku z tym samym stanem faktycznym – Cel zawieszenia postępowania dyscyplinarnego – Obowiązek przestrzegania ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd w ramach postępowania karnego – Nałożenie kary dyscyplinarnej przed zamknięciem postępowania karnego w oparciu o okoliczności faktyczne, niezakwestionowane przez urzędnika – Dopuszczalność

(regulamin pracowniczy, załącznik IX, art. 25)

3.      Urzędnicy – Skarga – Akt niekorzystny – Pojęcie – Decyzja nakazująca zawieszenie urzędnika – Niezgodność z prawem – Konsekwencje dla kary dyscyplinarnej – Brak

(regulamin pracowniczy, art. 90, 91)

4.      Urzędnicy – Środki dyscyplinarne – Postępowanie dyscyplinarne – Komisja dyscyplinarna – Skład

(regulamin pracowniczy, załącznik IX, art. 5 ust. 1)

5.      Urzędnicy – Decyzja niekorzystna – Kara dyscyplinarna – Obowiązek uzasadnienia – Zakres

(regulamin pracowniczy, załącznik IX, art. 25)

6.      Urzędnicy – Środki dyscyplinarne – Sankcja – Uznanie przysługujące organowi powołującemu – Zakres

(regulamin pracowniczy, załącznik IX, art. 10)

7.      Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Nieograniczone prawo orzekania w odniesieniu do kary dyscyplinarnej

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47)

8.      Urzędnicy – Środki dyscyplinarne – Sankcja – Okoliczności łagodzące – Brak powtarzających się działań lub zachowań stanowiących przewinienie – Wyłączenie

[regulamin pracowniczy, załącznik IX, art. 10 lit. h)]

9.      Urzędnicy – Ochrona bezpieczeństwa i zdrowia – Urzędniczki w ciąży, urzędniczki, które niedawno rodziły, i karmiące piersią – Zakaz zwolnienia – Wyjątek – Wydalenie ze służby w następstwie postępowania dyscyplinarnego

(regulamin pracowniczy, art. 47; dyrektywa Rady 92/85, art. 10)

1.      Zgodność zażalenia i skargi stanowi bezwzględną przesłankę procesową, którą sąd powinien zbadać z urzędu. Ta bezwzględna przesłanka procesowa znajduje jednak zastosowanie wyłącznie w przypadku, kiedy skarga zmienia przedmiot zażalenia lub jego podstawę. Należy dokonywać szerokiej wykładni pojęcia „podstawy sporu”. W szczególności, w przypadku skarg o stwierdzenie nieważności, za „podstawę sporu” należy uważać podważanie przez skarżącego zgodności zaskarżonego aktu z prawem materialnym albo podważanie jego zgodności z prawem formalnym, który to podział został uznany przez orzecznictwo.

(zob. pkt 57, 58)

Odesłanie:

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑7/06 B przeciwko Komisji, 11 lipca 2007 r., pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo; sprawa F‑40/09 Časta przeciwko Komisji, 1 lipca 2010 r., pkt 83 i przytoczone tam orzecznictwo

2.      Zawieszenie postępowania dyscyplinarnego w oczekiwaniu na zakończenie postępowania karnego przewidziane w art. 25 załącznika IX do regulaminu pracowniczego ma podwójne uzasadnienie.

Z jednej strony ma na celu uniknięcie wywierania wpływu na sytuację zainteresowanego urzędnika w ramach wszczętego przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie czynów będących jednocześnie przedmiotem postępowania dyscyplinarnego w zatrudniającej go instytucji.

Z drugiej strony takie zawieszenie postępowania dyscyplinarnego umożliwia uwzględnienie, w ramach postępowania dyscyplinarnego, dokonanych przez sąd karny ustaleń co do okoliczności faktycznych, kiedy jego orzeczenie stanie się prawomocne. A zatem w przypadku gdy te same zdarzenia stanowią zarazem czyn zabroniony i naruszenie obowiązków pracowniczych urzędnika, administracja jest związana ustaleniami co do faktów dokonanymi przez sąd karny w ramach postępowania karnego. Po ustaleniu przez ten ostatni zajścia okoliczności faktycznych danej sprawy administracja może następnie dokonać ich kwalifikacji prawnej jako przewinienia dyscyplinarnego, badając między innymi, czy stanowią one uchybienia obowiązkom pracowniczym wynikającym z regulaminu.

Ponadto do danego urzędnika należy dostarczenie organowi powołującemu informacji umożliwiających dokonanie oceny, czy okoliczności faktyczne obciążające go w ramach postępowania dyscyplinarnego są jednocześnie przedmiotem wszczętego wobec niego postępowania karnego. Aby zrealizować ten obowiązek, dany urzędnik powinien zasadniczo wykazać, że postępowanie karne wobec niego zostało wszczęte w czasie, gdy toczyło się przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne.

W odniesieniu do określonej w art. 25 załącznika IX do regulaminu pracowniczego zasady, zgodnie z którą „postępowanie karne wiąże postępowanie dyscyplinarne”, w przypadku gdy zasada ta znajduje zastosowanie w ramach samego dochodzenia, zanim jeszcze zostaje wszczęte postępowanie karne, jej wykładni należy dokonywać w sposób ścisły, aby uniknąć pozbawienia pełnej skuteczności postępowań dyscyplinarnych. W szczególności zasada taka nie uniemożliwia organowi administracji nałożenia kary dyscyplinarnej w sytuacji, gdy opiera się on na okolicznościach faktycznych, które w momencie wydania decyzji nie zostały zakwestionowane przez zainteresowanego urzędnika.

(zob. pkt 60–63, 71, 74)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑74/96 Tzoanos przeciwko Komisji, 19 marca 1998 r., pkt 34, 38; sprawa T‑197/00 Onidi przeciwko Komisji, 30 maja 2002 r., pkt 81; sprawa T‑307/01 François przeciwko Komisji, 10 czerwca 2004 r., pkt 75

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawy połączone F‑124/05 i F‑96/06, A i G przeciwko Komisji, 13 stycznia 2010, pkt 323

3.      Decyzja nakazująca zawieszenie urzędnika stanowi akt niekorzystny, zaskarżalny w trybie skargi o stwierdzenie nieważności zgodnie z art. 90, 91 regulaminu pracowniczego.

Jednakże decyzja taka stanowi nie niezbędny dokument związany z postępowaniem, będący aktem przygotowawczym do wydania ostatecznej decyzji nakładającej karę, ale autonomiczną decyzję, jaką może wydać organ powołujący, która jest uzależniona od zarzutu poważnego przewinienia służbowego. W związku z tym ewentualna niezgodność z prawem decyzji o zawieszeniu nie ma żadnego wpływu na ważność decyzji dyscyplinarnej.

(zob. pkt 82, 83)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑203/95 Connolly przeciwko Komisji, 19 maja 1999 r., pkt 33, 36; sprawy połączone T‑120/01 i T‑300/01 De Nicola przeciwko EBI, 16 grudnia 2004 r., pkt 113

4.      Ograniczając się do ustanowienia, iż przynajmniej jeden członek komisji dyscyplinarnej musi zostać wybrany spoza danej instytucji, art. 5 ust. 1 załącznika IX do regulaminu pracowniczego nie zakazuje, aby większość, a nawet wszyscy członkowie komisji dyscyplinarnej zostali wybrani spoza tej instytucji.

(zob. pkt 87)

5.      Uzasadnienie decyzji wywierającej niekorzystne skutki winno umożliwiać sądowi wykonywanie kontroli zgodności z prawem tej decyzji oraz dostarczyć zainteresowanemu informacji koniecznych, by mógł on stwierdzić, czy decyzja ta jest zasadna.

Kwestia, czy uzasadnienie decyzji organu powołującego nakładającej karę na urzędnika spełnia te wymogi, winna być oceniona w świetle nie tylko brzmienia tej decyzji, lecz również kontekstu oraz wszystkich norm prawnych regulujących daną materię. W tym względzie, o ile komisja dyscyplinarna i organ powołujący powinny wskazać elementy faktyczne i prawne, od których zależy prawne uzasadnienie ich decyzji, oraz względy, jakie doprowadziły do ich przyjęcia, o tyle nie wymaga się jednak od nich ustosunkowania się do wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych podnoszonych przez zainteresowaną w trakcie postępowania.

Ponadto, jeśli kara wymierzona przez organ powołujący jest surowsza niż kara sugerowana przez komisję dyscyplinarną, decyzja powinna wyjaśnić szczegółowo względy, które skłoniły organ powołujący do odstąpienia od opinii wydanej przez komisję dyscyplinarną.

(zob. pkt 96–98)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa 228/83 F. przeciwko Komisji, 29 stycznia 1985 r., pkt 35

Sąd Pierwszej Instancji: sprawy połączone T‑34/96 i T‑163/96 Connolly przeciwko Komisji, 19 maja 1999 r., pkt 93 i przytoczone tam orzecznictwo; sprawa T‑277/01 Stevens przeciwko Komisji, 5 grudnia 2002 r., pkt 71 i przytoczone tam orzecznictwo

6.      Określenie wymiaru kary dyscyplinarnej opiera się na dokonanej przez organ powołujący ogólnej ocenie wszystkich faktów i okoliczności każdego indywidualnego przypadku, ponieważ regulamin pracowniczy nie przewiduje stałego związku pomiędzy wskazanymi w nim karami i różnymi rodzajami uchybień popełnionymi przez urzędników oraz nie wyjaśnia, w jakim zakresie istnienie okoliczności obciążających lub łagodzących wpływa na wybór kary.

(zob. pkt 116)

7.      Przestrzeganie zawartej w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej zasady skutecznej ochrony sądowej nie wyklucza tego, by w postępowaniu o charakterze administracyjnym kara została nałożona najpierw przez organ administracyjny. Wymaga ono jednak tego, by decyzja organu administracyjnego, który jako taki nie spełnia wymagań zawartych w tym artykule, podlegała późniejszej kontroli „organu sądowego o nieograniczonym prawie orzekania”.

W tym względzie, aby organ sądowy mógł zostać zakwalifikowany jako organ sądowy o nieograniczonym prawie orzekania, musi on przede wszystkim posiadać kompetencje w zakresie badania wszelkich zagadnień faktycznych i prawnych związanych z rozpatrywaną przez niego sprawą, co w przypadku kary dyscyplinarnej oznacza, że ma on w szczególności uprawnienia do oceny proporcjonalności pomiędzy przewinieniem i karą, nie poprzestając przy tym na badaniu istnienia oczywistych błędów w ocenie lub nadużycia władzy.

(zob. pkt 117)

Odesłanie:

Sąd Unii Europejskiej: sprawa T‑184/11 P Nijs przeciwko Trybunałowi Obrachunkowemu, 15 maja 2012 r., pkt 85, 86

8.      Artykuł 10 lit. h) załącznika IX do regulaminu pracowniczego wskazuje, że aby ustalić wagę przewinienia służbowego, organ powołujący uwzględnia, czy było ono wynikiem powtarzających się działań lub zachowań. W związku z tym ewentualne ponowne popełnienie przewinienia może uzasadniać zaostrzenie kary, jednak jego brak nie może stanowić okoliczności łagodzącej, ponieważ urzędnik jest co do zasady zobowiązany do powstrzymania się od podejmowania jakichkolwiek działań lub zachowań mogących naruszać powagę zajmowanego stanowiska.

(zob. pkt 127)

Odesłanie:

Sąd Unii Europejskiej: sprawa T‑208/06 Quinn Barlo i in. przeciwko Komisji, 30 listopada 2011 r., pkt 255, 264

9.      Wykładni art. 10 dyrektywy 92/85 w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią nie można dokonywać w ten sposób, iż zakazuje on jakichkolwiek zwolnień ciężarnych pracownic. Decyzja o wydaleniu ze służby podjęta w okresie od początku ciąży do końca urlopu macierzyńskiego z przyczyn niezwiązanych z ciążą nie jest bowiem niezgodna ze wspomnianym art. 10, pod warunkiem że pracodawca przedstawił na piśmie należycie uzasadnione powody zwolnienia oraz że takie zwolnienie jest dopuszczalne w prawie lub praktyce, zgodnie z art. 10 pkt 1, 2 tej dyrektywy.

W tym względzie, chociaż regulamin pracowniczy nie przewiduje szczególnego uregulowania wyraźnie ustanawiającego wyjątek od zakazu określonego w art. 10 omawianej dyrektywy, należy go interpretować w ten sposób, że dopuszcza on taki wyjątek w art. 47 lit. e), który przewiduje zupełnie wyjątkową możliwość ostatecznego zakończenia służby urzędnika w przypadku decyzji o wydaleniu ze służby wydanej w następstwie postępowania dyscyplinarnego.

(zob. pkt 139, 142)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑232/09 Danosa, 11 listopada 2010 r., pkt 63