KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
CRUZ VILLALÓN
ippreżentati fit-12 ta’ Diċembru 2013 (1)
Kawża C-293/12
Digital Rights Ireland Ltd
vs
The Minister for Communications, Marine and Natural Resources
The Minister for Justice, Equality and Law Reform
The Commissioner of the Garda Síochána
Ireland
u
The Attorney General
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-High Court of Ireland (l-Irlanda)]
u
Kawża C-594/12
KärntnerLandesregierung
Michael Seitlinger
u
Christof Tschohl
Andreas Krisch
Albert Steinhauser
Jana Herwig
Sigrid Maurer
Erich Schweighofer
Hannes Tretter
ScheucherRechtsanwalt GmbH
Maria Wittmann-Tiwald
Philipp Schmuck
Stefan Prochaska
et
[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Verfassungsgerichtshof (l-Awstrija)]
“Komunikazzjonijiet elettroniċi — Direttiva 2006/24/KE — Żamma ta’ data ġġenerata jew ipproċessata fil-kuntest tal-provvista ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi — Validità — Artikolu 5(4) TUE — Proporzjonalità tal-azzjoni tal-Unjoni — Karta tad-Drittijiet Fundamentali — Artikolu 7 — Rispett tal-ħajja privata — Artikolu 8 — Protezzjoni tad-data personali — Artikolu 52(1) — Indħil — Kwalità tal-liġi — Proporzjonalità tal-limti tal-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali”
1. F’dawn il-kawżi, il-Qorti tal-Ġustizzja, adita b’żewġ talbiet għal deċiżjoni preliminari fl-evalwazzjoni tal-validità tad-Direttiva 2006/24/KE (2) għandha l-opportunità tiddeċiedi dwar il-kundizzjonijiet li fihom huwa kostituzzjonalment possibbli għall-Unjoni Ewropea li tistabblixxi limitazzjoni fl-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali fis-sens partikolari tal-Artikolu 52(1) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (3), permezz ta’ direttiva u tal-miżuri ta’ traspożizzjoni nazzjonali tagħha (4). Il-limitazzjoni inkwistjoni hija kkostitwita mill-forma ta’ obbligu li jorbot lill-operaturi ekonomiċi biex jiġbru u jżommu, għal żmien determinat, numru kunsiderevoli ta’ data ġġenerata jew ipproċessata fil-qafas tal-komunikazzjonijiet elettroniċi magħmula miċ-ċittadini fit-territorju kollu tal-Unjoni, bl-għan li tiġi ggarantita d-disponibbiltà ta’ din id-data għall-finijiet tal-investigazzjoni u tal-prosekuzzjoni ta’ attivitajiet kriminali gravi u biex jiġi żgurat il-funzjonament tajjeb tas-suq intern. Jiena qiegħed nipproponi li nagħti risposta għal din id-domanda artikolata fi tliet partijiet.
2. Fl-ewwel parti, ser nittratta l-kwistjoni tal-proporzjonalità tad-Direttiva 2006/24 fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE. Fit-tieni parti, ser nivverifika jekk il-kundizzjoni, prevista fl-Artikolu 52(1) tal-Karta, li tgħid li kull limitazzjoni fl-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali għandha tkun “prevista mil-liġi”, tistax tiġi kkunsidrata bħala ssodisfatta. Fl-aħħar nett, fit-tielet parti, ser neżamina jekk id-Direttiva 2006/24 tosservax il-prinċipju ta’ proporzjonalità, dejjem fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta.
3. Madankollu, qabel ma ngħaddi għall-eżami ta’ dawn it-tliet kwistjonijiet, ser nikkunsidra sensiela ta’ tliet domandi li jidhirli li huma indispensabbli biex jinftiehmu sew il-problemi mqajma mid-domandi preliminari fl-evalwazzjoni tal-validità magħmula mill-High Court (l-Irlanda) u mill-Verfassungsgerichtshof (l‑Awstrija).
I – Il-kuntest ġuridiku
A – Id-dritt tal-Unjoni
4. Id-dispożizzjonijiet ewlenin tad-dritt tal-Unjoni rilevanti għall-eżami tad-domandi preliminari li saru lill-Qorti tal-Ġustizzja fil-kawżi preżenti huma, minbarra dawk tad-Direttiva 2006/24 li l-validità tagħha qed titpoġġa fid-dubju fiż-żewġ kawżi u dawk tal-Karta, dawk tad-Direttiva 95/46/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-24 ta’ Ottubru 1995, dwar il-protezzjoni ta’ individwi fir-rigward tal-ipproċessar ta’ data personali u dwar il-moviment liberu ta’ dik id-data (5), u d-Direttiva 2002/58/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-12 ta’ Lulju 2002, dwar l-ipproċessar tad-data personali u l-protezzjoni tal-privatezza fis-settur tal-komunikazzjoni elettronika (Direttiva dwar il-privatezza u l-komunikazzjoni elettronika) (6). Dawn id-direttivi flimkien mad-dispożizzjonijiet prinċipali tagħhom ser jissemmew fl-argumenti li ġejjin iktar ’l isfel, skont il-bżonn fl-espożizzjoni.
B – Id-drittijiet nazzjonali
1. Id-dritt Irlandiż (Kawża C‑293/12)
5. Il-punt 6 tal-Artikolu 29(4) tal-Kostituzzjoni tal-Irlanda jipprevedi li l-ebda dispożizzjoni tal-kostituzzjoni ma tinvalida l-liġijiet, l-atti jew il-miżuri adottati mill-Istat li jeħtieġu l-obbligi li jirriżultaw mis-sħubija mal-Unjoni Ewropea jew mal-Komunitajiet, jew tipprekludi l-liġijiet, l-atti jew il-miżuri adottati mill-Unjoni Ewropea jew mill-Komunitajiet, l-istituzzjonijiet tagħhom jew il-korpi kompetenti tagħhom bis-saħħa tat-trattati li għandhom saħħa ta’ liġi.
6. Is-seba’ parti tal-Att dwar il-Ġustizzja Kriminali (Reati Terroristiċi) tal-2005 [Criminal Justice (Terrorist Offences) Act 2005] (7), issa mħassar, kienet tinkludi dispożizzjonijiet dwar iż-żamma ta’ data relatata mal-komunikazzjonijiet telefoniċi. Din kienet timponi fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet telefoniċi li jżommu d-data ta’ traffiku u ta’ lokalizzazzjoni għal perijodu determinat mil-liġi sabiex jiġu pprevenuti u żvelati reati, li dawn jiġu investigati u li tittieħed azzjoni kontrihom u li tiġi ggarantita s-sigurtà tal-Istat. Għal dan l-iskop, il-liġi tal-2005 dwar il-ġustizzja kriminali kienet tippermetti lill-awtoritajiet kompetenti tal-Istat, b’mod partikolari lill-Commissioner of the Garda Síochána, li jitolbu l-iżvelar ta’ din id-data billi jsegwu proċedura speċifika u li kienet tistabbilixxi garanziji għal proċedura ta’ lmenti, ippresjeduta minn entità kważi ġudizzjarja indipendenti.
7. Il-liġi tal-2011 dwar il-komunikazzjonijiet (aamma ta’ data) [The Communications (Retention of Data) Act 2011], adottata sabiex tiġi trasposta d-Direttiva 2006/24, ħassret is-seba’ parti tal-liġi tal-2005 dwar il-ġustizzja kriminali tal-2005 u stabbilixxiet sistema ġdida ta’ żamma tad-data.
2. Id-dritt Awstrijak (Kawża C‑594/12)
8. L-Artikolu 1 tal-liġi Federali fuq il-protezzjoni tad-data personali (8), li għandu valur kostituzzjonali, jipprevedi dritt fundamentali għall-protezzjoni tad-data.
9. Id-Direttiva 2006/24 kienet ġiet trasposta fid-dritt Awstrijak minn liġi Federali (9) li kienet daħħlet l-Artikolu 102a ġdid fil-liġi dwar it-telekomunikazzjonijiet tal-2003 (10), li tobbliga lill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet aċċessibbli għall-pubbliku ż-żamma ta’ data li dan jelenka (11).
II – Il-fatti li wasslu għall-kawżi prinċipali
A – Il-Kawża C‑293/12, Digital Rights Ireland
10. Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, Digital Rights Ireland Ltd (12), hija kumpannija b’responsabbiltà limitata li għandha bħala għan statutorju l-promozzjoni u l-protezzjoni tad-drittijiet ċivili u d-drittijiet tal-bniedem, partikolarment fid-dinja tat-teknoloġiji ta’ komunijkazzjoni moderni.
11. DRI, li tiddikjara li hija proprjetarja ta’ telefon ċellulari, irreġistrat fit-3 ta’ Ġunju 2006, li ilha tuża minn dik id-data, ippreżentat rikors kontra żewġ Ministri tal-Gvern Irlandiż, The Minister for Communications, Marine and Natural Resources u The Minister for Justice, Equality and Law Reform, il-kap tal-puliżija Irlandiża (The Commissioner of the Garda Síochána), l-Irlanda kif ukoll l-Avukat Ġenerali tal-Istat Irlandiż, li fil-kuntest tiegħu hija, essenzjalment, issostni li l-awtoritajiet Irlandiżi pproċessaw, żammew u ssorveljaw illegalment id-data relatata mal-komunikazzjonijiet tagħha.
12. Għaldaqstant, hija titlob, minn naħa, l-annullament ta’ diversi atti tad-dritt nazzjonali li jawtorizzaw lill-awtoritajiet Irlandiżi jadottaw miżuri li jimponu fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ telekomunikazzjonijiet iż-żamma ta’ data ta’ telekomunikazzjonijiet, billi tqishom inkompatibbli mal-kostituzzjoni Irlandiża u mad-dritt tal-Unjoni. Min-naħa l-oħra, hija tpoġġi fid-dubju l-validità tad-Direttiva 2006/24 fir-rigward tal-Karta u/jew tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali (13) u tistieden lill-qorti tar-rinviju tadixxi lill-Qorti tal-Ġustizzja b’diversi domandi preliminari bħala evalwazzjoni tal-validità ta’ din id-direttiva.
B – Il-Kawża C‑594/12, Seitlinger et
13. Fis-6 ta’ April 2012, il-Kärtner Landesregierung, abbażi tal-Artikolu 140(1) tal-Liġi Kostituzzjonali Federali Awstrijaka (Bundes-Verfassungsgesetz) (14), ippreżentat quddiem il-Verfassungsgerichtshof rikors għal annullament ta’ diversi dispożizzjonijiet tat-Tekommunikationsgesetz 2003, b’mod partikolari tal-Artikolu 102a tagħha, fil-formulazzjoni tagħha li tirriżulta mit-traspożizzjoni tad-Direttiva 2006/24, li daħlet fis-seħħ fl-1 ta’ April 2012.
14. Fil-25 ta’ Mejju 2012, Michel Seitlinger ippreżenta quddiem il-Verfassungsgerichtshof rikors abbażi tal-Artikolu 140(1) B-VG, li fih allega l-inkostituzzjonalità tal-Artikolu 102a tat-TKG 2003 sa fejn affettwalu d-drittijiet tiegħu. Huwa jqis li din l-aħħar dispożizzjoni, li tipprevedi l-obbligu, għall-operatur tan-netwerk ta’ komunikazzjoni tiegħu li jżomm data mingħajr raġuni, mingħajr neċessitajiet tekniċi u lanqas għal finijiet ta’ ħruġ ta’ kontijiet u kontra r-rieda tiegħu, tikkostitwixxi, b’mod partikolari, ksur tal-Artikolu 8 tal-Karta.
15. Fl-aħħar nett, fil-15 ta’ Ġunju 2012, il-Verfassungsgerichtshof ġie adit b’rikors ieħor abbażi tal-Artikolu 140 tal-B-VG, ippreżentat minn 11,130 rikorrent li fih isostnu li l-inkostituzzjonalità tal-obbligu taż-żamma tad-data stabbilit fl-Artikolu 102a tat-TKG 2003 kienet tikser id-drittijiet tagħhom, b’mod partikolari l-Artikolu 8 tal-Karta.
III – Id-domandi preliminari u l-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
A – Fil-Kawża C‑293/12, Digital Rights Ireland
16. Fil-Kawża C‑293/12, il-High Court għamlet id-domandi preliminari li ġejjin:
“1. Ir-restrizzjoni fuq id-drittijiet tar-rikorrenti [fil-kawża prinċipali] fil-qasam tal-użu tagħha tat-telefonija mobbli li tirriżulta mir-rekwiżiti tal-Artikoli 3, 4 u 6 tad-Direttiva 2006/24/KE hija inkompatibbli mal-Artikolu 5(4) tat-TUE inkwantu hija sproporzjonata u ma hijiex neċessarja jew inkwantu ma hijiex xierqa sabiex jintlaħqu l-għanijiet leġittimi li:
a) jiġi żgurat li ċerti data jkunu disponibbli għall-finijiet ta’ investigazzjoni fuq reati serji u għall-finijiet ta’ identifikazzjoni u prosekuzzjoni ta’ dawn tal-aħħar
u/jew
b) jiġi żgurat il-funzjonament tajjeb tas-suq intern tal-Unjoni Ewropea?
2. B’mod partikolari,
(i) Id-Direttiva 2006/24/KE hija kompatibbli mad-dritt taċ-ċittadini li jmorru minn post għal ieħor u li joqogħdu liberament fit-territorju tal-Istati Membri, kif stabbilit mill-Artikolu 21 TFUE?
(ii) Id-Direttiva 2006/24/KE hija kompatibbli mad-dritt għar-rispett tal-ħajja privata stabbilit mill-Artikolu 7 tal-[Karta] u mill-Artikolu 8 tal-[KEDB]?
(iii) Id-Direttiva 2006/24/KE hija kompatibbli mad-dritt għall-protezzjoni tad-data personali stabbilit mill-Artikolu 8 tal-Karta?
(iv) Id-Direttiva 2006/24/KE hija kompatibbli mad-dritt għal-libertà tal-espressjoni stabbilit mill-Artikolu 11 tal-Karta u mill-Artikolu 10 tal-KEDB?
(v) Id-Direttiva 2006/24/KE hija kompatibbli mad-dritt għal amministrazzjoni tajba stabbilit mill-Artikolu 41 tal-Karta?
3. It-Trattati, u b’mod partikolari l-prinċipju ta’ kooperazzjoni leali stabbilit mill-Artikolu 4(3) TUE, sa liema miżura jeżiġu li qorti nazzjonali teżamina u tevalwa l-kompatibbiltà tal-miżuri nazzjonali li jimplementaw id-Direttiva 2006/24/KE mal-garanziji previsti mill-Karta, inkluż l-Artikolu 7 tagħha (kif ritenut fl-Artikolu 8 tal-KEDB)?”
B – Fil-Kawża C‑594/12, Seitlinger et.
17. Fil-Kawża C‑594/12, il-Verfassungsgerichtshof qed tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1 Fuq il-validità ta’ atti ta’ istituzzjonijiet tal-Unjoni:
L-Artikoli 3 sa 9 tad-Direttiva 2006/24/CE [tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-15 ta’ Marzu 2006, dwar iż-żamma ta’ data ġenerata jew proċessata b’konnessjoni mal-provvista ta’ servizzi pubblikament disponibbli ta’ komunikazzjoni elettronika jew ta’ networks ta’ komunikazzjoni pubblika u li temenda d-Direttiva 2002/58/KE] huma kompatibbli mal-Artikoli 7, 8 u 11 tal-[Karta]?
2 Fuq l-interpretazzjoni tat-Trattati
2.1 Fid-dawl tal-ispjegazzjonijiet fuq l-Artikolu 8 tal-Karta, li ġew mħejjija, skont l-Artikolu 52(7) tal-Karta, bħala gwida għall-interpretazzjoni tal-Karta u li huma debitament ikkunsidrati mill-Verfassungsgerichtshof, id-Direttiva 95/46/KE [tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-24 ta’ Ottubru 1995, dwar il-protezzjoni ta’ individwi fir-rigward tal-ipproċessar ta’ data personali u dwar il-moviment liberu ta’ dik id-data] u r-Regolament (KE) Nru 45/2001 [tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-18 ta’ Diċembru 2000, dwar il-protezzjoni ta’ individwu fir-rigward tal-ipproċessar ta’ data personali mill-istituzzjonijiet u l-korpi tal-Komunità u dwar il-movement liberu ta’ dak id-data] [ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 26, p. 102] għandhom jiġu kkunsidrati bl-istess mod bħall-kundizzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 8(2) u fl-Artikolu 52(1) tal-Karta sabiex tiġi evalawata l-legalità tal-intervent?
2.2 Liema hija r-relazzjoni bejn id-‘dritt tal-Unjoni’ msemmi fl-aħħar sentenza tal-Artikolu 52(3) tal-Karta u d-direttivi fil-qasam [tad-dritt] tal-protezzjoni tad-data?
2.3 Fid-dawl tal-kundizzjonijiet u tar-restrizzjonijiet imposti mid-Direttiva 95/46/KE u mir-Regolament (KE) Nru 45/2001 fis-salvagwardja tad-dritt fundamentali għall-protezzjoni tad-data stabbilita fil-Karta, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni, fl-interpretazzjoni tal-Artikolu 8 tal-Karta, il-bidliet li jirriżultaw mid-dritt sekondarju futur?
2.4 Fid-dawl tal-Artikolu 52(4) tal-Karta, il-prinċipju tal-prevalenza tal-livell ogħla ta’ protezzjoni stabbilit fl-Artikolu 53 tal-Karta għandu l-konsegwenza li l-limiti assenjati mill-Karta lir-restrizzjonijiet li jistgħu validament jirriżultaw mid-dritt sekondarju, għandhom ikunu imħejjija b’mod li jkunu eqreb lejn dan?
2.5 Fid-dawl tal-Artikolu 52(3) tal-Karta, tal-ħames paragrafu tal-preambolu u tal-ispjegazzjonijiet dwar l-Artikolu 7 tal-Karta, li jindikaw li d-drittijiet iggarantiti fl-Artikolu 7 jikkorrispondu għal dawk iggarantiti mill-Artikolu 8 tal-KEDB, il-ġurisprudenza li l-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem stabbiliet fl-Artikolu 8 tal-KEDB tista’ tipprovdi indikazzjonijiet għall-interpretazzjoni tal-Artikolu 8 tal-Karta li jaffetwaw l-interpretazzjoni ta’ dan l-aħħar artikolu?”
C – Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
18. Ippreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub fil-Kawża C‑293/12, l-Irish Human Rights Commission (15), il-gvern Irlandiż, Franċiż, Taljan, Pollakk u tar-Renju Unit kif ukoll il-Parlament Ewropew, il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea u tal-Kummissjoni Ewropea.
19. Ippreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub fil-Kawża C‑594/12, M. Seitlinger u C. Tschohl, il-gvern Spanjol, Franċiż, Awstrijak u Portugiż, kif ukoll il-Parlament, il-Kunsill u l-Kummissjoni.
20. Iż-żewġ kawżi ngħaqdu għall-finijet tal-proċedura orali u tas-sentenza b’deċiżjoni tal-President tal-Qorti tal-Ġustizzja tas-6 ta’ Ġunju 2013.
21. Fid-dawl taż-żamma ta’ seduta konġunta fiż-żewġ kawżi, il-Qorti tal-Ġustizzja, abbażi tal-Artikolu 61 tar-Regoli tal-Proċedura tagħha, stiednet lill-partijiet li xtaqu jidhru sabiex jikkonsultaw ruħhom fuq il-pożizzjonijiet rispettivi tagħhom, biex jikkonċentraw is-sottomissjonijiet orali tagħhom fuq il-kompatibbiltà tad-Direttiva 2006/24 mal-Artikoli 7 u 8 tal-Karta u sabiex jirrispondu għal ċerti mistoqsijiet. Barra minn hekk stiednet lill-Kontrollur Ewropew għall-Protezzjoni tad-Data (16) jipprovdi informazzjoni, skont it-tieni paragrafu tal-Artikolu 24 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja.
22. DRI u l-IHRC (Kawża C‑293/12), M. Seiltinger u C. Tschohl (Kawża C‑594/12), kif ukoll il-gvern Irlandiż, Spanjol, Taljan, Awstrijak, u tar-Renju Unit, flimkien mal-Parlament, il-Kunsill u l-KEPD ippreżentaw l-osservazzjonijiet orali tagħhom matul is-seduta pubblika konġunta li saret fid-9 ta’ Lulju 2013.
IV – Fuq l-ammissibbiltà
23. Fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħhom fil-Kawża C‑293/12, il-Parlament Ewropew, il-Kunsill u l-Kummissjoni essenzjalment isostnu li l-High Court ma spjegatx biżżejjed ir-raġunijiet li wassluha tistaqsi dwar il-validità tad-Direttiva 2006/24, b’mod partikolari fir-rigward tal-Artikolu 21 TFUE u tal-Artikoli 11 u 41 tal-Karta. In-nuqqas ta’ preċiżjoni rrilevata fit-talba għal deċiżjoni preliminari tal-High Court madankollu ma jistax iwassal lill-Qorti tal-Ġustizzja biex tiċħadha bħala inammissibbli.
V – Fuq il-mertu
24. Id-domandi preliminari differenti magħmula mill-High Court fil-Kawża C‑293/12 u l-Verfassungsgerichtshof fil-Kawża C‑594/12 iqajmu erba’ sensiliet ta’ mistoqsijiet.
25. L-ewwel sensiela, ikkostitwita mill-ewwel domanda fil-Kawża C‑293/12, tirrigwarda l-validità tad-Direttiva 2006/24 fifid-dawl tal-Artikolu 5(4) TUE. Il-High Court fil-fatt tistaqsi preċiżament ħafna jekk id-Direttiva 2006/24 hijiex, ġeneralment, proporzjonata fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni, jiġifieri jekk hijiex neċessarja u xierqa biex tilħaq l-għanijiet li tfittex, liema għanijiet huma dawk li jippermettu li ċerta data tkun disponibbli għall-finijiet tal-investigazzjonijiet ta’ ksur gravi u għall-finijiet tal-iskoperta u l-prosekuzzjoni tagħhom u/jew biex jiġi ggarantit il-funzjonament tajjeb tas-suq intern.
26. It-tieni sensiela, li hija komposta mit-tieni domanda fil-Kawża C‑293/12 u mill-ewwel domanda fil-Kawża C‑594/12, tirrigwarda l-kompatibbiltà ta’ diversi dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2006/24 ma’ diversi dispożizzjonijiet tal-Karta, primarjament l-Artikolu 7 tagħha, fuq id-dritt għar-rispett tal-ħajja privata, u l-Artikolu 8 tagħha, fuq id-dritt għall-protezzjoni tad-data personali u, f’sens iktar wiesa’, fuq il-proporzjonalità tal-miżuri li timponi, fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta. Bla dubju ta’ xejn, din il-kwistjoni ta’ validità tinsab inkontestabbilment fiċ-ċentru tal-problemi mqajma minn dawn il-kawżi.
27. It-tieni domanda magħmula mill-Verfassungsgerichtshof fil-Kawża C‑594/12 tqajjem it-tielet sensiela ta’ mistoqsijiet dwar l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet ġenerali tal-Karta li jirregolaw l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tagħha, f’dan il-każ dawk tal-Artikolu 52(3), (4) u (7), u l-Artikolu 53. Il-Verfassungsgerichtshof essenzjalment tistaqsi speċifikament, fuq ir-relazzjonijiet li jiġu stabbiliti bejn, minn naħa, l-Artikolu 8 tal-Karta, li jistabbilixxi d-dritt tal-protezzjoni tad-data personali u, min-naħa l-oħra, l-ewwel nett, id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 95/46 u tar-Regolament Nru 45/2001 fir-rigward tal-Artikolu 52(1) u (3) tal-Karta (domandi 2-1,2,2 u 2.3), it-tieni net, it-tradizzjonijiet kostituzzjonali tal-Istati Membri (domanda 2.4) fid-dawl tal-Artikolu 52(4) tal-Karta u, it-tielet nett, id-dritt tal-KEDB u b’mod partikolari tal-Artikolu 8 tagħha, fid-dawl tal-Artikolu 52(3) tal-Karta (domanda 2.5).
28. Fl-aħħar nett, permezz tat-tielet domanda preliminari tagħha, fil-Kawża C‑293/12, li tikkostitwixxi r-raba’ u l-aħħar sensiela ta’ mistoqsijiet, il-High Court tagħmel domanda lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar l-interpretazzjoni tal-Artikolu 4(3) TUE, u b’mod iktar preċiż fuq il-kwistjoni dwar jekk il-qrati nazzjonali humiex obbligati, minħabba d-dmir ta’ kooperazzjoni leali, li jeżaminaw u jevalwaw il-kompatibbiltà mad-dispożizzjonijiet tal-Karta, b’mod partikolari l-Artikolu 7 tagħha, tad-dispożizzjonijiet nazzjonali ta’ traspożizzjoni tad-Direttiva 2006/24.
29. L-ewwel nett irrid nippreċiża li l-essenzjali fl-eżami tiegħi ser jeħodni fuq l-ewwel żewġ sensiliet ta’ domandi u li, fir-rigward tar-risposta li ser tingħatalhom, ma huwiex ser ikun meħtieġ li jingħataw risposti speċifiċi għall-aħħar żewġ sensiliet ta’ domandi. Qabel ma nittratta dawn id-domandi, hemm bżonn li nagħmel numru ta’ preċiżazzjonijiet preliminari.
A – Osservazzjonijiet preliminari
30. Sabiex tkun tista’ tingħata risposta sħiħaa għad-diversi kwistjonijiet imqajma mill-qrati tar-rinviju, għandha tingħata attenzjoni lil tliet elementi li jikkontribwixxu b’mod determinanti biex jitfassal il-profil ta’ dawn il-kawżi, jiġifieri, fl-ewwel lok, l-ispeċifiċità funzjonali tad-Direttiva 2006/24, fit-tieni lok, id-deskrizzjoni tal-indħil fid-drittijiet fundamentali inkwistjoni, u fl-aħħar nett, fit-tielet lok, l-effett fuq il-kawżi preżenti tas-sentenza tal-10 ta’ Frar 2009, L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill (17), li fiha l-Qorti tal-Ġustizzja ċaħdet ir-rikors għal annullament minħabba bażi legali żbaljata, liema rikors kien ġie ppreżentat kontra din id-direttiva.
1. Fuq id-“duwalità funzjonali” tad-Direttiva 2006/24 u r-relazzjoni tagħha mad-Direttiva 95/46 u d-Direttiva 2002/58
31. L-ewwel nett, nibda biex inqiegħed id-Direttiva 2006/24 fil-kuntest tagħha, billi nfakkar fil-qosor il-kuntest leġiżlattiv li tidħol fih, prinċipalment ikkostitwit mid-Direttiva 95/46, minn naħa, u mid-Direttiva 2002/58/, min-naħa l-oħra.
32. L-għan tad-Direttiva 95/46, li bħad-Direttiva 2006/24 huwa bbażat fuq l-Artikolu 114 TFUE, huwa li l-Istati Membri jiġu obbligati li jiggarantixxu d-dritt għall-ħajja privata tal-persuni fiżiċi fir-rigward tal-ipproċessar tad-data personali tagħhom (18), sabiex ikun jista’ jseħħ il-moviment liberu ta’ din id-data fost l-Istati Membri (19). Għal dan l-iskop, hija tipprovdi sensiela sħiħa ta’ regoli li jiddefinixxu l-kundizzjonijiet ta’ legalità għall-ipproċessar ta’ data ta’ natura personali u tippreċiża d-drittijiet tal-persuni li d-data tagħhom tinġabar u tiġi pproċessata, b’mod partikolari d-dritt għall-informazzjoni (20), id-dritt ta’ aċċess (21), id-dritt ta’ oppożizzjoni (22) u d-dritt ta’ rimedju (23), u tiggarantixxi l-kunfidenzjalità u s-sigurtà tal-ipproċessar.
33. Is-sistema ta’ protezzjoni stabbilita mid-Direttiva 95/46 għandha magħha eċċezzjonijiet u limitazzjonijiet iddefiniti fl-Artikolu 13 tagħha. Il-portata tad-drittijiet u tal-obbligi li tistabbilixxi għal dak li jirrigwarda l-kwalità tad-data (Artikolu 6(1)), it-trasparenza fl-ipproċessar (Artikolu 10 u Artikolu 11(1)), id-drittijiet ta’ aċċess tal-persuni li d-data tagħhom tiġi pproċessata (Artikolu 12) u l-pubbliċità tal-ipproċessar (Artikolu 21) tista’ tkun is-suġġett ta’ miżuri leġiżlattivi ta’ limitazzjonijiet meta dan ikun meħtieġ għas-salvagwardja, b’mod partikolari, tas-sigurtà tal-Istat, tad-difiża, tas-sigurtà pubblika jew il-prevenzjoni, l-investigazzjoni, l-iżvelar u l-prosekuzzjoni ta’ reati kriminali.
34. Id-Direttiva 2002/58, li tħassar u tissostitwixxi d-Direttiva 97/66/KE (24), tippreċiża u tikkompleta (25) s-sistema ta’ protezzjoni tad-data personali stabbilita bid-Direttiva 95/46 b’regoli speċifiċi applikabbli għas-settur tal-komunikazzjonijiet elettroniċi (26). B’mod partikolari fiha regoli li jobbligaw lill-Istati Membri jiggarantixxu, ħlief għal xi eċċezzjonijiet (27), il-kunfidenzjalità mhux biss tal-komunikazzjonijiet imma wkoll tad-data dwar it-traffiku tal-abbonati u tal-utenti tas-servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi (28). L-Artikolu 6 tagħha jistabbilixxi l-obbligi għall-fornituri tas-servizzi ta’ komunikazzjonijiet li jħassru jew jirrendu anonima d-data dwar it-traffiku tal-abbonati u l-utenti tagħhom li huma jipproċessaw jew jaħżnu.
35. Importanti b’mod partikolari għall-argumenti li ser nagħmel, l-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58 jistabbilixxi wkoll li l-Istati Membri jistgħu (29) jadottaw miżuri leġiżlattivi biex jirrestrinġu l-portata tad-drittijiet u tal-obbligi li hija tipprevedi fir-rigward, b’mod partikolari, tal-kunfidenzjalità tal-komunikazzjonijiet (Artikolu 5) u t-tħassir tad-data ta’ traffiku (Artikolu 6) bl-istess kliem bħal dawk tal-Artikolu 13(1) tad-Direttiva 95/46, li tirreferi għalih. Dan jippreċiża li l-Istati Membri jistgħu, għal dan l-iskop, jadottaw fost l-oħrajn miżuri leġiżlattivi li jipprevedu ż-żamma ta’ data għal perijodu ta’ żmien limitat għal wieħed mill-motivi msemmija, b’rispett lejn id-drittijiet fundamentali.
36. Fil-verità, id-Direttiva 2006/24 temenda fil-fond l-istat tad-dritt applikabbli għad-data relatata mal-komunikazzjonijiet elettroniċi li jirriżulta mid-Direttivi 95/46 u 2002/58 (30) billi tistabbilixxi li l-Istati Membri għandhom joħolqu obbligu ta’ ġbir u ta’ żamma ta’ data ta’ traffiku u ta’ lokalizzazzjoni fil-kuntest tal-limiti tad-dritt għall-protezzjoni tad-data personali previsti fl-Artikolu 13(1) tad-Direttiva 95/46 u fl-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58.
37. Id-Direttiva 2006/24 hija kkaratterizzata, l-ewwel nett, mill-għan tagħha ta’ armonizzazzjoni, f’dan il-każ tal-leġiżlazzjonijiet tal-Istati Membri fuq iż-żamma tad-data ta’ traffiku u ta’ lokalizzazzjoni dwar komunikazzjonijiet elettroniċi. Issa, minħabba s-suġġett li jrid jiġi armonizzat u s-sitwazzjoni, dan l-għan jeżiġi simultanjament l-obbligu, għall-Istati Membri li ma għandhomx leġiżlazzjoni bħal din, li jiġbru u jżommu din id-data. Jirriżulta li d-Direttiva 2006/24 għandha duwalità funzjonali li hija essenzjali li tiġi kkunsidrata sabiex tiġi ttrattata korrettament il-problema li tqajmet mid-domandi preliminari preżenti
38. Fil-fatt, id-Direttiva 2006/24 għandha bħala l-ewwel għan dak li tarmonizza l-leġiżlazzjonijiet nazzjonali li diġà jobbligaw lill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi aċċessibbli lill-pubbliku jew ta’ netwerks pubbliċi ta’ komunikazzjonijiet (31) li jżommu data ta’ traffiku u ta’ lokalizzazzjoni li hija tiddefinixxi, sabiex tiġi ggarantita d-disponibbiltà tagħhom “għal skopijiet ta’ investigazzjoni, skoperta u prosekuzzjoni ta’ reati serji kif definiti minn kull Stat Membru fil-liġi nazzjonali tiegħu” (32). Meta jiġri dan, id-Direttiva 2006/24 b’hekk tarmonizza parzjalment il-leġiżlazzjonijiet adottati minn ċerti Stati Membri fuq il-bażi tal-possibbiltà offruta mill-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58 (33).
39. Għalhekk, id-Direttiva 2006/24 tistabbilixxi sistema ta’ derogi (34) mill-prinċipji stabbiliti mid-Direttiva 95/46 u d-Direttiva 2002/58. Għall-preċiżjoni, hija tidderoga mir-regoli ta’ deroga stabbiliti mill-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58 u tirregola l-possibbiltà għall-Istati Membri li jillimitaw, għall-motivi previsti fl-Artikolu 13(1) tad-Direttiva 95/46, il-portata tad-dritt għall-protezzjoni tad-data personali u, iktar fil-wisa’, tad-dritt għar-rispett tal-ħajja privata fil-qafas speċifiku tal-provvista ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi jew ta’ netwerks pubbliċi ta’ komunikazzjonijiet.
40. L-Artikolu 11 tad-Direttiva 2006/24 idaħħal b’mod sinjifikattiv il-paragrafu 1a fl-Artikolu 15 tad-Direttiva 2002/58, li jippreċiża li l-ewwel paragrafu ta’ din l-aħħar dispożizzjoni ma japplikax għad-data li ż-żamma tagħha tkun speċifikament meħtieġa mid-Direttiva 2006/24.
41. Kif irrilevat il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill, id-Direttiva 2006/24 tindika essenzjalment l-attivitajiet tal-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi (35), filwaqt li tarmonizza l-leġiżlazzjonijiet nazzjonali b’dispożizzjonijiet essenzjalment limitati (36) għaż-żamma tad-data, għall-kategoriji ta’ data li għandha tinżamm, għall-perijodu ta’ żmien taż-żamma, għall-protezzjoni u għas-sigurtà tad-data kif ukoll għall-ħażna tagħhom (37).
42. Huwa preċiżament minħabba din il-funzjoni ta’ armonizzazzjoni limitata, u kif ser naraw iktar ’l isfel, li l-Qorti tal-Ġustizzja setgħet tiddeċiedi, fis-sentenza tagħha L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill, li d-Direttiva 2006/24 setgħet tiġi adottata fuq il-bażi tal-Artikolu 95 KE. Bil-għan li jiġi protett il-funzjonament tajjeb tas-suq intern (38), din kienet kwistjoni fuq li tintemm l-evoluzzjoni eteroġenja tal-leġiżlazzjonijiet eżistenti (39) filwaqt li tipprekludiha għall-futur (40).
43. Issa, l-armonizzazzjoni prevista mid-Direttiva 2006/24 twettqet neċessarjament fuq il-bażi tad-dħul ta’ obbligu ta’ ġbir u ta’ żamma ta’ data fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi, għall-inqas għall-Istati Membri li ma kellhom l-ebda leġiżlazzjoni f’dan ir-rigward, obbligu li jimponi b’mod partikolari tul ta’ żmien minimu u massimu li matulu d-data għandha tinżamm.
44. F’dan ir-rigward għandu jiġi enfasizzat li l-fatt li ċertu numru ta’ Stati Membri kien għad ma għandhomx leġiżlazzjoni dwar iż-żamma ta’ data kien jikkostitwixxi preċiżament wieħed mill-elementi prinċipali li jiġġustifika l-adozzjoni tad-Direttiva 2006/24 abbażi tal-Artikolu 95 KE (41).
45. Għaldaqstant, id-Direttiva 2006/24 tistabbilixxi, fil-kuntest tal-għan ta’ armonizzazzjoni tagħha, l-obbligu għall-Istati Membri, kemm li s-sistema eżistenti tiġi f’konformità mad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2006/24, kif ukoll li tiġi stabbilita, eventwalment, is-sistema ta’ ġbir u ta’ żamma prevista fid-Direttiva 2006/24 kif ukoll, fi kwalunkwe każ, l-obbligu ta’ titħares l-osservanza tad-dispożizzjonijiet ta’ din l-istess direttiva, b’mod partikolari dawk li jirregolaw il-kundizzjonijiet u l-modalitajiet ta’ aċċess għad-data miżmuma.
46. Fil-qosor, id-Direttiva 2006/24 hija kkaratterizzata mid-duwalità funzjonali tagħha. Minn naħa, hija direttiva għal kollox klassika li trid tarmonizza (42) l-leġiżlazzjonijiet nazzjonali separati (43) jew li jistgħu jsiru hekk, adottata fl-interess tal-funzjonament tas-suq intern u kkalibrata preċiżament għal dan l-iskop, kif qisitha l-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill. Imma, min-naħa l-oħra, hija wkoll direttiva li, anki fil-funzjoni armonizzatriċi tagħha, tipprova tistabbilixxi (44), jekk ikun il-każ, obbligi, b’mod partikolari ta’ żamma ta’ data, li huma analizzabbli, kif ser nuri iktar ’l isfel, bħala interferenzi kkaratterizzati fit-tgawdija tad-drittijiet fundamentali ggarantiti liċ-ċittadini Ewropej mill-Karta, b’mod partikolari d-dritt għar-rispett tal-ħajja privata u d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali.
47. Fl-aħħar nett, huwa evidenti li r-risposti għad-domandi preliminari preżenti għandhom jieħdu inkunsiderazzjoni b’mod partikolari din it-“tieni funzjoni”, jiġifieri dik li niddeskrivi ta’ effett “kostituttiv” tal-obbligu ta’ żamma ta’ data, mingħajr ma dan iwassal lil wieħed jinjora l-effett speċifiku tagħha ta’ armonizzazzjoni ta’ leġiżlazzjonijiet nazzjonali eżistenti fuq is-suġġett.
2. Fuq id-dritt fundamentali essenzjalment ikkonċernat u fuq id-deskrizzjoni tal-indħil.
48. Fit-tieni lok, f’dan l-istadju diġà hemm bżonn li tiġi ttrattata l-kwistjoni tad-deskrizzjoni tal-indħil fl-eżerċizżju tad-drittijiet fundamentali li tirriżulta mill-ġbir u miż-żamma tad-data prevista mid-Direttiva 2006/24, ladarba jiġi ammess li ma hemmx diskussjoni fuq l-eżistenza stess ta’ dan l-indħil. L-ewwel nett ser nidentifika d-dritt fundamentali affettwat prinċiplament mid-Direttiva 2006/24, imbagħad ser nipproċedi għad-deskrizzjoni tal-indħil fl-eżerċizzju tad-dritt li hija tikkostitwixxi.
a) Fuq id-drittijiet fundamentali affettwati
i) Il-pluralità tad-drittijiet fundamentali invokati
49. Il-High Court, fil-Kawża C‑293/12, l-istess bħall-Verfassungsgerichtshof, fil-Kawża C‑594/12, tagħmel id-domanda lill-Qorti tal-Ġustizzja fuq il-kompatibbiltà tad-Direttiva 2006/24 ma’ pluralità ta’ drittijiet fundamentali, l-ewwel nett id-dritt għar-rispett tal-ħajja privata, iggarantit mill-Artikolu 7 tal-Karta u d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali, iggarantit mill-Artikolu 8 tal-Karta, imma wkoll id-dritt għal-libertà ta’ espressjoni, iggarantit mill-Artikolu 11 tal-Karta.
50. Il-High Court tistaqsi wkoll lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-kompatibbiltà tad-Direttiva 2006/24 mal-Artikolu 21 TFUE, fuq id-dritt ta’ moviment u ta’ residenza taċ-ċittadini Ewropej u mal-Artikolu 41 tal-Karta, li jistabbilixxi d-dritt għal amministrazzjoni tajba.
51. F’dan ir-rigward, huwa possibbli li nipproċedi għall-ewwel operazzjoni ta’ semplifikazzjoni.
52. L-ewwel nett, ma jistax jiġi injorat li s-sentiment mifrux ta’ sorveljanza (45) li l-implementazzjoni tad-Direttiva 2006/24 tista’ toħloq jista’ jeżerċita influwenza deċiżiva fuq l-eżerċizzju miċ-ċittadini Ewropej tal-libertà ta’ espressjoni tagħhom u ta’ informazzjoni u li l-eżistenza ta’ ndħil fid-dritt iggarantit mill-Artikolu 11 tal-Karta għandha, konsegwentement, tiġi kkonstatata wkoll (46). Madankollu, jista’ jiġi osservat li, minbarra l-fatt li l-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex elementi biżżejjed li jippermettulha tiddeċiedi f’dan ir-rigward, dan l-effett jikkostitwixxi biss konsegwenza kollaterali ta’ ndħil fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li huwa iktar ’il quddiem is-suġġett ta’ eżami attent u ddettaljat ħafna.
53. Barra minn hekk, il-High Court ma tipprovdi l-iċken spjegazzjoni fuq ir-raġunijiet għaliex hija tqis rilevanti l-għażla tal-Artikolu 21 TFUE (dritt ta’ residenza u ta’ moviment taċ-ċittadini Ewropej) u tal-Artikolu 41 tal-Karta (dritt għal amministrazzjoni tajba) għall-finijiet tal-evalwazzjoni tal-validità tad-Direttiva 2006/24, u lanqas xi indikazzjoni fuq l-effett li din id-direttiva jista’ jkollha fuq il-moviment liberu taċ-ċittadini jew il-prinċipju ta’ amministrazzjoni tajba, kuntrarjament għar-rekwiżiti issa previsti fl-Artikolu 94 tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja. Għalhekk il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex iżjed f’idejha elementi li jippermettulha tiddeċiedi f’dan ir-rigward.
54. Għalhekk huwa primarjament fir-rigward tal-Artikoli 7 u 8 tal-Karta li l-kompatibbiltà tad-Direttiva 2006/24 għandha, fil-prinċipju, tiġi eżaminata.
ii) Il-koppja fformata mid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata u d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali
55. L-Artikolu 8 tal-Karta jirrikonoxxi d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali bħala dritt differenti mid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata. Għalkemm il-protezzjoni tad-data tiżgura r-rispett tal-ħajja privata, hija fuq kollox suġġetta għal sistema awtonoma, iddefinita primarjament mid-Direttiva 95/46, id-Direttiva 2002/58, ir-Regolament Nru 45/2001 u d-Dierttiva 2006/24, kif ukoll, fil-qasam rilevanti tal-kooperazzjoni mill-pulizija u ġudizzjarja f’materji kriminali, mid-Deċiżjoni Qafas 2008/977/ĠAI (47).
56. Id-Direttiva 2006/24/KE taffettwa sinjifikattivament id-dritt għall-protezzjoni tad-data personali, sa fejn l-Artikolu 5 tagħha jistabbilixxi l-obbligu għall-Istati Membri li jiżguraw li tinżamm data li tippermetti jew tista’ tippermetti l-identifikazzjoni ta’ persuna (48), fis-sors u fid-destinazzjoni ta’ komunikazzjoni, kif ukoll is-sitwazzjoni tagħha fl-ispazju u fiż-żmien, kemm jekk dan ikun b’riferiment għan-numru tat-telefon għat-telefonija tagħha jew għan-numru ta’ identifikazzjoni tagħha jew għal kull element ieħor li huwa tagħha stess bħall-indirizz IP għas-servizzi internet.
57. L-Artikolu 1(2) tad-Direttiva 2006/24 jindika wkoll espressament li hija tapplika, b’mod partikolari, għad-data meħtieġa għall-identifikazzjoni tal-abbonati jew tal-utenti rreġistrati tas-servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi aċċessibbli għall-pubbliku jew tan-netwerks pubbliċi ta’ komunikazzjoni. Għalhekk din id-data tirrigwarda dik li l-iżvelar tagħha hija suġġetta għall-awtorizzazzjoni espressa ta’ kull individwu, tad-“dritt għall-awtodeterminazzjoni tal-informazzjoni” (49).
58. Id-Direttiva 2006/24 mal-ewwel daqqa ta’ għajn tidher li hija ndħil fid-dritt tal-protezzjoni tad-data personali, billi taqa’ b’mod ċar taħt id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 8(2) u (3) tal-Karta. Fil-fatt hija tippreċiża li japplikaw għal kollox għad-data miżmuma skont id-dispożizzjonijiet tagħha kemm id-Direttiva 95/46/KE u d-Direttiva 2002/58/KE (50) kif ukoll il-Konvenzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa tal-1981 għall-Protezzjoni tal-Individwi fir-Rigward tal-Ipproċessar Awtomatiku ta’ Data Personali (51).
59. Madankollu ma huwiex l-ipproċessar tad-data miżmuma, kemm jekk fuq modalitajiet ta’ ġbir ta’ data mill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi jew fuq modalitajiet ta’ sfruttament ta’ data mill-awtoritajiet kompetenti awtorizzati mill-Istati Membri, li jitlob l-ikbar viġilanza, iżda l-ġbir ta’ data inkwistjoni u ż-żamma tagħha stess, kif ukoll l-impatt tagħha fuq id-dritt tar-rispett tal-ħajja privata, għar-raġunijiet li ser nesponi issa.
60. L-ewwel nett, il-fatt li d-Direttiva 2006/24 tista’ tirrispondi perfettament għar-rekwiżiti tal-Artikolu 8(2) u (3) tal-Karta u li jista’ jiġi kkunsidrat li ma hijiex inkompatibbli mal-Artikolu 8 tal-Karta bl-ebda mod ma jfisser, madankollu, li hija perfettament kompatibbli mar-rekwiżiti li jirriżultaw mid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata ggarantit mill-Artikolu 7 tal-Karta.
61. Fil-fatt, billi l-“isfera privata” tikkostitwixxi l-qalba tal-“isfera personali” ma jistax jiġi eskluż li leġiżlazzjoni li tirrestrinġi d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali skont l-Artikolu 8 tal-Karta tista’ madankollu titqies li tikkawża preġudizzju sproporzjonat għall-Artikolu 7 tal-Karta.
62. Ċertament, id-dritt għall-protezzjoni ta’ data ta’ natura personali jistrieħ fuq id-dritt fundamentali tar-rispett tal-ħajja privata (52), b’mod li, kif il-Qorti tal-Ġustizzja kellha okkażjoni tenfasizza (53), l-Artikoli 7 u 8 tal-Karta huma marbutin mill-qrib (54), sal-punt li jistgħu jitqiesu li jistabbilixxu “dritt tal-ħajja privata fir-rigward tal-operazzjonijiet ta’ ipproċessar ta’ data personali” (55).
63. Madankollu dan ma jisjtax japplika sistematikament. Ir-rabta li tgħaqqad dawn iż-żewġ drittijiet essenzjalment tiddependi fuq in-natura tad-data kkonċernata, għalkemm hija dejjem personali, jiġifieri hija marbuta mal-persuna, mal-individwu.
64. Fil-fatt, hemm data li hija personali bħala tali, jiġifieri fejn hija tindividwalizza persuna, kif tista’ tkun dik li, fil-passat, setgħet tidher fuq salvakondotta, biex nagħti eżempju kwalunkwe. Ta’ spiss hija data li għandha ċerta permanenza u ta’ spiss ukoll ċerta newtralità. Hija personali u xejn iżjed u wieħed jista’ jgħid, b’mod ġenerali, li hija tali li fil-konfront tagħha l-istruttura u l-garanziji tal-Artikolu 8 tal-Karta huma adatti l-aħjar.
65. Madankollu, hemm data li b’xi mod hija iktar minn personali. Hija data li, kwalitattivament, hija relatata essenzjalment mal-ħajja privata, mas-sigriet tal-ħajja privata, inkluża l-intimità. Fil-fatt, f’dan il-każ, il-problema mqajma mid-data personali tibda, biex ngħid hekk, diġà “upstream”. Għalhekk il-problema li tqum ma hijiex dik tal-garanziji relatati mal-ipproċessar tad-data imma, iktar upstream, dik tad-data bħala tali, jiġifieri l-fatt li ċ-ċirkustanzi tal-ħajja privata ta’ persuna setgħu jiġu kkristalizzati fil-forma ta’ data, data li tista’, għaldaqstant, tkun suġġetta għall-ipproċessar informatiku.
66. Huwa f’dan is-sens li jkun possibbli li, meta jkun hemm involuta din id-data, din tqajjem problema li essenzjalment tiġi qabel dik tal-ipproċessar tagħha, u tirrigwarda primarjament il-ħajja privata ggarantita mill-Artikolu 7 tal-Karta u sekondarjament biss il-garanziji li jirrigwardaw l-ipproċessar tad-data personali previst fl-Artikolu 8 tal-Karta.
67. Għalhekk, kif jirriżulta mill-argumenti preċedenti, billi wieħed jipproċedi mill-“pożizzjoni” korretta tad-drittijiet fundamentali li jifformaw il-koppja kkostitwita mid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata (Artikolu 7 tal-Karta) u tad-dritt għall-protezzjoni tad-data ta’ natura personali (Artikolu 8 tal-Karta), huwa primarjament mill-angolu tal-indħil fid-dritt għall-ħajja privata li l-validità tad-Direttiva 2006/24 għandha tiġi evalwata.
b) Indħil partikolarment serju fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata.
68. Qabel kollox, ma hemmx dubju li d-Direttiva 2006/24 tikkostitwixxi fiha nnifisha “ndħil” fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata (56). Hija stess tikkonstatah meta tiddefinixxi lilha nnifisha bħala “strument dwar iż-żamma tad-data” li jikkostitwixxi “rekwiziti ta’ l-Artikolu 8 ta’ l-ECHR [li]hija għalhekk miżura neċessarja” (57), jew tal-Artikolu 7 tal-Karta. Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja tuża dan it-terminu fir-rigward ta’ din id-direttiva (58).
69. Il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem min-naħa tagħha ddeċidiet ripetutament li l-ħażna minn awtorità pubblika ta’ data dwar il-ħajja privata ta’ individwu kienet tikkostitwixxi ndħil fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata ggarantit mill-Artikolu 8(1) tal-KEDB (59) u ppreċiżat li l-użu li jsir tagħha ftit li xejn fih importanza (60).
70. Għalhekk hawn hija kwistjoni li wieħed jipprova jiddeskrivi dan l-indħil. F’dan is-sens u kif ser nuri b’mod iktar iddettaljat iktar ’l isfel, huwa possibbli li wieħed jgħid li d-Direttiva 2006/24 tikkostitwxxi ndħil partikolarment serju (61) fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata.
71. Ċertament, id-Direttiva 2006/24 teskludi mill-kamp ta’ applikazzjoni tagħha b’mod kemm espress, kif ukoll insistenti (62), il-kontenut ta’ komunikazzjonijiet telefoniċi jew elettroniċi, l-informazzjoni kkomunikata hija stess.
72. Madankollu xorta jibqa’ l-fatt li l-ġbir(63) u, fuq kollox, iż-żamma (64), f’databases ġganteski, ta’ data multipla ġġenerata jew ipproċessata fil-qafas tal-parti l-kbira tal-komunikazzjonijiet elettroniċi kurrenti taċ-ċittadini tal-Unjoni (65) jikkostitwixxu ndħil serju fil-ħajja privata tagħhom, anki jekk joħolqu biss il-kundizzjonijiet ta’ possibbiltà ta’ sorveljanza retrospettiva tal-attivitajiet tagħhom kemm personali kif ukoll professjonali. Il-ġbir ta’ din id-data joħloq il-kundizzjonijiet ta’ sorveljanza li, biex ma tiġix eżerċitata ħlief retrospettivament meta tiġi sfruttata, thedded, minkejja dan, b’mod permanenti, kemm iddum miżmuma, id-dritt taċ-ċittadini tal-Unjoni fis-segretezza tal-ħajja privata tagħhom. Is-sentiment mifrux ta’ sorveljanza (66) ġġenerat joħloq b’mod partikolament kritiku l-kwistjoni tal-perijodu taż-żmien taż-żamma tad-data.
73. F’dan ir-rigward, l-ewwel nett għandu jiġi kkunsidrat il-fatt li l-effetti ta’ dan l-indħil jiġu mmultiplikati bl-importanza li jiksbu l-mezzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi fis-soċjetajiet moderni, kemm fir-rigward tan-netwerks diġitali mobbli jew tal-internet, u l-użu kbir u intens tagħhom minn parti importanti ħafna ta’ ċittadini Ewropej fl-oqsma kollha tal-attivitajiet privati jew professjonali kollha tagħhom (67).
74. Id-data inkwistjoni, għandi nibqa’ ninsisti għal darba oħra fuq dan il-fatt, ma hijiex data personali fis-sens klassiku tal-espressjoni, relatata ma’ informazzjoni preċiża fuq l-identità tal-persuni, imma data personali biex ngħid hekk ikkwalifikata, li l-isfruttament tagħha jista’ jippermetti t-twaqqif ta’ kartografija fidila daqs kemm hi eżawrjenti ta’ parti importanti tal-aġir ta’ persuna li tirrigwarda mill-qrib il-ħajja privata tagħha ‒ ta’ ritratt sħiħ u preċiż tal-identità privata tagħha.
75. L-intensità ta’ dan l-indħil tiżdied b’elementi li jaggravaw ir-riskju li, minkejja l-obbligi imposti mid-Direttiva 2006/24 kemm fuq l-Istati Membri stess kif ukoll fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi, id-data miżmuma ma tintużax għall-finijiet illegali, li potenzjalment jippreġudikaw il-ħajja privata jew, iktar inġenerali, użu frawdolenti jew anki malizjuż.
76. Fil-fatt, id-data ma hijiex miżmuma mill-awtoritajiet pubbliċi nnifishom, u lanqas taħt is-sorveljanza diretta tagħhom, iżda mill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi nnifishom (68) li fuqhom jaqa’ l-essenzjal tal-obbligi li jiggarantixxu l-protezzjoni tagħhom u s-sigurtà tagħhom.
77. Id-Direttiva 2006/24 bla dubju timponi (69), fuq l-Istati Membri li jiżguraw li d-data tinżamm skont din id-direttiva. Madankollu, huwa interessanti li jiġi kkonstatat li huwa biss il-mod kif din id-data u kull informazzjoni oħra meħtieġa li tikkonċernahom “jistgħu jiġu trażmessi, meta mitluba, lill-awtoritajiet kompetenti mingħajr dewmien żejjed”. Id-Direttiva 2006/24 tistabblixxi wkoll li l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi josservaw minimu ta’ prinċipji dwar il-protezzjoni u s-sigurtà tad-data miżmuma.
78. Madankollu, l-ebda dispożizzjoni tad-Direttiva 2006/24 ma tistabbilixxi l-obbligu għal dawn il-fornituri ta’ servizzi li jaħżnu huma stess id-data li għandha tinżamm fit-territorju ta’ Stat Membru, taħt il-ġurisdizzjoni ta’ Stat Membru, u dan jaggrava kunsiderevolment ir-riskju li din tista’ tkun aċċesibbli jew żvelata bi ksur ta’ din il-leġiżlazzjoni.
79. Din l-“esternalizzazzjoni” taż-żamma tad-data tippermetti bla dubju, li tbiegħed id-data miżmuma mis-setgħat pubbliċi tal-Istati Membri u għalhekk li titneħħa minn kull sorveljanza diretta tagħhom (70), imma b’dan kollu hija taggrava wkoll ir-riskju ta’ sfruttament li ma jikkonformax mar-rekwiżiti li joħorġu mid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata.
80. Għalhekk, id-Direttiva 2006/24 tikkostitwixxi, hekk kif jirriżulta mill-argumenti iktar ’il fuq, indħil partikolarment serju fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata u huwa fir-rigward tar-rekwiżiti li jirriżultaw minn dan id-dritt fundamentali li l-validità, u b’mod partikolari l-proporzjonalità tagħha, għandhom jiġu eżaminati b’mod partikolari.
3. Fuq il-portata tas-sentenza L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill fuq l-evalwazzjoni tal-validità tad-Direttiva 2006/24
81. Issa li wasalt f’dan l-istadju tal-argumenti preliminari, għad irrid nistħarreġ l-effett tas-sentenza L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill fuq it-talba doppja tal-evalwazzjoni tal-validità tad-Direttiva 2006/24 indirizzata lill-Qorti tal-Ġustizzja.
82. F’dan ir-rigward għandu jitfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja kienet, f’din il-kawża, adita b’rikors dirett għal annullament tad-Direttiva 2006/24, li fil-kuntest tiegħu ġie enfasizzat esklużivament li kienet ibbażat ruħha fuq bażi legali żbaljata. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja espressament indikat, fil-punt 57 tas-sentenza tagħha li, ir-“rikors tal-Irlanda [kien] jinvolvi biss l-għażla tal-bażi legali u mhux il-ksur li possibbilment jista’ jkun hemm tad-drittijiet fundamentali bħala riżultat tal-indħil fl-eżerċizzju tad-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li d-Direttiva 2006/24 tinvolvi”.
83. Issa, id-domandi preliminari magħmula fiż-żewġ kawżi jqajmu l-kwistjoni tal-proporzjonalità tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2006/24, fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE (l-ewwel domanda fil-Kawża C‑293/12), minn naħa, u fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta (it-tieni domanda fil-Kawża C‑293/12 u l-ewwel domanda fil-Kawża C‑594/12), min-naħa l-oħra, huwa possibbli li r-riżerva mqajma mill-Qorti tal-Ġustizzja tiġi interpretata f’żewġ sensi li jistgħu jirriżultaw komplementari.
84. L-ewwel interpretazzjoni possibbli, dik li fl-aħħar mill-aħħar hija neċessarja fi kwalunkwe każ, hija li wieħed jikkunsidra li l-Qorti tal-Ġustizzja, marbuta bit-talbiet għal annullament immirati ħafna tal-Irlanda, ma kinitx mitluba teżamina l-kompatibbiltà tad-Direttiva 2006/24 mad-drittijiet fundamentali ggarantiti mill-Karta, essenzjalment id-dritt għar-rispett tal-ħajja privata ggarantit mill-Artikolu 7 tal-Karta. Il-Qorti tal-Ġustizzja stess riedet tippreċiża dan fil-punt 57 tas-sentenza tagħha: hija ma kellhiex għalfejn teżamina l-kwistjoni ta’ kompatibbiltà fir-rigward tar-rekwiżiti li jistabbilixxi l-Artikolu 52(1) tal-Karta, b’mod partikolari dawk dwar il-kwalità tal-liġi u l-proporzjonalità.
85. It-tieni sens li huwa possibbli li jiġi attribwit lil din ir-riżerva, li huwa ferm iktar delikat biex jiġi esplorat, huwa li jiġi kkunsidrat li, minkejja l-validazzjoni tal-bażi legali tad-Direttiva 2006/24 fis-sentenza L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill, il-Qorti tal-Ġustizzja ma eżaminatx il-proporzjonalità, skont l-Artikolu 5(4) TUE ta’ din id-direttiva u dan b’relazzjoni mal-indħil fid-drittijiet fundamentali, kif ukoll it-talba formali tal-High Court fl-ewwel domanda tagħha fil-Kawża C‑293/12. Essenzjalment għandu jiġi eżaminat jekk, fid-dawl tal-bażi legali tagħha, l-indħil fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li d-Direttiva 2006/24 toħloq jibqax f’relazzjoni raġonevoli ta’ proporzjonalità, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni, mal-għanijiet li tidher li trid tilħaq.
86. Ser nibda billi nittratta l-problema li tirriżulta mill-prinċipju ta’ proporzjonalità fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE li, kif indikajt, jeżiġi li jiġu esplorati l-possibbiltajiet miftuħa minn din it-tieni interpretazzjoni possibbli tal-punt 57 tas-sentenza L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill. Imbagħad ser ngħaddi, fuq il-bażi tal-ewwel interpretazzjoni — mhux problematika — ta’ dan il-punt għall-eżami tal-qalba tad-domandi mqajma miż-żewġ qrati tar-rinviju, dwar il-kundizzjonijiet tal-limiti tal-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali.
B – Fuq il-proporzjonalità, fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE, tal-adozzjoni tad-Direttiva 2006/24 (l-ewwel domanda fil-Kawża C‑293/12)
87. Bl-ewwel domanda tagħha fil-Kawża C‑293/12, il-High Court tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja fuq jekk, fid-dawl tal-Artikolu 5(4) TUE, id-Direttiva 2006/24 hijiex proporzjonata mal-għanijiet li hija trid tilħaq, kemm f’dak li tiġi ggarantita d-disponibbiltà tad-data miżmuma għall-finijiet tal-iskoperta u tal-prosekuzzjoni ta’ reati serji, kif ukoll li jiġi ggarantit il-funzjonament tajjeb tas-suq intern, kif ukoll it-tnejn li huma.
88. Risposta għal din id-domanda hija essenzjali biss fejn jista’ jiġi aċċettat li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet biss, fis-sentenza tagħha L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill, fuq il-validità tal-għażla tal-Artikolu 95 KE bħala bażi legali tad-Direttiva 2006/24 filwaqt li ma messitx il-kwistjoni tal-proporzjonalità ta’ dik id-direttiva stess fir-rigward tal-għanijiet li hija trid tilħaq abbażi ta’ din il-bażi legali. Għalhekk, l-argumenti li jsegwu għandhom jiġu inklużi bħala li huma kkundizzjonati minn interpretazzjoni tas-sentenza L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill li, madankollu, tista’ tibqa’ miftuħa għad-diskussjoni.
89. Sa fejn it-talba preliminari tal-High Court tqajjem kemm il-kwistjoni tal-proporzjonalità tad-Direttiva 2006/24, tal-att tal-Unjoni stess, fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE, kif ukoll dik tal-proporzjonalità tal-limitazzjonijiet tal-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta, għandu jinżamm l-ispirtu li l-kontrolli magħmula skont dawn iż-żewġ dispożizzjonijiet huma ta’ natura differenti (71). Il-proporzjonalità fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE hija, flimkien mal-prinċipju ta’ sussidjarjetà, prinċipju ġenerali li jirregola l-azzjoni tal-Unjoni u jikkundizzjona l-adozzjoni tal-atti kollha tal-istituzzjonijiet. Din hija intiża b’mod partikolari li tirregola l-intervent tal-Unjoni fil-limiti tal-kompetenzi tal-Istati Membri. Il-proporzjonalità fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta hija kundizzjoni ta’ leġittimità ta’ kull limitazzjoni tal-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali. Għalkemm il-kontrolli magħmula skont iż-żewġ dispożizzjonijiet jistgħu jsegwu l-istess triq, dawn, iżda, ma jiġux eżerċitati bl-istess rigorożità.
90. Wara li ppreċiżajt dan, għandu jitfakkar li, fil-qasam tal-kompetenza kondiviża, bħal dak tas-suq intern (72), huwa obbligu tal-leġiżlatur tal-Unjoni li jiddetermina l-miżuri li huwa jqis neċessarji sabiex jintlaħqu l-għanijiet mixtieqa, filwaqt li jiġu osservati l-prinċipji ta’ sussidjarjetà u ta’ proporzjonalità stabbiliti fl-Artikolu 5 TUE (73).
91. F’dan il-każ, skont l-Artikolu 5 tal-Protokoll dwar l-applikazzjoni tal-prinċipji ta’ sussidjarjetà u ta’ proprzjonalità, il-Kummissjoni mmotivat l-adozzjoni tad-Direttiva 2006/24 fid-dawl tal-prinċipju ta’ proporzjonalità, kif jirriżulta mill-proposta tagħha tal-21 ta’ Settembru 2005 (74).
92. Il-kwistjoni li qajmet il-High Court ma hijiex, madankollu, jekk il-Kummissjoni f’dan il-każ issodisfatx l-obbligi tagħha, imma jekk id-Direttiva 2006/24 stess hijiex konformi mar-rekwiżiti tal-Artikolu 5(4) TUE.
93. Skont ġurisprudenza ripetuta tal-Qorti tal-Ġustizzja, att tal-Unjoni ma jistax jitqies li huwa proporzjonat ħlief jekk il-mezzi użati jkunu adatti biex iwettqu l-għanijiet li jixtieq jilħaq u ma jmorrux lil hinn minn dak li huwa meħtieġ biex jintlaħqu dawn l-għanijiet (75).
94. Id-domanda preliminari tal-High Court tqajjem f’dan ir-rigward diffikultà għal kollox partikolari. F’dan il-każ il-kwistjoni hija jekk, f’dan il-każ, il-proporzjonalità, fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE, tal-miżuri adottati mid-Direttiva 2006/24 għandhiex tiġi evalwata fid-dawl taż-żewġ għanijiet li hija tiddikjara li trid tilħaq, l-armonizzazzjoni tal-leġiżlazzjoni nazzjonali għall-finijiet tal-funzjonament tajjeb tas-suq intern u l-garanzija tad-disponibbiltà tad-data għall-finijiet tar-repressjoni tal-kriminalità jew ukoll, bil-kontra, fid-dawl tal-għan biss f’relazzjoni diretta mal-bażi legali li fuqha hija kienet ġiet adottata.
95. F’dan is-sens, għandha ssir distinzjoni bejn l-għan prinċipali tagħha (76), jiġifieri l-funzjonament tas-suq intern, u l-finijiet aħħarin li trid tilħaq, li wieħed jista’ jiddeskrivi b’mod jew ieħor imma fi kwalunkwe każ ma humiex prinċipali. Għal iktar preċiżjoni, l-ewwel nett hemm bżonn li tiġi eżaminata l-proporzjonalità tad-Direttiva 2006/24, fejn tobbliga lill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi bil-ġbir, iż-żamma u t-tqegħid għad-dispożizzjoni tad-data li għandha effett “kostituttiv”, b’relazzjoni mal-bżonnijiet ta’ armonizzazzjoni ta’ dawn l-obbligi.
96. F’dan ir-rigward, l-ewwel nett għandu jitfakkar li l-intensità tal-istħarriġ ġudizzjarju li l-Qorti tal-Ġustizzja teżerċita fuq in-natura xierqa ta’ miżura adottata mil-leġiżlatur tal-Unjoni hija marbuta direttament mas-setgħa diskrezzjonali li għandha (77). Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ripetutament li, fl-oqsma fejn l-azzjoni tagħha timplika għażliet ta’ natura politika, ekonomika jew soċjali u li jeħtieġu kunsiderazzjonijiet u evalwazzjonijiet kumplessi, bħal fl-oqsma tal-politika agrikola komuni (78) jew tal-politika kummerċjali komuni (79), il-leġiżlatur tal-Unjoni għandu setgħa diskrezzjonali wiesgħa (80) u għadaqstant l-istħarriġ tal-qorti huwa ristrett. Ma huwiex kompitu tagħha li tiddetermina jekk il-miżura adottata kinitx l-unika waħda jew l-aħjar waħda possibbli, imma li tivverfika li tistrieħ fuq elementi oġġettivi (81) u li ma hijiex manifestament mhux xierqa b’relazjoni mal-għan li jrid jintlaħaq (82).
97. F’dan ir-rigward ma huwiex ikkontestat li d-Direttiva 2006/24 tikkostitwixxi mezz xieraq biex jintlaħaq l-ewwel għan, formali, li hija trid tilħaq, jiġifieri l-funzjonament tajjeb tas-suq intern. Hija kkalibrata inkontestabbilment biex telimina d-differenzi leġiżlattivi u tekniċi (83), preżenti u futuri, tal-leġiżlazzjonijiet nazzjonali li jobbligaw lill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi li jżommu d-data.
98. Barra minn hekk, jista’ jiġi ammess, fir-rigward tas-setgħa diskrezzjonali tal-istituzzjonijiet, li l-armonizzazzjoni mwettqa mid-Direttiva 2006/24 kienet neċessarja ħafna għall-finijiet li jitnaqqsu d-differenzi, leġiżlattivi u tekniċi, bejn ir-rekwiżiti imposti fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi dwar it-tipi ta’ data li għandhom jinżammu, il-perijodu ta’ żmien u l-kundizzjonijiet ta’ żamma (84).
99. Fl-aħħar nett, għandu jiġu eżaminat jekk id-Direttiva 2006/24 tistax titqies li hija proporzjonata fis-sens strett tal-kelma.
100. Issa li wasalt fl-aħħar stadju tal-eżami tal-proporzjonalità tad-Direttiva 2006/24 fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE, għandu jiġi kkonstatat li teżisti sproporzjoni manifesta bejn l-intensità tal-intervent fil-qasam tar-regolarizzazzjoni tad-drittijiet fundamentali, li jirrappreżenta l-indħil fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li, permezz tal-implementazzjoni tad-Direttiva 2006/24, japplika fuq l-Istati Membri, u l-għan dwar il-ħtieġa li jiġi ggarantit il-funzjonament tas-suq intern li hija trid tilħaq b’mod prinċipali (85) u li jiġġustifika l-adozzjoni tagħha fuq il-bażi tal-Artikolu 95 KE. L-effett li d-Direttiva 2006/24 għandha bil-portata kostituttiva tagħha, fuq il-kompetenzi ta’ regolarizzazzjoni u ta’ garanzija tal-kontenut tad-drittijiet fundamentali tal-Istati Membri ma jistax, f’dan ir-rigward, jiġi ssottovalutat.
101. Id-Direttiva 2006/24, kif urejt iktar ’il fuq, tistabbilixxi obbligu ta’ ġabra u ta’ żamma ta’ data fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi li, b’deroga mill-prinċipji stabbiliti mid-Direttiva 95/46 u d-Direttiva 2002/58, jikkostitwixxi ndħil serju fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata, b’mod partikolari, li jitħalla kompletament f’idejn l-Istati Membri li jieħdu ħsieb li jiggarantixxu effettivament ir-rispett tad-drittijiet fundamentali.
102. L-indħil serju fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li, bħala konsegwenza tal-effett kostituttiv tad-Direttiva 2006/24, l-Istati Membri huma obbligati li jinkorporaw fl-ordinament ġuridiku tagħhom, jidher għalhekk sproporzjonat mal-unika neċessità li jiġi ggarantit il-funzjonament tas-suq intern, għalkemm għandu jiġi kkunsidrat ukoll li din il-ġabra u din iż-żamma jikkostitwixxu mezzi adegwati u anki meħtieġa għat-twettiq tal-għan aħħari li trid tilħaq din id-direttiva u li hija intiża li tiggarantixxi d-disponibbiltà ta’ din id-data għall-finijiet tal-iskoperta u l-prosekuzzjoni ta’ ksur kriminali serju. Fil-qosor, id-Direttiva 2006/24 ma tgħaddix mit-test tal-proporzjonalità għar-raġunijiet stess li jiġġustifikaw il-bażi legali tagħha. Paradossalment, il-motivi tagħha li tiġi salvata fir-rigward tal-bażi legali huma l-motivi li għalihom hija ma tistax tiġi aċċettata minħabba l-proporzjonalità.
103. Għaldaqstant il-kwistjoni ma hijiex daqstant sempliċi meta wieħed irid jikkunsidra l-fatt li għan “prinċipali” ma huwiex ekwivalenti għal għan “esklużiv”, għalkemm anki dan l-għan prinċipali kellu rwol determinanti fl-identifikazzjoni tal-bażi legali korretta. Minn dan il-lat, għandu jiġi rrikonoxxut li jeżisti spazju li jfisser li, fil-kuntest tal-eżami tal-proporzjonalità tad-Direttiva 2006/24 fis-sens tal-Artikolu 5(4) TUE, jittieħed inkunsiderazzjoni l-għan finali ta’ repressjoni tal-attivitajiet kriminali serji li hija trid tilħaq. F’din l-ottika, għandu jiġi ammess mingħajr diffikultà li d-Direttiva 2006/24 tista’ tgħaddi, bħala att tal-Unjoni u jekk għalissa jitħalla fil-ġenb l-eżami tal-proporzjonalità fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta, it-test ta’ proporzjonalità fis-sens preċiż tal-Artikolu 5(4) TUE u tiġi rrikonoxxuta bħala adegwata, neċessarja kif ukoll proporzjonata fis-sens strett.
104. B’mod definittiv, il-kwistjoni li tqum hija jekk il-problemi ta’ proporzjonalità fis-sens strett li att tal-Unjoni jippreżenta fid-dawl tal-għan prinċipali li jrid jilħaq jistgħux jiġi solvuti billi jittieħed inkunsiderazzjoni għan li jinsab fl-“isfond”. Din il-kwistjoni hija ferm iktar diffiċli biex tiġi deċiża għaliex tippreżenta ruħha f’kuntest li fih il-bażi legali tal-att inkwistjoni kienet ġiet ivvalidata preċiżament fid-dawl tal-għan prinċipali tagħha.
105. Madankollu, sa fejn id-Direttiva 2006/24 għad trid tiġi suġġetta, fil-kwalità tagħha ta’ att li jillimita l-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali, għal eżami ta’ proporzjonalità skont l-Artikolu 52(1) tal-Karta, jiena nqis li ma huwiex meħtieġ li din il-kwistjoni tiġi deċiża b’mod definittiv fil-kuntest ta’ dawn il-kawżi.
C – Fuq ir-rekwiżiti li jirriżultaw mill-Artikolu 52(1) tal-Karta (it-tieni domanda fil-Kawża C‑293/12 u l-ewwel domanda fil-Kawż C‑594/12)
106. Kif enfasizzajt diġà iktar ’il fuq, id-Direttiva 2006/24, li tarmonizza l-leġiżlazzjonijiet adottati mill-Istati Membri fil-kuntest ta’ dak li jidher possibbiltà prevista fl-Artikolu 15(1) tad-Direttiva 2002/58, tistabbilixxi sistema parzjalment ta’ deroga mill-prinċipji stabbiliti minn din tal-aħħar u mid-Direttiva 95/46 u li tiggarantixxi d-dritt għall-protezzjoni tad-data personali u, iktar fil-wisa’ d-dritt għar-rispett tal-ħajja privata.
107. Iktar inġenerali, l-indħil fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li jikkostitwixxi d-Direttiva 2006/24 huwa ammissibbli biss sakemm jissodisfa l-kundizzjonijiet stabbiliti mill-Artikolu 52(1) tal-Karta, bil-kundizzjoni għalhekk li jkun “previst mil-liġi” u, għal iktar preċiżjoni, li jissodisfa r-rekwiżiti tal-kwalità tal-liġi, li jirrispetta l-kontenut essenzjali ta’ dan id-dritt u li jkun proporzjonat, jiġifieri li jkun neċessarju u li jwieġeb effettivament għal għanijiet ta’ interess ġenerali rrikonoxxuti mill-Unjoni jew għall-bżonn ta’ protezzjoni tad-drittijiet u tal-libertajiet ta’ ħaddieħor.
1. Fuq il-kwalità tal-liġi
108. F’dan il-każ għandu jiġi ppreċiżat li, filwaqt li l-ġabra u ż-żamma tad-data għall-finijiet tad-disponibbiltà tagħha hija prevista mid-Direttiva 2006/2, l-indħil fid-dritt għar-rispett għall-ħajja privata li tikkostitwixxi għandu jitqies li huwa formalment previst bil-liġi, fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta.
109. Wara li ppreċiżajt dan, l-idea tal-kundizzjoni li tkun “prevista mil-liġi” tal-Qorti tal-Ġustizzja, fid-dawl tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 5(3) tal-Karta, għandha tkun qrib dik difiża mill-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, jiġifieri tkun kundizzjoni li tmur lil hinn minn rekwiżit purament formali biex wieħed jifhem in-nuqqas ta’ preċiżjoni tal-liġi (“kwalità tal-liġi”) (86), biex tiġi espressa fi kliem l-iktar sempliċi possibbli (87).
110. Huwa veru li tali eżami jista’ wkoll isib postu fil-kuntest ta’ analiżi ddettaljata tal-proporzjonalità tal-limitazzjoni (88). Madankollu, sabiex inkun fidil għall-approċċ tal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, jekk ir-raġunijiet l-oħrajn ma humiex biżżejjed, jiena nqis li għandi niffavorixxi l-ewwel għażla.
111. Skont qari iktar minn formali tar-rekwiżit li kull limitazzjoni għandha tkun prevista mil-liġi, il-kwistjoni li tqum hija dik li jsir magħruf jekk il-limitazzjonijiet għall-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali li ġġib magħha d-Direttiva 2006/24 jinkludux livell indispensabbli ta’ dettall li għandhom ikollhom il-garanziji li magħhom hemm dawk il-limitazzjonijiet.
112. L-Artikolu 4 tad-Direttiva 2006/24 jipprevedi li l-Istati Membri huma obbligati jadottaw il-miżuri neċessarji sabiex jiżguraw li d-data miżmuma tiġi trasmessa biss lill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti, f’każijiet speċifiċi u skont id-dritt nazzjonali. It-tieni sentenza tippreċiża li “[l]-proċeduri li għandhom jiġu segwiti u l-kondizzjonijiet li għandhom jiġu sodisfatti sabiex jiġi ottenut l-aċċess għal data miżmuma skond ir-rekwiżiti ta’ neċessità u ta’ proporzjonalità għandhom jiġu definiti minn kull Stat Membru fil-liġi nazzjonali tiegħu, suġġetti għad-dispożizzjonijiet relevanti tal-liġi ta’ l-Unjoni Ewropea jew tal-liġi pubblika internazzjonali, b’mod partikulari l-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem, kif interpretata mill-Qorti Ewropea għad-Drittijiet tal-Bniedem”.
113. Id-diffikultajiet li naffaċċjaw b’din id-Direttiva 2006/24, ippermettuli nirripeti, huma li din hija direttiva li tipprova biss tistabbilixxi obbligu li jaqa’ fuq il-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi li jiġbru u li jżommu data ta’ traffiku u ta’ lokalizzazzjoni tal-komunikazzjonijiet elettroniċi, u mhux il-garanziji li għandhom jirregolaw l-aċċess għal din id-data miżmuma u l-isfruttament tagħha. Id-Direttiva 2006/24, kif rajna, tħalli b’mod ġeneriku f’idejn l-Istati Membri (89).
114. Ippreżentata b’dan il-mod, il-kwistjoni li tqum hija biss jekk ir-rekwiżit li kull limitazzjoni tad-drittijiet fundamentali hija “prevista mil-liġi” jistax jiġi ssodisfatt b’dan ir-riferiment ġenerali, u jinkludi riferiment espress għad-drittijiet iggarantiti mid-Direttiva 95/46 u d-Direttiva 2002/58.
115. F’dan ir-rigward għandu jiġi ppreċiżat, l-ewwel nett, li sitwazzjoni li fiha l-Unjoni tillimita ruħha li tadotta leġiżlazzjoni li ġejja mill-armonizzazzjoni ta’ dispożizzjonijiet adottati invarjabbilment mill-maġġoranza tal-Istati Membri ma hijiex paragunabbli ma’ sitwazzjoni li fiha l-Unjoni tiddeċiedi, b’mod addizzjonali, fuq il-ġeneralizzazzjoni ta’ leġiżlazzjoni bħal din.
116. Fl-ewwel każ, l-Unjoni tista’ tipproċedi kif għamlet fid-Direttiva 2002/58, jiġifieri billi tħalli essenzjalment f’idejn il-leġiżlaturi nazzjonali l-kompitu li jiżguraw li l-leġiżlazzjoni adottata bl-inizjattiva tagħhom stess u li tinkludi limitazzjoni tad-drittijiet fundamentali, ikun fiha l-garanziji kollha neċessarji biex dawn il-limitazzjonijiet u l-applikazzjoni tagħhom (“aċċess”) jissodisfaw ir-rekwiżiti kollha ta’ kwalità tal-liġi u tal-prinċipju ta’ proporzjonalità.
117. Fi-tieni każ, bil-kontra, meta l-limitazzjoni tad-drittijiet fundamentali tiġi mil-leġiżlazzjoni tal-Unjoni stess, u għaldaqstant tkun imputabbli lilha, hija kwistjoni oħra l-parti tar-responsabbiltà li taqa’ fuq il-leġiżlatur tal-Unjoni. Fil-każ ta’ direttiva, huwa ċar li jkunu l-Istati Membri li huma obbligati jispeċifikaw il-garanziji li għandhom jinkwadraw il-limitazzjoni tad-drittijiet fundmentali f’każ bħal dak li jirrigwardana llum. Madankollu, jidher ukoll li l-leġiżlatur tal-Unjoni għandu jkollu rwol ta’ direzzjoni fid-definizzjoni stess ta’ dawn il-garanziji. Huwa minn din il-perspettiva li għandu jiġi eżaminat ir-rispett tar-rekwiżit għall-kwalità tal-liġi.
118. Fi kliem ieħor, it-tranżizzjoni minn sistema fakoltattiva, bħal dik li tista’ titwaqqaf fuq il-bażi tal-Artikolu 15 tad-Direttiva 2002/58, għal sistema preskrittiva fil-maturità tagħha, bħal dik stabbilita mid-Direttiva 2006/24, kellha jkollha magħha evoluzzjoni parallela għal dak li jirrigwarda l-garanziji u għalhekk twassal lil-leġiżlatur tal-Unjoni li jillimita b’mod ewlieni d-delega wiesgħa ħafna mogħtija lill-Istati Membri għal dak li jirrigwarda l-aċċess għad-data u l-isfruttament tagħha bl-adozzjoni ta’ speċifikazzjonijiet fil-forma ta’ prinċipji.
119. Fil-fatt, f’dan ir-rigward għandu jiġi rrilevat l-ewwel nett li kemm id-Direttiva 95/46 kif ukoll id-Direttiva 2002/58 jippreċiżaw li l-miżuri ta’ limitazzjoni tad-drittijiet iggarantiti kif ukoll l-Istati Membri huma awtorizzati li jadottaw għandhom ikunu ta’ natura leġiżlattiva (90). Id-Direttiva 2006/24 issemmi biss marġinalment dan ir-rekwiżit formali (91), u b’hekk iddgħajjef il-livell ta’ garanziji stabbiliti fid-direttivi li minnhom hija tidderoga (92).
120. Fil-fatt, il-leġiżlatur tal-Unjoni, meta jadotta att li jimponi obbligi li jikkostitwixxu ndħil serju fid-drittijiet fundmentali taċ-ċittadini tal-Unjoni, ma jistax iħalli għal kollox f’idejn l-Istati Membri d-definizzjoni tal-garanziji ta’ natura li jiġġustifikawhom. Huwa ma jistax sempliċement jirreferi għall-awtoritajiet leġiżlattivi u/jew amministrattivi kompetenti tal-Istati Membri msejħa, jekk meħtieġ, biex jadottaw miżuri nazzjonali ta’ eżekuzzjoni ta’ att tali u jħallihom jiddefinixxu u jistabbilixxu dawn il-garanziji, u lanqas li jħalli kompletament f’idejn l-awtoritajiet ġudizzjarji fdati biex jistħarrġu l-applikazzjoni konkreta tiegħu. Huwa għandu, u jekk le jkun qed iċaħħad mis-sens tagħhom id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 51(1) tal-Karta, jassumi għal kollox il-parti ta’ responsabbiltà tiegħu billi jiddefinixxi tal-inqas il-prinċipji li huma l-bażi tad-definizzjoni, tat-twaqqif, tal-applikazzjoni u tas-sorveljanza tar-rispett ta’ dawn il-garanziji.
121. Intqal u ġie rripetut li d-Direttiva 2006/24, kif jindika l-Artikolu 4 tagħha (93), ma rregolatx l-aċċess (94) għad-data miġbura u miżmuma u lanqas l-isfruttament tagħha, billi barra minn hekk huwa kkunsidrat li ma setgħetx tagħmel dan minħabba t-tqassim tal-kompetenzi bejn l-Istati Membri tal-Unjoni (95). Imma, il-kwistjoni li tqum issa hi preċiżament dik ta’ jekk l-Unjoni tistax (96) tistabbilixxi miżura bħall-obbligu tal-ġbir u taż-żamma tad-data inkwistjoni fil-perijodu taż-żmien mingħajr fl-istess ħin ma tiġi llimitata bil-garanziji fuq il-kundizzjonijiet li l-aċċess għaliha u l-isfruttament tagħha jkunu suġġetti, tal-inqas taħt il-forma ta’ prinċipji. Huwa preċiżament din il-limitazzjoni tal-kundizzjonijiet ta’ aċċess u ta’ sfruttament tad-data miġbura u miżmuma li jippermetti lil dak li jkun jimmaġina xi jfisser konkretament dan l-indħil u li għalhekk jistax jippermetti li dan ikun kostituzzjonalment sopportabbli jew le.
122. Fil-fatt teżisti relazzjoni intima bejn il-konfigurazzjoni konkreta tal-obbligu ta’ ġbir u ta’ żamma tad-data u l-kundizzjonijiet li fihom dawn huma, jekk ikun il-każ, imqiegħda għad-dispożizzjonijiet tal-awtoritajiet nazzjonali kompetenti u sfruttati minnhom. Hemm lok li jiġi kkunsidrat ukoll li mingħajr l-għarfien tal-mod kif dan l-aċċess jew dan l-isfruttament jistgħu jsiru, ma jkunx verament possibbli li tingħata deċiżjoni fondata fuq l-indħil li joħolqu l-ġbir u ż-żamma inkwistjoni.
123. Meta jittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li l-bażi legali tad-Direttiva 2006/24 kienet dik li tiżgura l-funzjonament tajjeb tas-suq intern u li l-kumpless tal-modalitajiet ta’ aċċess għad-data u l-isfruttament tagħha ma setax jiġi inkorporat fid-dispożizzjonijiet tagħha, l-effett kostituttiv tal-obbligu ta’ ġabra u ta’ żamma li ġabet kien ifisser li kellha magħha sensiela ta’ garanziji prinċipali bħala żieda neċessarja u indispensabbli. Għal dan l-iskop, ir-riferiment ġenerali għall-Istati Membri ma huwiex biżżejjed u s-sistema ta’ protezzjoni stabbilita mid-Direttiva 95/46 (97) jew anki mid-Deċiżjoni Qafas 2008/977 (98) ma tippermettix li dan jiġi rrimedjat fin-nuqqas li jigi applikat.
124. Anki jekk tiġi aċċettata d-diviżjoni msemmija mill-Avukat Ġenerali Bot fil-konklużjonijiet tiegħu fil-kawża L‑Irlanda vs Il‑Parlament u Il‑Kunsill, iċċitata iktar ’il fuq, u filwaqt li naqbel għal kollox mal-fehma tiegħu li, għall-inqas f’dak iż-żmien, kien diffiċli li jiġu inkorporati garanziji dwar l-aċċess għad-data miżmuma, xejn ma jipprekludi li l-leġiżlatur tal-Unjoni, meta jiddefinixxi l-obbligu tal-ġbir u taż-żamma tad-data, jinkludi miegħu sensiela ta’ garanziji fil-forma tal-inqas ta’ prinċipji, li għandhom jiżviluppaw l-Istati Membri sabiex jiġi llimitat l-isfruttament tagħha u, b’dan stess, biex tiġi ddefinita l-miżura preċiża u l-profil komplet tal-indħil li jġib miegħu.
125. Għalhekk, u mingħajr ma wieħed ikun eżawrjenti, huwa l-leġiżlatur tal-Unjoni li għandu jiddefinixxi l-prinċipji fundamentali li kellhom jirregolaw id-definizzjoni tal-garanziji minimi li jillimitaw l-aċċess għad-data miġbura u miżmuma u l-isfruttament tagħha, u fosthom jistgħu jiġu ċċitati dawn li ġejjin.
126. Għandu l-obbligu jagħti, fir-rigward tal-intensità tal-indħil, id-deskrizzjoni tal-attivitajiet kriminali li jistgħu jiġġustifikaw l-aċċess tal-awtoritjajiet nazzjonali kompetenti għad-data miġbura u miżmuma li tinkorpora grad ta’ preċiżjoni li jmur lil hinn minn dak ta’ “reati serji” (99).
127. Kien ikun neċessarju li jidderieġi l-leġiżlazzjoni tal-Istati Membri fuq l-awtorizzazzjoni ta’ aċċess għad-data miġbura u miżmuma billi dan tal-aħħar jiġi llimitat, jekk mhux għall-awtoritajiet ġudizzjarji (100) biss, għall-inqas għall-awtoritajiet indipendenti, jew anki, fin-nuqqas, billi kull talba għal aċċess tkun suġġetta għas-sorveljanza tal-awtoritajiet ġudizzjarji jew għal awtoritajiet indipendenti u jimponi eżami każ b’każ għat-talbiet ta’ aċċess sabiex tiġi llimitata d-data kkomunikata għal dak li huwa strettament meħtieġ.
128. Seta’, bl-istess mod, ikun mistenni li jimponi bħala prinċipju l-possibbiltà għall-Istati Membri li jipprevedu eċċezzjonijiet għall-aċċess għad-data miżmuma f’ċerti ċirkustanzi eċċezzjonali, li jsaħħaħ ukoll il-kundizzjonijiet ta’ aċċess f’każijiet fejn aċċess bħal dan ikun jista’ jippreġudika drittijiet fundamentali ggarantiti mill-Karta, bħal fil-kuntest tad-dritt għas-sigriet mediku.
129. Il-leġiżlatur tal-Unjoni kellu jistabbilixxi l-prinċipju tal-obbligu, għall-awtoritajiet awtorizzati li jaċċedu għad-data, minn naħa, li jħassruha ladarba tiskadi l-utilità tagħha u, min-naħa l-oħra, li jiġu informati l-persuni kkonċernati b’dan l-aċċess, tal-inqas a posteriori, meta jiġi evitat kull riskju li din l-informazzjoni tista’ tippreġudika l-effettività tal-miżuri li jiġġustifikaw l-isfruttament ta’ din id-data.
130. In-neċessità tad-diversi garanziji enumerati, mingħajr ma huma eżawrjenti, hija sostnuta miċ-ċirkustanza li l-leġiżlatur tal-Unjoni stess, wara l-adozzjoni tad-Direttiva 2006/24, kien adotta d-Direttiva Qafas 2008/977, li tiggarantixxi l-protezzjoni tad-data personali pproċessata fil-kuntest tal-kooperazzjoni mill-pulizija u ġudizzjarja f’materji kriminali, u kien stabbilixxa preċiżament garanziji ta’ din in-natura, għalkemm fil-kuntest biss tat-trażmissjonijiet ta’ data bejn l-Istati Membri. Id-Deċiżjoni Qafas 2008/977 fil-fatt teskludi mill-kamp ta’ applikazzjoni tagħha dak li ma jirrigwardax skambji bejn l-Istati Membri, kif jirriżulta b’mod partikolari mill-premessa 9 tad-Deċiżjoni Qafas 2008/977 (101).
131. Biex nikkonkludi, id-Direttiva 2006/24 hija fil-kumpless tagħha inkompatibbli mal-Artikolu 52(1) tal-Karta sa fejn il-limitazzjonijiet għall-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali previsti fiha, għaliex l-fatt tal-obbligu taż-żamma ta’ data li timponi, ma jipprevedix prinċipji indipensabbli sabiex jirregolaw il-garanziji meħtieġa għal-limitazzjoni tal-aċċess għal dik id-data u l-isfruttament tagħha.
132. Għandu jerġa’ jiġi osservat f’dan ir-rigward li l-fatt li l-Istati Membri ta’ spiss, fuq inizjattiva tagħhom stess u minħabba r-rekwiżiti tagħhom fl-ordinament ġuridiku nazzjonali, ikunu stabbilixxew il-garanziji li d-Direttiva 2006/24 ma tifformulax hija stess (102) huwa ċertament ċirkustanza li ser tittieħed inkunsiderazzjoni kif ser naraw iktar ’l isfel, imma din naturalment ma teħlisx mir-responsabbiltà lil-leġiżlatur tal-Unjoni.
2. Fuq il-proporzjonalità fis-sens tal-Artikolu 52(1) tal-Karta
133. L-Artikolu 52(1) tal-Karta jeżiġi mhux biss li kull limitazzjoni tal-eżerċiżżju tad-drittijiet fundamentali tkun “prevista mil-liġi”, imma anki li ssir b’osservanza stretta, tal-prinċipju ta’ proporzjonalità. Dan ir-rekwiżit ta’ proporzjonalità, kif enfasizzat diġà, jikseb, fil-kuntest tal-Karta, saħħa partikolari, li ma għandux fil-kuntest tal-Artikolu 5(4) TUE. Fil-fatt dak li qed jiġi ammess hawnhekk ma huwiex il-proporzjonalità bħala prinċipju ġenerali tal-azzjoni tal-Unjoni imma, ħafna iktar speċifikament, il-proporzjonalità bħala kundizzjoni li tikkostitwixxi kull limitazzjoni tad-drittijiet fundamentali.
134. F’din il-perspettiva, it-tfittxija mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni tal-għan mixtieq mid-Direttiva 2006/24, jiġifieri li tiġi ggarantita d-disponibbiltà tad-data miżmuma għall-finijiet tal-prosekuzjoni ta’ reati kriminali serji, tista’ tiġi aċċettata biss bil-kundizzjoni li tkun irrikonċiljata, b’mod partikolari, mad-dritt għar-rispett tal-ħajja privata (103).
135. Għalhekk għandu jingħad li, fir-rigward tar-rekwiżiti, eżaminati iktar ’l fuq, li jimponu li l-“liġi” tillimita, għall-inqas fil-forma ta’ prinċipji, ta’ garanziji suffiċjenti għall-aċċess għad-data miġbura u miżmuma mill-fornituri ta’ servizzi ta’ komunikazzjonijiet elettroniċi u l-isfruttament tagħha, il-proporzjonalità taż-żamma stess tad-data imposta mid-Direttiva 2006/24 ma titlobx iktar eżami partikolarment iddettaljat, b’eċċezzjoni waħda, lil hinn minn dan li ġej.
136. Id-Direttiva 2006/24 fil-fatt għandha għan perfettament leġittimu, jiġifieri li tiggarantixxi d-disponibbiltà ta’ data miġbura u miżmuma għall-finijiet tat-tiftix, l-iskoperta u l-prosekuzzjoni ta’ reati serji, u tista’ titqies, fid-dawl tal-istħarriġ limitat li l-Qorti tal-Ġustizzja tista’ teżerċita f’dan ir-rigward, li hija adegwata u anki, taħt riżervi ta’ garanziji li għandha jkollha, neċessarja għat-twettiq ta’ dan l-għan aħħari (104). Huma dawn il-garanziji li, b’mod partikolari, jistgħu jiġġustifikaw il-lista ta’ kategoriji ta’ data li għandha tinżamm, prevista fl-Artikolu 5 tad-Direttiva 2006/24, li ċertament hija twila ħafna.
137. Il-fatt li huwa possibbli li wieħed jevita l-influwenza tad-Direttiva 2006/24 bl-użu ta’ ċerti mezzi ta’ komunikazzjoni huwa, ċertament, inkontestabbilment ta’ natura li jirrelativizza kunsiderevolment l-effiċjenza stess tas-sistema tal-ġbir ta’ data ta’ traffiku u ta’ lokalizzazzjoni li hija timponi, b’mod partikolari għal dak li jikkonċerna l-kriminalità organizzata u t-terroriżmu. Għalhekk hija ma tippermettix li jiġi kkunsidrat li l-ġbir u ż-żamma tad-data huma fihom infushom totalment mhux xierqa għat-twettiq tal-għanijiet li jridu jintlaħqu. U lanqas ma tippermetti lill-Qorti tal-Ġustizzja tikkonkludi li l-ġabra u ż-żamma tad-data dwar komunikazzjonijiet elettroniċi kurrenti huma manifestament totalment mingħajr ebda utilità.
138. Madankollu, mill-perspettiva tal-ħtieġa u tal-miżura, għandha ssir insistenza hawnhekk fuq l-importanza tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 14 tad-Direttiva 2006/24, li jipprevedi l-obbligu għall-Kummissjoni li tagħmel evalwazzjoni (105) waħda (106) fuq l-applikazzjoni tagħha, b’mod partikolari fuq il-bażi tal-istatistika li għandhom jistabbilixxu l-Istati Membri bis-saħħa tal-Artikolu 10 tagħha, u biex jiġu proposti fuq din il-bażi l-emendi meħtieġa fil-każ, b’mod partikolari għal dak li jikkonċerna l-lista tal-kategoriji ta’ data li għandha tinġabar u tinżamm u kemm din għandha ddum.
139. F’dan is-sens, u billi d-Direttiva 2006/24 ma fiha l-ebda dispożizzjoni li tipprevedi l-iskadenza tagħha (“sunset clause”), huwa d-dmir tal-leġiżlatur tal-Unjoni li jagħmel evalwazzjoni mill-ġdid kull tant żmien taċ-ċirkustanzi li jiġġustifikaw il-limitazzjoni kkaratterizzata mill-eżerċizzju tad-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li din tfisser, biex b’hekk ikun jista’ jeżamina kemm ser idumu dawn iċ-ċirkustanzi u biex din il-limitazzjoni tiġi rregolata, jew anki mneħħija.
140. Wara li ppreċiżajt dan, l-eċċezzjoni li ser insemmi tirrigwarda l-proporzjonalità tal-Artikolu 6 tad-Direttiva 2006/24, li tiddefinixxi kemm iddum iż-żamma tad-data miġbura.
141. L-Artikolu 6 tad-Direttiva 2006/24 jistabbilixxi wieħed mill-elementi fundmentali taż-żamma tad-data li hija tarmonizza jew, jekk ikun il-każ, timplementa, jiġifieri l-portata tagħha limitata ratione temporis. Fil-fatt, id-data kollha miżmuma fil-prinċipju tgħib biż-żmien u tassew ma jistax ikun mod ieħor. Madankollu, b’differenza mill-prinċipju stabbilit bid-Direttiva 2002/58, li l-Artikolu 6(1) tagħha jistabbilixxi t-tħassir jew l-anonimizzazzjoni tad-data ta’ traffiku pproċessata u maħżuna meta hija ma tibqax meħtieġa għat-trażmissjoni ta’ komunikazzjoni(107), l-obbligu li jiġi żgurat l-għajbien ta’ din id-data ma joperax b’mod kważi immedjat, imma meta jgħaddi ċertu żmien biss. L-Istati Membri huma obbligati li jiggarantixxu ż-żamma tad-data miġbura għal perijodu ta’ żmien li fl-ebda każ ma jkun inqas minn sitt xhur u li, bla ħsara għad-deroga prevista fl-Artikolu 12 tad-Direttiva 2006/24, ma jistax jaqbeż is-sentejn, u l-iffissar konkret ta’ dan it-tul ta’ żmien jorbot lil-leġiżlaturi nazzjonali.
142. B’din il-previżjoni, iż-żamma tad-data (“data retention”) li qed neżaminaw tikseb dimensjoni ta’ kontinwità ratione temporis li tikkontribwixxi b’mod deċiżiv għall-gravità tal-indħil fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata li tinvolvi d-Direttiva 2006/24, b’mod partikolari bl-oppożizzjoni għall-indħil li tipproduċi ż-żamma ta’ data a posteriori (“data preservation”), li hemm qbil li tissejjaħ il-“quick freeze” (108). L-idea li l-akkumulu tad-data inkwistjoni ma jistax jintilef matul ċertu żmien hija waħda mill-aspetti ewlenin ta’ miżura li għandha l-ambizzjoni li tipprovdi lill-awtoritajiet pubbliċi kapaċità ta’ reazzjoni superjuri fir-rigward ta’ ċerti forom gravi ta’ kriminalità. Madankollu, il-kwistjoni hija jekk id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6 tad-Direttiva 2006/24, fil-forma ta’ minimu ta’ sitt xhur u ta’ massimu ta’ sentejn, jirrispondux b’mod adegwat għar-rekwiżiti tal-prinċipju ta’ proporzjonalità.
143. F’dan is-sens, ladarba jista’ jitqies li huwa aċċettat li l-miżura hija fiha nnifisha leġittima u adegwata, jibqa’ biex tiġi kkunsidrata n-neċessità tagħha u, b’mod konkret, sabiex jiġi vverifikat jekk miżura li toħloq inqas tfixkil fit-tgawdija tad-drittijiet fundamentali inkwistjoni tistax tippermetti li jintlaħaq l-għan mixtieq. Minn dan l-aspett nixtieq nippreċiża li wieħed ma għandux jikkuntenta ruħu jikkunsidra li huma l-Istati Membri li jassumu l-unika responsabbiltà tal-iffissar eventwali ta’ terminu ta’ żamma li jilħaq is-sentejn. Mill-mument meta d-Direttiva 2006, fil-funzjoni ta’ armonizzazzjoni tagħha, tieħu l-limitu massimu ta’ żamma ta’ data għal sentejn, din il-previżjoni għandha hija stess tkun suġġetta għall-istħarriġ tal-proporzjonalità. Fuq dan il-punt bilkemm huwa meħtieġ li jitfakkar li l-kwistjoni ma hijiex dik jekk, mill-aspett tar-repressjoni tal-attivitajiet kriminali serji, perijodu itwal ta’ żamma u ta’ tqegħid għad-dispożizzjoni huwiex preferibbli minn perijodu iqsar, imma jekk, fil-qafas ta’ eżami tal-proporzjonalità tiegħu, huwiex speċifikament meħtieġ.
144. F’dan ir-rigward għandu jitfakkar fl-ewwel lok li akkumulu ta’ data f’postijiet indeterminati taċ-ċiberspazju, bħal f’dan il-każ, dejjem dwar persuni konkreti u partikolari, għandu t-tendenza, idum kemm idum, li tiġi pperċepita bħala anomalija. Fil-prinċipju, tali stat ta’ “żamma” ta’ data dwar il-ħajja privata, anki meta tibqa’ hekk biss, qatt ma għandha teżisti u, jekk teżisti, tibqa’ teżisti inkunsiderazzjoni ta’ bżonnijiet ewlenin oħra tal-ħajja soċjali. Sitwazzjoni bħal dik tista’ tkun eċċezzjonali biss u, f’dan is-sens, ma tistax iddum fiż-żmien iktar milli huwa indispensabbli.
145. It-tul ta’ żmien li jista’ jitqies li huwa ammissibbli fid-dawl tal-prinċipju ta’ proporzjonalità ma jistax jiġi ddeterminat mingħajr ma jiġi rrikonoxxut li l-leġiżlatur għandu marġni ċerta ta’ diskrezzjoni. Madankollu dan ma jfissirx li kull stħarriġ, anki delikat, ta’ proporzjonalità huwa eskluż fuq dan il-punt.
146. F’dan ir-rigward, jidhirli li huwa utli li nfakkar li l-bniedem jgħaddi l-eżistenza tiegħu għal żmien limitat fejn jikkonverġu kemm il-passat, l-istorja tiegħu stess u fl-aħħar mill-aħħar il-memorja tiegħu, kif ukoll il-preżent, l-esperjenza x’aktarx immedjata, il-konsapevolezza ta’ dak li qed jgħix (109). Anki jekk huwa diffiċli li tiġi ddefinita, linja tissepara l-passat mill-preżent, li hija ċertament differenti għal kull wieħed u waħda minna. Dak li jidher li huwa ftit diskutibbli, hija l-possibbiltà li ssir id-distinzjoni bejn il-perċezzjoni tal-preżent u l-perċezzjoni tal-imgħoddi. F’kull waħda minn dawn il-perċezzjonijiet, il-konsapevolezza tal-ħajja tiegħu, il-“ħajja privata” waħidha, bħala ħajja “rreġistrata” tista’ tkun rilevanti. U hemm differenza skont jekk din il-“ħajja rreġistrata” hijiex dik li wieħed jipperċepixxi bħala preżenti jew dik li wieħed jgħix bħala l-istorja proprja tiegħu.
147. Jiena nqis li dawn il-kunsiderazzjonijiet jistgħu jiġu pproġettati fuq l-analiżi tal-proporzjonalità tal-Artikolu 6 tad-Direttiva 2006/24. Peress illi l-prinċipju taż-żamma ta’ kull dokumentazzjoni personali bħal din matul ċertu żmien huwa meqjus li huwa leġittimu, tibqa’ l-mistoqsija jekk huwiex inevitabbli, jiġfieri neċessarju, li dan il-prinċipju jiġi impost fuq l-individwi fuq perijodu ta’ żmien li jkopri mhux biss iż-“żmien preżenti” imma wkoll iż-“żmien storiku”.
148. F’dan is-sens, u bil-konsapevolezza kollha tas-suġġettività li dan ifisser, jista’ jitqies li tul ta’ żmien ta’ żamma ta’ data personali “li jitkejjel f’xhur” għandu jiġi ddifferenzjat minn tul ta’ żmien “li jitkejjel fi snin”. Tal-ewwel jikkorrispondi ma’ dak fil-ħajja li jiġi pperċepit bħala l-preżent u tat-tieni ma’ dak li fil-ħajja jiġi pperċepit bħala memorja. L-indħil fid-dritt għar-rispett tal-ħajja privata huwa, f’din il-perspettiva, kull darba differenti u l-ħtieġa ta’ kull indħil minn dan għandu jkun jista’ jiġi ġġustifikat.
149. Jekk il-ħtieġa ta’ ndħil fid-dimensjoni taż-żmien preżenti tidher li hija suffiċjentement ġġustifikata, jiena ma nsib l-ebda ġustifikazzjoni għal indħil mifhum bħala żmien storiku. Sabiex nesprimi ruħi b’mod iktar dirett, u mingħajr ma niċħad li hemm attivitajiet kriminali li jiġu ppreparati għal żmien twil bil-quddiem, jiena ma sibt, fil-pożizzjonijiet differenti li jiddefendu l-proporzjonalità tal-Artikolu 6 tad-Direttiva 2006/24, l-ebda ġustifikazzjoni suffiċjenti sabiex it-tul ta’ żmien ta’ żamma ta’ data li għandu jiġi stabbilit mill-Istati Membri ma għandux jibqa’ f’limitu ta’ inqas minn sena. Fi kliem ieħor, u bil-prudenza kollha li din id-dimensjoni ta’ stħarriġ ta’ proporzjonalità dejjem tieħtieġ, l-ebda argument ma jikkonvinċini bil-ħtieġa li tittawwal iż-żamma tad-data għal iktar minn sena.
150. Fl-aħħar nett, għandu jiġi enfasizzat ukoll li d-Direttiva 2006/24 toffri hija stess argument addizzjonali mas-sistema ta’ proroga tal-perijodu ta’ żmien massmu ta’ żamma ta’ data li hija toħloq. L-Artikolu 12 ta’ din id-direttiva fil-fatt joffri l-possibbiltà lill-Istati Membri kkonfrontati b’ċirkustanzi partikolari, f’dan il-każ mhux iddefiniti, li jtawlu l-perijodu massimu ta’ żamma deċiż skont l-Artikolu 6 tagħha. Madankollu, titwil bħal dan ikun possibbli biss għal perijodu limitat, għandu jkun motivat u nnotifikat lill-Kummissjoni li għandha terminu ta’ sitt xhur biex tiddeċiedi fuq il-miżuri previsti, jiġifieri tivverifika jekk dawn jirrappreżentawx mezz ta’ diskriminazzjoni arbitrarja jew restrizzjoni moħbija għall-iskambji bejn l-Istati Membri u jekk jikkostitwixxux ostakolu għall-funzjonament tas-suq intern.
151. Għalkemm il-Kummissjoni ma tistax, skont l-Artikolu 12(2) tad-Direttiva 2006/24 tirrifjuta dawn il-miżuri ħlief għal raġunijiet limitati biss, l-eżistenza ta’ din is-sistema ta’ proroga toħloq fija l-idea li l-iffissar, permezz tal-Artikolu 6 ta’ din id-direttiva, ta’ tul ta’ żmien massimu ta’ żamma ta’ data li jista’ jdum sa sentejn fl-assenza ta’ ċirkustanzi eċċezzjonali ma huwiex meħtieġ u għandu jitqies li huwa inkompatibbli mar-rekwiżiti li jirriżultaw mill-Artikoli 7 u 52(1) tal-Karta.
152. Isegwi li l-Artikolu 6 tad-Direttiva 2006/24 huwa inkompatibbli mal-Artikolu 7 u l-Artikolu 52(1) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea sa fejn jimponi fuq l-Istati Membri li jiggarantixxu li d-data msemmija fl-Artikolu 5 tagħha tinżamm għal tul ta’ żmien li jista’ jilħaq is-sentejn.
D – Fuq it-tielet domanda fil-Kawża C‑293/12
153. Fid-dawl tar-risposti mogħtija għall-ewwel żewġ sensiliet ta’ domandi tal-qrati tar-rinviju dwar il-validità tad-Direttiva 2006/24, ma jidhirlix li huwa meħtieġ li tingħata risposta għat-tielet domanda preliminari magħmula mill-High Court fil-Kawża C‑293/12, fuq l-obbligi ta’ eżami u ta’ evalwazzjoni tal-miżuri nazzjonali ta’ traspożizzjoni ta’ direttiva mal-garanziji previsti mill-Karta li jaqgħu fuq il-qrati nazzjonali. Madankollu, u għal kull bonfini, jidhirli li, kif enfasizzaw il-partijiet kollha li ppreżentaw osservazzjonijiet fuq dan il-punt, din id-domanda titlob evidentement risposta pożittiva fir-rigward tad-dispożizzjonijiet u fil-kuntest tal-Artikolu 51(1) tal-Karta (110).
VI – Fuq l-effetti ratione temporis tal-invalidità kkonstatata
154. Fir-rigward tal-konklużjonijiet li wassluni għall-argumenti preċedenti, fadalli neżamina l-konsegwenzi tad-dikjarazzjoni ta’ invalidità tad-Direttiva 2006/24 ratione temporis.
155. F’dan ir-rigward għandu jitfakkar li, meta l-Qorti tal-Ġustizzja tikkonstata, fil-kuntest ta’ proċedura mibdija bis-saħħa tal-Artikolu 267 TFUE, l-invalidità ta’ att adottat mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni, id-deċiżjoni tagħha għandha bħala konsegwenza ġuridika li tobblighom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jirrimedjaw l-illegalità kkonstatata, bl-obbligu stabbilit fl-Artikolu 266 TFUE fil-każ ta’ sentenza ta’ annullament li japplika f’każ simili b’analoġija (111).
156. Madankollu, meta jkun hemm kunsiderazzjonijiet imperattivi ta’ ċertezza legali, il-Qorti tal-Ġustizzja tibbenefika, skont it-tieni paragrafu tal-Artikolu 264 TFUE, applikabbli b’analoġija fil-kuntest ta’ rinviju għal deċiżjoni preliminari fl-evalwazzjoni ta’ validità tal-atti tal-Unjoni skont l-Artikolu 267 TFUE, minn setgħa diskrezzjonali biex tindika, f’kull każ partikolari, dawk l-effetti tal-att ikkonċernat li għandhom jiġu kkunsidrati bħala definittivi (112).
157. Fil-każijiet fejn il-konstatazzjoni ta’ invalidità ta’ att tal-Unjoni tkun ibbażata fuq ksur ta’ drittijiet fundamentali, l-ibbilanċjar ta’ interessi differenti eżistenti għandu jkun suġġett għal eżami attent ħafna. F’dan il-każ, ir-rilevanza u anki l-urġenza tal-għanijiet aħħarin tar-restrizzjoni tad-drittijiet fundamentali inkwistjoni ma humiex, minn naħa, fid-dubju. L-invaliditajiet ikkonstatati huma, min-naħa l-oħra, ta’ natura singolari. Minn naħa, id-Direttiva 2006/24 hija invalida minħabba l-assenza ta’ limitazzjoni suffiċjenti tal-garanziji li jirregolaw l-aċċess għad-data miġbura u miżmuma u l-isfruttament tagħha (kwalità tal-liġi), li madankollu tista’ tiġi korretta fil-kuntest tal-miżuri ta’ traspożizzjoni adottati mill-Istati Membri. Min-naħa l-oħra, l-Istati Membri, b’mod ġenerali u kif jirriżulta mill-elementi pprovduti lill-Qorti tal-Ġustizzja, jeżerċitaw il-kompetenzi tagħhom b’moderazzjoni għar-rigward tat-tul ta’ żmien massimu taż-żamma tad-data.
158. F’dawn iċ-ċirkustanzi hemm lok li jibqgħu sospiżi l-effetti tal-konstatazzjoni ta’ invalidità tad-Direttiva 2006/24, iż-żmien biex il-leġiżlatur tal-Unjoni jieħu l-miżuri meħtieġa biex jirrimedja l-invalidità kkonstatata, billi jiġi ppreċiżat li dawn il-miżuri għandhom jittieħdu fi żmien raġonevoli.
VII – Konklużjoni
159. Fid-dawl tal-argumenti preċedenti, jiena nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja li tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill-High Court fil-Kawża C‑293/12 u mill-Verfassungsgerichtshof fil-Kawża C‑594/12 bil-mod li ġej:
“1) Id-Direttiva 2006/24 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-15 ta’ Marzu 2006, dwar iż-żamma ta’ data ġenerata jew proċessata b’konnessjoni mal-provvista ta’ servizzi pubblikament disponibbli ta’ komunikazzjoni elettronika jew ta’ networks ta’ komunikazzjoni pubblika u li temenda d-Direttiva 2002/58/KE hija fil-kumpless tagħha inkompatibbli mal-Artikolu 52(1) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, sa fejn il-limitazzjonijiet fuq l-eżerċizzju tad-drittijiet fundamentali li tagħmel, minħabba l-obbligu taż-żamma ta’ data li timponi, ma għandux miegħu prinċipji indipensabbli neċessarji sabiex jirregolaw il-garanziji meħtieġa għal-limitazzjoni tal-aċċess għal din id-data u l-isfruttament tagħha.
2) L-Artikolu 6 tad-Direttiva 2006/24 huwa inkompatibbli mal-Artikolu 7 u l-Artikolu 52(1) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea sa fejn jobbliga lill-Istati Membri jiggarantixxu li d-data msemmija fl-Artikolu 5 tagħha tinżamm għal tul ta’ żmien li l-limitu tiegħu huwa ffissat għal sentejn.”