POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (szósta izba)
z dnia 7 marca 2013 r.(*)
Artykuł 99 regulaminu postępowania – Dyrektywa 2005/29/WE – Uregulowanie krajowe zakazujące w sposób ogólny oferowania lub sprzedaży towarów ze stratą
W sprawie C‑343/12
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez rechtbank van koophandel te Gent (Belgia) postanowieniem z dnia 27 czerwca 2012 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 19 lipca 2012 r., w postępowaniu:
Euronics Belgium CVBA
przeciwko
Kamera Express BV,
Kamera Express Belgium BVBA,
TRYBUNAŁ (szósta izba),
w składzie: M. Berger, prezes izby, A. Borg Barthet i J.J. Kasel (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: N. Wahl,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając podjętą po wysłuchaniu rzecznika generalnego decyzję o orzeczeniu w formie postanowienia z uzasadnieniem zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem,
wydaje następujące
Postanowienie
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (zwanej „dyrektywą o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.U. L 149, s. 22).
2 Wniosek ten złożony został w ramach sporu spółki Euronics Belgium CVBA (zwanej dalej „Euronics”) ze spółkami Kamera Express BV (zwaną dalej „KE”) i Kamera Express Belgium BVBA (zwaną dalej „KEB”) w przedmiocie ceny sprzedaży różnych aparatów fotograficznych.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motywy 6, 8 i 17 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych brzmią następująco:
„(6) Niniejsza dyrektywa zbliża […] przepisy prawne państw członkowskich w zakresie nieuczciwych praktyk handlowych, w tym nieuczciwej reklamy, które bezpośrednio wyrządzają szkodę interesom gospodarczym konsumentów, a tym samym szkodzą pośrednio interesom gospodarczym konkurentów działających zgodnie z prawem […]. Niniejsza dyrektywa nie obejmuje przepisów prawa krajowego ani nie wpływa na nie w zakresie, w jakim odnoszą się one do nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących jedynie interesom gospodarczym konkurentów lub dotyczących transakcji między przedsiębiorcami; uwzględniając w pełni zasadę pomocniczości, państwa członkowskie, jeżeli tak postanowią, nadal będą mogły regulować takie praktyki, w zgodzie z prawem wspólnotowym […].
[…]
(8) Niniejsza dyrektywa chroni bezpośrednio interesy gospodarcze konsumentów przed nieuczciwymi praktykami handlowymi stosowanymi wobec nich przez przedsiębiorstwa […].
[…]
(17) W celu zapewnienia większej pewności prawnej wskazane jest zidentyfikowanie tych praktyk handlowych, które są nieuczciwe w każdych okolicznościach. W związku z tym załącznik I zawiera pełen wykaz tego typu praktyk. Są to jedyne praktyki handlowe, które można uznać za nieuczciwe bez konieczności oceny konkretnego przypadku w świetle przepisów art. 5–9. Wykaz ten może być zmodyfikowany wyłącznie poprzez poddanie niniejszej dyrektywy przeglądowi”.
4 Artykuł 1 tej dyrektywy stanowi:
„Celem niniejszej dyrektywy jest przyczynienie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących interesom gospodarczym konsumentów”.
5 Artykuł 2 wskazanej dyrektywy przewiduje:
„Do celów niniejszej dyrektywy:
[…]
d) »praktyki handlowe stosowane przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów« (zwane dalej również »praktykami handlowymi«) oznaczają każde działanie przedsiębiorcy, jego zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub komunikat handlowy, w tym reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją, sprzedażą lub dostawą produktu do konsumentów;
[…]”.
6 Artykuł 3 ust. 1 omawianej dyrektywy brzmi następująco:
„Niniejszą dyrektywę stosuje się do nieuczciwych praktyk handlowych w rozumieniu art. 5, stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów przed zawarciem transakcji handlowej dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania oraz po jej zawarciu”.
7 Zgodnie z art. 4 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych:
„Państwa członkowskie nie mogą ograniczać swobody świadczenia usług ani swobodnego przepływu towarów z przyczyn związanych z dziedziną zbliżoną niniejszą dyrektywą”.
8 Artykuł 5 dyrektywy, zatytułowany „Zakaz nieuczciwych praktyk handlowych”, brzmi następująco:
„1. Nieuczciwe praktyki handlowe są zabronione.
2. Praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli:
a) jest sprzeczna z wymogami staranności zawodowej;
i
b) w sposób istotny zniekształca lub może w sposób istotny zniekształcić zachowanie gospodarcze względem produktu przeciętnego konsumenta, do którego dociera bądź do którego jest skierowana, lub przeciętnego członka grupy konsumentów, jeżeli praktyka handlowa skierowana jest do określonej grupy konsumentów.
[…]
4. Za nieuczciwe uznaje się w szczególności praktyki handlowe, które:
a) wprowadzają błąd w rozumieniu art. 6 i 7;
lub
b) są agresywne w rozumieniu art. 8 i 9.
5. Załącznik I zawiera wykaz praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe w każdych okolicznościach. Wykaz ten obowiązuje jednolicie we wszystkich państwach członkowskich i może zostać zmodyfikowany wyłącznie poprzez zmianę niniejszej dyrektywy”.
Prawo belgijskie
9 Zgodnie z art. 101 ust. 1 akapit pierwszy Wet betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming (ustawy o praktykach rynkowych i ochronie konsumenta, Belgisch Staatsblad z dnia 12 kwietnia 2010 r., s. 20803, zwanej dalej „WMPC”), która weszła w życie w dniu 12 maja 2010 r., „przedsiębiorstwom zakazuje się oferowania i sprzedaży towarów ze stratą”.
10 Zgodnie z akapitem drugim tego przepisu „za sprzedaż ze stratą uważa się każdą sprzedaż po cenie, która nie równa się co najmniej cenie, za którą przedsiębiorstwo zakupiło towar lub którą musiałoby zapłacić przy ponownym nabyciu, po odliczeniu ewentualnych obniżek, które zostały przyznane i ostatecznie uzyskane. W przypadku stwierdzenia sprzedaży ze stratą nie uwzględnia się obniżek, które są przyznawane – wyłącznie lub nie – za inne zobowiązania ze strony przedsiębiorstwa niż zakup towarów”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
11 Jak wynika z postanowienia odsyłającego, KE i KEB oferowały do sprzedaży objęty pięcioletnią gwarancją aparat fotograficzny marki Panasonic Lumix DMC‑TZ20 w cenie 229 EUR oraz aparat fotograficzny Canon EOS5D Mark II Body, także objęty pięcioletnią gwarancją, w cenie 1695 EUR.
12 Spółka Euronics uznała, że KE i KEB sprzedają te aparaty fotograficzne ze stratą, gdyż oficjalna cena zakupu tych produktów bez podatku VAT wynosi, odpowiednio, 277,84 EUR i 1634,78 EUR. Nawet po uwzględnieniu przyznanych ostatecznie rabatów stosowanie ceny na tak niskim poziomie nie jest bowiem możliwe, chyba że wskazane aparaty fotograficzne sprzedawane są ze stratą. To zakazane jest zaś na mocy art. 101 WMPC. Euronics wniosła zatem do rechtbank van koophandel te Gent (sądu handlowego w Gandawie) o stwierdzenie naruszenia art. 101 WMPC i nakazanie natychmiastowego zaprzestania tej praktyki wraz z dotyczącą jej reklamą.
13 W tym kontekście rechtbank van koophandel te Gent postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy art. 101 [WMPC], który ma na celu między innymi ochronę konsumenta […], jest sprzeczny z dyrektywą [o nieuczciwych praktykach handlowych], gdyż zabrania on sprzedaży ze stratą, podczas gdy dyrektywa ta, jak się wydaje, nie zakazuje tego rodzaju praktyki sprzedaży i ustawa belgijska może być bardziej wymagająca niż przepisy dyrektywy i niż zakaz, o którym mowa w art. 4 dyrektywy?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
14 W swoim pytaniu sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisowi krajowemu, takiemu jak przepis rozpatrywany w postępowaniu głównym, który wprowadza ogólny zakaz oferowania i sprzedaży towarów ze stratą.
15 Zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania, jeśli odpowiedź na pytanie skierowane w ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym może zostać w sposób jednoznaczny wyprowadzona z istniejącego orzecznictwa, Trybunał może, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, w dowolnym momencie orzec postanowieniem z uzasadnieniem, zawierającym odesłanie do odpowiedniego orzecznictwa.
16 W ocenie Trybunału w niniejszej sprawie tak właśnie jest, gdyż odpowiedź na przedstawione pytanie może zostać w sposób jednoznaczny wyprowadzona z wyroków: z dnia 14 stycznia 2010 r. w sprawie C‑304/08 Plus Warenshandelsgesellschaft, Zb.Orz. s. I‑217, pkt 35–51; z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie C‑540/08 Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, Zb.Orz. s. I‑10909, pkt 15–38; a także z postanowień: z dnia 30 czerwca 2011 r. w sprawie C‑288/10 Wamo, Zb.Orz. s. I‑5835, pkt 20–40; z dnia 15 grudnia 2011 r. w sprawie C‑126/11 INNO, pkt 22–32.
17 W celu udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie należy na wstępie ustalić, czy art. 101 WMPC służy realizacji celów w zakresie ochrony konsumentów, a tym samym czy może być objęty zakresem zastosowania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych.
18 W postanowieniu odsyłającym rechtbank van koophandel te Gent zwraca w tym względzie uwagę, że chociaż zakaz przewidziany w art. 101 WMPC można z pewnością uznać za zakaz wywierający wpływ na stosunki handlowe między podmiotami gospodarczymi, to jednak wskazany przepis ma na celu ochronę konsumentów.
19 To właśnie po uwzględnieniu tak zdefiniowanych celów badanego artykułu sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o ustalenie, czy dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych stoi na przeszkodzie takiemu przepisowi.
20 W tych okolicznościach należy jeszcze ustalić, czy oferowanie towarów do sprzedaży ze stratą lub sama sprzedaż ze stratą, objęte zakazem będącym przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem głównym, stanowią praktykę handlową w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych i czy podlegają wobec tego jej przepisom (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 35; w sprawie Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, pkt 16; a także ww. postanowienie w sprawie Wamo, pkt 29).
21 W tym względzie należy zauważyć, że art. 2 lit. d) dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych definiuje w sposób szczególnie szeroki pojęcie praktyki handlowej jako „każde działanie przedsiębiorcy, jego zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub komunikat handlowy, w tym reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją, sprzedażą lub dostawą produktu do konsumentów” (ww. wyroki: w sprawie Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 36; w sprawie Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, pkt 17; a także ww. postanowienie w sprawie Wamo, pkt 30).
22 Tymczasem kampanie sprzedaży ze stratą, takie jak kampania będąca przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, które – jak zauważył sąd odsyłający – stanowią metodę zwabienia klienta, mają na celu przyciągnięcie konsumentów do lokali handlowych danego przedsiębiorstwa handlowego i zachęcenie tych konsumentów do dokonania zakupów. Wyraźnie wpisują się one zatem w ramy strategii handlowej podmiotu gospodarczego, a ich bezpośrednim celem jest promocja i zwiększenie sprzedaży prowadzonej przez ten podmiot. Wynika z tego, że są one praktykami handlowymi w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, a zatem są objęte jej przedmiotowym zakresem zastosowania (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo; a także ww. postanowienie w sprawie Wamo, pkt 31).
23 Skoro zostało to wyjaśnione, należy zbadać, czy dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych stoi na przeszkodzie zakazowi oferowania lub sprzedaży towarów ze stratą, takiemu jak zakaz przewidziany w art. 101 WMPC.
24 W tym względzie należy przede wszystkim przypomnieć, że dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych dokonuje pełnej harmonizacji regulacji dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych przedsiębiorstw w stosunku do konsumentów. Stąd też, jak wyraźnie stanowi art. 4 tej dyrektywy, państwa członkowskie nie mogą przyjmować środków bardziej restrykcyjnych niż środki określone w tej dyrektywie, nawet w celu zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów (ww. wyrok w sprawie Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo; a także ww. postanowienie w sprawie Wamo, pkt 33).
25 Następnie należy także zaznaczyć, że art. 5 omawianej dyrektywy wymienia kryteria pozwalające na ustalenie okoliczności, w których daną praktykę handlową należy uznać za nieuczciwą, a tym samym za zabronioną.
26 Tak więc zgodnie z art. 5 ust. 2 tej dyrektywy praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli jest ona sprzeczna z wymogami staranności zawodowej oraz jeżeli w sposób istotny zniekształca lub może w sposób istotny zniekształcić zachowanie gospodarcze przeciętnego konsumenta względem produktu.
27 Ponadto art. 5 ust. 4 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych definiuje dwie konkretne kategorie nieuczciwych praktyk handlowych, a mianowicie „praktyki wprowadzające w błąd” oraz „praktyki agresywne”, odpowiadające kryteriom wymienionym, odpowiednio, w art. 6 i 7 oraz w art. 8 i 9 dyrektywy.
28 Wreszcie omawiana dyrektywa zawiera, także w załączniku I, wyczerpujące wyliczenie 31 praktyk handlowych, które zgodnie z art. 5 ust. 5 tej dyrektywy uważane są za nieuczciwe „w każdych okolicznościach”. Co za tym idzie, jak wyjaśnia także w sposób wyraźny motyw 17 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, jedynie te praktyki handlowe mogą być uznane za nieuczciwe bez poddawania ich ocenie w ramach konkretnego przypadku na podstawie art. 5–9 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych (ww. wyroki: w sprawie Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 45; w sprawie Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, pkt 34; a także ww. postanowienie w sprawie Wamo, pkt 37).
29 Co się tyczy przepisu krajowego rozpatrywanego w postępowaniu głównym, bezsporne jest, że praktyki polegające na oferowaniu lub sprzedawaniu towarów ze stratą nie widnieją w załączniku I do dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych. Z tego względu nie mogą one być zakazane „w każdych okolicznościach”, ale wyłącznie w następstwie konkretnej analizy pozwalającej na stwierdzenie ich nieuczciwego charakteru (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, pkt 35; ww. postanowienie w sprawie Wamo, pkt 38).
30 Jednakże należy stwierdzić, że – jak wynika z postanowienia odsyłającego – art. 101 WMPC zakazuje w sposób ogólny oferowania i sprzedaży towarów ze stratą, bez konieczności ustalania, w świetle okoliczności faktycznych każdego przypadku, czy sporne działanie handlowe jest „nieuczciwe” na podstawie kryteriów wymienionych w art. 5–9 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, i bez przyznawania właściwym sądom zakresu uznania w tym względzie (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 48; w sprawie Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, pkt 36; a także ww. postanowienie w sprawie Wamo, pkt 39).
31 W tych okolicznościach na przedstawione pytanie należy odpowiedzieć, że dyrektywę o nieuczciwych praktykach handlowych należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisowi krajowemu, takiemu jak przepis rozpatrywany w postępowaniu głównym, który wprowadza ogólny zakaz oferowania i sprzedaży towarów ze stratą, o ile przepis ten służy realizacji celów w zakresie ochrony konsumentów.
W przedmiocie kosztów
32 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.
Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:
Dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającą dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (zwaną „dyrektywą o nieuczciwych praktykach handlowych”) należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisowi krajowemu, takiemu jak przepis rozpatrywany w postępowaniu głównym, który wprowadza ogólny zakaz oferowania i sprzedaży towarów ze stratą, o ile przepis ten służy realizacji celów w zakresie ochrony konsumentów.
Podpisy