WYROK TRYBUNAŁU (szósta izba)
z dnia 10 grudnia 2020 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (WE) nr 44/2001 – Artykuł 15 ust. 1 – Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów z udziałem konsumentów – Pojęcie „konsumenta” – Umowa dotycząca gry w pokera zawarta przez Internet pomiędzy osobą fizyczną a operatorem gry losowej – Osoba fizyczna utrzymująca się z dochodów uzyskiwanych z gry w pokera – Umiejętności, którymi taka osoba dysponuje – Regularność działalności
W sprawie C‑774/19
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Vrhovno sodišče (sąd najwyższy, Słowenia) postanowieniem z dnia 5 września 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 22 października 2019 r., w postępowaniu:
A.B.,
B.B.
przeciwko
Personal Exchange International Limited,
TRYBUNAŁ (szósta izba),
w składzie: L. Bay Larsen, prezes izby, M. Safjan (sprawozdawca) i N. Jääskinen, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu A.B. i B.B. – R. Kokalj, odvetnik,
– w imieniu rządu słoweńskiego – J. Morela, w charakterze pełnomocnika,
– w imieniu Komisji Europejskiej – M. Heller i B. Rous Demiri, w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 15 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 4, s. 42).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy A.B. i B.B., dwiema osobami fizycznymi zamieszkałymi w Słowenii, a Personal Exchange International Limited (zwaną dalej „PEI”), spółką handlową z siedzibą na Malcie, w przedmiocie kwoty zatrzymanej przez PEI w ramach zawartej przez Internet umowy dotyczącej gry w pokera.
Ramy prawne
3 Rozporządzenie nr 44/2001 zostało uchylone przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1). Jednak z wyjątkiem niektórych jego przepisów, to ostatnie rozporządzenie stosuje się, zgodnie z jego art. 81, dopiero od dnia 10 stycznia 2015 r. Ze względu na datę wystąpienia okoliczności faktycznych, których dotyczy postępowanie główne, zastosowanie znajduje do nich nadal rozporządzenie nr 44/2001.
4 Motywy 11–13 rozporządzenia nr 44/2001 stanowiły, co następuje:
„(11) Przepisy o jurysdykcji powinny być w wysokim stopniu przewidywalne i powinny zależeć zasadniczo [co do zasady] od miejsca zamieszkania pozwanego, a tak ustalona jurysdykcja powinna mieć miejsce zawsze [być zawsze dostępna], z wyjątkiem kilku dokładnie określonych przypadków, w których ze względu na przedmiot sporu lub umowę stron uzasadnione jest inne kryterium powiązania [uzasadniony jest inny łącznik]. Siedziba osób prawnych musi być zdefiniowana wprost [w sposób autonomiczny] w rozporządzeniu celem wzmocnienia przejrzystości wspólnych przepisów i uniknięcia konfliktów kompetencyjnych.
(12) Jurysdykcja oparta na łączniku miejsca zamieszkania [pozwanego] powinna zostać uzupełniona jurysdykcją opartą na innych łącznikach, które powinny zostać dopuszczone ze względu na ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym lub w interesie prawidłowego wymiaru sprawiedliwości.
(13) W sprawach dotyczących ubezpieczenia, umów [zawieranych z konsumentami] i z zakresu prawa pracy strona słabsza powinna być chroniona przez przepisy jurysdykcyjne dla niej bardziej korzystne niż przepisy ogólne”.
5 Artykuł 2 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia, należący do sekcji 1 rozdziału II, zatytułowanej „Przepisy ogólne”, miał następujące brzmienie:
„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania [miejsce zamieszkania lub siedzibę] na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich [swego] obywatelstwa [obywatelstwa lub systemu prawnego, któremu podlega osoba prawna], przed sądy tego państwa członkowskiego”.
6 Artykuł 3 ust. 1 omawianego rozporządzenia, należący do wspomnianej sekcji 1, przewidywał:
„Osoby mające miejsce zamieszkania [miejsce zamieszkania lub siedzibę] na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy innego państwa członkowskiego tylko zgodnie z przepisami sekcji 2–7 niniejszego rozdziału”.
7 Zgodnie z brzmieniem art. 5 pkt 1 lit. a) wspomnianego rozporządzenia, należącego do jego sekcji 2 rozdziału II, zatytułowanej „Jurysdykcja szczególna”:
„Osoba, która ma miejsce zamieszkania [miejsce zamieszkania lub siedzibę] na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim:
1) a) jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy – przed sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane”.
8 Artykuł 15 rozporządzenia nr 44/2001, należący do sekcji 4 rozdziału II, zatytułowanej „Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów z udziałem konsumentów”, stanowił:
„1. Jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia z umowy, którą zawarła osoba, konsument, w celu, który nie może być uważany za działalność zawodową lub gospodarczą tej osoby, jurysdykcję określa się na podstawie niniejszej sekcji, bez uszczerbku dla art. 4 oraz art. 5 pkt 5,
a) jeżeli chodzi o umowę sprzedaży na raty rzeczy ruchomych;
b) jeżeli chodzi o umowę pożyczki spłacanej ratami lub inną umowę kredytową, która przeznaczona jest na finansowanie kupna rzeczy tego rodzaju; lub
c) we wszystkich innych przypadkach, gdy druga strona umowy w państwie członkowskim, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania, prowadzi działalność zawodową lub gospodarczą lub taką działalność w jakikolwiek sposób kieruje do tego państwa członkowskiego lub do kilku państw włącznie z tym państwem członkowskim, a umowa wchodzi w zakres tej działalności.
[…]”.
9 Artykuł 16 ust. 1 omawianego rozporządzenia, należący do wspomnianej sekcji 4, miał następujące brzmienie:
„Konsument może wytoczyć powództwo przeciwko swemu kontrahentowi albo przed sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium ten kontrahent ma miejsce zamieszkania [miejsce zamieszkania lub siedzibę], albo przed sąd miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania [miejsce zamieszkania lub siedzibę]”.
10 Zgodnie z brzmieniem art. 17 wspomnianego rozporządzenia, należącego do tej samej sekcji 4:
„Od przepisów niniejszej sekcji można odstąpić na podstawie umowy tylko wówczas:
1) jeżeli umowa została zawarta po powstaniu sporu; lub
2) jeżeli przyznaje ona konsumentowi uprawnienie do wytaczania powództwa przed sądy inne niż wymienione w niniejszej sekcji; lub
3) jeżeli została ona zawarta między konsumentem a jego kontrahentem, którzy w chwili zawarcia umowy mają miejsce zamieszkania [miejsce zamieszkania lub siedzibę] lub [miejsce] zwykłego pobytu w tym samym państwie członkowskim, a umowa ta uzasadnia jurysdykcję sądów tego państwa członkowskiego, chyba że taka umowa nie jest dopuszczalna według prawa tego państwa członkowskiego”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
11 PEI, które oferuje usługi gier losowych w Internecie za pośrednictwem strony internetowej www.mybet.com, kieruje swoją działalność handlową między innymi do Słowenii.
12 B.B. utworzył konto użytkownika na tej stronie i musiał w związku z tym zaakceptować ogólne warunki jednostronnie sformułowane przez PEI, bez możliwości oddziałania na ich treść lub ewentualnie ich późniejszej zmiany. Przewidywały one w szczególności, że właściwe do rozstrzygania ewentualnych sporów dotyczących stosunków umownych są sądy Republiki Malty.
13 Z postanowienia odsyłającego wynika, że w okresie od dnia 31 marca 2010 r. do dnia 10 maja 2011 r. B.B. wygrał, grając na tejże stronie w pokera, około 227 000 EUR. W dniu 10 maja 2011 r. konto B.B. zostało zablokowane przez PEI, a kwota ta została przez nią zatrzymana w oparciu o uzasadnienie, że tworząc dodatkowe konto użytkownika, na potrzeby którego identyfikował się jako A.B., B.B. naruszył ustanowiony przez PEI regulamin gry.
14 W maju 2013 r. B.B. wytoczył w pierwszej instancji przed sądy słoweńskie powództwo, w ramach którego dochodził od PEI zwrotu tej kwoty.
15 B.B. uzasadnił jurysdykcję sądów słoweńskich, powołując się na swój status konsumenta, który to status miałby mu umożliwić wytoczenie powództwa przed sąd miejsca, w którym ma on miejsce zamieszkania, zgodnie z art. 16 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001.
16 PEI wniosło o uznanie powództwa za niedopuszczalne, podnosząc, że sądy słoweńskie nie są właściwe do rozpoznania sporu stanowiącego przedmiot postępowania głównego. Ze względu na to, że B.B. jest zawodowym graczem w pokera, co w konsekwencji miałoby pozbawiać go ochrony przyznanej konsumentom, zdaniem PEI jedynie sądy Republiki Malty, na której terytorium PEI ma swoją siedzibę, są właściwe do rozpoznania sporu stanowiącego przedmiot postępowania głównego.
17 Słoweński sąd pierwszej instancji uznał, po pierwsze, że jurysdykcję – ze względu na miejsce zamieszkania B.B. – mają sądy słoweńskie, ponieważ w momencie utworzenia konta użytkownika na stronie internetowej PEI B.B. działał jako konsument, a po drugie, uwzględnił powództwo B.B.
18 Spółka PEI wniosła apelację od wyroku słoweńskiego sądu pierwszej instancji do słoweńskiego sądu apelacyjnego, który utrzymał zaskarżony wyrok w mocy. PEI wniosło zatem skargę rewizyjną do sądu odsyłającego, Vrhovno sodišče (sądu najwyższego, Słowenia). Postępowanie przed tym sądem dotyczy tylko B.B.; postępowanie dotyczące A.B. zostało prawomocnie zakończone.
19 Zastanawiając się nad kwestią, czy jurysdykcję do rozstrzygnięcia sporu stanowiącego przedmiot postępowania głównego można przyznać sądom słoweńskim, biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania B.B., czy też należy przyznać ją sądom maltańskim ze względu na siedzibę spółki PEI, sąd odsyłający uważa, że odpowiedź na to pytanie zależy od tego, czy można uznać, że B.B. zawarł z PEI umowę jako „konsument, w celu, który nie może być uważany za [jego] działalność zawodową lub gospodarczą” w rozumieniu art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001.
20 W kwestii tej sąd odsyłający zauważa, po pierwsze, że B.B. musiał zaakceptować ogólne warunki sformułowane jednostronnie przez spółkę PEI, w związku z czym był on stroną słabszą pod względem ekonomicznym i pod względem prawnym mniej doświadczoną niż jego kontrahent, że nie zgłosił swojej działalności gracza w pokera jako mającej charakter zawodowy, że nie zaoferował wykonywania jej za wynagrodzeniem osobom trzecim oraz że nie miał sponsorów. Po drugie, począwszy od 2008 r. utrzymywał się on z wygranych z gry w pokera i grał w pokera w wymiarze średnio dziewięciu godzin na dobę w dni robocze.
21 Ponadto wykładnia językowa art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 nie jest zdaniem sądu odsyłającego jednoznaczna, ponieważ niektóre wersje językowe tego przepisu zawierają dodatkowe elementy w odniesieniu do pojęcia „działalności zawodowej”, które mogłyby prowadzić do rozbieżnych interpretacji, takich jak angielski termin „trade”, który odnosi się do wymiany towarów lub usług, czy też słoweński termin „pridobitna dejavnost”, który implikuje aspekt techniczny i gospodarczy uzyskiwania środków pieniężnych w sensie nabywania dóbr materialnych.
22 W tych okolicznościach Vrhovno sodišče (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że za umowę dotyczącą gry w pokera w Internecie, zawartą na odległość przez Internet przez osobę fizyczną z zagranicznym operatorem gier w Internecie i podlegającą ogólnym warunkom umowy rzeczonego operatora, można również uznać za umowę zawartą przez konsumenta w celu, który nie może być uważany za jego działalność zawodową lub gospodarczą, jeżeli wspomniana osoba od wielu lat utrzymuje się z osiąganych w ten sposób dochodów lub z wygranych z gry w pokera, mimo iż nie jest ona formalnie zarejestrowana w odniesieniu do tego rodzaju działalności, a w każdym razie nie oferuje takiej działalności osobom trzecim na rynku jako płatnej usługi?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
23 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że osoba fizyczna zamieszkała w państwie członkowskim, która, po pierwsze, zawarła ze spółką mającą siedzibę w innym państwie członkowskim umowę dotycząca gry w pokera w Internecie, obejmującą ogólne warunki określone przez tę spółkę, a po drugie, nie zgłosiła oficjalnie takiej działalności ani nie zaoferowała osobom trzecim wykonywania jej jako odpłatnej usługi, traci przymiot „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu, gdy w skali dnia osoba ta gra w tę grę w znacznym wymiarze czasu i uzyskuje z tej gry znaczne wygrane.
24 W tym względzie warto na początek przypomnieć, że art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 ustanawia odstępstwo zarówno od uregulowania jurysdykcji ogólnej, ustanowionej w art. 2 ust. 1 tego rozporządzenia i przyznającej jurysdykcję sądom państwa członkowskiego, na którego terytorium pozwany ma miejsce zamieszkania, jak i od uregulowania jurysdykcji szczególnej w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy, ustanowionej w art. 5 pkt 1 owego rozporządzenia, zgodnie z którą sądem właściwym jest sąd miejsca, gdzie zobowiązanie będące przedmiotem powództwa zostało wykonane albo ma być wykonane. W związku z tym ów art. 15 ust. 1 należy interpretować ściśle, tak aby nie był interpretowany w sposób wykraczający poza stosowanie go do wypadków wyraźnie przewidzianych w rzeczonym rozporządzeniu (wyroki: z dnia 14 marca 2013 r., Česká spořitelna, C‑419/11, EU:C:2013:165, pkt 26; z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 27).
25 Następnie należy zauważyć, że art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 znajduje zastosowanie w sytuacjach, w których są spełnione trzy przesłanki, a mianowicie, po pierwsze, gdy jedna ze stron umowy jest konsumentem działającym w celu, który nie może być uważany za jego działalność zawodową lub gospodarczą, po drugie, gdy umowa między takim konsumentem a przedsiębiorcą została faktycznie zawarta, i po trzecie, gdy taka umowa należy do jednej z kategorii określonych w art. 15 ust. 1 lit. a)–c) wspomnianego rozporządzenia. Przesłanki te muszą zostać spełnione łącznie, a zatem w przypadku niespełnienia jednej z nich jurysdykcji nie można ustalić na podstawie przepisów dotyczących umów z udziałem konsumentów (wyrok z dnia 23 grudnia 2015 r., Hobohm, C‑297/14, EU:C:2015:844, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo).
26 W niniejszym przypadku, jak wynika z postanowienia odsyłającego, zadane pytanie dotyczy pierwszej z tych trzech przesłanek, ponieważ dotyczy ono tego, czy B.B. ma status „konsumenta” działającego w ramach, których nie można uważać za jego działalność zawodową lub gospodarczą.
27 Co się tyczy różnic, jakie zdaniem sądu odsyłającego istnieją w niektórych wersjach językowych art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 ze względu na obecność dodatkowych elementów, w szczególności w wersji słoweńskiej, dodanych do pojęcia „działalności zawodowej”, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sformułowania użytego w jednej z wersji językowych przepisu prawa Unii nie można traktować jako jedynej podstawy jego wykładni lub przyznawać mu w tym zakresie pierwszeństwa względem pozostałych wersji językowych. Konieczność jednolitego stosowania i, co za tym idzie, jednolitej wykładni aktu Unii wyklucza bowiem rozpatrywanie owego aktu w oderwaniu w jednej z jego wersji; wymaga zaś interpretowania go z uwzględnieniem ogólnej systematyki i celu uregulowania, którego stanowi część (wyrok z dnia 8 czerwca 2017 r., Sharda Europe, C‑293/16, EU:C:2017:430, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo).
28 W tym kontekście Trybunał sprecyzował, że pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 15–17 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w sposób autonomiczny, głównie poprzez odwołanie się do systematyki i celów tego rozporządzenia, tak aby zapewnić jego jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich (wyrok z dnia 6 września 2012 r., Mühlleitner, C‑190/11, EU:C:2012:542, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
29 Ponadto, biorąc pod uwagę, że zawarte w art. 15–17 przepisy jurysdykcyjne stanowią odstępstwo od zasad ogólnych, pojęcie „konsumenta” należy interpretować w sposób ścisły, przy uwzględnieniu pozycji zajmowanej przez daną osobę w ramach określonej umowy, uwzględniając naturę i cel tej umowy, a nie sytuację subiektywną tejże osoby, ponieważ tę samą osobę można uważać za konsumenta w odniesieniu do pewnych czynności i za przedsiębiorcę w odniesieniu do innych czynności (zob. podobnie wyrok z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 27, 29 i przytoczone tam orzecznictwo).
30 Trybunał wywiódł z tego, że jedynie umowy zawarte poza zakresem jakiejkolwiek działalności lub poza jakimkolwiek celem gospodarczym lub zawodowym i niezależnie od nich, zawarte jedynie w celu zaspokojenia własnych prywatnych potrzeb konsumpcyjnych osoby, są objęte zakresem szczególnego systemu przewidzianego w owym rozporządzeniu w dziedzinie ochrony konsumenta uznawanego za słabszą stronę umowy, natomiast tego rodzaju ochrona nie znajduje uzasadnienia w przypadku umów, których celem jest działalność gospodarcza lub zawodowa (wyrok z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).
31 Z powyższego wynika, że szczególne przepisy jurysdykcyjne zawarte w art. 15–17 rozporządzenia nr 44/2001 znajdują co do zasady zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy celem umowy zawartej między stronami jest inne niż gospodarcze lub zawodowe użycie danego towaru bądź usługi (wyrok z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).
32 To właśnie w świetle powyższych rozważań należy zbadać, czy osobie fizycznej można odmówić statusu „konsumenta” w rozumieniu art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 ze względu na czynniki takie jak wysokość sum wygrywanych w pokera, umożliwiająca tej osobie utrzymanie się z nich, umiejętności posiadane przez tę osobę oraz regularność wykonywanej przez nią działalności.
33 Po pierwsze, co się tyczy przywołanej przez sąd odsyłający okoliczności, zgodnie z którą wygrane z gry w pokera pozwalają w niniejszym przypadku B.B. na utrzymywanie się z nich od 2008 r., należy zauważyć, że zakres stosowania art. 15–17 tego rozporządzenia nie jest ograniczony przez kryterium wysokości kwot (zob. podobnie wyrok z dnia 3 października 2019 r., Petruchová, C‑208/18, EU:C:2019:825, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).
34 Wynika z tego, że okoliczność, iż B.B. wygrał znaczne kwoty dzięki grze w pokera w następstwie zawarcia umowy ze spółką PEI, nie jest sama w sobie elementem rozstrzygającym w kwestii uznania go za „konsumenta” w rozumieniu rozporządzenia nr 44/2001.
35 Gdyby bowiem art. 15–17 rzeczonego rozporządzenia należało interpretować w ten sposób, że nie znajdują one zastosowania do umów prowadzących do uzyskania znacznych środków, jednostki nie byłyby w stanie – wobec braku w tym rozporządzeniu progu, powyżej którego kwota transakcji jest uznawana za znaczną – przewidzieć, czy będzie im przysługiwać ochrona na mocy tych przepisów, co byłoby niezgodne z wolą prawodawcy Unii, wyrażoną w motywie 11 wspomnianego rozporządzenia, zgodnie z którym przepisy jurysdykcyjne powinny być w wysokim stopniu przewidywalne (zob. analogicznie wyrok z dnia 3 października 2019 r., Petruchová, C‑208/18, EU:C:2019:825, pkt 51).
36 Konieczność zapewnienia przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych nabiera szczególnego znaczenia w kontekście gry w pokera, która jest grą losową obejmującą zarówno ryzyko utraty zainwestowanych kwot, jak i szansę wygrania znacznych kwot. W związku z tym określanie jurysdykcji w zależności od kwoty wygranej lub utraconej byłoby niezgodne z tym celem realizowanym przez rozporządzenie nr 44/2001.
37 Po drugie, spółka PEI podniosła, że to po części umiejętności B.B. pozwoliły mu na wygranie znacznych kwot w pokera.
38 W kwestii tej Trybunał uściślił, że pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, definiowane jako przeciwieństwo pojęcia „podmiotu prowadzącego działalność zawodową lub gospodarczą”, ma charakter obiektywny i jest niezależne od konkretnego zasobu wiedzy czy umiejętności, jakie może mieć dana osoba, czy też od posiadanych przez nią w rzeczywistości informacji (zob. podobnie wyrok z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).
39 Gdyby posiadanie statusu konsumenta miało zależeć od wiedzy, względnie umiejętności i informacji, jakie strona umowy posiada w danej dziedzinie, a nie od okoliczności, że zawarta przez nią umowa ma na celu zaspokojenie jej osobistych potrzeb lub też nie ma takiego celu, oznaczałoby to odwołanie się do subiektywnej sytuacji tego kontrahenta. Tymczasem, zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 29 niniejszego wyroku, możliwość przyznania danej osobie statusu „konsumenta” należy analizować, odwołując się jedynie do pozycji zajmowanej przez daną osobę w ramach określonej umowy, z uwzględnieniem natury i celu tej umowy (zob. podobnie wyrok z dnia 3 października 2019 r., Petruchová, C‑208/18, EU:C:2019:825, pkt 56).
40 W konsekwencji wiedza, względnie umiejętności jednostki, w dziedzinie, do której należy zawarta umowa, nie odbiera danej osobie przymiotu „konsumenta” w rozumieniu art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 (zob. podobnie wyrok z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 39).
41 Po trzecie, jeśli chodzi o ewoluowanie stosunku umownego istniejącego pomiędzy B.B. a spółką PEI, jak wskazano w pkt 29 niniejszego wyroku, z orzecznictwa Trybunału wynika, że w celu ustalenia posiadania przez daną osobę statusu „konsumenta” należy odnieść się do pozycji zajmowanej przez tę osobę w ramach określonej umowy, z uwzględnieniem natury i celu tej umowy.
42 W tym względzie do sądu odsyłającego należy uwzględnienie ewentualnej późniejszej stopniowej zmiany korzystania z usług długookresowych świadczonych przez spółkę PEI. Podmiot korzystający z owych usług mógłby powoływać się na przymiot „konsumenta”, jedynie jeśli zasadniczo niezwiązany z działalnością gospodarczą lub zawodową sposób korzystania z tychże usług, dla którego celów pierwotnie zawarł on odnośną umowę, nie nabrał z czasem charakteru zasadniczo gospodarczego lub zawodowego (zob. podobnie wyrok z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 37, 38).
43 Po czwarte, jeśli chodzi o regularność, z jaką B.B. grał w pokera w Internecie, z postanowienia odsyłającego wynika, że przeznaczał on na tę grę średnio dziewięć godzin na dobę w dzień roboczy.
44 O ile pojęcia użyte w rozporządzeniu nr 44/2001, a zwłaszcza pojęcia znajdujące się w art. 15 ust. 1 tego rozporządzenia, należy interpretować w sposób autonomiczny, głównie poprzez odwołanie się do systematyki i celów wspomnianego rozporządzenia, tak aby zapewnić jego jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich, o tyle w celu zagwarantowania poszanowania celów realizowanych przez prawodawcę Unii w dziedzinie umów zawieranych z udziałem konsumentów, jak również spójności prawa Unii, należy wziąć również pod uwagę pojęcie „konsumenta” występujące w innych uregulowaniach prawa Unii (wyrok z dnia 25 stycznia 2018 r., Schrems, C‑498/16, EU:C:2018:37, pkt 28).
45 W kwestii tej – w ramach wykładni dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.U. 2005, L 149, s. 22) oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. 2011, L 304, s. 64) – Trybunał orzekł, że regularność pewnej działalności może stanowić element, jaki należy uwzględnić dla celów kwalifikacji danej osoby jako „przedsiębiorcy” w przeciwieństwie do „konsumenta” (zob. podobnie wyrok z dnia 4 października 2018 r., Kamenova, C‑105/17, EU:C:2018:808, pkt 37, 38).
46 Jednakże, po pierwsze, regularność danej działalności jest jednym z wielu czynników, które należy wziąć pod uwagę, i sama w sobie nie przesądza o kwalifikacji, jaką należy nadać osobie fizycznej w odniesieniu do pojęcia „przedsiębiorcy” (zob. podobnie wyrok z dnia 4 października 2018 r., Kamenova, C‑105/17, EU:C:2018:808, pkt 39).
47 Po drugie i przede wszystkim, działalność, której dotyczy spór w postępowaniu głównym, różni się od działalności rozpatrywanej w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 4 października 2018 r., Kamenova (C‑105/17, EU:C:2018:808), ponieważ dotyczył on sprzedaży towarów.
48 O ile bowiem sprawa przed sądem odsyłającym dotyczy działalności, którą można zakwalifikować jako regularną, to jednak działalność ta nie prowadzi do sprzedaży towarów ani świadczenia usług, jak podnosi sąd odsyłający. Z informacji dostarczonych przez ten sąd wynika bowiem, że B.B. nie oferuje osobom trzecim usług związanych z działalnością w zakresie gry w pokera i nie zgłosił oficjalnie tej działalności.
49 W tym kontekście do sądu odsyłającego należy zatem zbadanie, czy w świetle wszystkich okoliczności faktycznych sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym B.B. rzeczywiście działał poza zakresem jakiejkolwiek działalności gospodarczej czy zawodowej i niezależnie od jakiejkolwiek działalności o takim charakterze, a następie wyciągnięcie z tego konsekwencji w odniesieniu do uznania go za „konsumenta” w rozumieniu art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001. Dla celów tej kwalifikacji elementy takie jak kwota wygranych w pokera, ewentualna wiedza, względnie umiejętności lub ekspertyza, a także regularność działalności prowadzonej w charakterze gracza w pokera przez daną osobę jako takie nie pozbawiają tej osoby przymiotu „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu.
50 Mając na względzie całość powyższych rozważań, na zadane pytanie trzeba odpowiedzieć, iż art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że osoba fizyczna zamieszkała w państwie członkowskim, która, po pierwsze, zawarła ze spółką mającą siedzibę w innym państwie członkowskim umowę dla celów gry w pokera w Internecie, obejmującą ogólne warunki określone przez tę spółkę, a po drugie, nie zgłosiła oficjalnie takiej działalności ani nie zaoferowała osobom trzecim wykonywania jej jako odpłatnej usługi, nie traci przymiotu „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu, nawet jeśli w skali dnia osoba ta gra w tę grę w znacznym wymiarze czasu, posiada rozległą wiedzę, względnie liczne umiejętności i uzyskuje z tej gry znaczne wygrane.
W przedmiocie kosztów
51 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 15 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że osoba fizyczna zamieszkała w państwie członkowskim, która, po pierwsze, zawarła ze spółką mającą siedzibę w innym państwie członkowskim umowę dotyczącą gry w pokera w Internecie, obejmującą ogólne warunki określone przez tę spółkę, a po drugie, nie zgłosiła oficjalnie takiej działalności ani nie zaoferowała osobom trzecim wykonywania jej jako odpłatnej usługi, nie traci przymiotu „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu, nawet jeśli w skali dnia osoba ta gra w tę grę w znacznym wymiarze czasu, posiada rozległą wiedzę, względnie liczne umiejętności i uzyskuje z tej gry znaczne wygrane.
Podpisy