WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)
z dnia 29 marca 2012 r.(*)
Układ stowarzyszeniowy EWG–Turcja – Prawo pobytu – Członkowie rodziny pracownika tureckiego, który uzyskał obywatelstwo – Zachowanie tureckiego obywatelstwa – Data uzyskania obywatelstwa
W sprawach połączonych C‑7/10 i C‑9/10
mających za przedmiot wnioski o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożone przez Raad van State (Niderlandy), postanowieniami z dnia 31 grudnia 2009 r., które wpłynęły do Trybunału w dniu 8 stycznia 2010 r., w postępowaniach:
Staatssecretaris van Justitie
przeciwko
Tayfunowi Kahveciemu (C‑7/10),
Osmanowi Inanowi (C‑9/10),
TRYBUNAŁ (pierwsza izba),
w składzie: A. Tizzano, prezes izby, M. Safjan, M. Ilešič, E. Levits (sprawozdawca) i M. Berger, sędziowie,
rzecznik generalny: E. Sharpston,
sekretarz: M. Ferreira, główny administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 lutego 2011 r.,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– w imieniu T. Kahveciego przez A. Durmuşa oraz E. Kösego, advocaten,
– w imieniu O. Inana przez H. Drentha, advocaat,
– w imieniu rządu niderlandzkiego przez C. Wisselsa oraz J. Langera, działających w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu polskiego przez M. Szpunara, M. Arciszewskiego oraz A. Miłkowską, działających w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej przez M. van Beeka oraz G. Rozeta, działających w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 20 października 2011 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 7 decyzji Rady Stowarzyszenia nr 1/80 z dnia 19 września 1980 r. w sprawie rozwoju stowarzyszenia (zwanej dalej „decyzją nr 1/80”). Rada Stowarzyszenia została utworzona na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Republiką Turecką, podpisanego w dniu 12 września 1963 r. w Ankarze przez Turcję z jednej strony i przez państwa członkowskie EWG oraz Wspólnotę z drugiej strony, który został zawarty, zatwierdzony i ratyfikowany w imieniu tej ostatniej decyzją Rady 64/732/EWG z dnia 23 grudnia 1963 r. (Dz.U. 1964, 217, s. 3685, zwanego dalej „układem stowarzyszeniowym EWG–Turcja”).
2 Wnioski te zostały przedstawione w ramach dwóch sporów pomiędzy Staatssecretaris van Justitie (sekretarzem stanu ds. sprawiedliwości, zwanym dalej „Staatssecretaris”) a, w pierwszym przypadku, T. Kahvecim i, w drugim przypadku, O. Inanem w kwestii tego, czy członek rodziny pracownika posiadającego nie tylko obywatelstwo tureckie, lecz również obywatelstwo przyjmującego państwa członkowskiego może powoływać się na art. 7 decyzji nr°1/80.
Ramy prawne
Decyzja nr 1/80
3 Artykuł 7 decyzji nr 1/80 stanowi:
„Członkowie rodziny pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego, którzy uzyskali zgodę na dołączenie do niego:
– mają prawo przyjęcia – z zastrzeżeniem pierwszeństwa pracowników z państw członkowskich Wspólnoty – dowolnej oferty pracy, jeżeli zamieszkują tam legalnie od co najmniej trzech lat;
– korzystają z dostępu do dowolnej pracy najemnej, jeżeli zamieszkują tam legalnie od co najmniej pięciu lat.
[…]” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak cytat z tej decyzji poniżej].
4 Zgodnie z art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80:
„Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego”.
Uregulowania krajowe
5 Na podstawie art. 18 ust. 1 lit. e) Vreemdelingenwet 2000 (ustawy o cudzoziemcach z 2000 r., Stb. 2000, nr 497, zwanej dalej „Vw 2000”) można odmówić przedłużenia okresu ważności pozwolenia na pobyt na czas określony, jeżeli cudzoziemiec składający wniosek stanowi zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego. Artykuł 19 tej ustawy stanowi, że pozwolenie takie może zostać odebrane, jeśli wystąpi którakolwiek z tych przesłanek.
6 Zgodnie z art. 67 ust. 1 lit. b) Vw 2000 Staatssecretaris może uznać cudzoziemca za niepożądanego na terytorium krajowym, jeżeli został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo, za które grozi kara pozbawienia wolności w wymiarze co najmniej trzech lat. Na mocy z art. 67 ust. 3 Vw 2000 cudzoziemiec uznany za niepożądanego nie może przebywać zgodnie z prawem w Niderlandach.
7 Artykuł 3.86 ust. 1 lit. d) Vreemdelingenbesluit 2000 (rozporządzenia w sprawie cudzoziemców, Stb. 2000, nr 497) stanowi, że można odmówić przedłużenia okresu ważności zezwolenia na pobyt na czas określony na podstawie art. 18 ust. 1 lit. e) Vw 2000 ze względu na zagrożenie dla porządku publicznego, gdy cudzoziemiec został skazany prawomocnym wyrokiem m.in. za przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności w wymiarze co najmniej 3 lat na karę pozbawienia wolności, której część wymagająca bezwzględnie odbycia odpowiada co najmniej okresowi podanemu w art. 3.86 ust. 2 wspomnianego rozporządzenia, wprowadzającym skalę progresywną opartą na długości pobytu danej osoby w Niderlandach.
Postępowania przed sądami krajowymi i pytania prejudycjalne
Sprawa C‑7/10
8 T. Kahveci jest obywatelem tureckim. Jego małżonka, również obywatelka turecka, urodziła się w Niderlandach jako dziecko pracownika tureckiego i należy do legalnego rynku pracy w Niderlandach. W czerwcu 1999 r., przed legalnym przyjazdem jej małżonka do Niderlandów w tym samym roku, otrzymała obywatelstwo niderlandzkie, zachowując przy tym obywatelstwo tureckie.
9 Pozwolenie na pobyt przyznane T. Kahveciemu było opatrzone ograniczeniem, tj. „pobyt wraz z małżonką R. Kahveci”. Pozwolenie to było kilkukrotnie przedłużone, ostatnim razem do dnia 12 marca 2009 r. Do momentu rozpoczęcia odbywania kary pozbawienia wolności T. Kahveci mieszkał u swojej małżonki.
10 W dniu 23 stycznia 2007 r. T. Kahveci został ostatecznie skazany na bezwzględną karę pozbawienia wolności w wymiarze sześciu lat i dziewięciu miesięcy.
11 Decyzją z dnia 20 marca 2007 r., na mocy której T. Kahveci został uznany za niepożądanego na terytorium kraju ze względu na wyrok skazujący, Staatssecretaris uchylił także jego pozwolenie na pobyt.
12 Odwołanie wniesione przez T. Kahveciego przeciwko tej decyzji zostało oddalone ze względu na to, że nie może on się powoływać na art. 7 decyzji nr 1/80, skoro jego małżonka ma obywatelstwo niderlandzkie. Zatem nie może on być uważany za członka rodziny pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy, nawet jeżeli jego małżonka zachowała obywatelstwo tureckie obok obywatelstwa niderlandzkiego.
13 Ponieważ sędzia orzekający w przedmiocie środków tymczasowych Rechtbank ʼs‑Gravenhage uznał za uzasadnioną skargę T. Kahveciego na oddalenie tego odwołania, Staatssecretaris wniósł środek odwoławczy do Raad van State.
14 Staatssecretaris podniósł, że do T. Kahveciego nie ma już zastosowania decyzja nr 1/80 i że jego żona nie ma żadnego użytecznego interesu, aby powoływać się na poprawę warunków w wymiarze socjalnym, której to poprawie służy ta decyzja.
Sprawa C‑9/10
15 O. Inan jest obywatelem tureckim. Jego ojciec, H. Inan, również obywatel turecki, którego przynależność do legalnego rynku pracy w Niderlandach nie jest kwestionowana, od 1993 r. posiada dodatkowo obok obywatelstwa tureckiego obywatelstwo niderlandzkie.
16 O. Inan przybył legalnie do Niderlandów w 1999 r. Pozwolenie na pobyt, którego mu udzielono, było poddane jednemu ograniczeniu, tj. „łączenie rodziny z rodzicem, H. Inanem”. Pozwolenie to było kilkakrotnie przedłużane, ostatnim razem do dnia 10 czerwca 2005 r. Do momentu rozpoczęcia odbywania kary pozbawienie wolności O. Inan mieszkał u swojego ojca.
17 W dniu 22 maja 2007 r. O. Inan został ostatecznie skazany na bezwzględną karę pozbawienia wolności w wymiarze siedmiu lat.
18 Decyzją z dnia 13 listopada 2007 r., na mocy której O. Inan został uznany za niepożądanego na terytorium kraju ze względu na wyrok skazujący, Staatssecretaris oddalił jego wniosek o przedłużenie pozwolenia na pobyt.
19 Postępowanie krajowe przebiegało następnie analogicznie do postępowania w sprawie T. Kahveciego, opisanej w pkt 12–14 niniejszego wyroku.
20 W tych okolicznościach, uznawszy, że rozwiązanie obu zawisłych przed nim spraw zależy od wykładni przepisów prawa Unii, Raad van State postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne, sformułowane identycznie w obu wspomnianych sprawach:
„1) Czy art. 7 decyzji nr 1/80 należy interpretować w ten sposób, że członek rodziny pracownika tureckiego, należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego, nie może powoływać się już na ten przepis, po tym jak pracownik otrzymał obywatelstwo państwa przyjmującego, zatrzymując jednocześnie obywatelstwo tureckie?
2) Czy dla odpowiedzi na pytanie pierwsze ma znaczenie to, kiedy odnośny pracownik turecki otrzymuje obywatelstwo państwa przyjmującego?”.
21 Na mocy postanowienia prezesa Trybunału z dnia 9 lutego 2010 r. sprawy C‑7/10 i C‑9/10 zostały połączone do celów procedury pisemnej i ustnej, jak również do celów wydania wyroku.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
22 Poprzez dwa pytania, które należy rozpatrywać łącznie, sąd krajowy dąży w istocie do ustalenia, czy art. 7 decyzji nr 1/80 należy interpretować w ten sposób, że członkowie rodziny pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego mogą wciąż powoływać się na ten przepis, gdy pracownik ten uzyskał obywatelstwo przyjmującego państwa członkowskiego, zachowując jednocześnie obywatelstwo tureckie.
23 Należy zauważyć tytułem wstępu, że art. 7 decyzji nr 1/80 jest integralną częścią systemu prawnego Unii (zob. wyrok z dnia 20 września 1990 r. w sprawie C‑192/89 Sevince, Rec. s. I‑3461, pkt 8, 9). Państwa członkowskie są zatem związane zobowiązaniami wynikającymi z tego przepisu w ten sam sposób, w jaki winne są przestrzegać obowiązków wynikających z prawa Unii.
24 Należy przypomnieć następnie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 ma skutek bezpośredni, tak że obywatele tureccy, do których ten przepis się stosuje, mogą powołać się na niego bezpośrednio przed sądami krajowymi państw członkowskich, aby spowodować odstąpienie od stosowania norm prawa wewnętrznego, które są z nim niezgodne (zob. podobnie w szczególności wyroki: z dnia 17 kwietnia 1997 r. w sprawie C‑351/95 Kadiman, Rec. s. I‑2133, pkt 28; z dnia 22 grudnia 2010 r. w sprawie C‑303/08 Bozkurt, Zb.Orz. s. I‑13445, pkt 31; z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie C‑484/07 Pehlivan, Zb.Orz. s. I‑5203, pkt 39).
25 Po wyjaśnieniu powyższego, aby odpowiedzieć na zadane pytania, należy dokonać wykładni wspomnianego przepisu z uwzględnieniem jego treści, celu, któremu przyświeca, oraz systemu, który ustanawia (zob. podobnie wyrok z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie C‑465/04 Honyvem Informazioni Commerciali, Zb.Orz s. I‑2879, pkt 17).
26 Jak wynika z samego brzmienia art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80, nabycie uprawnień przewidzianych w tym przepisie jest uzależnione od łącznego spełnienia dwóch przesłanek, a mianowicie, po pierwsze, bycia członkiem rodziny pracownika tureckiego należącego już do legalnego rynku pracy przyjmującego państwa członkowskiego i, po drugie, uzyskania zgody odpowiednich władz tego państwa na dołączenie do tego pracownika (zob. ww. wyrok w sprawie Bozkurt, pkt 26).
27 Gdy wspomniane przesłanki są spełnione, dla celów stosowania art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 pozostaje do zweryfikowania, czy dany obywatel turecki od określonego czasu zamieszkuje legalnie na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego z pracownikiem, od którego wywodzą się jego uprawnienia (zob. w szczególności wyrok z dnia 7 lipca 2005 r. w sprawie C‑373/03 Aydinli, Zb.Orz. s. I‑6181, pkt 29).
28 W rezultacie Trybunał orzekł już, że członkowi rodziny pracownika posiadającego jedynie obywatelstwo tureckie, który spełnia przesłanki przywołane w pkt 26 i 27 niniejszego wyroku, przysługuje bezwzględnie prawo pobytu w tym państwie członkowskim bezpośrednio na podstawie art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 (ww. wyrok w sprawie Pehlivan, pkt 43).
29 Co się tyczy spraw przed sądem krajowym, nie ulega wątpliwości, jak zostało wskazane w pkt 8–10 i 15–17 niniejszego wyroku, że przesłanki wskazane w pkt 26 i 27 tego wyroku zostały w przypadku T. Kahveciego i O. Inana spełnione.
30 Należy zatem ustalić, uwzględniając cel art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 i system, który ustanawia, czy fakt, że pracownik turecki należący już do legalnego rynku pracy przyjmującego państwa członkowskiego uzyskał obok obywatelstwa tureckiego obywatelstwo przyjmującego państwa członkowskiego, oznacza dla członków jego rodziny brak możliwości dalszego powoływania się na ten przepis.
31 W tym względzie należy przypomnieć, że ustanowiony w art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 system stopniowego nabywania praw służy realizacji celu dwojakiego rodzaju.
32 Najpierw, przed upływem początkowego okresu trzech lat, przepis ten ma umożliwiać obecność członków rodziny pracownika migrującego u jego boku, ułatwiając w ten sposób, za pomocą łączenia rodzin, zatrudnienie i pobyt pracownika tureckiego legalnie zintegrowanego w przyjmującym państwie członkowskim (zob. w szczególności wyroki: z dnia z dnia 22 czerwca 2000 r. w sprawie C‑65/98 Eyüp, Rec. s. I‑4747, pkt 26; z dnia 11 listopada 2004 r. w sprawie C‑467/02 Cetinkaya, Zb.Orz. s. I‑10895, pkt 25; ww. wyrok w sprawie Bozkurt, pkt 33).
33 Następnie ten sam przepis ma wzmacniać trwałą integrację rodziny tureckiego pracownika migrującego w przyjmującym państwie członkowskim, przyznając danemu członkowi rodziny po trzech latach legalnego zamieszkiwania prawo dostępu do rynku pracy. Głównym realizowanym w ten sposób celem jest ustabilizowanie sytuacji tego członka rodziny, który na tym etapie jest już legalnie zintegrowany w przyjmującym państwie członkowskim, poprzez danie mu środków do samodzielnego utrzymania się w danym państwie, a zatem – poprzez postawienie go w sytuacji niezależnej od sytuacji pracownika migrującego (zob. w szczególności ww. wyroki: w sprawie Eyüp, pkt 26; w sprawie Cetinkaya, pkt 25; w sprawie Aydinli, pkt 23; wyrok z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C‑325/05 Derin, Zb.Orz. s. I‑6495, pkt 50, 71; a także ww. wyrok w sprawie Bozkurt, pkt 34).
34 W świetle ogólnego celu realizowanego przez decyzję nr 1/80, polegającego – w odróżnieniu od umowy o współpracy takiej jak umowa zawarta między Europejską Wspólnotą Gospodarczą i Królestwem Maroka, sporządzona w Rabacie w dniu 27 kwietnia 1976 r. i zatwierdzona w imieniu Wspólnoty rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2211/78 z dnia 26 września 1978 r. (Dz.U. L 264, s. 1) – na ulepszeniu w wymiarze socjalnym systemu, z którego korzystają pracownicy i członkowie ich rodzin w celu stopniowego osiągania swobodnego przepływu (zob. w szczególności wyrok z dnia 11 listopada 1999 r. w sprawie C‑179/98 Mesbah, Rec. s. I‑7955, pkt 36; wyrok z dnia 16 marca 2000 r. w sprawie C‑329/97 Ergat, Rec. s. I‑1487, pkt 43), system wprowadzony w szczególności przez art. 7 akapit pierwszy tejże decyzji zmierza do stworzenia warunków sprzyjających łączeniu rodzin w przyjmującym państwie członkowskim (zob. ww. wyrok w sprawie Pehlivan, pkt 45).
35 Cel, któremu przyświeca decyzja nr 1/80, zostałby zaś udaremniony, gdyby okoliczność uzyskania obywatelstwa przyjmującego państwa członkowskiego wymagała od tureckiego pracownika posiadającego wciąż obywatelstwo tureckie zrezygnowania z korzystania z warunków sprzyjających łączeniu rodziny w tym przyjmującym państwie członkowskim.
36 Należy między innymi podkreślić ponadto, iż Trybunał orzekł już, że obywatelom tureckim spełniającym przesłanki jednego z przepisów decyzji nr 1/80 przysługują z tego tytułu prawa, które ten przepis przyznaje (zob. w szczególności wyrok z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie C‑337/07 Altun, Zb.Orz. s. I‑10323, pkt 28, 29; a także ww. wyrok w sprawie Bozkurt, pkt 39), i że państwo członkowskie nie jest natomiast uprawnione do przyjmowania uregulowania o charakterze innym aniżeli wynikający z decyzji nr 1/80 lub ustanawiającego warunki inne aniżeli te, które zostały przez nią przewidziane (zob. ww. wyrok w sprawie Pehlivan, pkt 56).
37 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zarówno z pierwszeństwa prawa Unii przed prawem krajowym państw członkowskich, jak i ze skutku bezpośredniego przepisu takiego jak art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 wynika, że państwo członkowskie nie może jednostronnie zmieniać zakresu systemu progresywnej integracji obywateli tureckich w przyjmującym państwie członkowskim i nie może tym samym przyjmować środków mogących stanowić przeszkodę w wykonywaniu praw wyraźnie przyznanych takim obywatelom na gruncie prawa wynikającego z układu stowarzyszeniowego EWG–Turcja (zob. ww. wyrok w sprawie Pehlivan, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).
38 Tymczasem skutkiem uregulowania takiego jak w sprawie przed sądem krajowym, przewidującego, iż nie można się powoływać na prawa przyznane przez art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 od momentu, gdy pracownik turecki legalnie zintegrowany w przyjmującym państwie członkowskim uzyskał obywatelstwo niderlandzkie, byłoby właśnie ustanowienie przeszkody w wykonywaniu praw wyraźnie przyznanych na gruncie prawa wynikającego z układu stowarzyszeniowego EWG–Turcja obywatelom tureckim.
39 W tych okolicznościach należy stwierdzić, że co się tyczy obywateli tureckich, takich jak T. Kahveci i O. Inan, art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80 ustanawia ramy prawne właściwe do tego, aby ocenić, w jakim zakresie obywatel turecki, w odniesieniu do którego orzeczono wyrok skazujący, może zostać pozbawiony, poprzez wydalenie z przyjmującego państwa członkowskiego, praw, które wywodzi bezpośrednio z tej decyzji (zob. w szczególności ww. wyroki: w sprawie Derin, pkt 74; w sprawie Bozkurt, pkt 54).
40 W tym względzie Trybunał uznał, że to odpowiednie władze krajowe są zobowiązane do dokonania w każdym indywidualnym przypadku oceny zachowania sprawcy naruszenia prawa, jak również realności i dostatecznej powagi zagrożenia, jakie stanowi on dla porządku i bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego, a także do poszanowania zasady proporcjonalności oraz praw podstawowych zainteresowanego. W szczególności polegający na wydaleniu środek oparty o art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80 może zostać zastosowany jedynie wtedy, gdy indywidualne zachowanie zainteresowanego wskazuje na realne zagrożenie wywołania nowych i poważnych zakłóceń porządku publicznego (ww. wyroki: w sprawie Derin, pkt 74; w sprawie Bozkurt, pkt 60).
41 Z powyższego wynika, że na zadane pytania należy odpowiedzieć, iż art. 7 decyzji nr 1/80 należy interpretować w ten sposób, że członkowie rodziny pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego mogą wciąż powoływać się na ten przepis, gdy pracownik ten uzyskał obywatelstwo przyjmującego państwa członkowskiego, zachowując jednocześnie obywatelstwo tureckie.
W przedmiocie kosztów
42 Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 7 decyzji nr 1/80 z dnia 19 września 1980 r. w sprawie rozwoju stowarzyszenia, przyjętej przez Radę Stowarzyszenia utworzoną na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Republiką Turecką, należy interpretować w ten sposób, że członkowie rodziny pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego mogą wciąż powoływać się na ten przepis, gdy pracownik ten uzyskał obywatelstwo przyjmującego państwa członkowskiego, zachowując jednocześnie obywatelstwo tureckie.
Podpisy