WYROK TRYBUNAŁU (piąta izba)
z dnia 28 października 2020 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29/WE – Społeczeństwo informacyjne – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych – Artykuł 3 ust. 1 – Publiczne udostępnianie – Pojęcie „publicznego” – Przekazanie sądowi drogą elektroniczną kopii chronionego utworu w ramach postępowania sądowego
W sprawie C‑637/19
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Svea hovrätt – Patent- och marknadsöverdomstolen (sąd apelacyjny z siedzibą w Sztokholmie, działający jako sąd apelacyjny ds. własności intelektualnej i gospodarczych, Szwecja) postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 27 sierpnia 2019 r., w postępowaniu:
BY
przeciwko
CX,
TRYBUNAŁ (piąta izba),
w składzie: E. Regan, prezes izby, M. Ilešič (sprawozdawca), E. Juhász, C. Lycourgos i I. Jarukaitis, sędziowie,
rzecznik generalny: G. Hogan,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu rządu szwedzkiego – C. Meyer-Seitz i H. Eklinder, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – K. Simonsson i J. Samnadda, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 3 września 2020 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 1 oraz art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.U. 2001, L 167, s. 10).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu między skarżącym w postępowaniu głównym, który twierdzi, że posiada prawa autorskie do fotografii, a pozwanym w postępowaniu głównym, który jest użytkownikiem tej fotografii, w przedmiocie przekazania przez tego pozwanego kopii witryny internetowej skarżącego zawierającej wspomnianą fotografię jako dowodu w ramach toczącego się między nim a skarżącym postępowania przed sądem cywilnym.
Ramy prawne
Prawo Unii
3 Motywy 3, 9, 10 i 31 dyrektywy 2001/29 mają następujące brzmienie:
„(3) Planowana harmonizacja przyczyni się do wprowadzenia w życie czterech wolności rynku wewnętrznego i dotyczy zgodności z podstawowymi zasadami prawa, a w szczególności prawa własności, włączając własność intelektualną oraz wolność słowa i interes publiczny.
[…]
(9) Wszelka harmonizacja praw autorskich i pokrewnych opiera się na wysokim poziomie ochrony, [ponieważ] prawa te mają zasadnicze znaczenie dla twórczości intelektualnej. Ich ochrona zapewnia utrzymanie i rozwój kreatywności w interesie autorów, artystów wykonawców, producentów, konsumentów, kultury i gospodarki, jak również szerokiej publiczności. Własność intelektualną uznano więc za integralną część własności.
(10) Autorzy i artyści wykonawcy, aby móc kontynuować swoją twórczą i artystyczną pracę, muszą otrzymywać stosowne wynagrodzenie za korzystanie z ich utworów, tak samo jak producenci, aby móc finansować tę pracę. Wytworzenie produktów takich jak fonogramy, filmy lub produkty multimedialne oraz takie usługi, jak usługi »na żądanie«, wymagają znacznych nakładów inwestycyjnych. Dla zagwarantowania takiego wynagrodzenia i uzyskania zadowalającego przychodu z tych inwestycji konieczna jest właściwa ochrona prawa własności intelektualnej.
[…]
(31) Należy zabezpieczyć właściwą równowagę praw i interesów między różnymi kategoriami podmiotów praw autorskich, jak również między nimi a użytkownikami przedmiotów objętych ochroną. Istniejące wyjątki i ograniczenia praw, takie jakie przewidziane zostały przez państwa członkowskie, należy ponownie rozpatrzyć z uwzględnieniem nowego środowiska elektronicznego. […] Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego, wyjątki te i ograniczenia należy określić w bardziej jednolity sposób. Stopień harmonizacji tych wyjątków powinien być oparty na ich wpływie na prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego”.
4 Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do publicznego udostępniania utworów i prawo podawania do publicznej wiadomości innych przedmiotów objętych ochroną”, stanowi w ust. 1:
„Państwa członkowskie powinny zapewnić autorom wyłączne prawo do zezwalania […] na jakiekolwiek publiczne udostępnianie ich utworów [lub do zabraniania go], drogą przewodową lub bezprzewodową, włączając podawanie do publicznej wiadomości ich utworów w taki sposób, [aby każdy mógł mieć] do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie”.
5 Artykuł 4 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do rozpowszechniania”, przewiduje w ust. 1:
„Państwa członkowskie powinny przewidzieć dla autorów wyłączne prawo do zezwalania [na jakąkolwiek formę] lub zabraniania jakiejkolwiek formy publicznego rozpowszechniania oryginału swoich utworów lub ich kopii w drodze sprzedaży lub w inny sposób”.
6 Artykuł 9 tej dyrektywy, zatytułowany „Dalsze stosowanie innych przepisów prawnych”, stanowi:
„Niniejsza dyrektywa nie narusza przepisów dotyczących w szczególności, patentów, znaków towarowych, prawa do wzorów przemysłowych, wzorów użytkowych, topografii półprzewodników, czcionek drukarskich, dostępu warunkowego, dostępu drogą kablową do usług radiowych i telewizyjnych, ochrony narodowych skarbów kultury, wymagań prawnych w zakresie egzemplarza obowiązkowego, prawa o praktykach ograniczających i nieuczciwej konkurencji, tajemnic handlowych, bezpieczeństwa, poufności, ochrony danych i prywatności, dostępu do dokumentów publicznych i prawa o zobowiązaniach umownych”.
Prawo szwedzkie
7 Paragraf 2 lagen (1960:729) om upphovsrätt till litterära och konstnärliga verk (upphovsrättslagen) [ustawy (1960:729) o prawach autorskich do utworów literackich i artystycznych, zwanej dalej „URL”] stanowi:
„Z zastrzeżeniem ograniczeń przewidzianych w niniejszej ustawie prawa autorskie obejmują wyłączne prawo do dysponowania utworem poprzez jego zwielokrotnianie i podawanie do publicznej wiadomości, zarówno w formie oryginalnej, jak i zmodyfikowanej, w tłumaczeniu, w adaptacji na inną formę literacką lub artystyczną czy też w innej technologii.
Jakiekolwiek bezpośrednie lub pośrednie, tymczasowe lub stałe zwielokrotnianie utworu, przy wykorzystaniu wszelkich środków i w jakiejkolwiek formie, w całości lub częściowo uważa się za zwielokrotnianie.
Utwór jest podawany do publicznej wiadomości w następujących wypadkach:
1. Kiedy utwór podlega publicznemu udostępnianiu. Do publicznego udostępniania dochodzi wówczas, gdy utwór jest podawany do publicznej wiadomości, drogą przewodową lub bezprzewodową, z miejsca innego niż to, w którym publiczność może uzyskać do niego dostęp. Obejmuje to wszelkie udostępnianie dokonywane w taki sposób, aby każdy mógł mieć dostęp do utworu w wybranym przez siebie miejscu i czasie.
[…]
4. Kiedy egzemplarze utworu oferuje się do sprzedaży, najmu lub wypożyczenia czy też publicznie rozpowszechnia się je w inny sposób.
Każde udostępnianie lub wykonywanie utworu skierowane do szerokiej grupy zamkniętej w kontekście zawodowym uważa się za publiczne udostępnianie lub publiczne wykonywanie”.
8 Paragraf 49a URL przewiduje:
„Autorowi utworu fotograficznego przysługuje wyłączne prawo do jego zwielokrotniania i podawania do publicznej wiadomości. Prawo to znajduje zastosowanie niezależnie od tego, czy utwór jest wykorzystywany w formie oryginalnej, czy też zmodyfikowanej, i niezależnie od użytej techniki”.
9 Zgodnie z tryckfrihetsförordningen (ustawą o wolności prasy) promowanie wolności wypowiedzi i pluralizmu informacyjnego obejmuje prawo do dostępu do dokumentów publicznych. Ustawa ta przewiduje w tym względzie, że każdy dokument procesowy przekazany sądowi w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie stanowi dokument publiczny. Wynika z tego, że z wyjątkiem informacji o charakterze poufnym, każdy może uzyskać dostęp do dokumentu procesowego przekazanego sądowi.
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
10 Skarżący i pozwany w postępowaniu głównym są dwiema osobami fizycznymi, z których każda prowadzi witrynę internetową.
11 W ramach sporu toczącego się przed szwedzkimi sądami cywilnymi pozwany w postępowaniu głównym przekazał sądowi rozpoznającemu sprawę jako dowód w postępowaniu zawierającą fotografię kopię strony tekstu, która to strona pochodziła z witryny internetowej skarżącego w postępowaniu głównym.
12 Skarżący w postępowaniu głównym, który twierdzi, że posiada prawa autorskie do tej fotografii, zażądał zasądzenia od pozwanego w postępowaniu głównym wypłaty odszkodowania za naruszenie praw autorskich oraz za naruszenie szczególnej ochrony przyznanej utworom fotograficznym przewidzianej odpowiednio w §§ 2 i 49 URL. Pozwany w postępowaniu głównym zaprzecza aby ponosił jakąkolwiek odpowiedzialność z tego tytułu.
13 Sąd rozpatrujący sprawę w pierwszej instancji orzekł, że wspomniana fotografia jest chroniona na podstawie § 49 URL. Sąd ten stwierdził, że ponieważ fotografia ta została przekazana sądowi w ramach czynności procesowej, każda osoba mogła zażądać jej udostępnienia na podstawie obowiązujących przepisów prawnych. Sąd ten wywnioskował z tego, że pozwany w postępowaniu głównym dokonał publicznego rozpowszechnienia tej fotografii w rozumieniu URL. Uznał on jednak, że nie wykazano, by skarżący w postępowaniu głównym poniósł szkodę i w związku z tym oddalił jego powództwo.
14 Skarżący w postępowaniu głównym wniósł apelację od tego wyroku do Svea hovrätt – Patent- och marknadsöverdomstolen (sądu apelacyjnego z siedzibą w Sztokholmie, działającego jako sąd apelacyjny ds. własności intelektualnej i gospodarczych, Szwecja), który jest sądem odsyłającym.
15 Sąd ten wskazuje, że powinien w szczególności rozstrzygnąć kwestię, czy przekazanie kopii tej fotografii sądowi w ramach czynności procesowej może stanowić niedozwolone udostępnienie utworu w rozumieniu prawa autorskiego jako publiczne rozpowszechnianie lub publiczne udostępnianie, mając na względzie fakt, iż strony wyjaśniły na etapie zawisłego przed nim sporu, że rozpatrywana fotografia została przekazana sądowi rozpatrującemu sprawę pocztą elektroniczną w postaci kopii elektronicznej. Sąd odsyłający dąży również do ustalenia, czy można uznać, że przekazanie utworu sądowi podlega zakresowi pojęcia „publicznego” udostępniania lub rozpowszechniania.
16 W tym względzie sąd zaznacza, że istnieją wątpliwości co do wykładni w prawie Unii pojęć „publicznego udostępniania” i „publicznego rozpowszechniania” w przypadku przekazania chronionego utworu sądowi w ramach czynności procesowej, w szczególności w odniesieniu do kwestii, po pierwsze, czy sąd może zostać uznany za objęty w tym kontekście zakresem pojęcia „publicznego” w rozumieniu dyrektywy 2001/29, a po drugie, czy termin „publiczne” ma to samo znaczenie dla celów stosowania art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 tej dyrektywy.
17 Ponadto należałoby ustalić, czy w razie przekazania sądowi dokumentu procesowego – czy to w postaci „fizycznego” dokumentu, czy to załącznika do wiadomości elektronicznej – przekazanie to stanowi „publiczne udostępnianie” lub „publiczne rozpowszechnianie”, ze względu na to, że w obu przypadkach wywołuje ono ten sam skutek i służy temu samemu celowi.
18 W tych okolicznościach Svea hovrätt – Patent- och marknadsöverdomstolen (sąd apelacyjny z siedzibą w Sztokholmie, działający jako sąd apelacyjny ds. własności intelektualnej i gospodarczych) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy termin »publiczny« użyty w art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1 dyrektywy [2001/29] ma jednolite znaczenie?
2) W przypadku udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi twierdzącej – czy należy uznać, że sąd jest objęty zakresem pojęcia »publicznego« w rozumieniu tych przepisów?
3) W przypadku udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi przeczącej:
a) Czy w sytuacji udostępniania chronionego utworu sądowi może on być objęty zakresem pojęcia »publicznego«?
b) Czy w sytuacji rozpowszechniania chronionego utworu w sądzie może on być objęty zakresem pojęcia »publicznego«?
4) Czy na ocenę kwestii tego, czy przekazanie chronionego utworu sądowi stanowi »publiczne udostępnianie« lub »publiczne rozpowszechnianie«, ma wpływ fakt, że prawo krajowe przewiduje ogólną zasadę dostępu do dokumentów publicznych, zgodnie z którą każdy może na wniosek uzyskać dostęp do dokumentów procesowych przekazanych sądowi, chyba że zawierają one informacje poufne?”.
W przedmiocie pytań prejudycjalnych
19 Na wstępie należy zauważyć, że z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, iż fotografia będąca przedmiotem postępowania głównego została przekazana sądowi rozpatrującemu sprawę pocztą elektroniczną w postaci kopii elektronicznej.
20 Z orzecznictwa wynika zaś, że publiczne udostępnianie utworu, inne niż rozpowszechnianie kopii fizycznych tego utworu, jest objęte nie pojęciem „publicznego rozpowszechniania” zawartym w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2001/29, lecz pojęciem „publicznego udostępniania” w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2019 r., Nederlands Uitgeversverbond i Groep Algemene Uitgevers, C‑263/18, EU:C:2019:1111, pkt 45, 51, 52).
21 W tych okolicznościach trzeba stwierdzić, że poprzez swoje pytania, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „publicznego udostępniania”, o którym mowa w tym przepisie, obejmuje przekazanie sądowi drogą elektroniczną chronionego utworu w charakterze dowodu w ramach toczącego się między jednostkami postępowania sądowego.
22 W tym względzie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału dotyczącym art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 pojęcie „publicznego udostępniania” łączy w sobie spełnienie dwóch kumulatywnych przesłanek, a mianowicie zaistnienia czynności udostępnienia utworu i udostępnienia tego utworu publiczności (wyroki: z dnia 31 maja 2016 r., Reha Training, C‑117/15, EU:C:2016:379, pkt 37; z dnia 19 grudnia 2019 r., Nederlands Uitgeversverbond i Groep Algemene Uitgevers, C‑263/18, EU:C:2019:1111, pkt 61 i przytoczone tam orzecznictwo).
23 Jak wynika również z tego orzecznictwa, po pierwsze, wszelkie działanie, poprzez które użytkownik, z pełną świadomością skutków swojego zachowania, udziela dostępu do utworów chronionych, może stanowić czynność udostępniania w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 (wyrok z dnia 14 czerwca 2017 r., Stichting Brein, C‑610/15, EU:C:2017:456, pkt 26).
24 Tak jest w przypadku przekazania sądowi drogą elektroniczną chronionego utworu w charakterze dowodu w ramach toczącego się między jednostkami postępowania sądowego.
25 Po drugie, aby wchodzić w zakres pojęcia „publicznego udostępniania” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29, chronione utwory powinny ponadto zostać faktycznie udostępnione publiczności (wyrok z dnia 14 czerwca 2017 r., Stichting Brein, C‑610/15, EU:C:2017:456, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 W tym względzie pojęcie „publiczności” odnosi się do nieokreślonej liczby potencjalnych odbiorców i zakłada ponadto dość znaczną liczbę osób (wyroki: z dnia 15 marca 2012 r., SCF, C‑135/10, EU:C:2012:140, pkt 84; z dnia 31 maja 2016 r., Reha Training, C‑117/15, EU:C:2016:379, pkt 41; z dnia 29 listopada 2017 r., VCAST, C‑265/16, EU:C:2017:913, pkt 45).
27 W odniesieniu do nieokreślonej liczby potencjalnych odbiorców Trybunał podkreślił, że chodzi o udostępnianie utworu w jakikolwiek właściwy sposób „ogółowi ludności”, nie zaś poszczególnym osobom należącym do prywatnej grupy (wyroki: z dnia 15 marca 2012 r., SCF, C‑135/10, EU:C:2012:140, pkt 85; z dnia 31 maja 2016 r., Reha Training, C‑117/15, EU:C:2016:379, pkt 42).
28 W niniejszym przypadku, jak wskazał w istocie rzecznik generalny w pkt 42–44 opinii, należy uznać, że takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym udostępnianie dotyczy jasno określonej i zamkniętej grupy osób, którym powierzono wykonywanie w sądzie zadań z zakresu usług publicznych, a nie nieokreślonej liczby potencjalnych odbiorców.
29 Udostępnianie to jest zatem skierowane nie do osób ogólnie, lecz do indywidualnych i określonych profesjonalistów. W tych okolicznościach należy stwierdzić, że przekazanie sądowi drogą elektroniczną chronionego utworu w charakterze dowodu w ramach toczącego się między jednostkami postępowania sądowego nie może zostać uznane za „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 (zob. analogicznie wyrok z dnia 19 listopada 2015 r., SBS Belgium, C‑325/14, EU:C:2015:764, pkt 23, 24).
30 Istnienie w prawie krajowym uregulowań w dziedzinie dostępu do dokumentów publicznych jest w tym względzie bez znaczenia. Taki dostęp jest bowiem przyznawany nie przez użytkownika, który przekazał utwór sądowi, lecz przez tenże sąd jednostkom, które wnoszą o uzyskanie takiego dostępu, zgodnie z obowiązkiem i procedurą, jakie przewidziane są w prawie krajowym dotyczącym dostępu do dokumentów publicznych, na którego to prawa przepisy nie ma, jak przewiduje to wyraźnie jej art. 9, wpływu dyrektywa 2001/29.
31 Należy zaznaczyć, że, jak wynika to z motywów 3 i 31 dyrektywy 2001/29, wykładnia dokonana w pkt 29 niniejszego wyroku pozwala na zapewnienie, szczególnie w aspekcie mediów elektronicznych, właściwej równowagi między interesem podmiotów praw autorskich i praw pokrewnych związanym z ochroną ich prawa własności intelektualnej, która jest obecnie zagwarantowana w art. 17 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), a ochroną interesów i praw podstawowych użytkowników przedmiotów chronionych, jak również ochroną interesu ogólnego (zob. podobnie wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Pelham i in., C‑476/17, EU:C:2019:624, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).
32 W szczególności Trybunał miał już okazję przypomnieć, że ani z art. 17 ust. 2 karty, ani z jego orzecznictwa nie wynika w żaden sposób, by ustanowione w tym postanowieniu prawo własności intelektualnej było nienaruszalne i by w konsekwencji musiało zostać objęte bezwzględną ochroną, ponieważ należy dokonać wyważenia tego prawa z innymi prawami podstawowymi (zob. podobnie wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Pelham i in., C‑476/17, EU:C:2019:624, pkt 33, 34 i przytoczone tam orzecznictwo), pośród których figuruje zagwarantowane w art. 47 karty prawo do skutecznego środka prawnego.
33 Takie prawo byłoby zaś poważnie zagrożone, gdyby podmiot prawa był w stanie sprzeciwić się przekazaniu dowodów danemu sądowi tylko z tego powodu, że dowody te zawierają przedmiot objęty ochroną prawa autorskiego.
34 W świetle całości powyższych rozważań na zadane pytania trzeba odpowiedzieć, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „publicznego udostępniania”, o którym mowa w tym przepisie, nie obejmuje przekazania sądowi drogą elektroniczną chronionego utworu w charakterze dowodu w ramach toczącego się między jednostkami postępowania sądowego.
W przedmiocie kosztów
35 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „publicznego udostępniania”, o którym mowa w tym przepisie, nie obejmuje przekazania sądowi drogą elektroniczną chronionego utworu w charakterze dowodu w ramach toczącego się między jednostkami postępowania sądowego.
Podpisy