WYROK SĄDU (szósta izba)
z dnia 11 lipca 2019 r.(*)
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające przyjęte w związku z sytuacją na Ukrainie – Zamrożenie środków finansowych – Wykaz osób, podmiotów i organów, do których ma zastosowanie zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych – Pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie – Ciążący na Radzie obowiązek zweryfikowania, czy decyzja organu państwa trzeciego została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej
W sprawach połączonych T‑244/16 i T‑285/17
Viktor Fedorovych Yanukovych, zamieszkały w Kijowie (Ukraina), reprezentowany przez T. Beazleya, QC, E. Dean oraz J. Marjasona‑Stampa, barristers,
strona skarżąca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez P. Mahnič oraz J.P. Hixa, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot oparte art. 263 TFUE żądanie stwierdzenia nieważności, po pierwsze, decyzji Rady (WPZiB) 2016/318 z dnia 4 marca 2016 r. zmieniającej decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2016, L 60, s. 76) oraz rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2016/311 z dnia 4 marca 2016 r. wykonującego rozporządzenie (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2016, L 60, s. 1), oraz po drugie, decyzji Rady (WPZiB) 2017/381 z dnia 3 marca 2017 r. zmieniającej decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2017, L 58, s. 34) oraz rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2017/374 z dnia 3 marca 2017 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2017, L 58, s. 1), w zakresie, w jakim nazwisko skarżącego zostało pozostawione w wykazie osób, podmiotów i organów objętych tymi środkami ograniczającymi,
SĄD (szósta izba),
w składzie: G. Berardis (sprawozdawca), prezes, D. Spielmann i Z. Csehi, sędziowie,
sekretarz: P. Cullen, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 października 2018 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności powstania sporu
1 Niniejsze sprawy wpisują się w ramy środków ograniczających przyjętych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie w następstwie represji zastosowanych w odpowiedzi na demonstracje na placu Niepodległości w Kijowie (Ukraina) w lutym 2014 r.
2 Skarżący, Viktor Fedorovych Yanukovych, jest byłym prezydentem Ukrainy.
3 W dniu 5 marca 2014 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2014, L 66, s. 26). W tym samym dniu Rada przyjęła rozporządzenie (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2014, L 66, s. 1).
4 W motywach 1 i 2 decyzji 2014/119 stwierdzono:
„(1) W dniu 20 lutego 2014 r. Rada zdecydowanie potępiła wszelkie przypadki użycia przemocy na Ukrainie. Zaapelowała o natychmiastowe położenie kresu przemocy na Ukrainie oraz pełne poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności. Rada wezwała rząd Ukrainy do jak największej powściągliwości w działaniach, a przywódców opozycji – do odcięcia się od osób posuwających się do radykalnych działań, w tym do aktów przemocy.
(2) W dniu 3 marca 2014 r. Rada uzgodniła skoncentrowanie środków ograniczających na zamrożeniu i odzyskaniu aktywów osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych oraz osób odpowiedzialnych za naruszenia praw człowieka w celu konsolidacji i wsparcia praworządności i poszanowania praw człowieka na Ukrainie”.
5 Artykuł 1 ust. 1 i 2 decyzji 2014/119 stanowi, co następuje:
„1. Zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze należące do lub będące w posiadaniu, dyspozycji lub pod kontrolą wymienionych w załączniku osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych oraz osób odpowiedzialnych za naruszenia praw człowieka na Ukrainie, a także osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów z nimi powiązanych.
2. Nie udostępnia się – bezpośrednio ani pośrednio – żadnych środków finansowych ani zasobów gospodarczych wymienionym w załączniku osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom ani na ich rzecz”.
6 Szczegółowe zasady tego zamrożenia środków finansowych określono w art. 1 ust. 3–6 decyzji 2014/119.
7 Zgodnie z decyzją 2014/119 rozporządzenie nr 208/2014 wprowadza obowiązek przyjęcia środków w postaci zamrożenia środków finansowych oraz w sposób co do istoty identyczny jak wspomniana decyzja określa szczegółowe zasady tego zamrożenia.
8 Nazwiska osób, których dotyczą te akty, znajdują się w wykazie – identycznym – zawartym w załączniku do decyzji 2014/119 i w załączniku I do rozporządzenia nr 208/2014 (zwanym dalej „wykazem”) wraz z, między innymi, uzasadnieniem ich umieszczenia w wykazie.
9 Nazwisko skarżącego umieszczono w wykazie wraz z danymi identyfikacyjnymi „były prezydent Ukrainy” i następującym uzasadnieniem:
„Osoba, wobec której wszczęto na Ukrainie postępowanie karne, aby przeprowadzić dochodzenie w sprawie przestępstw powiązanych ze sprzeniewierzeniem ukraińskich środków publicznych i ich nielegalnym przesyłaniem poza Ukrainę”.
10 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 14 maja 2014 r. skarżący wniósł skargę zarejestrowaną pod sygnaturą T‑346/14, mającą za przedmiot w szczególności żądanie stwierdzenia nieważności decyzji 2014/119 i rozporządzenia nr 208/2014 w zakresie, w jakim go dotyczyły.
11 W dniu 29 stycznia 2015 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2015/143 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2015, L 24, s. 16) oraz rozporządzenie (UE) 2015/138 zmieniające rozporządzenie nr 208/2014 (Dz.U. 2015, L 24, s. 1).
12 Decyzja 2015/143 doprecyzowała – z dniem 31 stycznia 2015 r. – kryteria umieszczania nazwisk osób, których środki finansowe podlegają zamrożeniu. W szczególności art. 1 ust. 1 decyzji 2014/119 nadano następujące brzmienie:
„1. Zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze należące do lub będące w posiadaniu, dyspozycji lub pod kontrolą wymienionych w załączniku osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych oraz osób odpowiedzialnych za naruszenia praw człowieka na Ukrainie, a także osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów z nimi powiązanych, zgodnie z wykazem zamieszczonym w załączniku.
Do celów niniejszej decyzji do osób wskazanych jako odpowiedzialne za defraudację ukraińskich funduszy państwowych zalicza się osoby, wobec których organy ukraińskie wszczęły dochodzenie:
a) za defraudację ukraińskich funduszy lub aktywów państwowych lub za współudział w tych działaniach; lub
b) za wykorzystywanie stanowiska przez osobę piastującą funkcję publiczną, aby uzyskać nieuzasadnione korzyści dla siebie lub osoby trzeciej, a przez to spowodować stratę w ukraińskich funduszach lub aktywach państwowych, lub za współudział w tych działaniach”.
13 Zgodnie z decyzją 2015/143 rozporządzenie 208/2014 zostało zmienione rozporządzeniem nr 2015/138.
14 W dniu 5 marca 2015 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2015/364 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2015, L 62, s. 25) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) 2015/357 dotyczące wykonania rozporządzenia nr 208/2014 (Dz.U. 2015, L 62, s. 1) (zwane dalej łącznie „aktami z marca 2015 r.”). Decyzja 2015/364, po pierwsze, zastąpiła art. 5 decyzji 2014/119, przedłużając stosowanie środków ograniczających w odniesieniu do skarżącego do dnia 6 marca 2016 r., a po drugie, zmieniła załącznik do tej decyzji. Rozporządzeniem wykonawczym 2015/357 zmieniono w konsekwencji załącznik I do rozporządzenia nr 208/2014.
15 Na mocy aktów z marca 2015 r. nazwisko skarżącego zostało pozostawione w wykazie wraz z danymi identyfikacyjnymi „były prezydent Ukrainy” i nowym, następującym uzasadnieniem:
„Osoba, wobec której władze Ukrainy wszczęły postępowanie karne w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego”.
16 W dniu 8 kwietnia 2015 r. skarżący dostosował swoje żądania w ramach sprawy T‑346/14, tak aby obejmowały one również stwierdzenie nieważności decyzji 2015/143, rozporządzenia 2015/138 oraz aktów z marca 2015 r. w zakresie, w jakim akty te go dotyczą.
17 W dniu 6 listopada 2015 r. Rada przesłała skarżącemu pocztą pismo z dnia 3 września 2015 r. wystosowane przez prokuratora generalnego Ukrainy (zwanego dalej „BPG”) i skierowane do wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. W piśmie z dnia 26 listopada 2015 r. skarżący przedstawił swe uwagi.
18 W dniu 15 grudnia 2015 r. Rada przesłała skarżącemu pocztą pismo BPG z dnia 30 listopada 2015 r. W piśmie tym Rada poinformowała skarżącego, że zamierza utrzymać przyjęte wobec niego środki ograniczające, zakreślając skarżącemu termin na przedstawienie uwag do celów rocznego przeglądu. W piśmie z dnia 4 stycznia 2016 r. skarżący przedstawił swe uwagi.
19 W dniu 4 marca 2016 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2016/318 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2016, L 60, s. 76) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) 2016/311 dotyczące wykonania rozporządzenia nr 208/2014 (Dz.U. 2016, L 60, s. 1) (zwane dalej łącznie „aktami z marca 2016 r.”).
20 W aktach z marca 2016 r. stosowanie środków ograniczających zostało przedłużone do dnia 6 marca 2017 r., bez zmiany uzasadnienia umieszczenia nazwiska skarżącego w wykazie w porównaniu z aktami z marca 2015 r.
21 Pismem z dnia 7 marca 2016 r. Rada poinformowała skarżącego o utrzymaniu wobec niego środków ograniczających, a następnie odpowiedziała na uwagi zawarte we wcześniejszych pismach i przekazała skarżącemu akty z marca 2016 r. Ponadto Rada wskazała skarżącemu termin na przedstawienie uwag przed podjęciem decyzji w sprawie ewentualnego pozostawienia jego nazwiska w wykazie.
22 Wyrokiem z dnia 15 września 2016 r., Yanukovych/Rada (T‑346/14, EU:T:2016:497) Sąd stwierdził nieważność decyzji 2014/119 i rozporządzenia nr 208/2014 w zakresie, w jakim akty te dotyczyły skarżącego, i oddalił zawarte w dostosowaniu skargi żądanie stwierdzenia nieważności, po pierwsze, decyzji 2015/143 i rozporządzenia 2015/138, a po drugie, aktów z marca 2015 r.
23 W dniu 23 listopada 2016 r. skarżący wniósł do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odwołanie od wyroku z dnia 15 września 2016 r., Yanukovych/Rada (T‑346/14, EU:T:2016:497) , zarejestrowane pod numerem C‑598/16.
24 Pismem z dnia 12 grudnia 2016 r. Rada poinformowała przedstawicieli skarżącego, że zamierza przedłużyć obowiązywanie przyjętych wobec niego środków ograniczających, i załączyła dwa pisma BPG: pierwsze z dnia 10 sierpnia 2016 r., a drugie z dnia 16 listopada 2016 r., przypominając o wyznaczonym terminie na przedstawienie uwag w związku z rocznym przeglądem środków ograniczających. Skarżący przedstawił Radzie swoje uwagi pismem z dnia 11 stycznia 2017 r.
25 W dniu 3 marca 2017 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2017/381 zmieniającą decyzję 2014/119 (Dz.U. 2017, L 58, s. 34) oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) 2017/374 dotyczące wykonania rozporządzenia nr 208/2014 (Dz.U. 2017, L 58, s. 1) (zwane dalej łącznie „aktami z marca 2017 r.”).
26 W aktach z marca 2017 r. stosowanie środków ograniczających zostało przedłużone do dnia 6 marca 2018 r., bez zmiany uzasadnienia umieszczenia nazwiska skarżącego w wykazie w porównaniu z aktami z marca 2015 r. i z aktami z marca 2016 r.
27 Pismem z dnia 6 marca 2017 r. Rada poinformowała skarżącego o pozostawieniu wobec niego w mocy środków ograniczających. Ponadto Rada odpowiedziała na uwagi skarżącego zgłoszone we wcześniejszych pismach i przekazała skarżącemu akty z marca 2017 r. Poza tym Rada wskazała skarżącemu termin na przedstawienie uwag przed podjęciem decyzji w sprawie ewentualnego pozostawienia jego nazwiska w wykazie.
Postępowanie i żądania stron
28 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 13 maja 2016 r. skarżący wniósł zarejestrowaną pod numerem T‑244/16 skargę o stwierdzenie nieważności aktów z marca 2016 r.
29 W dniu 12 września 2016 r. Rada złożyła odpowiedź na skargę w sprawie T‑244/16. W dniu 19 września 2016 r. w ramach tej sprawy Rada złożyła wniosek z uzasadnieniem, zgodnie z art. 66 regulaminu postępowania przed Sądem, by treść niektórych załączników do skargi, jak również pewnych ustępów odpowiedzi na skargę, została pominięta w publicznie dostępnych dokumentach związanych ze sprawą.
30 Ze względu na zmianę składu izb Sądu sędzia sprawozdawca został przydzielony do szóstej izby, której w rezultacie przydzielona została sprawa T‑244/16.
31 W sprawie T‑244/16 replika i duplika zostały złożone w sekretariacie Sądu w dniach 28 października 2016 r. i 13 stycznia 2017 r.
32 W dniu 13 stycznia 2017 r. pisemny etap postępowania w sprawie T‑244/16 został zamknięty.
33 W dniu 20 stycznia 2017 r. Rada przedstawiła wniosek podobny do tego, o którym mowa w pkt 29 powyżej, w którym domagała się, by treść niektórych załączników do dupliki w sprawie T‑244/16 została pominięta w publicznie dostępnych dokumentach związanych ze sprawą.
34 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 3 lutego 2017 r. skarżący wniósł o przeprowadzenie rozprawy w sprawie T‑244/16.
35 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 1 marca 2017 r. skarżący złożył na podstawie art. 85 § 3 regulaminu postępowania do akt sprawy T‑244/16 nowe dowody. Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 3 kwietnia 2017 r. Rada przedstawiła swoje uwagi w odniesieniu do tych nowych dowodów.
36 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 12 maja 2017 r. skarżący wniósł zarejestrowaną pod numerem T‑285/17 skargę o stwierdzenie nieważności aktów z marca 2017 r.
37 Wyrokiem z dnia 19 października 2017 r., Yanukovych/Rada (C‑598/16 P, niepublikowanym, EU:C:2017:786) Trybunał oddalił odwołanie skarżącego mające na celu uzyskanie stwierdzenia częściowej nieważności wyroku z dnia 15 września 2016 r., Yanukovych/Rada (T‑346/14, EU:T:2016:497).
38 W dniu 27 października 2017 r. Sąd wezwał strony do zajęcia stanowiska, po pierwsze, w przedmiocie wpływu, jaki mógłby mieć wyrok z dnia 19 października 2017 r., Yanukovych/Rada (C‑598/16 P, niepublikowany, EU:C:2017:786), na sprawę T‑244/16 oraz na sprawę T‑285/17, a po drugie, w przedmiocie ewentualnego połączenia tych spraw do celów ustnego etapu postępowania oraz wydania wyroku.
39 Odpowiedzi stron na te środki organizacji postępowania zostały złożone, odpowiednio, przez skarżącego w dniu 9 listopada 2017 r. i przez Radę w dniu 10 listopada 2017 r. Według opinii skarżącego o ewentualnym połączeniu spraw T‑244/16 i T‑285/17 może być ono w tym wypadku uzasadnione jedynie na potrzeby ustnego etapu postępowania. Rada pozostawia tę kwestię do rozstrzygnięcia przez Sąd.
40 W dniu 9 listopada 2017 r. Rada złożyła odpowiedź na skargę w sprawie T‑285/17.
41 W ramach tej sprawy w dniu 20 listopada 2017 r. Rada przedstawiła wniosek podobny do tego, o którym mowa w pkt 29 powyżej, w którym domagała się, by treść niektórych załączników do skargi, a także niektóre punktów odpowiedzi na skargę została pominięta w publicznie dostępnych dokumentach związanych z tą sprawą.
42 W dniu 24 listopada 2017 r. Sąd postanowił, że druga wymiana pism procesowych w sprawie T‑285/17 nie jest konieczna. Pismem z dnia 6 grudnia 2017 r. skarżący złożył na podstawie art. 83 ust. 2 regulaminu postępowania uzasadniony wniosek o udzielenie przez Sąd zezwolenia stronom na uzupełnienie akt przez replikę i duplikę. Decyzją z dnia 19 grudnia 2017 r. Sąd postanowił uwzględnić ten wniosek i określił datę złożenia repliki.
43 Replika i duplika w sprawie T‑285/17 zostały złożone w sekretariacie Sądu w dniach 22 stycznia 2018 r. i 8 marca 2018 r.
44 W dniu 8 marca 2018 r. pisemny etap postępowania w sprawie T‑285/17 został zamknięty.
45 W dniu 16 marca 2018 r. Rada przedstawiła wniosek podobny do tego, o którym mowa w pkt 29 powyżej, w którym domagała się, by treść niektórych załączników do dupliki w sprawie T‑285/17 została pominięta w publicznie dostępnych dokumentach związanych z tą sprawą.
46 Postanowieniem prezesa szóstej izby Sądu z dnia 10 lipca 2018 r. sprawa T‑244/16 Yanukowycz/Rada oraz sprawa T‑285/17 Yanukovych/Rada zostały połączone do celów ustnego etapu postępowania i wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie na podstawie art. 68 regulaminu postępowania, po wysłuchaniu stron w tym zakresie.
47 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 28 września 2018 r. skarżący przedstawił uwagi w kwestii sprawozdania na rozprawę.
48 Wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu zostały wysłuchane na rozprawie w dniu 3 października 2018 r., która na wniosek Rady, po wysłuchaniu skarżącego, odbyła się częściowo przy drzwiach zamkniętych.
49 W trakcie rozprawy Rada przedstawiła uwagi co do sprawozdania na rozprawę, które zostały uwzględnione w protokole z rozprawy.
50 Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031) Trybunał uchylił wyrok z dnia 7 lipca 2017 r., Azarov/Rada (T‑215/15, EU:T:2017:479), a także stwierdził nieważność aktów z marca 2015 r. w zakresie, w jakim akty te dotyczyły strony skarżącej w sprawie, w której zapadł wspomniany wyrok.
51 Ze względu na potencjalny wpływ rozstrzygnięcia przyjętego przez Trybunał w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031) na niniejsze sprawy postanowieniem z dnia 7 stycznia 2019 r. Sąd (szósta izba) postanowił o otwarciu ustnego etapu postępowania na nowo na podstawie art. 113 § 2 lit. b) regulaminu postępowania, tak aby umożliwić stronom wypowiedzenie się w tym względzie.
52 I tak w dniu 10 stycznia 2019 r. Sąd wezwał strony w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania do przedstawienia mu uwag na temat konsekwencji wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), które mogą być istotne dla niniejszych spraw. Strony zastosowały się do tego wezwania w wyznaczonym terminie.
53 W sprawie T‑244/16 oraz w sprawie T‑285/17 skarżący wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności aktów z marca 2016 r. oraz aktów z marca 2017 r. (zwanych dalej łącznie „zaskarżonymi aktami”) w zakresie, w jakim akty te go dotyczą;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
54 W następstwie wyjaśnień przedstawionych na rozprawie w odpowiedzi na pytania Sądu Rada wnosi do Sądu o:
– oddalenie skarg;
– obciążenie skarżącego kosztami postępowania.
Co do prawa
W przedmiocie dopuszczalności odesłania do innych pism
55 Należy zauważyć, że skarżący odsyła w swoich pismach dotyczących żądania stwierdzenia nieważności aktów z marca 2016 r. do pism złożonych przed Sądem w ramach sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 15 września 2016 r., Yanukovych/Rada (T‑346/14, EU:T:2016:497), a w swoich pismach dotyczących żądania stwierdzenia nieważności aktów z marca 2017 r. – do tych samych pism oraz do pism złożonych w ramach żądania stwierdzenia nieważności aktów z marca 2016 r., które załączył.
56 Jednakże, jak słusznie podkreśla Rada, należy przypomnieć, że w celu zagwarantowania pewności prawa i prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości aby skarga była dopuszczalna, konieczne jest, by istotne okoliczności faktyczne i prawne, na których została ona oparta, wynikały z samej treści skargi. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem choć sama treść skargi może zostać wsparta lub uzupełniona, w przypadku kwestii szczególnych, odesłaniami do poszczególnych fragmentów dokumentów do niej załączonych, ogólne odesłanie do innych dokumentów, nawet załączonych do skargi, nie może zastąpić braku istotnych elementów argumentacji prawnej, które zgodnie z art. 21 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 76 ust. 1 lit. d) regulaminu postępowania muszą być zawarte w samej skardze (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 czerwca 2017 r., Al‑Faqih i in./Komisja, C‑19/16 P, EU:C:2017:466, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 18 stycznia 2012 r. w sprawie Djebel – SGPS/Komisja, T‑422/07, niepublikowany, EU:T:2012:11, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).
57 W konsekwencji dokonane przez skarżącego ogólne odwołanie do własnych pism złożonych w ramach wcześniejszych spraw bądź sprawy T‑244/16 (w przypadku sprawy T‑285/17) należy uznać za niedopuszczalne.
Co do istoty
58 Na poparcie żądań stwierdzenia nieważności zaskarżonych aktów skarżący podnosi siedem zarzutów, z których pierwszy dotyczy braku podstawy prawnej, drugi – nadużycia władzy, trzeci – braku uzasadnienia, czwarty – nieprzestrzegania kryteriów umieszczenia w wykazie, piąty – oczywistego błędu w ocenie, szósty – naruszenia prawa do obrony i prawa do skutecznego środka prawnego, a siódmy – naruszenia prawa własności.
59 W pierwszej kolejności należy zbadać zarzut czwarty, dotyczący nieprzestrzegania kryteriów umieszczenia w wykazie nazwiska skarżącego.
60 W ramach tego zarzutu skarżący twierdzi w istocie, że powody umieszczenia jego nazwiska w wykazie nie spełniają kryteriów stosowania środków ograniczających określonych w zaskarżonych aktach.
61 W szczególności skarżący podnosi, że wydanie w stosunku do niego decyzji o podejrzeniu lub wszczęcie wobec niego dochodzenia wstępnego nie są wystarczające, by uznać, że jest on odpowiedzialny za zarzucane mu zachowanie. Ponieważ przestrzeganie prawa proceduralnego w ramach dochodzeń przygotowawczych jest kontrolowane przez BPG, które zdaniem skarżącego nie wykazuje wymaganych gwarancji niezawisłości i bezstronności, Rada powinna była również dokonać dodatkowych weryfikacji w tym względzie. Ponadto skarżący podkreśla brak postępu w dochodzeniach wstępnych prowadzonych przeciwko niemu od momentu przyjęcia rozpatrywanych środków ograniczających i odpiera twierdzenie Rady, że ten brak postępu wynika z jego własnego zachowania. Mimo bowiem istnienia w ramach jednego z prowadzonych przeciwko niemu postępowań karnych zezwolenia na wszczęcie w stosunku do niego dochodzenia in absentia nie stwierdzono żadnego postępu oraz nie zebrano w stosunku do niego żadnego dowodu.
62 Zresztą pisma BPG, na których oparła się Rada, nie wykazują też, że skarżący należy do jednej z kategorii osób wskazanych w wyroku z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada (T‑256/11, EU:T:2014:93). Nawet przy założeniu, że w niniejszym przypadku istniała kontrola sądowa na poziomie wystarczającym, w szczególności w odniesieniu do zajęcia majątku skarżącego i zezwolenia na jego tymczasowe aresztowanie, nie można uznać, że kontrola ta była wiarygodna i odpowiednia w rozumieniu tego orzecznictwa, ponieważ ukraiński system sądownictwa nie wykazuje wymaganych gwarancji niezawisłości i bezstronności, nawet w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zwanego dalej „ETPC”).
63 Zdaniem skarżącego okoliczność, że Rada nie jest w stanie ocenić jego winy lub zasadności dotyczących go dochodzeń, nie zwalnia jej z obowiązku poszanowania praw i zasad zagwarantowanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej w ramach wykonywania jej kompetencji, a w konsekwencji ze zweryfikowania, czy i w jakim zakresie jego prawa podstawowe były lub są chronione na Ukrainie.
64 Poszanowanie przez Radę obowiązku przeprowadzenia pełnej i rygorystycznej kontroli i upewnienia się, że każda decyzja o zastosowaniu środka ograniczającego zostanie wydana na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej, jest w niniejszej sprawie jeszcze bardziej istotne z uwagi na fakt, że Ukraina nie jest państwem członkowskim Unii Europejskiej, na motywację polityczną oskarżeń wniesionych przeciwko skarżącemu, brak znaczących postępów w postępowaniach karnych, na których opiera się umieszczenie jego nazwiska w wykazie, brak zrównoważonej lub rzetelnej procedury decyzyjnej przed sformułowaniem oskarżeń na Ukrainie, a także na termin, jakim dysponowała Rada w celu sprawdzenia dowodów i informacji uzasadniających ponowne umieszczenie nazwiska skarżącego w wykazie.
65 W odpowiedzi na pisemne pytanie Sądu (zob. pkt 52 powyżej) skarżący uściśla, że rozumowanie i rozstrzygnięcie przyjęte przez Trybunał w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), mają w niniejszej sprawie zasadnicze znaczenie, ponieważ okoliczności powstania obowiązku dokonania przez Radę weryfikacji w sprawie, w której zapadł wspomniany wyrok, są zasadniczo identyczne z okolicznościami, jakie charakteryzują przyjęcie zaskarżonych aktów. Tym samym, po pierwsze, skarżący zarzuca Radzie, że nie zweryfikowała ona, stwierdzając, że nie jest do tego zobowiązana, czy decyzja organów ukraińskich, na której zamierzała się oprzeć w celu pozostawienia jego nazwiska w wykazie, została wydana z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej. Po drugie, zarzuca on Radzie, że ta nie wskazała w uzasadnieniach pozostawienia jego nazwiska w wykazie powodów, dla których uznała, że wspomniana decyzja organów ukraińskich została wydana z poszanowaniem tych praw. Ponadto pisma Rady z dnia 7 marca 2016 r. i z dnia 6 marca 2017 r. powiadamiające skarżącego o przedłużeniu dotyczących go środków ograniczających nie wskazują takich powodów.
66 Rada odpowiada, że decyzja o umieszczeniu, a następnie o pozostawieniu nazwiska skarżącego w wykazie na podstawie informacji zawartych w pismach BPG spełnia kryteria umieszczenia w wykazie i opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej, pozwalającej na ustalenie, że skarżący jest objęty postępowaniem karnym w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych.
67 Jeśli chodzi o twierdzenie, zgodnie z którym BPG nie posiada wymaganych cech sądowych w zakresie niezależności i bezstronności, Rada odpowiada, że dochodzenie wstępne, które jest prowadzone przez BPG pod kontrolą organu sądowego, stanowi etap postępowania karnego. Ponadto cel środków ograniczających nie zostałby osiągnięty, gdyby nie było możliwe ich przyjęcie wobec osób, przeciwko którym prowadzone jest dochodzenie wstępne w sprawie uczestnictwa w przestępstwach, takich jak te, które zarzuca się skarżącemu.
68 W odpowiedzi na twierdzenie, że Rada nie może on skutecznie opierać się na postępowaniu karnym bez uprzedniego zweryfikowania, w jakim zakresie prawa podstawowe skarżącego były chronione na Ukrainie, podnosi ona, po pierwsze, że skarżący nie wykazał, iż jego prawa zostały rzeczywiście naruszone. Po drugie, z orzecznictwa nie wynika, aby Rada była zobowiązana sprawdzić poszanowanie prawa do skutecznej ochrony sądowej przez państwo trzecie, którego organ sądowy wydał zaświadczenia, na których Rada oparła się w celu przyjęcia środków ograniczających takich jak rozpatrywane w niniejszej sprawie. Po trzecie, skarżący ma nadal prawo bronić się w ramach dotyczących go postępowań karnych i postępowaniu przed ETPC, co nie uniemożliwia Radzie, w oczekiwaniu na zakończenie takich postępowań, oparcia się na istnieniu toczących się postępowań, gdy postanawia zastosować środki ograniczające.
69 Wreszcie na przedstawiony przez skarżącego argument dotyczący braku znaczących postępów w zakresie postępowań karnych Rada odpowiada, że istotne jest to, aby postępowania były w toku w chwili przyjęcia zaskarżonych aktów oraz że taki brak postępów można w tym wypadku przypisać skarżącemu, który unika wymiaru sprawiedliwości.
70 Bardziej ogólnie rzecz ujmując, Rada przypomina, że zgodnie z orzecznictwem nie ma ona obowiązku podejmowania w sposób systematyczny własnych dochodzeń lub przeprowadzania weryfikacji w celu uzyskania dodatkowych wyjaśnień, w przypadku gdy opiera się na dowodach dostarczonych przez organy państwa trzeciego w celu zastosowania środków ograniczających wobec osób, które są obywatelami tych państw i wobec których toczą się postępowania karne. Takie weryfikacje są niezbędne tylko wtedy, gdy uzyskane informacje okazują się niewystarczające lub niespójne. W niniejszej sprawie Rada uważa, że rzeczywiście sprawdziła zasadność decyzji o zamrożeniu środków finansowych skarżącego w odniesieniu do ukraińskich postępowań karnych w sprawie sprzeniewierzenia środków.
71 W odpowiedzi na pytanie pisemne Sądu (zob. pkt 52 powyżej) Rada podnosi, że nawet jeśli nie sprecyzowała tego w uzasadnieniu, wiedziała, że na Ukrainie została przeprowadzona kontrola sądowa dochodzeń prowadzonych wobec skarżącego. Z pism BPG, o których mowa w pkt 17, 18 i 24 powyżej, wynika bowiem, że wobec skarżącego zostało wydanych na Ukrainie kilka orzeczeń sądowych, takich jak orzeczenia o zajęciu jego majątku wydane przez sąd rejonowy w Peczersku (Kijów), a także wydany przez sąd apelacyjny w Kijowie nakaz zastosowania wobec skarżącego tymczasowego aresztowania. Okoliczność, że prawo do obrony i prawo do skutecznej ochrony sądowej były przestrzegane, a także że skarżący rzeczywiście z tych praw skorzystał, jest ponadto wykazana na mocy orzeczenia wspomnianego sądu z Peczerska z dnia 27 lipca 2015 r., zgodnie z którym sędzia śledczy postanowił w ramach jednego z postępowań karnych prowadzonych przeciwko skarżącemu, na rozprawie i przy udziale jego adwokatów, uwzględnić wniosek prokuratury o zezwolenie prokuratorowi na przeprowadzenie specjalnego dochodzenia wstępnego in absentia. To samo dotyczy orzeczenia tego samego sądu z dnia 22 kwietnia 2016 r. o częściowym uwzględnieniu żądania przedstawionego przez obronę skarżącego w odniesieniu do rzekomego zaniechania przez BPG uwzględnienia wniosku o przyjęcie środka proceduralnego w ramach tego postępowania.
72 Zdaniem Rady przykłady te świadczą o tym, że kiedy opierała się na decyzjach organów ukraińskich, o których mowa w pismach BPG, była w stanie zweryfikować, czy zostały one wydane z poszanowaniem prawa skarżącego do obrony i jego prawa do skutecznej ochrony sądowej.
73 Tymczasem z utrwalonego orzecznictwa wynika, że podczas dokonywania kontroli środków ograniczających sądy Unii powinny zapewnić co do zasady pełną kontrolę zgodności z prawem ogółu aktów Unii w świetle praw podstawowych stanowiących integralną część porządku prawnego Unii, do których zalicza się w szczególności prawo do obrony i prawo do skutecznej ochrony sądowej (zob. wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 20, 21 i przytoczone tam orzecznictwo).
74 Skuteczność kontroli sądowej gwarantowanej przez art. 47 karty praw podstawowych wymaga, by w ramach kontroli zgodności z prawem powodów uzasadniających decyzję o umieszczeniu lub o pozostawieniu nazwiska osoby w wykazie osób objętych środkami ograniczającymi sąd Unii upewnił się, że decyzja ta, która ma dla tej osoby skutek indywidualny, opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej. Oznacza to sprawdzenie okoliczności faktycznych podnoszonych w uzasadnieniu, które leży u podstaw wspomnianej decyzji, tak aby kontrola sądowa nie była ograniczona do oceny abstrakcyjnego prawdopodobieństwa przywołanych powodów, ale by dotyczyła tego, czy powody te – lub co najmniej jeden z nich, uważany za sam w sobie wystarczający do wsparcia tej decyzji – są wykazane (zob. wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).
75 Przyjęcie i utrzymanie środków ograniczających takich jak te przewidziane w decyzji 2014/119 i rozporządzeniu nr 208/2014, ze zmianami, przyjętych w stosunku do osoby, która została zidentyfikowana jako odpowiedzialna za sprzeniewierzenie środków należących do państwa trzeciego, opierają się zasadniczo na decyzji właściwego w tym względzie organu o wszczęciu i prowadzeniu przeciwko tej osobie postępowania karnego w związku z przestępstwem sprzeniewierzenia środków publicznych (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 25).
76 A zatem o ile na podstawie kryterium umieszczenia w wykazie, takiego jak wskazane w pkt 12 powyżej, Rada może oprzeć środki ograniczające na decyzji państwa trzeciego, o tyle ciążący na tej instytucji obowiązek poszanowania prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej oznacza, że powinna ona upewnić się, czy wspomniane prawa były przestrzegane przez organy państwa trzeciego, które przyjęły wspomnianą decyzję (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 26, 27, 35).
77 W tym względzie Trybunał wyjaśnia, że wymóg zweryfikowania przez Radę okoliczności, czy decyzje państw trzecich, na których zamierza się oprzeć, zostały podjęte z poszanowaniem wspomnianych praw, ma na celu zapewnienie, by przyjęcie lub utrzymanie środków polegających na zamrożeniu środków finansowych odbywało się wyłącznie na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej, a także zapewnienie ochrony danych osób lub podmiotów. Rada może bowiem uznać, że przyjęcie lub utrzymanie takich środków opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej, dopiero po zweryfikowaniu, czy przy przyjmowaniu przez dane państwo trzecie decyzji, na której Rada zamierza się oprzeć, przestrzegane były prawo do obrony i prawo do skutecznej ochrony sądowej (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 28, 34 i przytoczone tam orzecznictwo).
78 Ponadto o ile prawdą jest, że okoliczność, iż państwo trzecie należy do państw, które przystąpiły do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”), oznacza kontrolę przez ETPC praw podstawowych gwarantowanych przez EKPC, które zgodnie z art. 6 ust. 3 TUE stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne, o tyle taka okoliczność nie czyni zbędnym przypomnianego w pkt 77 powyżej wymogu dokonania weryfikacji (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 36).
79 Trybunał uznał także, że w uzasadnieniu dotyczącym przyjęcia lub utrzymanie środków ograniczających wobec osoby lub podmiotu Rada jest zobowiązana wskazać, choćby w zwięzły sposób, powody, dla których uważa, że decyzja państwa trzeciego, na której zamierza się oprzeć, została wydana z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej. Tak więc w celu spełnienia obowiązku uzasadnienia w decyzji o zastosowaniu środków ograniczających Rada powinna wykazać, że zweryfikowała, iż decyzja państwa trzeciego, na której opiera te środki, została wydana z poszanowaniem tych praw (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 29, 30 i przytoczone tam orzecznictwo).
80 Ostatecznie, w przypadku gdy Rada opiera przyjęcie lub utrzymanie środków ograniczających takich jak w niniejszym przypadku na decyzji w sprawie wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego dotyczącego sprzeniewierzenia środków lub aktywów publicznych przez zainteresowaną osobę, powinna ona, po pierwsze, upewnić się, że w chwili wydania tej decyzji organy tego państwa trzeciego przestrzegały prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej osoby, wobec której toczy się postępowanie karne, oraz po drugie, wskazać w decyzji o zastosowaniu środków ograniczających powody, dla których uważa, że wspomniana decyzja państwa trzeciego została wydana z poszanowaniem tych praw.
81 To właśnie w świetle tych zasad orzeczniczych należy zbadać, czy Rada przestrzegała tych obowiązków.
82 Na wstępie należy przypomnieć, że skarżący jest objęty nowymi środkami ograniczającymi przyjętymi na mocy zaskarżonych aktów na podstawie kryterium umieszczenia w wykazie zawartego w art. 1 ust. 1 decyzji 2014/119, uściślonego w decyzji 2015/143, oraz w art. 3 rozporządzenia nr 208/2014, uściślonego w rozporządzeniu 2015/138 (zob. pkt 12 i 13 powyżej). Kryterium to przewiduje zamrożenie środków finansowych osób, które zostały wskazane jako odpowiedzialne za sprzeniewierzenie środków publicznych, w tym osób, wobec których organy ukraińskie wszczęły dochodzenie.
83 Bezsporne jest, że Rada oparła się, w celu podjęcia decyzji o pozostawieniu nazwiska skarżącego w wykazie, na okoliczności, że przeciwko skarżącemu toczyło się „postępowani[e] karne [prowadzone przez organy ukraińskie] w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego”, która została ustalona na mocy pism BPG z dnia 3 września i 30 listopada 2015 r. w odniesieniu do aktów z marca 2016 r. oraz na mocy pism z dnia 10 sierpnia i 16 listopada 2016 r. w odniesieniu do aktów z marca 2017 r.
84 Utrzymanie środków ograniczających wobec skarżącego opierało się zatem, podobnie jak miało to miejsce w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), na decyzji BPG o wszczęciu i prowadzeniu postępowań karnych w związku z przestępstwem sprzeniewierzenia środków należących do państwa ukraińskiego.
85 Tymczasem w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że uzasadnienie zaskarżonych aktów w odniesieniu do skarżącego (zob. pkt 15, 20 i 26 powyżej), nie odnosi się w żaden sposób do faktu, że Rada zweryfikowała przestrzeganie przez ukraińską administrację sądową przysługującego mu prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej i że w związku z tym taki brak uzasadnienia stanowi pierwszą wskazówkę, że Rada nie przeprowadziła takiej weryfikacji.
86 W drugiej kolejności należy zauważyć, że żadna informacja zawarta w pismach, niemalże identycznych, z dnia 7 marca 2016 r. (zob. pkt 21 powyżej) w odniesieniu do sprawy T‑244/16 i z dnia 6 marca 2017 r. (zob. pkt 27 powyżej) w odniesieniu do sprawy T‑285/17, nie pozwala stwierdzić, że Rada posiadała informacje dotyczące przestrzegania rozpatrywanych praw przez organy ukraińskie w odniesieniu do postępowań karnych prowadzonych przeciwko skarżącemu, a tym bardziej że Rada dokonała oceny takich okoliczności w celu zbadania, czy wspomniane prawa były w wystarczającym stopniu przestrzegane przez ukraińską administrację sądową przy wydawaniu decyzji o wszczęciu i prowadzeniu postępowania karnego w związku z przestępstwem sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego przez skarżącego. W pismach tych bowiem, podobnie jak w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 24), Rada ograniczyła się do wskazania, że przekazane uprzednio skarżącemu pisma BPG (zob. pkt 18 i 24 powyżej) dowodzą, że wobec skarżącego nadal toczyło się postępowanie karne w związku ze sprzeniewierzeniem środków publicznych lub mienia publicznego. Ponadto okoliczność, że Ukraina należy do państw, które przystąpiły do EKPC, wyraźnie wspomniana przez Radę w jej pismach oraz w jej pismach procesowych, nie może czynić zbędną weryfikacji poszanowania prawa skarżącego do obrony i jego prawa do skutecznej ochrony sądowej (zob. pkt 78 powyżej).
87 W trzeciej kolejności należy zauważyć, że wbrew temu, co twierdzi Rada, była ona zobowiązana do przeprowadzenia wspomnianej weryfikacji, niezależnie od wszelkich dowodów przedstawionych przez skarżącego w celu wykazania, że w niniejszym przypadku jego sytuacja osobista została zakłócona przez problemy, które zidentyfikował w odniesieniu do funkcjonowania systemu sądownictwa na Ukrainie. W każdym razie, chociaż skarżący podnosił wielokrotnie, przedstawiając konkretne dowody, że ukraińska administracja sądowa nie przestrzegała jego prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej oraz że sytuacja panująca na Ukrainie co do zasady nie zapewnia wystarczających gwarancji w tym względzie, Rada nie potwierdziła, że zweryfikowała poszanowanie takich praw. Przeciwnie, Rada wielokrotnie stwierdzała w swoich pismach, że nie dotyczy jej żaden obowiązek w tym zakresie i że taki obowiązek nie wynika też z zasad orzeczniczych wypracowanych w wyroku z dnia 26 lipca 2017 r., Rada/LTTE (C‑599/14 P, EU:C:2017:583), na które powołuje się skarżący.
88 W czwartej kolejności – w odpowiedzi na pytanie dotyczące wpływu wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031) na niniejszą sprawę Rada przedstawiła jedynie argumenty streszczone w pkt 71 powyżej.
89 W tym względzie, po pierwsze, należy stwierdzić, że Rada przyznaje, iż uzasadnienie zaskarżonych aktów nie dotyczy kwestii poszanowania prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej w świetle decyzji o wszczęciu i prowadzeniu postępowań karnych, które uzasadniały umieszczenie i pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie.
90 Po drugie, należy zauważyć, że Rada twierdzi, iż z akt niniejszych spraw jasno wynika, że podczas prowadzenia dochodzeń karnych na Ukrainie była zapewniona kontrola sądowa. W szczególności, zdaniem Rady, istnienie wielu orzeczeń sądowych wydanych w związku z postępowaniami karnymi dotyczącymi skarżącego wskazuje, że gdy oparła się na wskazanej w pismach BPG decyzji organów ukraińskich, z jednej strony mogła sprawdzić, czy decyzja ta została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej, a z drugiej strony upewniła się, że w ramach wspomnianych postępowań karnych wydano pewną liczbę orzeczeń sądowych z poszanowaniem tych praw.
91 Tymczasem wszystkie wspomniane przez Radę orzeczenia sądowe wpisują się w ramy postępowań karnych, które uzasadniały umieszczenie i pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie, i są jedynie wpadkowe w stosunku do nich, ponieważ ze swej natury mają charakter zabezpieczający bądź proceduralny. Prawdą jest, że orzeczenia te mogą potwierdzać tezę Rady dotyczącą istnienia wystarczająco solidnej podstawy faktycznej, to znaczy fakt, że zgodnie z kryterium umieszczenia w wykazie skarżący był objęty postępowaniami karnymi dotyczącymi w szczególności przestępstwa sprzeniewierzenia środków publicznych lub mienia publicznego należących do państwa ukraińskiego. Jednakże takie orzeczenia nie są w stanie z natury rzeczy same w sobie wykazać – jak twierdzi Rada – że decyzja o wszczęciu i prowadzeniu wspomnianych postępowań karnych, na której opiera się zasadniczo utrzymanie wobec skarżącego środków ograniczających, została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej skarżącego.
92 W każdym wypadku Rada nie jest w stanie wskazać żadnego dokumentu z akt postępowania, który doprowadził do przyjęcia zaskarżonych aktów, z którego wynikałoby, że zbadała powoływane przez nią obecnie orzeczenia sądów ukraińskich oraz że mogła z tego wywieść, iż prawo skarżącego do obrony i jego prawo do skutecznej ochrony sądowej były w ich istocie przestrzegane.
93 Nie można zatem uznać, że dowody, którymi dysponowała Rada w chwili przyjęcia zaskarżonych aktów, umożliwiły jej sprawdzenie, czy decyzja ukraińskiego organu sądowego została podjęta z poszanowaniem wspomnianych praw skarżącego.
94 Ponadto w tym względzie należy również zauważyć, jak wskazano w wyroku z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada (C‑530/17 P, EU:C:2018:1031), że orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym w przypadku przyjęcia decyzji o zamrożeniu środków finansowych, takiej jak ta, która dotyczy skarżącego, zadaniem Rady lub Sądu jest zweryfikowanie zasadności nie dochodzeń prowadzonych przeciwko osobie objętej tymi środkami na Ukrainie, ale wyłącznie decyzji o zamrożeniu środków finansowych w świetle dokumentu lub dokumentów, na których decyzja ta została oparta (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 marca 2015 r., Ezz i in./Rada, C‑220/14 P, EU:C:2015:147, pkt 77; z dnia 19 października 2017 r., Yanukovych/Rada, C‑599/16 P, niepublikowany, EU:C:2017:785, pkt 69; z dnia 19 października 2017 r., Yanukovych/Rada, C‑598/16 P, niepublikowany, EU:C:2017:786, pkt 72), nie może być rozumiane w ten sposób, że Rada nie ma obowiązku sprawdzenia, czy decyzja państwa trzeciego, na której zamierza ona oprzeć przyjęcie środków ograniczających, została podjęta z poszanowaniem prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Azarov/Rada, C‑530/17 P, EU:C:2018:1031, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).
95 Z całości powyższych rozważań wynika, iż nie zostało wykazane, że przed przyjęciem zaskarżonych aktów Rada zweryfikowała przestrzeganie przez ukraińską administrację sądową prawa do obrony i prawa do skutecznej ochrony sądowej skarżącego.
96 W tych okolicznościach należy stwierdzić nieważność zaskarżonych aktów w zakresie, w jakim dotyczą one skarżącego, bez konieczności badania pozostałych podniesionych przez skarżącego zarzutów i argumentów, a także przedstawionych przez Radę wniosków o zachowanie poufności.
W przedmiocie kosztów
97 Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Rada przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania, zgodnie z żądaniami skarżącego.
Z powyższych względów,
SĄD (szósta izba),
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność decyzji Rady (WPZiB) 2016/318 z dnia 4 marca 2016 r. zmieniającej decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie oraz rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2016/311 z dnia 4 marca 2016 r. wykonującego rozporządzenie (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie, a także decyzji Rady (WPZiB) 2017/381 z dnia 3 marca 2017 r. zmieniającej decyzję 2014/119/WPZiB w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie oraz rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2017/374 z dnia 3 marca 2017 r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (UE) nr 208/2014 w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie, w zakresie, w jakim nazwisko Viktora Fedorovycha Yanukovycha zostało pozostawione w wykazie osób, podmiotów i organów, do których mają zastosowanie te środki ograniczające.
2) Rada Unii Europejskiej pokrywa, poza własnymi kosztami, koszty poniesione przez V. Yanukovycha.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 11 lipca 2019 r.
Podpisy