ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (τέταρτο τμήμα)
της 5ης Ιουνίου 2014 (*)
«Δικαιώματα του δημιουργού — Κοινωνία της πληροφορίας — Οδηγία 2001/29/EΚ — Άρθρο 5, παράγραφοι 1 και 5 — Αναπαραγωγή — Εξαιρέσεις και περιορισμοί — Δημιουργία αντιγράφων ιστοσελίδας στην οθόνη και στην κρυφή μνήμη του σκληρού δίσκου κατά την πλοήγηση στο Διαδίκτυο — Πράξη προσωρινής αναπαραγωγής — Προσωρινή ή παρεπόμενη πράξη — Αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα τεχνολογικής μεθόδου — Νόμιμη χρήση — Αυτοτελής οικονομική σημασία»
Στην υπόθεση C‑360/13,
με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Supreme Court of the United Kingdom (Ηνωμένο Βασίλειο) με απόφαση της 24ης Ιουνίου 2013, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 27 Ιουνίου 2013, στο πλαίσιο της δίκης
Public Relations Consultants Association Ltd
κατά
Newspaper Licensing Agency Ltd κ.λπ.
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (τέταρτο τμήμα),
συγκείμενο από τους L. Bay Larsen, πρόεδρο τμήματος, M. Safjan, J. Malenovský (εισηγητή), A. Prechal και K. Jürimäe, δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: M. Szpunar
γραμματέας: A. Calot Escobar
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία,
λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:
– η Public Relations Consultants Association Ltd, εκπροσωπούμενη από τον M. Hart, solicitor,
– η Newspaper Licensing Agency Ltd κ.λπ., εκπροσωπούμενη από τον S. Clark, solicitor,
– η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από τον L. Christie,
– η Ιταλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την G. Palmieri, επικουρούμενη από τον M. Santoro, avvocato dello Stato,
– η Πολωνική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον B. Majczyna,
– η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από την J. Samnadda,
κατόπιν της αποφάσεως που έλαβε, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, να εκδικάσει την υπόθεση χωρίς ανάπτυξη προτάσεων,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 Η υπό κρίση αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας (ΕΕ L 167, σ. 10).
2 Η εν λόγω αίτηση υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της Public Relations Consultants Association Ltd (στο εξής: PRCA) και της Newspaper Licensing Agency Ltd κ.λπ. (στο εξής: NLA) με αντικείμενο την υποχρέωση λήψεως άδειας από τους δικαιούχους των δικαιωμάτων του δημιουργού πριν την επίσκεψη σε ιστοσελίδες, η οποία συνεπάγεται τη δημιουργία αντιγράφων των συγκεκριμένων ιστοσελίδων στην οθόνη του υπολογιστή του χρήστη καθώς και στην κρυφή μνήμη του σκληρού δίσκου του εν λόγω υπολογιστή.
Το νομικό πλαίσιο
Το δίκαιο της Ένωσης
3 Οι αιτιολογικές σκέψεις 5, 9, 31 και 33 της οδηγίας 2001/29 έχουν ως εξής:
«(5) Χάρη στις τεχνολογικές εξελίξεις οι φορείς δημιουργίας, παραγωγής και εκμετάλλευσης των έργων έχουν πολλαπλασιαστεί και διαφοροποιηθεί. Αν και δεν χρειάζονται νέες έννοιες για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας, οι ισχύοντες κανόνες σχετικά με το δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα θα πρέπει να προσαρμοστούν και να συμπληρωθούν ώστε να ανταποκρίνονται δεόντως στην οικονομική πραγματικότητα, όπως η εμφάνιση νέων μορφών εκμετάλλευσης.
[...]
(9) Κάθε εναρμόνιση του δικαιώματος του δημιουργού και των συγγενικών δικαιωμάτων πρέπει να βασίζεται σε υψηλό επίπεδο προστασίας, διότι τα εν λόγω δικαιώματα είναι ουσιώδη για την πνευματική δημιουργία. [...]
[...]
(31) Πρέπει να διατηρηθεί μια ισορροπία περί τα δικαιώματα και τα συμφέροντα μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών δικαιούχων, καθώς και μεταξύ αυτών και των χρηστών προστατευομένων αντικειμένων. [...]
[...]
(33) Πρέπει να εξαιρεθούν από το αποκλειστικό δικαίωμα αναπαραγωγής ορισμένες προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής οι οποίες είναι μεταβατικές ή βοηθητικές, αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου και επιδιώκουν αποκλειστικώς είτε την αποτελεσματική μετάδοση μεταξύ τρίτων εντός δικτύου μέσω διαμεσολαβητή είτε τη νόμιμη χρήση ενός έργου ή άλλου αντικειμένου. Οι σχετικές πράξεις αναπαραγωγής δεν θα πρέπει να έχουν, αυτές καθαυτές, ίδια οικονομική αξία. Όταν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, η εν λόγω εξαίρεση θα πρέπει να καλύπτει τις πράξεις που καθιστούν δυνατή την αναζήτηση (browsing) καθώς και την αποθήκευση σε κρυφή μνήμη (caching), συμπεριλαμβανομένων εκείνων που καθιστούν δυνατή την αποτελεσματική λειτουργία των συστημάτων μετάδοσης, εφ’ όσον ο διαμεσολαβητής δεν τροποποιεί τις πληροφορίες και δεν παρεμποδίζει τη νόμιμη χρήση της τεχνολογίας, η οποία αναγνωρίζεται ευρέως και χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία, προκειμένου να αποκτήσει δεδομένα σχετικά με τη χρησιμοποίηση των πληροφοριών. Η χρήση θεωρείται νόμιμη εφόσον επιτρέπεται από τον δικαιούχο ή δεν περιορίζεται από τον νόμο.»
4 Το άρθρο 2, στοιχείο α΄, της εν λόγω οδηγίας ορίζει:
«Τα κράτη μέλη παρέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την άμεση ή έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει:
α) στους δημιουργούς, όσον αφορά τα έργα τους [...]».
5 Κατά το άρθρο 5, παράγραφοι 1 και 5, της οδηγίας αυτής:
«1. Οι αναφερόμενες στο άρθρο 2 προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής, οι οποίες είναι μεταβατικές ή παρεπόμενες και οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου, έχουν δε ως αποκλειστικό σκοπό να επιτρέψουν:
α) την εντός δικτύου μετάδοση μεταξύ τρίτων μέσω διαμεσολαβητή, ή
β) τη νόμιμη χρήση
ενός έργου ή άλλου προστατευομένου αντικειμένου, και οι οποίες δεν έχουν καμία ανεξάρτητη οικονομική σημασία, εξαιρούνται από το δικαίωμα αναπαραγωγής που προβλέπεται στο άρθρο 2.
[...]
5. Οι εξαιρέσεις και οι περιορισμοί που αναφέρονται στις παραγράφους 1, 2, 3 και 4 εφαρμόζονται μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις οι οποίες δεν αντίκεινται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευομένου αντικειμένου και δεν θίγουν αδικαιολογήτως τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου.»
Το δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου
6 Το άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29 μεταφέρθηκε στο εθνικό δίκαιο με το άρθρο 28A του νόμου του 1988 περί δικαιωμάτων του δημιουργού, σχεδίων, υποδειγμάτων και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (Copyright, Designs and Patents Act 1988).
Η διαφορά της κύριας δίκης και το προδικαστικό ερώτημα
7 H PRCA είναι οργάνωση που αποτελείται από επαγγελματίες του τομέα των δημοσίων σχέσεων. Οι εν λόγω επαγγελματίες χρησιμοποιούν υπηρεσία επισκοπήσεως της δραστηριότητας των μέσων ενημερώσεως, την οποία παρέχει ο όμιλος εταιριών Meltwater (στο εξής: Meltwater), ο οποίος θέτει στη διάθεσή τους μέσω Διαδικτύου δελτία επισκοπήσεως δημοσιογραφικών άρθρων δημοσιευμένων στο Διαδίκτυο, τα οποία καταρτίζονται με βάσει λέξεις-κλειδιά που παρέχονται από τους πελάτες.
8 Η NLA είναι οργανισμός που έχει συσταθεί από ιδιοκτήτες εντύπων μέσων ενημερώσεως του Ηνωμένου Βασιλείου, προκειμένου να παραχωρεί συλλογικές άδειες όσον αφορά το περιεχόμενο των εν λόγω εντύπων μέσων ενημερώσεως.
9 Κατά την NLA, ο Meltwater και οι πελάτες του όφειλαν να διαθέτουν την άδεια των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού, προκειμένου ο μεν να παρέχει, οι δε να λαμβάνουν, αντιστοίχως, την υπηρεσία επισκοπήσεως της δραστηριότητας των μέσων ενημερώσεως.
10 Ο Meltwater συμφώνησε να συνάψει σύμβαση παραχωρήσεως για τη χρήση βάσεως διαδικτυακών δεδομένων. Εντούτοις, η PRCA εξακολούθησε να υποστηρίζει ότι η μέσω Διαδικτύου λήψη των δελτίων επισκοπήσεως από τους πελάτες του Meltwater δεν απαιτούσε την απόκτηση άδειας.
11 Το High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division και το Court of Appeal (England & Wales), επιληφθέντα της διαφοράς, έκριναν ότι τα μέλη της PRCA δεν όφειλαν να διαθέτουν άδεια ή τη συγκατάθεση της NLA προκειμένου να λαμβάνουν την υπηρεσία του Meltwater.
12 Η PRCA προσέβαλε την ως άνω απόφαση ενώπιον του Supreme Court of the United Kingdom, υποστηρίζοντας, συγκεκριμένα, ότι τα μέλη της δεν χρειάζονται την άδεια των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού όταν συμβουλεύονται απλώς και μόνον τα αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Meltwater δελτία επισκοπήσεως.
13 Κατά την NLA, η εν λόγω δραστηριότητα προϋποθέτει την άδεια των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού, στον βαθμό που η επίσκεψη στον ιστοσελίδα συνεπάγεται τη δημιουργία, αφενός, αντιγράφων στην οθόνη του υπολογιστή του χρήστη (στο εξής: αντίγραφα στην οθόνη) και, αφετέρου, αντιγράφων στην «κρυφή μνήμη» του σκληρού δίσκου του εν λόγω υπολογιστή (στο εξής: αντίγραφα στην κρυφή μνήμη). Τα αντίγραφα αυτά συνιστούν «αναπαραγωγή» υπό την έννοια του άρθρου 2 της οδηγίας 2001/29, η οποία δεν εμπίπτει στην εξαίρεση του άρθρου 5, παράγραφος 1, της συγκεκριμένης οδηγίας.
14 Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι η ενώπιόν του διαδικασία αφορά το κατά πόσον οι χρήστες του Διαδικτύου οι οποίοι επισκέπτονται ιστοσελίδες στους υπολογιστές τους χωρίς να τις τηλεφορτώνουν ή να τις εκτυπώνουν προσβάλλουν τα δικαιώματα του δημιουργού λόγω της δημιουργίας αντιγράφων στην οθόνη και αντιγράφων στην κρυφή μνήμη, εκτός αν διαθέτουν την άδεια του δικαιούχου των δικαιωμάτων αυτών για τη δημιουργία των συγκεκριμένων αντιγράφων.
15 Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει, κατά πρώτον, ότι όταν χρήστης του Διαδικτύου επισκέπτεται ιστοσελίδα στον υπολογιστή του, χωρίς να την τηλεφορτώσει, οι εφαρμοζόμενες τεχνολογικές μέθοδοι απαιτούν τη δημιουργία των εν λόγω αντιγράφων. Η δημιουργία των αντιγράφων είναι αυτόματη συνέπεια της πλοηγήσεως στο Διαδίκτυο και δεν απαιτείται άλλη ανθρώπινη επέμβαση πλην της αποφάσεως του χρήστη να μεταβεί στην οικεία ιστοσελίδα. Τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη διατηρούνται μόνον κατά τη συνήθη διάρκεια των τεχνολογικών μεθόδων που συνδέονται με τη χρήση του Διαδικτύου. Επιπλέον, η απάλειψη των εν λόγω αντιγράφων δεν προϋποθέτει καμία ανθρώπινη επέμβαση. Ασφαλώς, τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη μπορούν να εξαλείφονται σκοπίμως από τον εκάστοτε χρήστη του Διαδικτύου. Εντούτοις, αν ο χρήστης επιλέξει να το πράξει, τα αντίγραφα αυτά θα αντικατασταθούν από άλλο υλικό μετά από κάποιο διάστημα, το οποίο εξαρτάται από τη χωρητικότητα της κρυφής μνήμης και από τον βαθμό και τη συχνότητα της χρήσεως του Διαδικτύου από τον συγκεκριμένο χρήστη.
16 Ακολούθως, το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει ότι το αντίγραφο στην οθόνη αποτελεί ουσιώδες μέρος της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας, χωρίς το οποίο δεν θα ήταν δυνατή η προβολή της ιστοσελίδας, και παραμένει στην οθόνη μέχρις ότου ο χρήστης του Διαδικτύου απομακρυνθεί από τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα. Η κρυφή μνήμη Διαδικτύου αποτελεί καθολικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης τεχνολογίας πλοηγήσεως στο Διαδίκτυο, χωρίς την οποία αυτό δεν θα ήταν σε θέση να αντεπεξέλθει στον υπάρχοντα όγκο της διαβιβάσεως δεδομένων μέσω Διαδικτύου και δεν θα λειτουργούσε ορθώς. Η δημιουργία αντιγράφων στην οθόνη και αντιγράφων στην κρυφή μνήμη είναι απαραίτητη για την εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία των τεχνολογικών μεθόδων που χρησιμοποιούνται κατά την πλοήγηση στο Διαδίκτυο.
17 Τέλος, το αιτούν δικαστήριο υπογραμμίζει ότι, κατά κανόνα, οι χρήστες του Διαδικτύου δεν επιδιώκουν, κατά την πλοήγηση στο Διαδίκτυο, τη δημιουργία αντιγράφου της εικόνας, εκτός αν επιλέξουν να την τηλεφορτώσουν ή να την εκτυπώσουν. Σκοπός τους είναι να συμβουλευτούν απλώς και μόνον το περιεχόμενο της επιλεγείσας ιστοσελίδας. Τα αντίγραφα στην οθόνη ή τα αντίγραφα στη κρυφή μνήμη αποτελούν απλώς την παρεπόμενη συνέπεια της χρήσεως του υπολογιστή για την επίσκεψη σε ιστοσελίδα.
18 Λαμβανομένων υπόψη των κρίσεων αυτών, το αιτούν δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29. Εντούτοις, είναι σκόπιμη η υποβολή προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο, προκειμένου να διασφαλισθεί η ομοιόμορφη εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης στο σύνολο του εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
19 Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει ότι ερωτά κατ’ ουσίαν αν τα συγκεκριμένα αντίγραφα είναι προσωρινά, αν είναι μεταβατικά ή παρεπόμενα και αν αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα της τεχνολογικής μεθόδου. Αντιθέτως, κρίνει ότι τα αντίγραφα αυτά πληρούν εκ των πραγμάτων τις λοιπές προϋποθέσεις του άρθρου 5, παράγραφος 1, της εν λόγω οδηγίας.
20 Υπό τις συνθήκες αυτές, το Supreme Court of the United Kingdom αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:
«Σε περίπτωση που:
– τελικός χρήστης επισκέπτεται ιστοσελίδα χωρίς να την τηλεφορτώνει, να την εκτυπώνει ή να δημιουργεί αντίγραφο αυτής κατ’ άλλον τρόπο∙
– αντίγραφα της ιστοσελίδας αυτής δημιουργούνται αυτομάτως στην οθόνη και στην “κρυφή μνήμη” του σκληρού δίσκου του [υπολογιστή] του τελικού χρήστη∙
– η δημιουργία των αντιγράφων αυτών είναι απαραίτητη για τις τεχνολογικές μεθόδους οι οποίες εξασφαλίζουν την ομαλή και αποτελεσματική πλοήγηση στο Διαδίκτυο∙
– το αντίγραφο στην οθόνη παραμένει στην οθόνη μέχρι ο τελικός χρήστης να απομακρυνθεί από την οικεία ιστοσελίδα, οπότε εξαλείφεται αυτομάτως με τη συνήθη λειτουργία του υπολογιστή∙
– το αποθηκευθέν στην κρυφή μνήμη αντίγραφο παραμένει στην κρυφή μνήμη μέχρι να αντικατασταθεί από άλλο υλικό, καθώς ο τελικός χρήστης επισκέπτεται άλλες ιστοσελίδες, οπότε εξαλείφεται αυτομάτως με τη συνήθη λειτουργία του υπολογιστή, και
– τα αντίγραφα διατηρούνται για διάστημα που δεν υπερβαίνει τη διάρκεια των συνήθων τεχνολογικών μεθόδων που συνδέονται με τη χρήση του Διαδικτύου κατά το [προαναφερθέν τέταρτο και πέμπτο στοιχείο]∙
είναι τα αντίγραφα αυτά προσωρινά, μεταβατικά ή παρεπόμενα και αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα της τεχνολογικής μεθόδου, υπό την έννοια του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29/ΕΚ;»
Επί του προδικαστικού ερωτήματος
21 Με το προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινισθεί αν το άρθρο 5 της οδηγίας 2001/29 έχει την έννοια ότι τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη, τα οποία δημιουργούνται από τελικό χρήστη κατά την προβολή ιστοσελίδας, πληρούν τις προϋποθέσεις κατά τις οποίες τα εν λόγω αντίγραφα πρέπει να είναι προσωρινά, να έχουν μεταβατικό ή παρεπόμενο χαρακτήρα και να αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα της τεχνολογικής μεθόδου, και, ως εκ τούτου, να διευκρινισθεί αν τα εν λόγω αντίγραφα μπορούν να δημιουργούνται χωρίς την άδεια των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού.
Προκαταρκτικές παρατηρήσεις
22 Κατά το άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29, μια πράξη αναπαραγωγής εξαιρείται του δικαιώματος αναπαραγωγής του άρθρου 2 της οδηγίας αυτής, αν:
– είναι προσωρινή·
– είναι μεταβατική ή παρεπόμενη·
– αποτελεί αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου·
– έχει ως αποκλειστικό σκοπό να επιτρέψει την εντός δικτύου μετάδοση μεταξύ τρίτων μέσω διαμεσολαβητή ή τη νόμιμη χρήση ενός έργου ή άλλου προστατευομένου αντικειμένου και
– η πράξη αυτή δεν έχει καμία αυτοτελή οικονομική σημασία.
23 Κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικώς, διότι το άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2011/29 συνιστά παρέκκλιση από τον γενικό κανόνα που θέτει η οδηγία αυτή, ότι δηλαδή απαιτείται η συγκατάθεση του δικαιούχου του δικαιώματος του δημιουργού για κάθε αναπαραγωγή προστατευομένου έργου του (βλ. αποφάσεις Infopaq International, C‑5/08, EU:C:2009:465, σκέψεις 56 και 57, καθώς και Football Association Premier League κ.λπ., C‑403/08 και C‑429/08, EU:C:2011:631, σκέψη 162).
24 Παρά ταύτα, από την ίδια νομολογία προκύπτει ότι η προβλεπόμενη από τη διάταξη αυτή εξαίρεση αυτή πρέπει να καθιστά δυνατή και να διασφαλίζει την ανάπτυξη και τη λειτουργία νέων τεχνολογιών, καθώς και την επίτευξη μιας ισορροπίας μεταξύ των δικαιωμάτων και των συμφερόντων, αφενός, των δικαιούχων και, αφετέρου, των χρηστών προστατευόμενων έργων, οι οποίοι επιθυμούν να επωφεληθούν από τις εν λόγω νέες τεχνολογίες (βλ. απόφαση Football Association Premier League κ.λπ., EU:C:2011:631, σκέψη 164).
Επί της τηρήσεως των προϋποθέσεων του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29
25 Το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ότι τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη πληρούν την τέταρτη και την πέμπτη προϋπόθεση του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29, κατά συνέπεια, αντικείμενο της υπό κρίση αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως αποτελεί το κατά πόσον πληρούνται η πρώτη, η δεύτερη και η τρίτη προϋπόθεση του συγκεκριμένου άρθρου.
26 Όσον αφορά την πρώτη προϋπόθεση, κατά την οποία η πράξη αναπαραγωγής πρέπει να είναι προσωρινή, από τη δικογραφία προκύπτει ότι τα αντίγραφα στην οθόνη καταργούνται μόλις ο χρήστης του Διαδικτύου απομακρυνθεί από την ιστοσελίδα την οποία επισκέφθηκε. Αφετέρου, τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη αντικαθίστανται κατά κανόνα αυτομάτως από άλλο υλικό μετά από κάποιο διάστημα, το οποίο εξαρτάται από τη χωρητικότητα της κρυφής μνήμης και από τον βαθμό και τη συχνότητα της χρήσεως του Διαδικτύου από τον συγκεκριμένο χρήστη. Ως εκ τούτου, τα εν λόγω αντίγραφα έχουν προσωρινό χαρακτήρα.
27 Υπ’ αυτές τις συνθήκες, διαπιστώνεται ότι τα εν λόγω αντίγραφα πληρούν την πρώτη προϋπόθεση του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29.
28 Κατά την τρίτη προϋπόθεση, η οποία πρέπει να εξετασθεί δεύτερη, οι πράξεις αναπαραγωγής πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου. Η προϋπόθεση αυτή απαιτεί και τα δύο στοιχεία να πληρούνται σωρευτικώς, ήτοι, αφενός, οι προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής να εκτελούνται αποκλειστικώς κατά την εφαρμογή μιας τεχνολογικής μεθόδου και, αφετέρου, να είναι αναγκαία η εκτέλεση των εν λόγω πράξεων αναπαραγωγής, υπό την έννοια ότι η οικεία τεχνολογική μέθοδος δεν μπορεί να λειτουργήσει ορθώς και αποτελεσματικώς χωρίς τις εν λόγω πράξεις (βλ. απόφαση Infopaq International, EU:C:2009:465, σκέψη 61, και διάταξη Infopaq International, EU:C:2012:16, σκέψη 30).
29 Όσον αφορά, καταρχάς, το πρώτο από τα εν λόγω δύο στοιχεία, επισημαίνεται ότι στην υπόθεση της κύριας δίκης τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη δημιουργούνται και καταργούνται βάσει της τεχνολογικής μεθόδου που χρησιμοποιείται για την προβολή ιστοσελίδων, με αποτέλεσμα τα αντίγραφα να δημιουργούνται εξ ολοκλήρου στο πλαίσιο της συγκεκριμένης μεθόδου.
30 Συναφώς, στερείται σημασίας το γεγονός ότι η εφαρμογή της επίμαχης μεθόδου αρχίζει και ολοκληρώνεται από τον χρήστη του Διαδικτύου με πράξη προσωρινής αναπαραγωγής, ήτοι τη δημιουργία αντιγράφου στην οθόνη.
31 Ειδικότερα, από τη νομολογία του Δικαστηρίου προκύπτει ότι δεδομένου ότι το άρθρο 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29 δεν διευκρινίζει σε ποιο στάδιο της τεχνολογικής μεθόδου πρέπει να διενεργούνται οι προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο μια τέτοια πράξη να εκτελεσθεί στο αρχικό ή στο τελευταίο στάδιο της εν λόγω μεθόδου (διάταξη Infopaq International, EU:C:2012:16, σκέψη 31).
32 Επιπλέον, όπως προκύπτει από τη νομολογία, από κανένα στοιχείο της διατάξεως αυτής δεν προκύπτει ότι η τεχνολογική μέθοδος πρέπει να μη συνεπάγεται καμία ανθρώπινη παρέμβαση και, ειδικότερα, ότι η εφαρμογή της εν λόγω μεθόδου δεν πρέπει να αρχίζει ή να ολοκληρώνεται με χειρισμούς του χρήστη (βλ., επ’ αυτού, διάταξη Infopaq International, EU:C:2012:16, σκέψη 32).
33 Ως εκ τούτου, τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα της επίμαχης τεχνολογικής μεθόδου.
34 Περαιτέρω, όσον αφορά το δεύτερο από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν στη σκέψη 28 της παρούσας αποφάσεως, όπως προκύπτει από την απόφαση περί παραπομπής, καίτοι η επίμαχη τεχνολογική μέθοδος μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή χωρίς τις συγκεκριμένες πράξεις αναπαραγωγής, εντούτοις, η εν λόγω μέθοδος δεν μπορεί, εν προκειμένω, να λειτουργήσει ορθώς και αποτελεσματικώς.
35 Ειδικότερα, κατά την απόφαση περί παραπομπής, τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη διευκολύνουν σημαντικά την πλοήγηση στο Διαδίκτυο, καθότι, χωρίς τα συγκεκριμένα αντίγραφα, το Διαδίκτυο δεν θα ήταν σε θέση να αντεπεξέλθει στον υπάρχοντα όγκο της διαβιβάσεως δεδομένων και δεν θα λειτουργούσε προσηκόντως. Αν δεν δημιουργούνταν τα αντίγραφα αυτά, η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την προβολή ιστοσελίδων θα ήταν πολύ λιγότερο αποτελεσματική και δεν θα ήταν σε θέση να λειτουργήσει ορθώς.
36 Όσον αφορά τα αντίγραφα στην οθόνη, δεν αμφισβητείται ότι υπό τις παρούσες συνθήκες η ορθή και αποτελεσματική λειτουργία της τεχνολογίας προβολής ιστοσελίδων προϋποθέτει τη δημιουργία αντιγράφων.
37 Κατά συνέπεια, τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα της επίμαχης τεχνολογικής μεθόδου.
38 Ως εκ τούτου, οι δύο κατηγορίες αντιγράφων πληρούν την τρίτη προϋπόθεση του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29.
39 Η δεύτερη προϋπόθεση, η οποία πρέπει να εξετασθεί τρίτη, είναι διαζευκτική προϋπόθεση. Ειδικότερα, η πράξη αναπαραγωγής πρέπει να είναι είτε μεταβατική είτε παρεπόμενη.
40 Όσον αφορά το πρώτο από τα δύο στοιχεία, επιβάλλεται η υπόμνηση ότι μια πράξη δύναται να χαρακτηριστεί ως «μεταβατική», σε σχέση με την χρησιμοποιούμενη τεχνολογική μέθοδο, αν η διάρκεια ζωής της περιορίζεται στην απαιτούμενη για την ορθή λειτουργία της συγκεκριμένης τεχνολογικής μεθόδου διάρκεια, δεδομένου ότι η μέθοδος αυτή πρέπει να είναι αυτοματοποιημένη ούτως ώστε να καταργεί τα αποτελέσματα αυτής της πράξεως αυτομάτως, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, μόλις ολοκληρωθεί η αποβλέπουσα στην εφαρμογή της μεθόδου αυτής λειτουργία της (βλ., επ’ αυτού, απόφαση Infopaq International, EU:C:2009:465, σκέψη 64).
41 Παρά ταύτα, η απαίτηση αυτόματης καταργήσεως δεν αποκλείει την κατάργηση κατόπιν ανθρώπινης παρεμβάσεως αποβλέπουσας στην ολοκλήρωση της εφαρμογής της τεχνολογικής μεθόδου. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τη σκέψη 32 της παρούσας αποφάσεως, επιτρέπεται η έναρξη και η ολοκλήρωση της εφαρμογής της επίμαχης τεχνολογικής μεθόδου με χειρισμούς του χρήστη.
42 Επομένως, αντιθέτως προς ό,τι υποστηρίζει η NLA, η πράξη αναπαραγωγής δεν παύει να έχει μεταβατικό χαρακτήρα εκ μόνου του λόγου ότι ο τελικός χρήστης παρεμβαίνει, πριν την κατάργηση του δημιουργούμενου αντιγράφου από το σύστημα, προκειμένου να ολοκληρώσει την εφαρμογή της εν λόγω τεχνολογικής μεθόδου.
43 Όσον αφορά το δεύτερο στοιχείο της σκέψεως 39 της παρούσας αποφάσεως, μια πράξη αναπαραγωγής μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «παρεπόμενη» αν δεν έχει ούτε αυτοτελή ύπαρξη ούτε αυτοτελή σκοπό σε σχέση με την τεχνολογική μέθοδο της οποίας αποτελεί μέρος.
44 Στην υπόθεση της κύριας δίκης, όσον αφορά καταρχάς τα αντίγραφα στην οθόνη, επιβάλλεται η υπόμνηση ότι αυτά καταργούνται αυτομάτως από τον υπολογιστή όταν ο χρήστης απομακρύνεται από την ιστοσελίδα και, ως εκ τούτου, όταν ολοκληρώνεται η εφαρμογή της τεχνολογικής μεθόδου η οποία χρησιμοποιείται για την προβολή της ιστοσελίδας.
45 Συναφώς, αντιθέτως προς ό,τι υποστηρίζει η NLA, δεν ασκεί επιρροή το γεγονός ότι το αντίγραφο στην οθόνη εξακολουθεί να υπάρχει κατά το χρονικό διάστημα που ο χρήστης του Διαδικτύου αφήνει τον φυλλομετρητή ανοικτό και παραμένει στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα, καθώς, κατά το συγκεκριμένο διάστημα, παραμένει ενεργή η τεχνολογική μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται για την προβολή της ιστοσελίδας.
46 Επομένως, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι η διάρκεια ζωής των αντιγράφων στην οθόνη περιορίζεται σε αυτό που απαιτείται για την ορθή λειτουργία της τεχνολογικής μεθόδου η οποία χρησιμοποιείται για την προβολή της συγκεκριμένης ιστοσελίδας. Κατά συνέπεια, τα αντίγραφα αυτά πρέπει να χαρακτηρισθούν ως «μεταβατικά».
47 Περαιτέρω, επισημαίνεται ότι, αντιθέτως προς τα αντίγραφα στην οθόνη, τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη δεν καταργούνται όταν ο χρήστης του Διαδικτύου ολοκληρώνει την εφαρμογή της τεχνολογικής μεθόδου η οποία χρησιμοποιείται για την προβολή της συγκεκριμένης ιστοσελίδας, καθόσον τα αντίγραφα διατηρούνται στην κρυφή μνήμη για την περίπτωση ενδεχόμενης μεταγενέστερης προβολής της εν λόγω ιστοσελίδας.
48 Εντούτοις, δεν είναι αναγκαίο τα εν λόγω αντίγραφα να χαρακτηρισθούν ως «μεταβατικά» αφ’ ής στιγμής έχει διαπιστωθεί ότι έχουν παρεπόμενο χαρακτήρα σε σχέση με τη χρησιμοποιούμενη τεχνολογική μέθοδο.
49 Συναφώς, επισημαίνεται, αφενός, ότι η επίμαχη τεχνολογική μέθοδος καθορίζει πλήρως τον σκοπό για τον οποίο δημιουργούνται και χρησιμοποιούνται αντίγραφα, παρότι η εν λόγω μέθοδος μπορεί, όπως προκύπτει από τη σκέψη 34 της παρούσας αποφάσεως, να λειτουργήσει, έστω και κατά τρόπο λιγότερο αποτελεσματικό, και χωρίς τα συγκεκριμένα αντίγραφα. Αφετέρου, από τη δικογραφία προκύπτει ότι οι χρήστες του Διαδικτύου που χρησιμοποιούν την επίμαχη τεχνολογική μέθοδο δεν μπορούν να δημιουργήσουν τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη εκτός του πλαισίου της συγκεκριμένης μεθόδου.
50 Συνεπώς, τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη δεν έχουν ούτε αυτοτελή ύπαρξη ούτε αυτοτελή σκοπό σε σχέση με την επίμαχη τεχνολογική μέθοδο και πρέπει, για τον λόγο αυτό, να χαρακτηρισθούν ως «παρεπόμενα».
51 Υπ’ αυτές τις συνθήκες, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη πληρούν τη δεύτερη προϋπόθεση του άρθρου 5, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29.
52 Λαμβάνοντας υπόψη τα προεκτεθέντα, διαπιστώνεται ότι τα επίμαχα αντίγραφα πληρούν την πρώτη, τη δεύτερη και την τρίτη προϋπόθεση της εν λόγω διατάξεως.
53 Εντούτοις, προκειμένου να μπορεί να γίνει επίκληση της εξαιρέσεως που προβλέπει η συγκεκριμένη διάταξη, όπως αυτή ερμηνεύθηκε στην προηγούμενη σκέψη της παρούσας αποφάσεως, πρέπει επιπλέον τα συγκεκριμένα αντίγραφα να πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 5, παράγραφος 5, της οδηγίας 2001/29 (βλ., επ’ αυτού, απόφαση Football Association Premier League κ.λπ., EU:C:2011:631, σκέψη 181).
Επί της τηρήσεως των προϋποθέσεων του άρθρου 5, παράγραφος 5, της οδηγίας 2001/29
54 Κατά το άρθρο 5, παράγραφος 5, της οδηγίας 2001/29, η πραγματοποίηση πράξεως προσωρινής αναπαραγωγής εξαιρείται από το δικαίωμα αναπαραγωγής μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις οι οποίες δεν αντίκεινται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευομένου αντικειμένου και δεν θίγουν αδικαιολογήτως τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου.
55 Συναφώς, υπενθυμίζεται, καταρχάς, ότι τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη, δεδομένου ότι δημιουργούνται μόνον στο πλαίσιο επισκέψεως ιστοσελίδων, αποτελούν, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, ειδική περίπτωση.
56 Περαιτέρω, τα εν λόγω αντίγραφα δεν θίγουν αδικαιολογήτως τα έννομα συμφέροντα των δικαιούχων των δικαιωμάτων δημιουργού, μολονότι παρέχουν καταρχήν στους χρήστες του Διαδικτύου τη δυνατότητα προσβάσεως, χωρίς την άδεια των δικαιούχων αυτών, σε έργα που έχουν αναρτηθεί σε ιστοσελίδες.
57 Συναφώς, επισημαίνεται ότι τα έργα τίθενται στη διάθεση των χρηστών του Διαδικτύου από τους εκδότες ιστοτόπων, οι οποίοι υποχρεούνται, συμφώνως προς το άρθρο 3, παράγραφος 1, της οδηγίας 2001/29, να λαμβάνουν την άδεια των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη θέση στη διάθεση των χρηστών του Διαδικτύου συνιστά παρουσίαση στο κοινό, κατά την έννοια του ως άνω άρθρου.
58 Συνεπώς, τα επίμαχα έννομα συμφέροντα των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού προστατεύονται προσηκόντως.
59 Υπ’ αυτές τις συνθήκες, δεν είναι δικαιολογημένη η απαίτηση να διαθέτουν οι χρήστες του Διαδικτύου επιπρόσθετη άδεια, προκειμένου να μπορούν να έχουν πρόσβαση στην ίδια παρουσίαση, για την οποία έχουν ήδη λάβει την άδεια του δικαιούχου των δικαιωμάτων του δημιουργού.
60 Τέλος, διαπιστώνεται ότι η δημιουργία αντιγράφων στην οθόνη και αντιγράφων στην κρυφή μνήμη δεν αντίκειται στην κανονική εκμετάλλευση των έργων.
61 Συναφώς, σκόπιμο είναι να επισημανθεί ότι η επίσκεψη σε ιστοσελίδες διά της επίμαχης τεχνολογικής μεθόδου συνιστά κανονική εκμετάλλευση των έργων, η οποία επιτρέπει στους χρήστες του Διαδικτύου να έχουν πρόσβαση στην παρουσίαση στο κοινό εκ μέρους του εκδότη του συγκεκριμένου ιστοτόπου. Δεδομένου ότι η δημιουργία των επίδικων αντιγράφων αποτελεί μέρος της συγκεκριμένης επισκέψεως, δεν είναι δυνατό να αντίκειται στην κανονική εκμετάλλευση των έργων.
62 Ως εκ τούτου, τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 5, παράγραφος 5, της οδηγίας 2001/29.
63 Υπ’ αυτές τις συνθήκες, στο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 5 της οδηγίας 2001/29 έχει την έννοια ότι τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη που δημιουργούνται από τον τελικό χρήστη κατά την προβολή ιστοσελίδας πληρούν τις προϋποθέσεις κατά τις οποίες τα εν λόγω αντίγραφα πρέπει να είναι προσωρινά, να έχουν μεταβατικό ή παρεπόμενο χαρακτήρα και να αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου, καθώς και τις προϋποθέσεις του άρθρου 5, παράγραφος 5, της εν λόγω οδηγίας, και μπορούν, ως εκ τούτου, να δημιουργούνται χωρίς την άδεια των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού.
Επί των δικαστικών εξόδων
64 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (τέταρτο τμήμα) αποφαίνεται:
Το άρθρο 5 της οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας, έχει την έννοια ότι τα αντίγραφα στην οθόνη και τα αντίγραφα στην κρυφή μνήμη που δημιουργούνται από τον τελικό χρήστη κατά την προβολή ιστοσελίδας πληρούν τις προϋποθέσεις κατά τις οποίες τα εν λόγω αντίγραφα πρέπει να είναι προσωρινά, να έχουν μεταβατικό ή παρεπόμενο χαρακτήρα και να αποτελούν αναπόσπαστο και ουσιώδες τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου, καθώς και τις προϋποθέσεις του άρθρου 5, παράγραφος 5, της εν λόγω οδηγίας, και μπορούν, ως εκ τούτου, να δημιουργούνται χωρίς την άδεια των δικαιούχων των δικαιωμάτων του δημιουργού.
(υπογραφές)