WYROK SĄDU (piąta izba)

z dnia 5 października 2017 r.(*)

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające skierowane przeciwko niektórym osobom i podmiotom w związku z sytuacją w Tunezji – Środki przyjęte wobec osób odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie środków publicznych oraz wobec osób i podmiotów z nimi powiązanych – Zamrożenie środków finansowych – Wykaz osób, podmiotów i organów, do których ma zastosowanie zamrożenie środków finansowych – Pozostawienie nazwiska skarżącego w wykazie – Niewystarczająca podstawa faktyczna – Oczywisty błąd w ocenie – Naruszenie prawa – Prawo własności – Zasada dobrej administracji – Rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie – Domniemanie niewinności – Wniosek o dostosowanie skargi – Akt potwierdzający – Niedopuszczalność

W sprawie T‑175/15

Mohamed Marouen Ben Ali Ben Mohamed Mabrouk, zamieszkały w Tunisie (Tunezja), reprezentowany przez adwokatów J.R. Farthouata, J.P. Mignarda, N. Boulaya oraz S. Crosby'ego, solicitor,

strona skarżąca,

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez A. de Elerę‑San Miguela Hurtada oraz G. Étienne'a, a następnie przez A. de Elerę‑San Miguela Hurtada, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot oparte na art. 263 TFUE żądanie stwierdzenia nieważności: decyzji Rady (WPZiB) 2015/157 z dnia 30 stycznia 2015 r. zmieniającej decyzję 2011/72/WPZiB dotyczącą środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmiotom w związku z sytuacją w Tunezji (Dz.U. 2015, L 26, s. 29), w zakresie, w jakim dotyczy ona skarżącego; decyzji Rady z dnia 16 listopada 2015 r. oddalającej wniosek skarżącego z dnia 29 maja 2015 r. o wykreślenie jego nazwiska z wykazu załączonego do decyzji Rady 2011/72/WPZiB z dnia 31 stycznia 2011 r. dotyczącej środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmiotom w związku z sytuacją w Tunezji (Dz.U. 2011, L 28, s. 62); oraz decyzji Rady (WPZiB) 2016/119 z dnia 28 stycznia 2016 r., zmieniającej decyzję 2011/72 (Dz.U. 2016, L 23, s. 65), w zakresie, w jakim dotyczy ona skarżącego,

SĄD (piąta izba),

w składzie: D. Gratsias (sprawozdawca), prezes, I. Labucka i I. Ulloa Rubio, sędziowie,

sekretarz: L. Grzegorczyk, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 14 grudnia 2016 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu i ramy prawne

1        W dniu 31 stycznia 2011 r., w związku z wydarzeniami politycznymi, które miały miejsce w Tunezji w grudniu 2010 r. i w styczniu 2011 r., Rada Unii Europejskiej przyjęła, na podstawie art. 29 TUE, decyzję 2011/72/WPZiB dotyczącą środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom i podmiotom w związku z sytuacją w Tunezji (Dz.U. 2011, L 28, s. 62).

2        W motywach 1 i 2 decyzji 2011/72 stwierdzono:

„(1)      W dniu 31 stycznia 2011 r. Rada potwierdziła swoją pełną solidarność z Tunezją i jej społeczeństwem oraz poparcie dla nich w staraniach, aby ustanowić stabilną demokrację, praworządność, pluralizm demokratyczny oraz pełne poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.

(2)      Rada postanowiła ponadto przyjąć środki ograniczające skierowane przeciwko osobom odpowiedzialnym za sprzeniewierzenie tunezyjskich państwowych środków finansowych, które to osoby pozbawiają w ten sposób społeczeństwo Tunezji korzyści ze zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego i podważają rozwój demokracji w tym kraju”.

3        W myśl art. 1 ust. 1 i 2 decyzji 2011/72:

„1.      Zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze stanowiące własność lub będące w posiadaniu lub pod kontrolą wymienionych w załączniku osób odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie tunezyjskich państwowych środków finansowych [środków publicznych] oraz osób fizycznych lub prawnych lub podmiotów z nimi powiązanych.

2.      Nie udostępnia się – bezpośrednio ani pośrednio – osobom fizycznym lub prawnym lub podmiotom wymienionym w załączniku ani też na ich rzecz żadnych środków finansowych ani zasobów gospodarczych”.

4        Artykuł 2 decyzji 2011/72 głosi:

„1.      Rada, stanowiąc na wniosek państwa członkowskiego lub Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, sporządza i zmienia wykaz znajdujący się w załączniku.

2.      Rada powiadamia o swojej decyzji i uzasadnieniu umieszczenia w wykazie daną osobę lub podmiot bezpośrednio – gdy adres jest znany – albo w drodze opublikowania ogłoszenia, umożliwiając danej osobie lub podmiotowi przedstawienie uwag.

3.      W przypadku gdy zostaną zgłoszone uwagi lub przedstawione istotne nowe dowody, Rada dokonuje przeglądu swojej decyzji i odpowiednio informuje daną osobę lub podmiot”.

5        Artykuł 3 ust. 1 decyzji 2011/72 stanowi:

„W załączniku wskazuje się powody umieszczenia w nim danych osób i podmiotów”.

6        Artykuł 5 decyzji 2011/72, w pierwotnym brzmieniu, stanowił:

„Niniejszą decyzję stosuje się przez okres 12 miesięcy. Niniejsza decyzja jest przedmiotem ciągłego przeglądu. Jest ona odpowiednio przedłużana lub zmieniana, jeżeli Rada uzna, że jej cele nie zostały osiągnięte”.

7        Wykaz, który został pierwotnie załączony do decyzji 2011/72, zawierał nazwiska tylko dwóch osób fizycznych, a mianowicie Zine’a el‑Abidine’a Ben Hamdy Ben Alego, byłego prezydenta Republiki Tunezyjskiej, oraz Leïli Bent Mohammed Trabelsi, jego małżonki.

8        W dniu 4 lutego 2011 r., działając na podstawie art. 2 ust. 1 decyzji 2011/72 oraz art. 31 ust. 2 TUE, Rada przyjęła decyzję wykonawczą 2011/79/WPZiB w sprawie wykonania decyzji 2011/72 (Dz.U. 2011, L 31, s. 40). Zgodnie z art. 1 owej decyzji wykonawczej załącznik do decyzji 2011/72 został zastąpiony tekstem zawartym w załączniku do decyzji wykonawczej. Wspomniany załącznik zawierał nazwiska 48 osób fizycznych, w tym między innymi, w pozycjach pierwszej i drugiej, nazwiska osób wskazanych w pkt 7 powyżej oraz, w pozycji 28, nazwisko skarżącego, Mohameda Marouena Ben Alego Ben Mohameda Mabrouka. W pozycji 28, w kolumnie zatytułowanej „Dane identyfikacyjne”, wskazano: „Tunezyjczyk, m-ce ur.: Tunis, data ur.: 11 marca 1972 r., matka: Jaouida El BEJI, współmałżonek: Sirine BEN ALI, dyrektor generalny przedsiębiorstwa, zamieszkały: 8 rue du Commandant Béjaoui – Carthage – Tunis, dowód tożsamości nr 04766495”, zaś w kolumnie zatytułowanej „Uzasadnienie”: „Osoba objęta śledztwem sądowym [postępowaniem przygotowawczym] prowadzonym przez władze [organy] tunezyjskie w sprawie nabycia nieruchomości i ruchomości, otwarcia rachunków bankowych i posiadania aktywów w wielu państwach jako część operacji prania pieniędzy”.

9        Nazwisko skarżącego, umieszczone pierwotnie w wykazie ujętym w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją wykonawczą 2011/79, zostało następnie pozostawione w wykazie na mocy decyzji Rady 2012/50/WPZiB z dnia 27 stycznia 2012 r. (Dz.U. 2012, L 27, s. 11), decyzji Rady 2013/72/WPZiB z dnia 31 stycznia 2013 r. (Dz.U. 2013, L 32, s. 20) i decyzji Rady 2014/49/WPZiB z dnia 30 stycznia 2014 r. (Dz.U. 2014, L 28, s. 38).

10      W następstwie wydania wyroków: z dnia 28 maja 2013 r., Trabelsi i in./Rada (T‑187/11, EU:T:2013:273), z dnia 28 maja 2013 r., Chiboub/Rada (T‑188/11, niepublikowanego, EU:T:2013:274), oraz z dnia 28 maja 2013 r., Al Matri/Rada (T‑200/11, niepublikowanego, EU:T:2013:275), Rada zmieniła uzasadnienie powodów, dla których umieściła w wykazie ujętym w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją wykonawczą 2011/79, nazwiska wymienionych tam osób. W przypadku skarżącego uzasadnienie powodów, dla których jego nazwisko zostało umieszczone w wykazie, zostało na mocy decyzji 2014/49 zmienione w sposób następujący: „Osoba, wobec której toczy się dochodzenie [postępowanie przygotowawcze] prowadzone przez władze [organy] tunezyjskie w związku ze współudziałem w sprzeniewierzeniu przez urzędnika państwowego środków publicznych, ze współudziałem w nadużyciu stanowiska przez urzędnika państwowego w celu zapewnienia osobie trzeciej nieuzasadnionych korzyści i spowodowania szkody dla administracji oraz ze współudziałem w wywieraniu nacisków na urzędnika państwowego w celu uzyskania bezpośrednio lub pośrednio korzyści dla osoby trzeciej”.

11      Pismem z dnia 12 stycznia 2015 r. Rada poinformowała skarżącego o zamiarze ponownego przedłużenia okresu stosowania zastosowanych wobec niego środków ograniczających. Do wspomnianego pisma załączyła zaświadczenie organów tunezyjskich z dnia 19 grudnia 2014 r., dotyczące postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, jakie toczy się wobec skarżącego w Tunezji. Pismem z dnia 15 stycznia 2015 r. skarżący przedstawił uwagi i zażądał od Rady usunięcia – z wymienionych w tym piśmie względów – jego nazwiska z wykazu ujętego w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją 2014/49.

12      W dniu 30 stycznia 2015 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2015/157 zmieniającą decyzję 2011/72 (Dz.U. 2015, L 26, s. 29). Zgodnie z art. 1 pkt 1 tej decyzji art. 5 decyzji 2011/72 otrzymał następujące brzmienie: „Niniejszą decyzję stosuje się do dnia 31 stycznia 2016 r. Jest ona przedmiotem ciągłego przeglądu. Może być odpowiednio przedłużana lub zmieniana, jeżeli Rada uzna, że jej cele nie zostały osiągnięte”. Nazwisko skarżącego zostało pozostawione w wykazie ujętym w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją 2014/49, z tym samym uzasadnieniem powodów, dla których zostało ono tam umieszczone.

13      Pismem z dnia 4 lutego 2015 r. Rada odpowiedziała na uwagi skarżącego z dnia 15 stycznia 2015 r. Stwierdziła w istocie, że z powodów wskazanych w tym piśmie postanowiła o utrzymaniu w mocy środków ograniczających zastosowanych wobec skarżącego, dołączając do niego kopię decyzji 2015/157. Wskazała jednak, że w świetle uwag skarżącego dotyczących stanu toczącego się wobec niego w Tunezji postępowania przygotowawczego, do dnia 31 lipca 2015 r. dokona ponownej oceny zasadności zastosowania tych środków ograniczających.

14      W dniach 18 lutego, 29 maja oraz 7 września 2015 r. skarżący przedstawił swoje uwagi. Rada odpowiedziała na nie pismem z dnia 16 listopada 2015 r. W pierwszej kolejności Rada oddaliła wniosek skarżącego o udostępnienie mu akt jego sprawy, który skarżący przedstawił w piśmie z dnia 18 lutego 2015 r., wskazując, że podstawą jej decyzji o przedłużeniu okresu stosowania podjętych wobec niego środków było zaświadczenie wspomniane w pkt 11 powyżej oraz że nie dysponowała ona innymi dokumentami. W drugiej kolejności Rada wskazała, że do swego pisma załącza fragmenty dwóch dokumentów organów tunezyjskich z dnia 11 maja 2015 r., dotyczących toczącego się wobec skarżącego postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego. W trzeciej kolejności, po ustosunkowaniu się do argumentów skarżącego przedstawionych w jego uwagach z dnia 29 maja 2015 r. oraz po oddaleniu wniosku o przesłuchanie, Rada poinformowała skarżącego, że podjęte wobec niego środki winny zostać utrzymane w mocy.

15      W dniu 30 listopada 2015 r. skarżący przedstawił nowe uwagi, na które Rada odpowiedziała pismem z dnia 18 grudnia 2015 r. W końcowej części tego pisma Rada poinformowała skarżącego o zamiarze przedłużenia okresu stosowania środków ograniczających podjętych wobec niego oraz o zmianie uzasadnienia powodów, dla których jego nazwisko zostało umieszczone w wykazie, w następujący sposób: „Osoba, wobec której toczy się dochodzenie [postępowanie przygotowawcze] prowadzone przez władze [organy] tunezyjskie w związku ze współudziałem w sprzeniewierzeniu przez urzędnika państwowego środków publicznych, ze współudziałem w nadużyciu stanowiska przez urzędnika państwowego w celu zapewnienia osobie trzeciej nieuzasadnionych korzyści i spowodowania szkody dla administracji oraz z wywieraniem nacisków na urzędnika państwowego w celu uzyskania bezpośrednio lub pośrednio korzyści dla osoby trzeciej”. W dniu 5 stycznia 2016 r. skarżący przedstawił nowe uwagi w odpowiedzi na to pismo.

16      W dniu 28 stycznia 2016 r. Rada przyjęła decyzję (WPZiB) 2016/119 zmieniającą decyzję 2011/72 (Dz.U. 2016, L 23, s. 65), którą przedłużyła, na podstawie art. 1 ust. 1 tej decyzji, okres stosowania decyzji 2011/72 do dnia 31 stycznia 2017 r. Na podstawie art. 1 ust. 2 decyzji 2016/119 załącznik do decyzji 2011/72 został zastąpiony tekstem znajdującym się w załączniku do rzeczonej decyzji. Nazwisko skarżącego znajduje się w pozycji 28 nowego załącznika. Treść uzasadnienia jest identyczna z treścią, którą Rada zakomunikowała skarżącemu w piśmie z dnia 18 grudnia 2015 r. Zgodnie z informacjami Rady zawartymi w piśmie z dnia 29 stycznia 2016 r. nowe brzmienie uzasadnienia oparte jest na zaświadczeniu władz tunezyjskich z dnia 20 października 2015 r., które zostało załączone do tego pisma.

 Postępowanie i żądania stron

17      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 10 kwietnia 2015 r. skarżący wniósł niniejszą skargę.

18      W dniu 2 lipca 2015 r. Rada złożyła odpowiedź na skargę.

19      W dniach 14 września 2015 r. oraz 8 stycznia 2016 r. złożone zostały, odpowiednio, replika i duplika.

20      W dniu 25 stycznia 2016 r., działając na podstawie art. 86 regulaminu postępowania przed Sądem, skarżący złożył pierwsze pismo dostosowujące skargę, którym chciał objąć żądaniami swej skargi decyzję Rady z dnia 16 listopada 2015 r., którą to decyzją Rada oddaliła wniosek skarżącego z dnia 29 maja 2015 r. o wykreślenie jego nazwiska z wykazu załączonego do decyzji 2011/72. W dniu 4 kwietnia 2016 r. skarżący złożył drugie pismo dostosowujące skargę, w którym wniósł o rozszerzenie żądań skargi także na decyzję 2016/119.

21      W dniu 30 marca 2016 r. Rada przedstawiła uwagi dotyczące pierwszego pisma dostosowującego skargę, zaś w dniu 4 maja 2016 r. – uwagi dotyczące drugiego pisma dostosowującego skargę.

22      W związku ze zmianą składu izb Sądu postanowieniem z dnia 3 października 2016 r. niniejsza sprawa została przydzielona piątej izbie.

23      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd postanowił otworzyć ustny etap postępowania na nowo.

24      Na rozprawie w dniu 14 grudnia 2016 r. Sąd wysłuchał wystąpień stron i ich odpowiedzi na zadane pytania.

25      Skarżący wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności decyzji 2015/157 w zakresie, w jakim ona go dotyczy, decyzji Rady z dnia 16 listopada 2015 r., którą to decyzją Rada oddaliła wniosek skarżącego z dnia 29 maja 2015 r. o wykreślenie jego nazwiska z wykazu ujętego w załączniku do decyzji 2011/72, oraz decyzji 2016/119 w zakresie, w jakim go ona dotyczy;

–        obciążenie Rady kosztami postępowania.

26      Rada wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi w całości;

–        obciążenie skarżącego kosztami postępowania.

 Co do prawa

 W przedmiocie żądań dotyczących stwierdzenia nieważności decyzji 2015/157

27      Na poparcie skargi skarżący podnosi formalnie sześć zarzutów. W ramach zarzutu pierwszego, dotyczącego w istocie naruszenia prawa, skarżący utrzymuje, że okoliczność, iż w Tunezji toczy się wobec niego postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, nie może stanowić wystarczającej podstawy faktycznej dla pozostawienia jego nazwiska w wykazie ujętym w załączniku do decyzji 2011/72. Zarzut pierwszy dzieli się na dwie części, z których pierwsza dotyczy nieuwzględnienia przez Radę korzystnych dla skarżącego rozstrzygnięć zapadłych w kontekście różnych postępowań sądowych, które toczyły się z jego udziałem w Tunezji, druga zaś – nieuwzględniania przez tę instytucję naruszenia w ramach rzeczonego postępowania przygotowawczego zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. Zarzut drugi dotyczy naruszenia art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) ze względu na to, że sama Rada również złamała zasadę rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. W ramach zarzutu trzeciego skarżący twierdzi, że decyzja 2015/157 jest bezprzedmiotowa. Pierwsza część tego zarzutu dotyczy dokonanej przez Radę oczywiście błędnej oceny procesu demokratyzacji Tunezji oraz zasadności stosowania środków ograniczających wobec obywateli tego państwa trzeciego odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie środków publicznych. Pomocniczo skarżący utrzymuje, że zaskarżona decyzja nie została należycie uzasadniona. Druga część tego zarzutu dotyczy naruszenia przez Radę prawa wskutek uznania, że dokumenty przedstawione jej przez władze tunezyjskie dowodzą, iż wobec skarżącego toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego. Zarzut czwarty dzieli się na dwie części, dotyczące naruszenia art. 48 karty (część pierwsza) oraz naruszenia art. 41 ust. 1 karty (część druga). W ramach pierwszej części tego zarzutu skarżący powołuje się na naruszenie przez Radę zasady domniemania niewinności wskutek wydania komunikatu prasowego z dnia 31 stycznia 2011 r. W ramach drugiej części tego zarzutu skarżący twierdzi, że doszło do naruszenia zasady dobrej administracji, a zwłaszcza prawa do równego traktowania. Pomocniczo, na wypadek oddalenia powyższych zarzutów, skarżący podnosi zarzut piąty, dotyczący „oczywistego błędu w ocenie”, który miał polegać na niewystarczającym uwzględnieniu przez Radę „karnoprawnego” wymiaru decyzji 2015/157. Zarzut szósty dotyczy naruszenia prawa własności oraz art. 17 karty.

28      Na wstępie należy zaznaczyć, że część druga zarzutu trzeciego, dotycząca błędnego uznania przez Radę, że dowody przedstawione przez władze tunezyjskie są wystarczające, w rzeczywistości powiązana jest z zarzutem pierwszym. Należy zatem uznać ją za jego część trzecią. Podobnie, cały zarzut czwarty jest w rzeczywistości powiązany z zarzutem drugim, gdyż dotyczy naruszenia praw podstawowych skarżącego w procedurze przyjmowania decyzji 2015/157. Należy zatem uznać, że zarzut drugi składa się z trzech części, dotyczących naruszenia przez Radę, odpowiednio, art. 47, 48 i art. 41 ust. 1 karty. Z powyższego wynika wreszcie, że zarzuty piąty i szósty stanowią, odpowiednio, zarzuty czwarty i piąty.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia przez Radę prawa wskutek uznania, że toczące się wobec skarżącego w Tunezji postępowanie przygotowawcze stanowi wystarczającą podstawę faktyczną

29      W ramach zarzutu pierwszego skarżący podnosi w istocie, że w chwili przyjęcia decyzji 2015/157 toczące się przeciwko niemu w Tunezji postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego nie mogło stanowić podstawy dla utrzymania w mocy środków ograniczających przyjętych wobec niego przez Radę. Jego zdaniem instytucja ta naruszyła prawo wskutek nieuwzględnienia informacji, które skarżący przedstawił jej w tym względzie. We wstępnej części tego zarzutu skarżący przyznaje, że w myśl pkt 77 i 84 wyroku z dnia 5 marca 2015 r., Ezz i in./Rada (C‑220/14 P, EU:C:2015:147), Rada może przyjmować środki ograniczające w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) na podstawie informacji o postępowaniu sądowym prowadzonym w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych. Skarżący twierdzi jednak, że przy ocenie zgodności z prawem decyzji o utrzymaniu w mocy rozpatrywanych środków należy wziąć pod uwagę sposób prowadzenia tego postępowania oraz jego zgodność z prawem.

30      W tym względzie należy najpierw przypomnieć, że w wyroku z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada (T‑256/11, EU:T:2014:93), utrzymanym w mocy w postępowaniu odwoławczym wyrokiem z dnia 5 marca 2015 r., Ezz i in./Rada (C‑220/14 P, EU:C:2015:147), przyjęto szeroką wykładnię ogólnych kryteriów określonych w art. 1 ust. 1 decyzji Rady 2011/172/WPZiB z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją w Egipcie (Dz.U. 2011, L 76, s. 63) (wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada, T‑256/11, EU:T:2014:93, pkt 67, utrzymany w mocy w postępowaniu odwoławczym wyrokiem z dnia 5 marca 2015 r., Ezz i in./Rada, C‑220/14 P, EU:C:2015:147, pkt 72, 77, 82, 84).

31      Należy też przypomnieć, że w kilku wyrokach dotyczących spraw mających za przedmiot stwierdzenie nieważności środków ograniczających przyjętych przez Radę w związku z sytuacją w Tunezji również Sąd przyjął szeroką wykładnię art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72, który został sformułowany w sposób praktycznie identyczny z art. 1 ust. 1 decyzji 2011/172 (wyrok z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 114; wyroki z dnia 30 czerwca 2016 r.: CW/Rada, T‑224/14, niepublikowany, EU:T:2016:375, pkt 91; Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 85; a także CW/Rada T‑516/13, niepublikowany, EU:T:2016:377, pkt 71).

32      W tym względzie z art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72 wynika, że celem tej decyzji jest zamrożenie wszystkich środków osób odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie tunezyjskich środków publicznych oraz osób fizycznych z nimi powiązanych, których nazwiska wymieniono w załączniku do tej decyzji. W myśl motywu 2 tej decyzji sprzeniewierzenie środków publicznych, szkodzące prawidłowemu działaniu tunezyjskich instytucji publicznych i związanych z nimi organów, „pozbawia” bowiem „społeczeństwo Tunezji korzyści ze zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego i podważa rozwój demokracji w tym kraju”.

33      Ponadto, zgodnie z orzecznictwem, z art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72, rozpatrywanego w świetle motywów 1 i 2 owej decyzji, wynika, że przewidziane w tej decyzji zamrożenie aktywów nie ma na celu ukarania nagannych działań, jakie mogły zostać popełnione przez osoby objęte tym środkiem, ani też zniechęcenia ich za pomocą przymusu do dokonywania takich działań. Jedynym celem zamrożenia aktywów jest ułatwienie władzom tunezyjskim stwierdzania przypadków sprzeniewierzenia środków publicznych oraz zachowanie możliwości odzyskania przez te organy środków, których dotyczyło to sprzeniewierzenie. Środek w postaci zamrożenia aktywów należy więc traktować w kategoriach środka zabezpieczającego, nie zaś karnego (wyroki: z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 81, 82; z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 62, 64; zob. także podobnie i analogicznie wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada, T‑256/11, EU:T:2014:93, pkt 77, 78, 206).

34      W szczególności, w świetle celów decyzji 2011/72, pojęcie osób odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie tunezyjskich środków publicznych, w rozumieniu art. 1 ust. 1 tej decyzji, obejmuje nie tylko osoby, których odpowiedzialność za popełnienie tych czynów została już stwierdzona, lecz również osoby, wobec których toczą się postępowania przygotowawcze mające na celu ustalenie, czy można pociągnąć je do odpowiedzialności (wyrok z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 124; wyroki z dnia 30 czerwca 2016 r.: CW/Rada, T‑224/14, niepublikowany, EU:T:2016:375, pkt 100; Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 86; a także CW/Rada T‑516/13, niepublikowany, EU:T:2016:377, pkt 80).

35      To zatem w świetle takiej wykładni art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72, której skarżący zresztą nie kwestionuje (zob. pkt 29 powyżej), należy rozpatrzyć poszczególne części zarzutu pierwszego. Należy także podkreślić, że wbrew pewnym rozbieżnościom terminologicznym w skardze, niniejszy zarzut należy traktować jako dotyczący błędnej kwalifikacji prawnej dokumentów stanowiących podstawę faktyczną dla środków ograniczających, nie zaś niewłaściwej podstawy prawnej tych środków.

–       W przedmiocie części pierwszej niniejszego zarzutu, dotyczącej nieuwzględnienia przez Radę korzystnych dla skarżącego rozstrzygnięć, które zapadły w kontekście różnych postępowań sądowych dotyczących skarżącego w Tunezji

36      W ramach części pierwszej zarzutu pierwszego skarżący podnosi w istocie, że pozytywny wynik różnych postępowań sądowych daje mu podstawy, aby sądzić, że jest mało prawdopodobne, iż w jego sprawie zostanie wniesiony akt oskarżenia do sądu. Na poparcie swojej argumentacji skarżący powołuje trzy okoliczności. W pierwszej kolejności skarżący powołuje się na wyrok tunezyjskiego sądu kasacyjnego z dnia 1 lipca 2014 r., w myśl którego środki majątkowe, które skarżący odziedziczył po swoim ojcu, obejmowały, na potrzeby tunezyjskiego dekretu ustawodawczego nr 2011‑47 z dnia 31 maja 2011 r., dochody osiągnięte z tych składników majątkowych oraz dochody z inwestycji tych składników majątkowych. Według skarżącego wyrok ten potwierdza legalność jego aktywów tunezyjskich. W drugiej kolejności skarżący powołuje się na trzy wyroki tunezyjskich sądów, z dnia, odpowiednio, 28 maja 2013 r., 21 sierpnia 2014 r. i 17 grudnia 2014 r., którymi uchylono nałożony na niego zakaz opuszczenia Tunezji. W trzeciej kolejności skarżący utrzymuje, że nie został mu postawiony zarzut posiadania nielegalnych aktywów poza Tunezją. W replice skarżący dodaje też, że Rada była zobligowana do upewnienia się, iż istnieje prawdopodobieństwo, że w jego sprawie zostanie wniesiony akt oskarżenia do sądu, a jeśli takiego prawdopodobieństwa nie ma, Rada powinna była uchylić sporne środki ograniczające, gdyż w przeciwnym wypadku będzie współuczestniczyła w działaniach władz tunezyjskich noszących znamiona nadużycia ze względu na świadome przedłużanie prowadzonych wobec skarżącego postępowań sądowych.

37      W odpowiedzi na skargę Rada podnosi przede wszystkim, że w wyroku z dnia 1 lipca 2014 r. tunezyjski sąd kasacyjny wcale nie stwierdził, iż wszystkie aktywa skarżącego w Tunezji są legalne. Rada twierdzi dalej, że argumenty skarżącego dotyczące, po pierwsze, uchylenia nałożonego na niego zakazu opuszczania terytorium kraju, a po drugie, braku związku stawianych mu zarzutów z aktywami, jakie posiada on poza Tunezją, są bez znaczenia. Według Rady skarżący błędnie utożsamia sporne środki ograniczające ze środkami podejmowanymi w ramach pomocy prawnej.

38      W tym względzie należy stwierdzić, że w świetle orzecznictwa przypomnianego w pkt 33 i 34 powyżej argumenty, jakie skarżący przedstawił w ramach niniejszej części omawianego zarzutu, należy oddalić.

39      Otóż w rozpatrywanym przypadku Rada musi jedynie zweryfikować z jednej strony, czy dowody, którymi dysponuje, pozwalają na stwierdzenie, że wobec skarżącego toczy się jedno lub kilka postępowań sądowych w sprawie czynów polegających na sprzeniewierzeniu środków publicznych, a z drugiej strony, czy charakter tych postępowań pozwala uznać skarżącego za osobę odpowiedzialną za sprzeniewierzenie tych środków lub osobę powiązaną z taką osobą w rozumieniu art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72 (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 156; z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 65).

40      W kontekście tej decyzji Rada nie musi zatem co do zasady sama badać i oceniać znaczenia dla sprawy oraz prawdziwości dowodów przedstawionych w postępowaniach sądowych prowadzonych wobec osób, których nazwiska zostały umieszczone w załączniku do tej decyzji. Jak bowiem wyjaśniono w pkt 33 powyżej, przyjmując tę decyzję oraz kolejne decyzje, Rada nie miała na celu ukarania czynów polegających na sprzeniewierzeniu środków publicznych, w sprawie których organy tunezyjskie prowadzą postępowanie przygotowawcze, lecz miała na celu zapewnienie, że organy tunezyjskie będą miały możliwość ustalenia, czy takie przypadki sprzeniewierzenia miały miejsce, oraz możliwość odzyskania środków, których dotyczyło to sprzeniewierzenie. Tak więc to do właściwych organów tunezyjskich należy dokonanie oceny tych dowodów oraz wyciągnięcie z nich odpowiednich konsekwencji (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 158; z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 66). Co do zasady do kompetencji Rady i Sądu nie należy więc zbadanie, czy owe postępowania prowadzone są zasadnie, a jedynie zbadanie, czy w świetle informacji przedstawionych przez władze tunezyjskie zasadna jest decyzja o zamrożeniu środków finansowych (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 5 marca 2015 r., Ezz i in./Rada, C‑220/14 P, EU:C:2015:147, pkt 77).

41      Prawdą jest, że Rada nie może bezkrytycznie przyjmować w każdym przypadku ustaleń organów tunezyjskich zawartych w przedstawionych przez nie dokumentach. Z orzecznictwa wynika bowiem, że na Radzie ciąży obowiązek starannego i bezstronnego zbadania dowodów przedstawionych jej przez właściwe organy, w niniejszym przypadku przez organy tunezyjskie, zwłaszcza w świetle uwag sformułowanych przez skarżącego oraz ewentualnych okoliczności przemawiających na jego korzyść, które w nich przedstawił. Obowiązek ten wynika również z zasady dobrej administracji, zapisanej w art. 41 karty (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 99, 114; z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 158, 159; z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 58, 67).

42      Z tego samego orzecznictwa wynika jednak, że Rada zobligowana jest również, celem dochowania obowiązku przeprowadzenia starannej i bezstronnej oceny wspomnianych dowodów, do rozważenia konieczności ewentualnego zwrócenia się do właściwych organów o dodatkowe informacje lub dowody w związku z uwagami skarżącego i okolicznościami faktycznymi, na które ten się powołał. W szczególności bowiem, o ile Rada nie może wkraczać w kompetencje organów tunezyjskich w zakresie oceny, czy istnieją podstawy, aby prowadzić postępowanie przygotowawcze wobec skarżącego, o tyle nie można wykluczyć, że instytucja ta będzie musiała zwrócić się do tych organów o wyjaśnienia dotyczące materiału dowodowego, na którym to postępowanie się opiera (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 115; z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 68).

43      W rozpatrywanym przypadku należy przypomnieć, że jak już wskazano w pkt 11 powyżej, podejmując decyzję o pozostawieniu nazwiska skarżącego w wykazie ujętym w załączniku do decyzji 2011/72, Rada oparła się na zaświadczeniu organów tunezyjskich z dnia 19 grudnia 2014 r. dotyczącym postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które toczy się wobec skarżącego. Rzeczone zaświadczenie, załączone do skargi, zostało wydane przez sąd pierwszej instancji w Tunisie i zawiera podpis sekretarza pierwszego sądu śledczego (wydział nr 1). W zaświadczeniu tym stwierdzono, że „w sprawie przeciwko Zinemu El Abidine'owi Ben Hajowi Hamdzie Ben Hajowi Hassenowi Ben Alemu i innym (sygnatura akt 19592/1) toczy się obecnie postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego wobec wspomnianego Mohameda Marouena Ben Alego Ben Mohameda Mabrouka w związku ze współudziałem w sprzeniewierzeniu przez urzędnika państwowego środków publicznych, ze współudziałem w nadużyciu stanowiska przez urzędnika państwowego w celu zapewnienia osobie trzeciej nieuzasadnionych korzyści i spowodowania szkody dla administracji [oraz] z wywieraniem nacisków na urzędnika państwowego w celu uzyskania bezpośrednio lub pośrednio korzyści dla osoby trzeciej”.

44      Skarżący nie kwestionuje, że wspomniane zaświadczenie stanowi wystarczający dowód, iż w Tunezji toczy się wobec niego postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego w celu ustalenia, czy uczestniczył on w popełnieniu czynów w postaci sprzeniewierzenia środków publicznych. Otóż poprzez przedstawione przez skarżącego dowody przemawiające na jego korzyść chce on wykazać, że – jak twierdzi – nie ma racjonalnych przesłanek wskazujących, iż po zakończeniu tego postępowania zostanie przeciwko niemu wniesiony akt oskarżenia do sądu. Innymi słowy, skarżący zdaje się twierdzić, że w miarę toczącego się postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego okaże się, iż zebrane przeciwko niemu dowody są słabe, względnie zostaną obalone. Nie twierdzi on natomiast, że znajduje się w posiadaniu dowodów świadczących o tym, że tunezyjskie organy sądowe umorzyły toczące się przeciwko niemu postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego ze względu na brak podstaw do wniesienia przeciwko niemu aktu oskarżenia do sądu w związku z czynami, których popełnienie jest mu zarzucane.

45      Tymczasem wbrew twierdzeniom skarżącego, skoro wspomniane postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego nie zostało jeszcze zakończone, samo powołanie się przez skarżącego na rozstrzygnięcia sądowe wskazujące na słabość zebranych przeciwko niemu dowodów – przy założeniu, że informacja ta jest prawdziwa – nie obliguje Rady do wykreślenia jego nazwiska z wykazu ujętego w załączniku do decyzji 2011/72 z chwilą, gdy dowie się o tych informacjach.

46      Jak bowiem wskazano w pkt 40 powyżej, to nie do Rady, ale do właściwych organów tunezyjskich należy przeprowadzenie oceny dowodów, na których opiera się postępowanie przygotowawcze, oraz wyciągnięcie z nich konsekwencji co do jego dalszego losu. W przeciwnym wypadku mogłoby dochodzić do sytuacji, w których Rada musiałaby wyciągać przedwczesne wnioski co do tego, czy owo postępowanie przygotowawcze prowadzone jest zasadnie, które to wnioski mogłyby różnić się od wniosków samych organów tunezyjskich. Tego rodzaju sytuacja mogłaby prowadzić do paradoksalnych konsekwencji, że w chwili gdy dana osoba zostanie już postawiona przed sądem i w danym wypadku zostanie uznana przez te organy winną sprzeniewierzenia środków publicznych, jej aktywa w Unii Europejskiej nie byłyby już zamrożone, co uniemożliwiłoby ich odzyskanie. W takim wypadku w oczywisty sposób nie byłoby możliwe zagwarantowanie skuteczności (effet utile) decyzji 2011/72 (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 124; z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 86).

47      Ponadto, na gruncie orzecznictwa, chociaż to do właściwego organu Unii należy wykazanie zasadności powodów wysuniętych przeciwko konkretnej osobie w razie ich zakwestionowania, a nie do tej osoby przedstawienie dowodu świadczącego o bezzasadności wspomnianych powodów, aby ocenić charakter, formę i moc dowodu, jakich można wymagać od Rady, należy uwzględnić charakter i konkretny zakres środków ograniczających, a także ich cel (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 121; z dnia 28 listopada 2013 r., Rada/Manufacturing Support & Procurement Kala Naft, C‑348/12 P, EU:C:2013:776, pkt 74–85; z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 50, 74).

48      W rozpatrywanym przypadku, skoro Rada przedstawiła dowody świadczące o tym, że wobec skarżącego toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego oraz że prawdziwość tych dowodów nie jest kwestionowana, skarżący winien przedstawić konkretne dowody, w oparciu o które kwestionuje zasadność prowadzenia tego postępowania (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 74). Prawdą jest, że jak zauważył skarżący w replice, ciążący na Radzie obowiązek wystąpienia o wyjaśnienia może być uzasadniony koniecznością upewnienia się, że Rada nie uczestniczy w ewentualnych nadużyciach ze strony organów tunezyjskich polegających na przedłużaniu w nieskończoność postępowania przygotowawczego mimo braku jakichkolwiek dowodów obciążających skarżącego. Jednakże sytuacja taka nie zachodzi, w przypadku gdy Rada nie dysponuje żadnymi konkretnymi informacjami mogącymi wzbudzić jej uzasadnione wątpliwości co do przyczyn, dla których postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego nie zostało zamknięte.

49      Tymczasem, wbrew temu, co twierdzi skarżący, przedstawione przez niego okoliczności mające przemawiać na jego korzyść nie wzbudzają uzasadnionych wątpliwości co do możliwości skierowania po zakończeniu toczącego się przeciwko niemu postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego aktu oskarżenia do sądu ani co do powodów, dla których owo postępowanie nie zostało zamknięte.

50      W pierwszej kolejności skarżący nie przedstawił żadnych dowodów, które pozwalałaby zrozumieć, dlaczego wyrok tunezyjskiego sądu kasacyjnego z dnia 1 lipca 2014 r. mógłby mieć wpływ na ocenę udziału skarżącego w popełnieniu przestępstw, w sprawie których toczy się wobec niego postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego.

51      W tym względzie, zgodnie z informacjami przedstawionymi przez pełnomocnika skarżącego w Tunezji w piśmie z dnia 2 września 2014 r., załączonymi do skargi, tunezyjski sąd kasacyjny w wyroku z dnia z dnia 1 lipca 2014 r. stwierdził, że aktywa odziedziczone przez skarżącego, które z tego powodu były wyłączone z zakresu stosowania dekretu ustawodawczego nr 2011‑47 z dnia 31 maja 2011 r., obejmowały nie tylko odziedziczone składniki majątkowe, ale też dochody osiągnięte z tych składników majątkowych oraz różnego rodzaju dochody z inwestycji tych składników majątkowych. We wspomnianym piśmie pełnomocnik skarżącego w Tunezji wywnioskował z tego wyroku, że „[ów] wyrok powinien skutkować wyłączeniem całego majątku [skarżącego] z zakresu stosowania dekretu ustawodawczego w sprawie przepadku, ze względu na to, że składniki tego majątku zostały bezpośrednio odziedziczone po jego ojcu [albo] pochodzą z inwestycji tych składników majątkowych lub osiąganych z nich dochodów”.

52      Tymczasem wystarczy w tym względzie stwierdzić, że same te okoliczności przytoczone na tle wyroku tunezyjskiego sądu kasacyjnego z dnia 1 lipca 2014 r. nie pozwalają wykluczyć, iż toczące się przeciwko skarżącemu postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego zakończy się stwierdzeniem, że jest on odpowiedzialny za popełnienie czynów polegających na sprzeniewierzeniu tunezyjskich środków publicznych.

53      Ze wspomnianych okoliczności można bowiem jedynie wywnioskować, że dochody osiągnięte z aktywów skarżącego, które skarżący uzyskał w drodze dziedziczenia, oraz dochody osiągnięte z inwestycji tych aktywów nie mogą być przedmiotem przepadku na podstawie dekretu ustawodawczego nr 2011‑47 z dnia 31 maja 2011 r. Okoliczności te nie pozwalają natomiast na wyciągnięcie wniosków co do tego, jakim wynikiem zakończy się wspomniane postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego. Z tego względu, nawet gdyby skarżący miał rację, żewskutek wydania tego wyroku może on swobodnie zarządzać swoimi aktywami tunezyjskimi, nie przesądza to o wyniku tego postępowania przygotowawczego, które w świetle badanych w nim okoliczności może podważyć legalność posiadania przez skarżącego niektórych z tych aktywów.

54      Skarżący nie był zresztą w stanie wyjaśnić relacji, jaka zachodzi z jednej strony między tym dekretem i postępowaniem cywilnym, w ramach którego zapadł wyrok tunezyjskiego sądu kasacyjnego z dnia 1 lipca 2014 r., a z drugiej strony – rzeczonym postępowaniem przygotowawczym. Zapytany o to na rozprawie, skarżący stwierdził tylko, że dekret ustawodawczy nr 2011‑47 z dnia 31 maja 2011 r. dotyczył oprócz niego także pewnej liczby osób objętych analogicznymi postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi przez sędziego śledczego oraz że było możliwe, iż dotycząca go sprawa, w której zapadł wspomniany wyrok, mogła dotyczyć również pewnej liczby tych osób. Tymczasem okoliczność, że równolegle z postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi przez sędziego śledczego toczącymi się wobec skarżącego i innych osób zakres zastosowanego wobec nich przez władze tunezyjskie administracyjnego środka w postaci przepadku aktywów został orzeczeniem tunezyjskiego sądu kasacyjnego ograniczony, nie wywołuje uzasadnionych wątpliwości co do tego, czy owe postępowania przygotowawcze prowadzone są zasadnie.

55      W drugiej kolejności uchylenie nałożonego na skarżącego zakazu opuszczania Tunezji na podstawie trzech wyroków sądów tunezyjskich z dnia 28 maja 2013 r., 21 sierpnia 2014 r. oraz 17 grudnia 2014 r. również nie daje podstaw do powzięcia takich wątpliwości. Otóż z argumentacji skarżącego oraz z dokumentów zawartych w aktach sprawy wynika, że wspomniane wyroki zapadły w kontekście spraw innych niż postępowanie karne, w ramach którego toczy się to postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, które na dzień przyjęcia decyzji 2015/157 nadal nie zostało zakończone. Skarżący nie twierdzi zresztą, że wyroki te zostały wydane w sprawach, które cokolwiek łączyło z tym postępowaniem przygotowawczym. Okoliczność, że wskutek wydania tych wyroków skarżący może swobodnie opuszczać Tunezję, nawet jeśli się potwierdzi, jest pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia w rozpatrywanej sprawie.

56      Prawdą jest, że uchylenie zakazu opuszczania terytorium tunezyjskiego, orzeczone w pierwszym z wyżej wymienionych wyroków, było konsekwencją, jak wynika z akt sprawy, uniewinnienia skarżącego w tym samym wyroku w sprawie, w której skarżący stanął przed sądem oskarżony o popełnienie przestępstw porównywalnych z przestępstwami, których dotyczy omawiane postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego. Mimo to ani nie ustalono, ani nie stwierdzono, że uniewinnienie skarżącego w tamtej sprawie przyczyni się do uniewinnienia go w sprawie objętej tym postępowaniem przygotowawczym albo też że zostanie potraktowane jako okoliczność przemawiająca na jego korzyść w tej ostatniej sprawie.

57      W trzeciej kolejności, co się tyczy argumentu skarżącego, zgodnie z którym nie jest on „oskarżony” o posiadanie nielegalnych aktywów poza Tunezją, należy przypomnieć, że fakt, iż rzeczone postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego dotyczy czynów kwalifikowanych jako sprzeniewierzenie środków publicznych, stanowi wystarczającą podstawę faktyczną uzasadniającą zamrożenie jego aktywów w Unii. Otóż jak przypomniano w pkt 33 powyżej, jedynym celem zamrożenia aktywów jest ułatwienie władzom tunezyjskim stwierdzania przypadków sprzeniewierzenia środków publicznych oraz zachowanie możliwości odzyskania przez te organy środków, których dotyczyło sprzeniewierzenie. Jego celem nie jest zatem ułatwianie stwierdzania przypadków nielegalnego posiadania aktywów poza Tunezją, a konkretniej w Unii. Ponadto nie ma sporu co do tego, że okoliczności faktyczne, których dotyczy to postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, w szczególności współudział w sprzeniewierzeniu przez urzędnika państwowego środków publicznych, wykazują bezpośredni i oczywisty związek z pojęciem sprzeniewierzenia środków publicznych w rozumieniu art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72. W rezultacie nie ma znaczenia okoliczność, że zaświadczenie władz tunezyjskich z dnia 19 grudnia 2014 r., na którym oparła się Rada, a tym samym też powody, dla których nazwisko skarżącego zostało umieszczone w wykazie, nie odnoszą się do nielegalnego posiadania przez niego aktywów poza Tunezją, a konkretniej w Unii (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 116).

58      W świetle powyższych rozważań część pierwszą zarzutu pierwszego należy oddalić.

–       W przedmiocie części drugiej zarzutu pierwszego, dotyczącej nieuwzględnienia przez Radę naruszenia zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie w kontekście postępowania przygotowawczego toczącego się wobec skarżącego

59      W ramach części drugiej zarzutu pierwszego skarżący podnosi, że postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego toczące się wobec niego w Tunezji narusza zasadę rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. Podkreśla on w tym względzie, że wspomniana zasada została zapisana w art. 7 ust. 1 lit. d) Afrykańskiej karty praw człowieka i ludów, przyjętej w dniu 27 czerwca 1981 r. w Nairobi (Kenia) (zwanej dalej „kartą afrykańską”), która została ratyfikowana przez Republikę Tunezyjską. Skarżący podnosi dalej, że w rozpatrywanym przypadku wspomniane postępowanie przygotowawcze trwa już cztery lata i nie ma perspektyw jego zakończenia. Dodaje, że odpowiedzialność za tak długi czas trwania tego postępowania przygotowawczego ponoszą wyłącznie władze tunezyjskie. Kończy, stwierdzając, że w świetle czasu trwania tego postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego oraz rozstrzygnięć, które zapadły na jego korzyść, owo postępowanie przygotowawcze już dawno powinno było zostać zakończone. Jego argumenty mają znajdować potwierdzenie w wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 3 maja 2012 r. w sprawie Masár przeciwko Słowacji (CE:ECHR:2012:0503JUD006688209). W swojej replice skarżący podnosi w istocie, że kontrola legalności postępowania przygotowawczego w Tunezji, do przeprowadzenia której zobowiązana jest według niego Rada, powinna doprowadzić do wykreślenia jego nazwiska z wykazu załączonego do decyzji 2011/72 ze względu na to, że owo postępowanie trwa dłużej, niż jest to konieczne.

60      Ze swej strony Rada podnosi, że nie należy do niej ocena działań podejmowanych przez państwa trzecie, a jedynie ocena znaczenia i wystarczającego charakteru dowodów przedstawionych przez organy tych państw. Jej zdaniem to właśnie kierując się tą zasadą, poinformowała ona skarżącego w piśmie z dnia 4 lutego 2015 r., że weźmie pod uwagę jego argumenty i dokona ponownej oceny jego sytuacji do lipca 2015 r. Na etapie dupliki Rada dodała, że dysponuje informacjami, z których wynika, że postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, które toczy się w Tunezji wobec skarżącego, oraz czas jego trwania nie są nierozsądne w świetle skomplikowanego charakteru wszystkich rozpatrywanych w nim spraw. Do dupliki załączyła dokumenty zawierające te dowody.

61      Na wstępie należy stwierdzić, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zgodność z prawem aktu Unii powinna być oceniana na podstawie stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania tego aktu (zob. wyroki: z dnia 3 września 2015 r., Inuit Tapiriit Kanatami i in./Komisja, C‑398/13 P, EU:C:2015:535, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 4 września 2015 r., NIOC i in./Rada, T‑577/12, niepublikowany, EU:T:2015:596, pkt 112 i przytoczone tam orzecznictwo). W rozpatrywanym przypadku szczegółowe zarzuty skarżącego wysunięte w ramach niniejszej części omawianego zarzutu nie mogą zostać zbadane w świetle zdarzeń, które zaistniały po przyjęciu decyzji 2015/157. Tak jest w przypadku pisma, które Rada wystosowała do skarżącego w dniu 4 lutego 2015 r., a także, tym bardziej, w przypadku ponownego przeanalizowania przez Radę sytuacji skarżącego, do czego Rada zobowiązała się w tym piśmie. Ponadto załączone do dupliki dokumenty, na których opiera się Rada, chcąc wykazać, że czas trwania postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które toczy się wobec skarżącego w Tunezji, nie jest nierozsądny, zostały sporządzone przez organy tunezyjskie w dniu 11 maja 2015 r. W konsekwencji Rada nie znała tych dokumentów w chwili przyjęcia decyzji 2015/157, wobec czego nie mogą one zostać wzięte pod uwagę przez Sąd.

62      Co do istoty, w ramach niniejszej części omawianego zarzutu, skarżący podnosi w istocie, że ponieważ toczące się wobec niego postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego narusza zasadę rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie i z tego względu jest ono niezgodne z prawem, Rada nie miała podstaw do zdecydowania o pozostawieniu jego nazwiska w wykazie załączonym do decyzji 2011/72, opierając się na tym postępowaniu. W konsekwencji w ramach niniejszej części omawianego zarzutu kontrola Sądu powinna ograniczać się do zbadania, czy Rada miała podstawy, aby uznać, że czas trwania tego postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego nie przemawiał za uchyleniem środków ograniczających zastosowanych wobec skarżącego.

63      W tym względzie, z tych samych powodów, które zostały już przedstawione w pkt 46 powyżej, należy zauważyć, że to do sądów tunezyjskich należy wypowiedzenie się w przedmiocie ewentualnego naruszenia zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie w kontekście postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które toczy się wobec skarżącego. W szczególności, jak stwierdził sam skarżący, Republika Tunezyjska jest stroną karty afrykańskiej, w art. 7 ust. 1 lit. d) której zapisano prawo do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie przez bezstronny sąd. W konsekwencji to do sądów tunezyjskich należy, po ewentualnym wniesieniu środka prawnego przez skarżącego, ustalenie, czy postanowienia tego artykułu były przestrzegane w ramach wspomnianego postępowania przygotowawczego. Zresztą ani Unia, ani jej państwa członkowskie nie są stronami karty afrykańskiej, wobec czego ani Rada, ani Sąd nie są władne do interpretowania postanowień tej umowy międzynarodowej ani do ich stosowania (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2011 r., Air Transport Association of America i in., C‑366/10, EU:C:2011:864, pkt 52, 62).

64      Prawdą jest, że na gruncie orzecznictwa, w ramach każdego działania Unii, w tym w dziedzinie WPZiB, należy zapewnić poszanowanie zasad praworządności i praw człowieka, a także godności ludzkiej, co wynika z art. 21 ust. 1 akapit pierwszy, art. 21 ust. 2 lit. b) i art. 21 ust. 3 TUE w związku z art. 23 TUE (zob. podobnie wyrok z dnia 14 czerwca 2016 r., Parlament/Rada, C‑263/14, EU:C:2016:435, pkt 47). W szczególności należy zaznaczyć, że art. 21 ust. 1 TUE stanowi, iż działania Unii na arenie międzynarodowej zmierzają do wspierania na świecie w szczególności powszechności i niepodzielności praw człowieka oraz poszanowania prawa międzynarodowego. Tymczasem zasada rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie stanowi element prawa do rzetelnego procesu, które jest chronione na gruncie postanowień szeregu wiążących aktów prawa międzynarodowego, w szczególności art. 14 ust. 3 lit. c) Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, który został przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 16 grudnia 1966 r., a którego stronami są wszystkie państwa członkowskie, również Republika Tunezyjska. Jak ponadto wynika z motywu 1 decyzji 2011/72, zarówno ta decyzja, jak i kolejne decyzje zostały przyjęte w ramach polityki wspierania Tunezji, opartej w szczególności na zasadach poszanowania praw człowieka oraz praworządności zapisanych w art. 21 ust. 2 lit. b) TUE.

65      W rezultacie nie można wykluczyć, że w świetle obiektywnych, wiarygodnych, dokładnych i spójnych informacji, mogących wywołać uzasadnione wątpliwości co do przestrzegania prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy w rozsądnym terminie w ramach toczącego się w jego sprawie postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które stanowiło podstawę zamrożenia jego aktywów w Unii, Rada przeprowadzi niezbędne weryfikacje.

66      Niemniej jednak niniejsza część omawianego zarzutu opiera się na założeniu, zgodnie z którym z uwagi na zbyt długi czas trwania owego postępowania przygotowawczego – które zdaniem skarżącego już dawno powinno było zostać zakończone – oraz z uwagi na to, że owo postępowanie przygotowawcze jest w konsekwencji niezgodne z prawem, Rada była zobowiązana do natychmiastowego uchylenia środka w postaci zamrożenia aktywów skarżącego w Unii. Z założeniem tym nie można się zgodzić.

67      Otóż w pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że ani nie wykazano, ani nawet nie podniesiono, że na gruncie prawa tunezyjskiego złamanie zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie w ramach postępowania karnego skutkowałoby umorzeniem lub stwierdzeniem nieważności tego postępowania.

68      Skarżący powołuje się też na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zwanego dalej „ETPC”) dotyczące stosowania na gruncie postępowań karnych zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie zapisanej w art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”). Prawdą jest, że orzecznictwo to stanowi istotny element porównawczy w rozpatrywanym przypadku, jako że art. 6 ust. 1 EKPC chroni tę zasadę w analogiczny sposób, co art. 14 ust. 3 lit. c) Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz art. 7 ust. 1 lit. d) karty afrykańskiej. Należy jednak stwierdzić, że w ramach tego orzecznictwa ETPC nie wywiódł z tej zasady obowiązku umorzenia przez organy krajowe postępowania karnego ze względu na jego przewlekłość (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 28 czerwca 2016 r. w sprawie O’Neill i Lauchlan przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, CE:ECHR:2016:0628JUD004151610, pkt 87).

69      Należy zresztą zauważyć, że nawet w kontekście stosowania art. 5 ust. 3 EKPC, który uzależnia stosowanie tymczasowego aresztowania od wniesienia aktu oskarżenia w rozsądnym terminie, ETPC nie uważa, że naruszenie tego wymogu powinno powodować umorzenie danego postępowania przygotowawczego. Uznaje on wprawdzie, że sprawa powinna w takim wypadku zostać potraktowana niezwłocznie, niemniej jego zdaniem prawo osoby, wobec której zastosowano tymczasowe aresztowanie, do niezwłocznego rozpatrzenia sprawy nie może przeszkadzać sędziom w wykonywaniu ich zadań z należytą starannością (wyroki ETPC: z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie Pecheur przeciwko Luksemburgowi, CE:ECHR:2007:1211JUD001630802, pkt 62; z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie Shabani przeciwko Szwajcarii, CE:ECHR:2009:1105JUD002904406, pkt 65).

70      W rezultacie nie ma podstaw, aby sądzić, że ewentualne naruszenie prawa skarżącego do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie w ramach toczącego się wobec niego postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego w Tunezji powinno skutkować umorzeniem lub stwierdzeniem nieważności tego postępowania.

71      W drugiej kolejności należy zauważyć, że w świetle orzecznictwa ETPC poszanowanie prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, chronione na gruncie prawa międzynarodowego, należy rozpatrywać w świetle okoliczności każdego konkretnego przypadku, które wymagają całościowej oceny opartej między innymi na kryteriach uwzględniających stopień skomplikowania sprawy, zachowanie skarżącego oraz postępowanie właściwych organów (zob. wyrok ETPC z dnia 28 czerwca 2016 r. w sprawie O’Neill i Lauchlan przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, CE:ECHR:2016:0628JUD004151610, pkt 86 i przytoczone tam orzecznictwo). Analogiczne zasady regulują sposób, w jaki przestrzeganie prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, zapisanego w art. 47 karty, jest postrzegane w orzecznictwie sądów Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 26 listopada 2013 r., Groupe Gascogne/Komisja, C‑58/12 P, EU:C:2013:770, pkt 85, 86 i przytoczone tam orzecznictwo).

72      Tymczasem nawet gdyby założyć, że przeprowadzenie takiej całościowej oceny w świetle wszystkich okoliczności rozpatrywanego przypadku byłoby możliwe, Rada musiałaby w takim celu zwrócić się do organów tunezyjskich o dodatkowe informacje w sprawie przedmiotowego postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego. Jak bowiem wynika z pkt 43–45 powyżej, aby móc pozostawić nazwisko skarżącego w załączniku do decyzji 2011/172, Rada była w rozpatrywanej sprawie zobowiązana jedynie do zebrania dowodów, że wobec skarżącego toczy się postępowanie sądowe w związku z czynami kwalifikowanymi jako sprzeniewierzenie środków publicznych. Tymczasem w świetle wymogów określonych w pkt 71 powyżej tego rodzaju dowody z pewnością nie są wystarczające dla ustalenia, czy w ramach tego postępowania doszło do ewentualnego naruszenia prawa skarżącego do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie. Ponadto nawet gdyby założyć, że dowody przedstawione przez skarżącego mogłyby wywołać uzasadnione wątpliwości co do tego, czy owo prawo było przestrzegane, w każdym wypadku nie są one wystarczające, aby Rada mogła na ich podstawie stwierdzić, że doszło do naruszenia tego prawa.

73      Z tego względu nie można było wymagać od Rady wykreślenia nazwiska skarżącego z wykazu ujętego w załączniku do decyzji 2011/72, zanim nie zwróciła się ona do organów tunezyjskich o niezbędne wyjaśnienia.

74      W szczególności należy zauważyć, że w swoich uwagach z dnia 15 stycznia 2015 r. skarżący przedstawił Radzie dowody, na które powołuje się on w niniejszej sprawie na poparcie zarzutu, iż organy tunezyjskie naruszyły prawo do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie. Tymczasem w myśl art. 1 ust. 1 decyzji 2014/49 wynikające z tej decyzji przedłużenie stosowania środków ograniczających wobec skarżącego wygasało w dniu 31 stycznia 2015 r. Ponadto decyzja 2015/157 weszła w życie tego samego dnia. W konsekwencji, nawet gdyby założyć, że tego rodzaju dowody uzasadniałyby zwrócenie się przez Radę do organów tunezyjskich o udzielenie niezbędnych wyjaśnień, od instytucji tej nie można było wymagać, aby przeprowadziła te weryfikacje i uwzględniła ich wyniki w terminie, którym dysponowała przed wygaśnięciem skutków decyzji 2014/49 wobec skarżącego oraz przed przyjęciem nowej analogicznej decyzji, który to termin wynosił tylko dwa tygodnie.

75      Z tego względu z powyższego wynika, że skarżący nie miał racji, twierdząc, że Rada – wyłącznie na podstawie tych dowodów – była zobligowana do wykreślenia jego nazwiska z załącznika do decyzji 2011/172.

76      W każdym razie dowody te nie miały takiego charakteru, aby wywołać uzasadnione wątpliwości Rady, które uzasadniałyby zwrócenie się do organów tunezyjskich o dodatkowe wyjaśnienia.

77      Otóż czas trwania rozpatrywanego postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które według skarżącego trwa już cztery lata, nie wydaje się na pierwszy rzut oka oczywiście zbyt długi, biorąc w rozpatrywanym przypadku pod uwagę, że, jak wynika z dokumentów załączonych do skargi, postępowanie przygotowawcze prowadzone jest w sprawie czynów polegających na sprzeniewierzeniu środków publicznych i pozostaje w związku z innymi postępowaniami przygotowawczymi dotyczącymi wielu innych osób oraz wymaga przeprowadzenia czynności dochodzeniowych za granicą. Ponadto przykład, na który powołuje się skarżący na poparcie swojej argumentacji, dotyczący wniosku, który skierował on do organów tunezyjskich o oddzielenie jego sprawy od spraw dotyczących innych osób, sam w sobie nie stanowi wystarczającego dowodu na przewlekłość całego postępowania przygotowawczego. Należy dodać, że w uwagach z dnia 15 stycznia 2015 r. skarżący wskazał, iż kwalifikacja prawna, jaką przyjęły tunezyjskie organy sądowe wobec skarżącego, została w toku postępowania przygotowawczego zmieniona. Tego rodzaju okoliczność może stanowić dodatkowy czynnik kontekstowy wyjaśniający czas trwania tego postępowania. Ponadto wbrew temu, co twierdzi skarżący, poszczególne rozstrzygnięcia sądowe wydane na jego korzyść, na które powołuje się w ramach pierwszej części omawianego zarzutu, nie wydają się uzasadniać, ze względów wskazanych w pkt 49–58 powyżej, że owo postępowanie przygotowawcze winno być umorzone.

78      Wyrok ETPC z dnia 3 maja 2012 r. w sprawie Masár przeciwko Słowacji (CE:ECHR:2012:0503JUD006688209), do którego odsyła skarżący na poparcie niniejszej części omawianego zarzutu, nie pozwala na podważenie powyższych ustaleń. Otóż tamta sprawa dotyczyła postępowania karnego dotyczącego czynów, które nie mają żadnego związku z czynami, których dotyczy postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego toczące się wobec skarżącego w Tunezji. Nie ma więc większego znaczenia okoliczność, że ETPC uznał w tym wyroku, iż czas trwania postępowania karnego rozpatrywanego w tamtej sprawie, który był porównywalny do czasu postępowania w rozpatrywanym przypadku, naruszał zasadę rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie zapisaną w art. 6 ust. 1 EKPC. To samo dotyczy pozostałych wyroków ETPC, na które powołuje się skarżący.

79      W świetle powyższych rozważań część drugą zarzutu pierwszego należy oddalić.

–       W przedmiocie części trzeciej zarzutu pierwszego, dotyczącej naruszenia prawa przez Radę wskutek błędnego uznania, że dokumenty przedstawione przez władze tunezyjskie dowodzą, że przeciwko skarżącemu wniesiono akt oskarżenia do sądu

80      Na poparcie tej części skarżący podnosi, że Rada błędnie uznała, iż przedstawione przez organy tunezyjskie zaświadczenie z dnia 19 grudnia 2014 r. stanowi dowód, że przeciwko skarżącemu toczy się w Tunezji postępowanie jurysdykcyjne, mimo że w zaświadczeniu tym mowa jest jedynie o toczącym się przeciwko niemu postępowaniu przygotowawczym. Z tego względu rzeczone zaświadczenie nie stanowi wystarczającej podstawy faktycznej dla decyzji 2015/157.

81      Nie można zgodzić się z tą argumentacją.

82      Otóż w pierwszej kolejności argumentacja skarżącego odnosi się do pisma Rady z dnia 4 lutego 2015 r., w którym Rada stwierdziła, że zaświadczenie organów tunezyjskich z dnia 19 grudnia 2014 r. zaświadcza, że skarżący jest ścigany za współudział w sprzeniewierzeniu tunezyjskich środków publicznych na podstawie art. 32, 87, 96 i 99 tunezyjskiego kodeksu karnego. Tymczasem z jednej strony chodzi tu o dokument, który został sporządzony już po przyjęciu decyzji 2015/157. Z drugiej strony w uzasadnieniu powodów, dla których nazwisko skarżącego zostało umieszczone w załączniku do decyzji 2011/72, która została zmieniona decyzją 2014/49 i której okres stosowania został przedłużony decyzją 2015/157, nie ma mowy o tym, że wobec skarżącego toczy się postępowanie jurysdykcyjne, a jedynie o tym, że jest on objęty postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez sędziego śledczego. Utrzymanie w mocy środków ograniczających zastosowanych wobec skarżącego na podstawie decyzji 2015/157 nie opiera się zatem na okoliczności, że wobec skarżącego wniesiono akt oskarżenia do sądu w związku z popełnieniem czynów wymienionych w powyższym uzasadnieniu.

83      W drugiej kolejności, jak przypomniano w pkt 34 powyżej i jak w ramach niniejszego zarzutu przyznaje sam skarżący, fakt, że przeciwko skarżącemu toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego w związku z czynami sprzeniewierzenia środków publicznych, który to fakt był podstawą umieszczenia nazwiska skarżącego w wykazie, co do zasady stanowi wystarczającą podstawę dla przyjęcia środków ograniczających. W tych okolicznościach, nawet gdyby założyć, że Rada popełniła błąd, uznając, iż zaświadczenie organów tunezyjskich z dnia 19 grudnia 2014 r. stanowiło dowód tego, że wobec skarżącego prowadzone jest postępowanie jurysdykcyjne, jest błędem, który pozostaje bez znaczenia.

84      W każdym wypadku należy zauważyć, że w rzeczonym zaświadczeniu, które skarżący sam załączył do skargi, mowa jest o tym, że wobec skarżącego toczy się postępowanie karne. W zaświadczeniu tym stwierdzono bowiem, że „w sprawie przeciwko […] (sygnatura akt 19592/1), toczy się obecnie postępowanie przygotowawcze wobec wspomnianego Mohameda Marouena Ben Alego Ben Mohameda Mabrouka w związku ze współudziałem w sprzeniewierzeniu przez urzędnika państwowego środków publicznych, ze współudziałem w nadużyciu stanowiska przez urzędnika państwowego w celu zapewnienia osobie trzeciej nieuzasadnionych korzyści i spowodowania szkody dla administracji [oraz] z wywieraniem nacisków na urzędnika państwowego w celu uzyskania bezpośrednio lub pośrednio korzyści dla osoby trzeciej”. W konsekwencji założenie faktyczne, na którym opiera się niniejsza część omawianego zarzutu, jest błędne.

85      Z tego względu część trzecią zarzutu pierwszego należy oddalić, a w konsekwencji należy oddalić cały zarzut pierwszy.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia podstawowych praw skarżącego, do którego miało dojść w toku procedury zakończonej przyjęciem decyzji 2015/157

–       W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia art. 47 karty ze względu na niedochowanie przez samą Radę zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie

86      Na poparcie części pierwszej zarzutu drugiego skarżący twierdzi w istocie, że art. 47 karty znajduje zastosowanie w rozpatrywanym przypadku ze względu na to, iż środki ograniczające, które Rada przyjęła wobec skarżącego, zostały przyjęte w związku z faktem, że toczy się przeciwko niemu postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego. Dla wykazania naruszenia zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie skarżący odsyła do swojej argumentacji przedstawionej w ramach zarzutu pierwszego. Obowiązek przestrzegania przez Radę zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, zapisany w art. 47 karty, został potwierdzony w orzecznictwie Trybunału. Na etapie repliki skarżący podnosi w odpowiedzi na argumenty Rady, że to, iż Rada nie działała w rozpatrywanym przypadku w charakterze organu sądowego, nie ma znaczenia. Podobnie nie ma znaczenia okoliczność, że przeprowadzana przez Radę procedura ponownej oceny środków ograniczających spełnia wymogi art. 47 karty, jako że Rada nie jest bezstronnym i niezależnym sądem.

87      Ze swej strony w odpowiedzi na skargę Rada podnosi, że w rozpatrywanym przypadku nie działała w charakterze organu wykonującego funkcje sądownicze, gdyż w ramach systemu instytucjonalnego Unii funkcje te zarezerwowane są dla Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Ponadto Sąd orzekł już, że środki takie jak sporne środki ograniczające nie są rozstrzygnięciami o charakterze sądowym. Ponadto w ocenie Rady, nawet gdyby założyć, że zasada rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie zapisana w art. 47 karty miała do niej zastosowanie, czas trwania postępowania przed tą instytucją nie naruszał wymogu zachowania rozsądnego terminu postępowania, gdyż kwestia, czy nazwisko skarżącego należy pozostawić w wykazie załączonym do decyzji 2011/72, podlega corocznemu przeglądowi.

88      Na wstępie należy zauważyć, że argumentacja skarżącego przedstawiona w ramach niniejszego zarzutu nie podlega rozpatrzeniu w świetle art. 47 karty.

89      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z brzmieniem art. 47 ust. 2 zdanie pierwsze karty każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd, ustanowiony uprzednio na mocy ustawy. Należy też przypomnieć, że zgodnie z art. 51 ust. 1 karty jej postanowienia mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, a także do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Dodatkowo na podstawie art. 51 ust. 2 karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii ani nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w traktatach.

90      Tymczasem w świetle art. 51 ust. 1 i 2 karty postanowienia jej art. 47 należy interpretować w ten sposób, że odnoszą się one do prawa do skutecznej ochrony sądowej wyłącznie w kontekście postępowań dotyczących praw i wolności zagwarantowanych w prawie Unii (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin, C‑182/15, EU:C:2016:630, pkt 52).

91      Ze tego względu w rozpatrywanym przypadku art. 47 karty znajduje zastosowanie w tym sensie, że gwarantuje skarżącemu, iż zamrożenie jego aktywów będzie przedmiotem skutecznej kontroli sądowej przeprowadzonej przez Sąd, co oznacza w szczególności zbadanie, czy decyzja o przyjęciu tych środków opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 119). Obowiązek przeprowadzenia takich weryfikacji na gruncie art. 47 karty spoczywa zatem na Sądzie, nie na Radzie.

92      Z kolei postanowienia art. 47 karty nie znajdują zastosowania w kontekście prawa skarżącego do skutecznej ochrony sądowej w ramach postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które toczy się wobec skarżącego w Tunezji, będącej państwem trzecim. Ponadto fakt, że decyzja o przyjęciu środków ograniczających wobec skarżącego opiera się na okoliczności, iż wobec skarżącego toczy się takie postępowanie przygotowawcze, nie uzasadnia przeprowadzenia kontroli jej legalności w świetle tych postanowień. Otóż z jednej strony decyzja ta pochodzi od instytucji Unii, która nie jest uprawniona do sprawowania funkcji sądowniczych. Z drugiej strony decyzja ta, przyjęta zresztą w kontekście WPZiB, nie jest rozstrzygnięciem o charakterze sądowym, jako że jej przedmiotem nie jest rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi lub sporu (zob. podobnie i analogicznie postanowienie z dnia 24 marca 2011 r., Bengtsson, C‑344/09, EU:C:2011:174, pkt 22–24 i przytoczone tam orzecznictwo).

93      Wykładni tej nie podważają pkt 178–184 i 188 wyroku z dnia 16 lipca 2009 r., Der Grüne Punkt – Duales System Deutschland/Komisja (C‑385/07 P, EU:C:2009:456), na które powołuje się skarżący w ramach niniejszej części omawianego zarzutu. Z przytoczonych punktów, a w szczególności z pkt 188, niezbicie bowiem wynika, że Trybunał ograniczył się do zastosowania zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, przewidzianej w art. 47 ust. 2 zdanie pierwsze karty, w kontekście rozpatrywania skargi przez Sąd, w ramach toczącego się przed tym sądem postępowania, i nie było jego zamiarem rozszerzanie zakresu tej zasady na instytucje Unii, które nie mają kompetencji sądowniczych (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2009 r., Der Grüne Punkt – Duales System Deutschland/Komisja, C‑385/07 P, EU:C:2009:456, pkt 178–184, 188).

94      Należy wprawdzie zaznaczyć, że Rada ma obowiązek rozpatrywania spraw osób objętych przyjętymi przez nią środkami ograniczającymi w rozsądnym terminie na podstawie art. 41 ust. 1 karty, w którym zapisano prawo każdej osoby do dobrej administracji.

95      Jednakże zakładając, iż – niezależnie od argumentacji skarżącego – niniejszą część omawianego zarzutu można interpretować jako zarzucającą Radzie naruszenie art. 41 ust. 1 karty, z rozważań przedstawionych w pkt 62–78 powyżej wynika, że w każdym wypadku należy ją oddalić jako bezzasadną.

96      Otóż z jednej strony, ze względów wskazanych w pkt 66–75 powyżej, nawet gdyby okoliczności te uzasadniały zwrócenie się Rady do organów tunezyjskich o wyjaśnienia dotyczące stanu postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które toczy się wobec skarżącego, okoliczności te nie mogą skutkować zobowiązaniem Rady do uchylenia środka w postaci zamrożenia aktywów skarżącego w Unii. Z drugiej strony, jak zostało wyjaśnione w pkt 76–78 powyżej, okoliczności, na które skarżący powołał się przed przyjęciem decyzji 2015/157, nie były takiego rodzaju, aby wywołać uzasadnione wątpliwości dotyczące przestrzegania przez organy tunezyjskie zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. Z tych samych powodów należy wreszcie dodać, że nie można zarzucać Radzie, wbrew temu, co twierdzi skarżący, że ta nie poinformowała organów tunezyjskich o ograniczeniach czasowych dotyczących zamrożenia aktywów skarżącego w Unii oraz o konieczności nadania toczącemu się przeciwko niemu postępowaniu przygotowawczemu pilnego charakteru.

97      Tymczasem, jak wynika z samej treści skargi i repliki, w ramach niniejszego zarzutu skarżący zarzuca jedynie Radzie naruszenie prawa do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie poprzez niepodjęcie środków, jakie Rada ma do dyspozycji, aby zapewnić, że czas postępowania, jakie toczy się wobec niego w Tunezji, nie był nierozsądny.

98      A więc skoro z dowodów, które skarżący przedstawił Radzie, nie wynika, że czas trwania tego postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego był dotknięty taką nieprawidłowością, owa nieprawidłowość nie może też dotykać okresu zamrożenia aktywów skarżącego w Unii.

99      Skarżący nie twierdzi zresztą, że przed przedstawieniem pisma z dnia 15 stycznia 2015 r. przedstawił Radzie dowody, które uzasadniałyby zwrócenie się przez tę instytucję do organów tunezyjskich w celu upewnienia się, że prawo do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie było przestrzegane w kontekście toczącego się wobec niego postępowania przygotowawczego. W konsekwencji skarżący nie może zarzucać Radzie, że ta nie dochowała należytej staranności w tym względzie w okresie poprzedzającym pismo z dnia 15 stycznia 2015 r.

100    W świetle powyższych rozważań część pierwszą zarzutu drugiego należy oddalić.

–       W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego, dotyczącej naruszenia przez Radę zasady domniemania niewinności wskutek wydania komuniku prasowego z dnia 31 stycznia 2011 r.

101    Na poparcie części drugiej zarzutu drugiego skarżący podnosi, że komunikat prasowy Rady z dnia 31 stycznia 2011 r. narusza zasadę domniemania niewinności, gdyż wywołuje on w opinii publicznej wrażenie, że osoby wymienione w tym komunikacie są odpowiedzialne za sprzeniewierzenie środków publicznych. W pkt 126 skargi skarżący domaga się od Sądu „uznania, że powyższe stwierdzenie narusza w jego przypadku zasadę domniemania niewinności, wbrew art. 48 karty”. W replice, odpowiadając na argumenty Rady sformułowane w odpowiedzi na skargę, twierdzi on, że okoliczność, iż ów komunikat prasowy jest dokumentem odrębnym od decyzji 2015/157, nie zmienia faktu, że doszło do naruszenia, „mimo że ustalenie sądowe dokonywane jest odrębnie”. Podobnie niewniesienie skargi o stwierdzenie nieważności tego komunikatu prasowego nie zmienia skutków, jakie ów komunikat wywołuje. Wreszcie, bez znaczenia pozostaje okoliczność, że ów komunikat prasowy został wydany cztery lata przed tą decyzją, gdyż decyzja ta przewiduje dalsze stosowanie środków ograniczających przyjętych w tym samym dniu, w którym wydano ów komunikat. Skarżący dodaje, że naruszenie zasady domniemania niewinności może godzić w rzetelność procesu w Tunezji, gdyż może wpływać na nastawienie organów tunezyjskich do niego.

102    Ze swej strony w odpowiedzi na skargę Rada podnosi, że przyjmując decyzję 2015/157, sama nie przesądziła, iż skarżący jest winny sprzeniewierzeniu środków publicznych, oraz nie wpłynęła na ocenę okoliczności faktycznych dokonywaną przez właściwy sąd w Tunezji. Rada dodaje, że komunikat prasowy, który stanowi przedmiot szczegółowego zarzutu skarżącego podniesionego w ramach niniejszej części zarzutu drugiego, jest dokumentem odrębnym od tej decyzji i nie stanowi przedmiotu skargi o stwierdzenie nieważności. Dodaje ona, że w każdym wypadku charakter prawny tego komunikatu prasowego różni się od charakteru prawnego decyzji oraz że legalność obu tych dokumentów należy oceniać oddzielnie. Na etapie dupliki Rada podnosi w istocie, że rozpatrując zdanie cytowane przez skarżącego na poparcie niniejszego zarzutu w kontekście całego komunikatu, nie można twierdzić, że Rada naruszyła zasadę domniemania niewinności.

103    W tym względzie należy zauważyć, że dokumentem, którego dotyczy niniejsza część zarzutu drugiego i który został załączony do skargi, jest komunikat prasowy Rady z dnia 31 stycznia 2011 r. (5881/1/2011 REV 1), w którym Rada poinformowała opinię publiczną o konkluzjach przyjętych na posiedzeniu Rady do Spraw Zagranicznych, które odbyło się tego samego dnia. Pierwsza strona tego dokumentu zawiera pole, w którego akapicie drugim widnieje następujące stwierdzenie:

„Rada omówiła również wydarzenia w Tunezji i przyjęła konkluzje, w których wyraziła gotowość UE do wsparcia demokratycznych przemian, w szczególności przygotowań do wyborów. Przyjęła również środki ograniczające zamrażające aktywa osób, które sprzeniewierzyły tunezyjskie środki publiczne”.

104    Dodatkowo na s. 8, w pkt 6 komunikatu, o którym mowa w pkt 103 powyżej, Rada stwierdziła, że „[…] przyjęła – w porozumieniu z władzami Tunezji – środki ograniczające skierowane przeciwko osobom odpowiedzialnym za sprzeniewierzanie środków publicznych”.

105    Według skarżącego to właśnie poprzez te dwa stwierdzenia Rada naruszyła zasadę domniemania niewinności. Otóż jeśli chodzi o pierwsze z tych stwierdzeń, skarżący utrzymuje, że zostało ono sformułowane w taki sposób, że wywołuje wrażenie, iż wymienione w nim osoby zostały już skazane za sprzeniewierzenie środków publicznych. Jeśli chodzi o to drugie stwierdzenie, skarżący, przyznając, że Sąd orzekł już, iż tego rodzaju stwierdzenia nie przesądzają o wyniku oceny okoliczności faktycznych przez właściwy sąd (wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada, T‑256/11, EU:T:2014:93, pkt 83), zarzuca Radzie w istocie, że ta użyła sformułowania „osoby odpowiedzialne za sprzeniewierzenie środków publicznych”, mającego charakter „bezwzględny”, nie wyjaśniając, że opiera się ona na postępowaniach, w których odpowiedzialność karna tych osób nie została jeszcze stwierdzona.

106    Na wstępie należy stwierdzić, że w odpowiedzi na pytanie zadane przez Sąd na rozprawie skarżący wyjaśnił, iż żądanie sformułowane w pkt 126 skargi, aby Sąd orzekł, że oba te stwierdzenia naruszają zasadę domniemania niewinności, nie stanowi żądania odrębnego od żądania stwierdzenia nieważności decyzji 2015/157, ale należy je rozumieć jako podniesione na poparcie tego ostatniego żądania. Siłą rzeczy wynika stąd, że w ocenie skarżącego zarzucane przez niego naruszenie – poprzez te stwierdzenia – zasady domniemania niewinności rzutuje na legalność decyzji 2015/157.

107    W tym względzie należy zauważyć, jak w istocie czyni to Rada, że sporny komunikat prasowy jest dokumentem odrębnym od decyzji 2011/72 i decyzji 2015/157, a jego celem jest poinformowanie opinii publicznej o treści pierwszej z tych decyzji. Ponadto nie chodzi tu o dokument sporządzony w kontekście postępowania, które zakończyło się przyjęciem jednej lub drugiej z tych decyzji. Skarżący nie kwestionuje wreszcie, że same te decyzje nie naruszają zasady domniemania niewinności. W konsekwencji skarżący nie może w celu zakwestionowania zgodności z prawem decyzji 2015/157 skutecznie twierdzić, że zamieszczenie konkretnych stwierdzeń w komunikacie prasowym było równoznaczne z naruszeniem zasady domniemania niewinności (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 5 kwietnia 2006 r., Degussa/Komisja, T‑279/02, EU:T:2006:103, pkt 413, 423). W konsekwencji niniejsza część zarzutu drugiego jest pozbawiona znaczenia dla sprawy.

108    W każdym wypadku niniejsza część zarzutu drugiego opiera się na dosłownym rozumieniu dwóch stwierdzeń, o których mowa w pkt 103 i 104 powyżej, które nie bierze pod uwagę kontekstu, w jakim zostały one sformułowane.

109    Otóż lektura treści rozpatrywanego komunikatu prasowego potwierdza, że, jak wskazuje jego tytuł, jedynym jego celem jest poinformowanie opinii publicznej o konkluzjach przyjętych na posiedzeniu Rady do Spraw Zagranicznych w dniu 31 stycznia 2011 r., w szczególności o przyjęciu decyzji 2011/72.

110    W rezultacie oba te stwierdzenia należy interpretować w kontekście treści decyzji 2011/72. W tym względzie należy przypomnieć, że art. 1 ust. 1 tej decyzji przewiduje, iż zamrożone zostają wszystkie aktywa osób odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie tunezyjskich środków publicznych oraz osób fizycznych lub prawnych lub podmiotów z nimi powiązanych. Niemniej jednak, jak wskazano w pkt 34 powyżej, pojęcie „osób odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie tunezyjskich środków publicznych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 tej decyzji należy rozumieć nie jako odnoszące się do osób już skazanych ze te czyny, ale jako odnoszące się również do osób, wobec których toczą się postępowania przygotowawcze mające na celu poczynienie ustaleń co do ich odpowiedzialności.

111    Ponadto omawiane stwierdzenia należy rozpatrywać również w związku z uzasadnieniem powodów, dla których nazwiska danych osób zostały umieszczone w wykazie załączonym do decyzji 2011/72. Tymczasem w przypadku skarżącego w uzasadnieniu tym wyraźnie wskazano, od chwili pierwszego umieszczenia jego nazwiska w wykazie, że toczy się wobec niego postępowanie przygotowawcze prowadzone w związku z czynami kwalifikowanymi jako sprzeniewierzenie środków publicznych.

112    Z tego względu skarżący nie ma racji, twierdząc, że owe stwierdzenia sugerują winę osób, których nazwiska widnieją w wykazie załączonym do decyzji 2011/72, gdyż odnoszą się one do treści owej decyzji, a ona sama, jak wyjaśniono, dotyczy skarżącego nie jako osoby, której odpowiedzialność za sprzeniewierzenie tunezyjskich środków publicznych została już stwierdzona orzeczeniem sądu, ale jako osoby, wobec której toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone w związku z tymi sprzeniewierzeniami. Z tych samych względów rzeczonych stwierdzeń nie można traktować jako mogących wpłynąć na właściwe organy tunezyjskie lub mogących przesądzić o wyniku oceny okoliczności faktycznych przeprowadzonej przez właściwy sąd. W każdym wypadku nie można uznać, że stwierdzenia te są równoznaczne z naruszeniem zasady domniemania niewinności.

113    W świetle powyższych rozważań część drugą zarzutu drugiego należy oddalić.

–       W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego, dotyczącej naruszenia prawa do dobrej administracji, a zawłaszcza prawa do bezstronnego rozpatrzenia sprawy na podstawie art. 41 ust. 1 karty

114    Na poparcie tej części skarżący opiera się na serii okoliczności, które według niego świadczą o tym, że Rada nie traktowała go bezstronnie. W pierwszej kolejności w ramach „pierwszego publicznego stwierdzenia” Rada miała stwierdzić, że wszystkie osoby, których nazwiska zostały umieszczone w wykazie załączonym do decyzji 2011/72, są winne sprzeniewierzenia środków publicznych „bez jakichkolwiek wyjaśnień”. W drugiej kolejności rzeczywiste powody umieszczenia nazwiska skarżącego w tym wykazie nie mają już oczywistego „wymiaru unijnego”, co powinno było doprowadzić do uchylenia rozpatrywanego zamrożenia aktywów. W trzeciej kolejności Rada, ustosunkowując się do dowodów przedstawionych przez skarżącego na jego korzyść, błędnie odmówiła zbadania, czy dowody te mają pokrycie w faktach. W czwartej kolejności decyzja 2015/157 została przyjęta mimo bezczynności tunezyjskich organów sądowych, wskutek której prowadzone wobec skarżącego postępowanie trwa już cztery lata. W piątej kolejności Rada przyjęła tę decyzję bez uwzględnienia dowodów świadczących o przywróceniu demokracji w Tunezji. W szóstej wreszcie kolejności Rada przyjęła tę decyzję bez zbadania w szczególności zastrzeżenia, że akt ten narusza prawo skarżącego do rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie.

115    Ze swej strony Rada odrzuca wszystkie te argumenty ogólnym stwierdzeniem, że sporu pomiędzy Radą a skarżącym dotyczącego oceny okoliczności faktycznych i prawnych, które skarżący powołał w charakterze okoliczności przemawiających na jego korzyść, nie można traktować jako braku bezstronności z jej strony.

116    W tym względzie należy przypomnieć, że w kontekście przyjmowania środków ograniczających Rada zobligowana jest przestrzegać zasady dobrej administracji, zapisanej w art. 41 karty, z którą wiąże się obowiązek zbadania przez daną instytucję, rzetelnie i bezstronnie, wszystkich istotnych okoliczności rozpatrywanej sprawy (zob. wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 58 i przytoczone tam orzecznictwo).

117    W rozpatrywanym przypadku należy przypomnieć, że na poparcie niniejszej części zarzutu drugiego skarżący powtarza w istocie różne zarzuty szczegółowe, które podniósł w ramach zarzutów pierwszego i trzeciego oraz w ramach pozostałych części zarzutu drugiego. Tymczasem z powodów przedstawionych w ramach badania tych zarzutów i tych części owe zarzuty szczegółowe należy oddalić.

118    W pierwszej kolejności, nawet zakładając, że poprzez użycie sformułowania „pierwsze publiczne stwierdzenie” skarżący ma na myśli komunikat prasowy, którego legalność kwestionuje w ramach części drugiej niniejszego zarzutu, z pkt 107–112 powyżej wynika, że argumentację skarżącego dotyczącą naruszenia według niego zasady domniemania niewinności wskutek publikacji tego komunikatu należy oddalić.

119    W drugiej kolejności, ze względów przedstawionych w pkt 39 i 57 powyżej, fakt, że uzasadnienie powodów, dla których nazwisko skarżącego zostało umieszczone w wykazie ujętym w załączniku do decyzji 2011/72, nie odnosi się do okoliczności faktycznych, które miały miejsce w Unii, jest bez znaczenia, gdyż uzasadnienie to odnosi się do tego, że wobec skarżącego toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego w związku z czynami kwalifikowanymi jako sprzeniewierzenie środków publicznych.

120    W trzeciej kolejności, ze względów wskazanych w pkt 49–57 powyżej, okoliczności, które skarżący powołał na swoją korzyść, mające zwłaszcza świadczyć o małym prawdopodobieństwie, że w jego sprawie zostanie wniesiony akt oskarżenia, nie obligowały Rady do zwrócenia się do organów tunezyjskich o dodatkowe wyjaśnienia w kwestii stanu postępowania przygotowawczego toczącego się wobec niego w Tunezji.

121    W czwartej kolejności, ze względów wskazanych w pkt 63–78 powyżej, okoliczności, które skarżący powołał w celu udowodnienia, że organy tunezyjskie naruszyły jego prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, nie uzasadniają uchylenia środka w postaci zamrożenia jego aktywów w Unii.

122    W piątej kolejności, ze względów, które zostaną przedstawione w pkt 127–134 poniżej w ramach badania zarzutu trzeciego, Rada nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, utrzymując w mocy sporne środki ograniczające mimo rozwoju procesu demokratyzacji Tunezji. Wreszcie, ze względów wskazanych w pkt 88–96 powyżej w ramach badania części pierwszej zarzutu drugiego, szósty argument, dotyczący niedochowania przez samą Radę prawa do rozpatrzenia sprawy skarżącego w rozsądnym terminie, należy oddalić.

123    W konsekwencji z powyższych rozważań wynika, że skarżący myli się, twierdząc, że Rada naruszyła zasadę dobrej administracji, w szczególności wskutek niedochowania zasady bezstronności. Z tego względu niniejszą część zarzutu drugiego należy oddalić, a w rezultacie należy oddalić cały zarzut drugi.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego bezprzedmiotowości decyzji 2015/157 ze względu na rozwój procesu demokratyzacji Tunezji

124    Na poparcie zarzutu trzeciego skarżący twierdzi, że Rada popełniła oczywiste błędy w ocenie dotyczące oceny procesu demokratyzacji Tunezji oraz konieczności przyjęcia środków ograniczających wobec obywateli tunezyjskich odpowiedzialnych za sprzeniewierzenia tunezyjskich środków publicznych. Z jednej strony zdaniem skarżącego od dnia 31 stycznia 2011 r. miało miejsce wiele zdarzeń o charakterze sądowym, konstytucyjnym i wyborczym, które świadczą o zakończeniu procesu przemian demokratycznych w Tunezji. Tymczasem utrzymując w mocy środki ograniczające w związku z „sytuacją w Tunezji”, aby posłużyć się sformułowaniami użytymi w decyzji 2011/72, Rada nieprawidłowo oceniła naturę tych zmian, a przynajmniej nie wzięła ich pod uwagę. Z drugiej strony zdaniem skarżącego, nawet gdyby założyć, że Rada uznała, iż proces demokratyzacji Tunezji został zakończony, Rada nie miała podstaw, aby nadal powoływać się na cel ochrony procesu demokratyzacji dla uzasadnienia utrzymania omawianych środków ograniczających w mocy. Tytułem ewentualnym skarżący podnosi, że nie podając powodów, dla których, mimo przemian demokratycznych, które zaszły w Tunezji, sporne środki ograniczające zostały utrzymane w mocy, decyzja 2015/157 jest wadliwa ze względu na brak uzasadnienia.

125    W odpowiedzi na skargę Rada twierdzi, że argumentacja skarżącego opiera się na błędnym założeniu, zgodnie z którym proces demokratyzacji Tunezji został zakończony. W ocenie Rady tymczasem, jak w szczególności wynika z jej konkluzji z dnia 19 stycznia 2015 r., w chwili przyjęcia decyzji 2015/157 proces ten nadal trwał.

126    Na wstępie należy zauważyć, że chociaż skarżący nie powołuje się wprost na art. 277 TFUE, niniejszy zarzut należy rozumieć jako zarzut niezgodności z prawem art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72, której stosowanie zostało przedłużone decyzją 2015/157. Otóż oczywiste błędy w ocenie, które zostały podniesione w ramach niniejszego zarzutu, nie są związane z pozostawieniem nazwiska skarżącego w załączniku do decyzji 2011/72 jako takim, ale z ogólnym utrzymaniem w mocy środka w postaci zamrożenia aktywów osób odpowiedzialnych za sprzeniewierzenie tunezyjskich środków publicznych oraz osób z nimi powiązanych, ustanowionego w art. 1 ust. 1 tej decyzji (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada, T‑256/11, EU:T:2014:93, pkt 31). Tak więc skarżący kwestionuje możliwość utrzymania w mocy przez Radę ogółu środków ograniczających przyjętych w ramach 2011/72 w świetle celów tej decyzji oraz rozwoju procesu demokratyzacji Tunezji.

127    W tym względzie należy na wstępie przypomnieć, że jak wynika z motywu 1 decyzji 2011/72, która oparta jest na art. 29 TUE, decyzja ta służy „wsparciu [starań społeczeństwa tunezyjskiego], aby ustanowić stabilną demokrację, praworządność, pluralizm demokratyczny oraz pełne poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności”. Jej celem jest w szczególności, jak wynika z jej motywu 2, wsparcie władz tunezyjskich w zwalczaniu sprzeniewierzania środków publicznych poprzez zamrożenie aktywów osób za to „odpowiedzialnych”, które to działania pozbawiają w ten sposób społeczeństwo Tunezji korzyści ze zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego oraz utrudniają rozwój demokracji w tym kraju.

128    W konsekwencji, jak już orzeczono, decyzja 2011/72 wpisuje się w ramy szerszej unijnej polityki wspierania władz tunezyjskich w celu wzmocnienia stabilizacji zarówno politycznej, jak i gospodarczej w Republice Tunezyjskiej, i w związku z tym w pełni realizuje ona cele WPZiB określone zwłaszcza w art. 21 ust. 2 lit. b) i d) TUE, na podstawie którego Unia dąży do zapewnienia wysokiego stopnia współpracy międzynarodowej w celu z jednej strony umacniania i wspierania demokracji, praworządności, praw człowieka i zasad prawa międzynarodowego, z drugiej strony zaś wspierania trwałego rozwoju gospodarczego krajów rozwijających się (zob. wyroki z dnia 30 czerwca 2016 r.: Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 60 i przytoczone tam orzecznictwo; CW/Rada, T‑516/13, niepublikowany, EU:T:2016:377, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).

129    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w dziedzinie WPZiB Rada dysponuje szerokim marginesem uznania w obszarach, które wymagają od niej dokonywania wyborów o charakterze politycznym, gospodarczym czy społecznym, a także dokonywania złożonych ocen, skutkiem czego jedynie oczywiście niewłaściwy charakter środka podjętego w tych dziedzinach w odniesieniu do celu, jaki realizuje właściwa instytucja, może powodować nieważność takiego środka (zob. wyrok z dnia 28 listopada 2013 r., Rada/Manufacturing Support & Procurement Kala Naft, C‑348/12 P, EU:C:2013:776, pkt 120 i przytoczone tam orzecznictwo).

130    W rozpatrywanym przypadku Rada, jak podnosi ona w odniesieniu do swoich konkluzji z dnia 19 stycznia 2015 r., nie uznała, w przeciwieństwie do skarżącego, że proces transformacji demokratycznej w Tunezji został zakończony na dzień przyjęcia decyzji 2015/157. Tymczasem poszczególne wydarzenia o charakterze sądowniczym, konstytucyjnym i wyborczym, na które powołuje się skarżący, nie świadczą o tym, że Rada popełniła oczywisty błąd w swojej ocenie tego procesu. Otóż chociaż wydarzenia te świadczą o postępach w tym zakresie, nie pozwalają one na ostateczne stwierdzenie, że proces ten został zakończony, gdyż jest to w szczególności uzależnione, jak wskazała Rada w wyżej wymienionych konkluzjach, od umocnienia praworządności oraz dorobku demokratycznego nowej konstytucji Tunezji.

131    W każdym wypadku niniejszy zarzut opiera się, w sposób dorozumiany, ale oczywisty, na błędnym założeniu, że zakończenie transformacji demokratycznej w Tunezji powinno doprowadzić Radę do uchylenia środków ograniczających przewidzianych w decyzji 2011/72. Otóż jak przypomniano w pkt 33 powyżej, jedynym celem zamrożenia aktywów przewidzianego w art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72 w związku z jej motywami 1 i 2 jest ułatwienie władzom tunezyjskim stwierdzania przypadków sprzeniewierzenia środków publicznych oraz zachowanie możliwości odzyskania przez te władze środków, których dotyczyło sprzeniewierzenie. W konsekwencji ewentualne uchylenie tych środków ograniczających może nastąpić dopiero po zakończeniu postępowań sądowych, na których się one opierają, nie zaś wraz z zakończeniem procesu transformacji demokratycznej Tunezji, gdyż wsparcie dla tego procesu jest jedynie finalnym celem polityki, w ramy której wpisuje się to zamrożenie aktywów, a nie dodatkowym warunkiem utrzymania tego środka w mocy (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada, T‑256/11, EU:T:2014:93, pkt 143).

132    Należy dodać, że nawet gdyby przyjąć, że proces transformacji demokratycznej został zakończony, owo zamrożenie aktywów nie stanowi, wbrew temu, co twierdzi skarżący, ingerencji „władzy ustawodawczej” w sprawy należące do właściwości sądów.

133    Otóż niezależnie od okoliczności, że na podstawie art. 24 TUE Rada nie przyjmuje aktów ustawodawczych w ramach WPZiB, zakończenie procesu transformacji demokratycznej Tunezji, jak wskazano w pkt 131 powyżej, nie obligowałoby Rady do uchylenia środków ograniczających przyjętych na podstawie decyzji 2011/72. Uchylenie tych środków przed zakończeniem toczących się postępowań mogłoby bowiem podważyć postawiony w tej decyzji cel umocnienia i wspierania demokracji i praworządności w Tunezji, gdyż mogłoby utrudnić ustalenie przez organy tunezyjskie, że doszło do sprzeniewierzenia środków publicznych, a także utrudnić ich odzyskanie. Z tego względu utrzymanie w mocy tych środków, które, jak przypomniano w pkt 33 powyżej, mają charakter zabezpieczający i których nie należy kojarzyć ze środkami o charakterze karnym, pozostaje uzasadnione w świetle celów WPZiB. W konsekwencji, jeżeli argument skarżącego należy rozumieć jako dotyczący ingerencji władzy politycznej, takiej jak Rada, w sprawy należące do wyłącznej właściwości tunezyjskich organów sądowych, należy stwierdzić, że utrzymanie tych środków w mocy nie stanowi takiej ingerencji.

134    W związku z tym zarzut oparty na popełnieniu przez Radę oczywistych błędów w ocenie co do zmian sytuacji politycznej w Tunezji należy oddalić.

135    Co się tyczy zarzutu opartego, tytułem ewentualnym, na braku uzasadnienia, wystarczy stwierdzić, że z pkt 127–133 powyżej wynika, że zmiany sytuacji politycznej w Tunezji, które miały miejsce od chwili przyjęcia decyzji 2011/72, nie przemawiają za koniecznością konkretnego uzasadnienia decyzji o utrzymaniu w mocy, na podstawie decyzji 2015/157, środków ograniczających przyjętych w ramach decyzji 2011/72 w świetle tych zmian. Niniejszy zarzut również należy zatem oddalić.

136    Z ogółu powyższych rozważań wynika, że zarzut trzeci należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego, tytułem ewentualnym, „oczywistego błędu w ocenie” w związku z niedostatecznym uwzględnieniem przez Radę „prawnokarnego wymiaru” decyzji 2015/157

137    Na poparcie zarzutu czwartego skarżący podnosi, że Rada nie dokonała obiektywnej oceny jego argumentów przedstawionych „z perspektywy prawnokarnej” w piśmie z dnia 15 stycznia 2015 r. W tym względzie skarżący podnosi, że Rada zignorowała jego wyjaśnienia dotyczące osłabienia zarzutów, jakie są mu stawiane w Tunezji, opierając się jedynie na spekulacyjnych okolicznościach skoncentrowanych wyłącznie na celach WPZiB. Tym samym Rada wykluczyła zbadanie na gruncie prawa Unii jego praw przysługujących mu jako osobie objętej postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez sędziego śledczego. W replice skarżący podnosi, że decyzja 2015/157 ma wymiar prawnokarny, a przynajmniej wywołuje skutki prawnokarne lub służy celom prawnokarnym, jako że jej skutek jest tożsamy z udzieleniem pomocy prawnej przez sąd karny na podstawie Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, przyjętej przez Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych w dniu 31 października 2003 r.

138    W odpowiedzi na skargę Rada podnosi, że decyzja 2015/157 została przyjęta na jedynej możliwej podstawie prawnej, a mianowicie na podstawie art. 29 TUE, i nie ma ona charakteru prawnokarnego.

139    Należy uznać, że poprzez niniejszy zarzut skarżący podniósł w istocie zarzut naruszenia prawa przez Radę przez to, że Rada dokonała ponownej oceny zasadności utrzymania w mocy środków ograniczających, które zostały zastosowane wobec skarżącego, w ramach przyjęcia decyzji 2015/157, wyłącznie w świetle celów WPZiB, a w konsekwencji bez uwzględniania wymogów i gwarancji mających zastosowanie w postępowaniu karnym. Niemniej jednak zarzut ten jest oczywiście bezpodstawny.

140    Z jednej strony, ze względów wskazanych w pkt 127 i 128 powyżej, decyzja 2011/72, a w konsekwencji decyzja 2015/157, która przedłuża stosowanie tamtej decyzji, realizuje cele określone w ramach WPZiB, w art. 21 ust. 2 lit. b) i d) TUE. Z drugiej strony, jak wskazano w pkt 33 powyżej, zamrożenie aktywów skarżącego w Unii, które nie stanowi sankcji za czyny, które popełnił on w Tunezji, nie ma jakiegokolwiek wymiaru prawnokarnego. Rada słusznie bowiem, w kontekście przyjmowania decyzji 2015/157, skupiła się wyłącznie na sprawdzeniu, czy dowody, którymi dysponowała, stanowiły, w świetle celów decyzji 2011/72, która wpisuje się w ramy WPZiB, wystarczającą podstawę dla utrzymania w mocy środka w postaci zamrożenia aktywów. Z tego względu Rada nie była zobligowana do sprawdzenia, czy decyzja w sprawie utrzymania w mocy tych środków spełnia wymogi prawa karnego, oraz do przyznania skarżącemu konkretnych gwarancji, analogicznych do tych, jakie przysługują osobom w postępowaniach karnych.

141    Argumenty skarżącego podniesione na etapie repliki i zmierzające do udowodnienia, że zamrożenie aktywów ma wymiar prawnokarny, nie zmieniają tego wniosku.

142    W pierwszej kolejności zabezpieczający charakter spornego zamrożenia aktywów oraz fakt, że ich dalsze stosowanie zależy od wyniku postępowań karnych toczących się w Tunezji, same w sobie nie wystarczą, aby uznać, że środek ten ma charakter prawnokarny.

143    Jak bowiem wynika z pkt 33, 127 i 128 powyżej, w ramach polityki wspierania władz tunezyjskich w celu umocnienia demokracji i praworządności na podstawie art. 29 TUE, Rada dysponuje możliwością podjęcia środków przyczyniających się do rzeczywistego zakończenia postępowań karnych wszczętych w Tunezji w związku ze sprzeniewierzeniem środków publicznych. Z tego względu, jak słusznie podniosła Rada, toczące się w Tunezji postępowania karne nie stanowią podstawy prawnej spornego zamrożenia aktywów, ale jego podstawę faktyczną. Dodatkowo, jak pokazuje uzasadnienie powodów, dla których nazwisko skarżącego zostało umieszczone w załączniku do decyzji 2011/72, które to uzasadnienie odnosi się do postępowań toczących się wobec skarżącego, Rada nie przyjęła decyzji 2015/157, opierając się na przekonaniu, że skarżący dopuścił się sprzeniewierzenia środków publicznych.

144    W drugiej kolejności porównanie, jakiego dokonuje skarżący między skutkami zamrożenia jego środków finansowych oraz skutkami pomocy prawnej udzielanej w ramach międzynarodowej współpracy karnej, jest nieprzekonujące.

145    Otóż, oczywiście, zamrożenie środków finansowych skarżącego, którego dokonała Rada, skutkuje konkretnie zablokowaniem tych środków w Unii, które można porównać do skutków zamrożenia środków finansowych, o którym postanowił krajowy organ sądowy w ramach międzynarodowej współpracy karnej. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że chodzi tu o dwa różne środki.

146    Z jednej strony zamrożenie środków finansowych skarżącego, przyjęte na podstawie art. 29 TUE, jest autonomicznym środkiem, zmierzającym do realizacji celów WPZiB, nie zaś środkiem podjętym na wniosek tunezyjskich organów sądowych o udzielenie pomocy prawnej (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 26 października 2015 r., Portnov/Rada, T‑290/14, EU:T:2015:806, pkt 45).

147    Z drugiej strony kompetencje, jakimi dysponuje Rada w rozpatrywanym przypadku na podstawie art. 21 ust. 2 lit. b) i d) oraz art. 29 TUE, ograniczają się do przyjęcia środka w postaci zamrożenia aktywów danych osób, tytułem zabezpieczenia, oraz z definicji mają charakter tymczasowy i odwracalny. Z kolei kompetencje krajowych organów sądowych, którymi organy te dysponują w kontekście międzynarodowej współpracy karnej, nie ograniczają się do możliwości przyjęcia takich środków.

148    Z ogółu powyższych rozważań wynika, że zarzut czwarty należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego naruszenia prawa własności oraz art. 17 karty

149    Na poparcie zarzutu piątego skarżący podnosi, że w zakresie, w jakim decyzja 2015/157 jest bezzasadna i niezgodna z prawem, ograniczenia prawa własności skarżącego również są bezzasadne i naruszają art. 17 karty. Rada nie zgadza się z tą argumentacją.

150    W tym względzie należy przypomnieć, że aby pozostawać w zgodzie z prawem Unii, ograniczenie w korzystaniu z prawa własności powinno w każdym wypadku spełniać trzy przesłanki. Po pierwsze, ograniczenie powinno być „przewidziane ustawą”. Innymi słowy, podstawą danego środka winien być przepis prawa. Po drugie, ograniczenie powinno odpowiadać celowi interesu ogólnego uznanemu za taki w prawie Unii. Po trzecie, ograniczenie nie powinno być nadmierne. Z jednej strony powinno być konieczne i proporcjonalne do zamierzonego celu. Z drugiej strony nie powinna zostać naruszona zasadnicza treść, to jest istota danego prawa lub danej wolności (zob. wyroki: z dnia 27 lutego 2014 r., Ezz i in./Rada, T‑256/11, EU:T:2014:93, pkt 197–200 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 30 czerwca 2016 r., CW/Rada, T‑516/13, niepublikowany, EU:T:2016:377, pkt 165–168 i przytoczone tam orzecznictwo).

151    W ramach niniejszego zarzutu skarżący ogranicza się do stwierdzenia, że w zakresie, w jakim wykazał, w ramach wcześniejszych zarzutów, nielegalny i bezzasadny charakter zamrożenia jego aktywów w Unii, tego rodzaju ograniczenie jego prawa własności jest w rezultacie również nieuzasadnione. W konsekwencji skarżący podważa wyłącznie fakt, że ograniczenie to nie spełnia dwóch pierwszych wymienionych w pkt 150 powyżej przesłanek. Tymczasem z pkt 36–148 powyżej wynika, że w ramach wcześniejszych zarzutów skarżący nie wykazał ani tego, że zamrożenie jego aktywów jest nielegalnie, ani że jest ono nieuzasadnione. W konsekwencji nie wykazał też, że ograniczenia w korzystaniu przez niego z prawa własności wynikające z zamrożenia jego aktywów pozbawione są podstawy prawnej lub są nieuzasadnione w świetle celów decyzji 2011/72 oraz WPZiB. Niniejszy zarzut należy zatem oddalić.

152    Z powyższych rozważań wynika, że żaden z zarzutów skarżącego nie jest zasadny, w związku z czym jego żądanie stwierdzenia nieważności decyzji 2015/157 należy oddalić.

 W przedmiocie żądań zawartych w pierwszym piśmie dostosowującym skargę, zmierzających do stwierdzenia nieważności „decyzji” Rady z dnia 16 listopada 2015 r., którą to decyzją Rada oddaliła wniosek skarżącego z dnia 29 maja 2015 r. o wykreślenie jego nazwiska z wykazu ujętego w załączniku do decyzji 2011/72

153    Na podstawie art. 86 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem, w przypadku gdy akt, o którego stwierdzenie nieważności się wnosi, został zastąpiony lub zmieniony przez inny akt mający ten sam przedmiot, skarżący może, przed zamknięciem ustnego etapu postępowania lub przed podjęciem przez Sąd decyzji o rozstrzygnięciu sprawy z pominięciem ustnego etapu postępowania, dostosować skargę w celu uwzględnienia tej nowej okoliczności. W myśl art. 86 § 2 owego regulaminu dostosowania skargi dokonuje się w odrębnym piśmie w terminie przewidzianym w art. 263 akapit szósty TFUE, w którym można wystąpić z żądaniem stwierdzenia nieważności aktu uzasadniającego dostosowanie skargi.

154    Z orzecznictwa wynika też, że dostosowanie skargi musi dotyczyć aktu zaskarżalnego skargą o stwierdzenie nieważności w rozumieniu art. 263 TFUE, to znaczy aktu mającego wiążące skutki prawne mogące mieć wpływ na interes strony skarżącej, zmieniając w istotny sposób jej sytuację prawną (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 3 lipca 2014 r., Alchaar/Rada, T‑203/12, niepublikowany, EU:T:2014:602, pkt 58, 59 i przytoczone tam orzecznictwo). W tym względzie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, aktem tego rodzaju nie jest akt wyłącznie potwierdzający akt wcześniejszy, czyli akt, który nie zawiera w stosunku do wcześniejszego aktu żadnego nowego elementu i nie został poprzedzony ponowną oceną sytuacji zainteresowanego (zob. postanowienia: z dnia 7 grudnia 2004 r., Internationaler Hilfsfonds/Komisja, C‑521/03 P, niepublikowane, EU:C:2004:778, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 29 czerwca 2009 r., Cofra/Komisja, C‑295/08 P, niepublikowane, EU:C:2009:407, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

155    W szczególności zgodnie z orzecznictwem nie stanowi aktu wyłącznie potwierdzającego akt przyjęty w następstwie ponownej oceny aktu wcześniejszego ze względu na pojawienie się nowych i istotnych okoliczności faktycznych. Dany fakt należy uznać, po pierwsze, za nowy, jeżeli nie istniał on w chwili przyjęcia aktu i nie został uwzględniony w procedurze jego przyjmowania, oraz po drugie, za istotny, jeżeli zmienia on w istotny sposób sytuację prawną skarżącego na chwilę przyjęcia aktu wcześniejszego, jak również fakt, który wywołuje wątpliwości co do zasadności tego aktu (zob. podobnie wyrok z dnia 13 listopada 2014 r., Komisja/Hiszpania, T‑481/11, EU:T:2014:945, pkt 34–39 i przytoczone tam orzecznictwo).

156    W dziedzinie środków ograniczających z jednej strony z orzecznictwa wynika, że skarżący może co do zasady dostosować żądania i zarzuty skargi na decyzję o zamrożeniu jego środków finansowych w związku z przyjęciem kolejnej decyzji w sprawie zamrożenia tych środków. W takim bowiem wypadku ta kolejna decyzja nie ogranicza się do potwierdzenia wcześniejszej decyzji, gdyż przedłuża ona stosowanie środka w postaci zamrożenia środków finansowych zainteresowanego o kolejny okres względem okresu przewidzianego we wcześniejszej decyzji w następstwie ponownej oceny jego sytuacji (zob. podobnie i analogicznie postanowienie z dnia 15 lutego 2005 r., PKK i KNK/Rada, T‑229/02, EU:T:2005:48, pkt 44, utrzymane w mocy w postępowaniu odwoławczym wyrokiem z dnia 18 stycznia 2007 r., PKK i KNK/Rada, C‑229/05 P, EU:C:2007:32, pkt 103).

157    Z drugiej strony, jak wynika z art. 2 ust. 3 oraz art. 5 ust. 6 decyzji 2011/72, Rada w każdym momencie może dokonać ponownej oceny decyzji o umieszczeniu nazwiska skarżącego w załączniku do tej decyzji ze względu na przedstawienie jej nowych istotnych dowodów lub uwag, tak więc decyzja o tym umieszczeniu jest stale monitorowana. Wspomniane przepisy gwarantują, że osoby, które przestały spełniać kryteria umieszczenia w załączniku do tej decyzji, zostaną z niego wykreślone nie tylko w następstwie corocznego okresowego przeglądu tej decyzji, ale w danym wypadku również ze skutkiem natychmiastowym (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 15 listopada 2012 r., Al-Aqsa/Rada i Niderlandy/Al-Aqsa, C‑539/10 P i C‑550/10 P, EU:C:2012:711, pkt 129). W konsekwencji decyzja Rady o pozostawieniu w wykazie nazwiska danej osoby umieszczonego w załączniku do decyzji 2011/72 przyjętej wskutek ponownego rozpatrzenia jej sytuacji w związku z pojawieniem się nowych i istotnych okoliczności faktycznych w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 155 powyżej nie stanowi aktu wyłącznie potwierdzającego, mimo że decyzja ta nie przedłuża okresu ważności wpisu, a jedynie okres stosowania wcześniejszej decyzji (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 13 listopada 2014 r., Komisja/Hiszpania, T‑481/11, EU:T:2014:945, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).

158    W rozpatrywanym przypadku z jednej strony należy zauważyć, że decyzja Rady z dnia 16 listopada 2015 r., która jest kwestionowana w ramach pierwszego pisma dostosowującego skargę, ani nie zmienia, ani nie zastępuje decyzji 2015/157, która stanowi przedmiot skargi. Otóż w piśmie z dnia 16 listopada 2015 r. Rada jedynie oddaliła żądanie skarżącego dotyczące w istocie uchylenia decyzji 2015/157 w zakresie, w jakim ta go dotyczy. Decyzja ta nie zawiera zatem nowego elementu w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 154 powyżej.

159    Z drugiej strony owa odmowa nie nastąpiła w następstwie przeglądu uzasadnionego pojawieniem się nowych i istotnych okoliczności faktycznych w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 155 powyżej.

160    Otóż w pierwszej kolejności uwagi skarżącego przedstawione w dniach 29 maja i 7 września 2015 r. dotyczą głównie okoliczności faktycznych zaistniałych przed przyjęciem decyzji 2015/157, a także kwestii, które skarżący podniósł już w uwagach z dnia 15 stycznia 2015 r., wobec czego elementy te pozbawione są cechy nowości.

161    Ponadto jedyne okoliczności faktyczne wskazane w tych uwagach, które wystąpiły po przyjęciu decyzji 2015/157, mianowicie wyrok sądu apelacyjnego w Tunisie z dnia 25 lutego 2015 r., a także trzy orzeczenia tunezyjskiego sądu administracyjnego orzekającego w przedmiocie środków tymczasowych z dnia 30 marca 2015 r., nie stanowią faktów o charakterze istotnym, czyli faktów mogących w istotny sposób zmienić sytuację prawną skarżącego w świetle środków ograniczających, których stosowanie wobec niego zostało przedłużone decyzją 2015/157.

162    W tym względzie, jak już wielokrotnie przypomniano, owe środki ograniczające zostały przyjęte ze względu na postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, które toczy się wobec skarżącego w sprawie sprzeniewierzenia środków publicznych. Tymczasem z jednej strony z notatki pełnomocnika skarżącego w Tunezji z dnia 24 kwietnia 2015 r. wynika, że wyrok sądu apelacyjnego w Tunisie z dnia 25 lutego 2015 r. uwzględnił żądanie skarżącego dotyczące oddzielenia toczącego się w jego sprawie postępowania od innych postępowań karnych, co, jak się wydaje, samo w sobie nie wpłynęło na sposób prowadzenia tego postępowania. Z drugiej strony z notatki pełnomocnika skarżącego w Tunezji, dołączonej do uwag skarżącego z dnia 29 maja 2015 r., wynika, że trzy orzeczenia z dnia 30 marca 2015 r. dotyczyły zawieszenia wykonania trzech decyzji administracyjnych dotyczących przepadku niektórych składników majątku skarżącego, lecz nie wydaje się, aby miały one jakikolwiek związek z postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez sędziego śledczego, które stanowiło podstawę zamrożenia aktywów skarżącego w Unii.

163    W drugiej kolejności z akt sprawy wynika, że dokumenty organów tunezyjskich z dnia 11 maja 2015 r., na których Rada oparła swoje pismo z dnia 16 listopada 2015 r., potwierdzają jedynie, że wobec skarżącego toczy się w Tunezji postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, zaś Rada powołała się na nie wyłącznie w odpowiedzi na argumenty skarżącego kwestionujące zasadność prowadzenia tego postępowania. W rezultacie owe dokumenty, mimo że oczywiście stanowią nowe elementy, nie mogą zostać uznane za istotne. Nie zmieniają one bowiem w istotny sposób sytuacji prawnej skarżącego względem jego sytuacji z chwili przyjęcia decyzji 2015/157.

164    Oceny tej nie podważa fakt, że dokumenty te zostały przedstawione przez Radę w następstwie weryfikacji, których przeprowadzenie Rada zapowiedziała w piśmie z dnia 4 lutego 2015 r. w odpowiedzi na uwagi skarżącego.

165    Otóż art. 2 ust. 3 oraz art. 5 ust. 6 decyzji 2011/72 przyznają Radzie szeroki zakres uznania, jeśli chodzi o możliwość przeprowadzenia weryfikacji dowodów przedłożonych jej przez organy tunezyjskie lub przez skarżącego, między innymi w celu ustalenia, jaki jest stan toczącego się wobec skarżącego postępowania. W rezultacie każdy nowy element, który pojawił się w następstwie weryfikacji przeprowadzonych przez Radę z urzędu lub na wniosek skarżącego, niekoniecznie stanowi istotny element mogący uzasadniać ponowne rozpatrzenie decyzji o umieszczeniu nazwiska skarżącego w załączniku do tej decyzji oraz, w przypadku odmowy ponownego rozpatrzenia tej decyzji, stanowić akt niekorzystny dla niego.

166    W rozpatrywanym przypadku z akt sprawy wynika, że w piśmie z dnia 4 lutego 2015 r. Rada wskazała w istocie, że uznając, iż nazwisko skarżącego nadal powinno figurować w załączniku do decyzji 2011/72, uwzględniła ona uwagi skarżącego dotyczące stanu postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które toczy się wobec niego w Tunezji, oraz że dokona ponownej oceny dotyczących go środków ograniczających do dnia 31 lipca 2015 r. Wynika stąd, że już po tym piśmie Rada uwzględniła też uwagi skarżącego przedstawione w dniach 18 lutego, 29 maja i 7 września 2015 r. i odpowiedziała mu pismem z dnia 16 listopada 2015 r., informując go o wyniku weryfikacji, które w międzyczasie przeprowadziła u organów tunezyjskich, oraz w szczególności przesyłając mu dokumenty, o których mowa w pkt 163 powyżej. Tak więc, uznając, że przeprowadzenie tych weryfikacji było zasadne, Rada skorzystała jedynie z marginesu uznania, który przysługuje jej na podstawie przepisów wymienionych w pkt 157 i 165 powyżej, i nie dokonała ponownej oceny sytuacji skarżącego wymaganej w przypadku pojawienia się elementów mogących w istotny sposób zmienić jego sytuację prawną.

167    W związku z tym, wskazując w piśmie z dnia 16 listopada 2015 r., że środki ograniczające zastosowane wobec skarżącego należy utrzymać w mocy, Rada nie przyjęła nowej decyzji, innej od decyzji 2015/157, ale jedynie potwierdziła tę ostatnią. Ponieważ wspomnianym pismem wniosek skarżącego o wykreślenie jego nazwiska z załącznika do decyzji 2011/72 został oddalony, pismo to stanowi wyłącznie akt potwierdzający, który nie jest niekorzystny dla skarżącego. Z tego względu żądania sformułowane w pierwszym piśmie dostosowującym skargę, zmierzające do stwierdzenie nieważności tego aktu, należy odrzucić jako niedopuszczalne.

168    Wniosku tego nie zmieniają argumenty skarżącego zmierzające do wykazania dopuszczalności tego pisma dostosowującego skargę.

169    W pierwszej kolejności bezpodstawne jest rozumowanie skarżącego, zgodnie z którym decyzja Rady z dnia 16 listopada 2015 r. zmieniła decyzję 2015/157, ponieważ przekształciła ją z „decyzji warunkowej” w „decyzję bezwarunkową”. Otóż z jednej strony, jak w istocie stwierdziła Rada w swoich uwagach dotyczących pisma dostosowującego skargę, argumentacja skarżącego opiera się na błędnym założeniu, że pismo Rady z dnia 4 lutego 2015 r., w którym owa instytucja wskazała, że dokona ponownej oceny sytuacji skarżącego do dnia 31 lipca 2015 r., nadała decyzji 2015/157 charakter warunkowy. Z drugiej strony uprawnienie Rady do dokonania ponownej oceny środków ograniczających przyjętych na podstawie decyzji 2011/72, przyznane jej na podstawie przepisów tej decyzji wymienionych w pkt 157 powyżej, w danym wypadku celem ich uchylenia lub zmiany, w żadnym wypadku nie skutkuje nadaniem tym środkom charakteru „warunkowego”. W konsekwencji okoliczność, że w piśmie z dnia 16 listopada 2015 r. Rada wskazała, że środki ograniczające dotyczące skarżącego należy utrzymać w mocy, w żaden sposób nie skutkowała przekształceniem decyzji 2015/157 w akt o charakterze bezwarunkowym. Należy zresztą zauważyć, że w przypadku poinformowania Rady o nowych istotnych okolicznościach faktycznych Rada mogła uchylić lub zmienić te środki po wysłaniu pisma z dnia 16 listopada 2015 r.

170    W drugiej kolejności, wbrew temu, co twierdzi skarżący, za dopuszczalnością pisma dostosowującego skargę nie przemawia konieczność przyznania mu, zgodnie z zasadą równości broni, możliwości wypowiedzenia się w przedmiocie dowodów, na które powołała się Rada w ramach dupliki.

171    Otóż z jednej strony zasada równości broni nie może w rozpatrywanym przypadku skutkować przywróceniem terminu do złożenia skargi na decyzję 2015/157. Zresztą zaskarżalność danego aktu należy oceniać wyłącznie w świetle obiektywnej oceny jego treści, nie zaś w świetle zasady równości broni (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 20 września 2012 r., Francja/Komisja, T‑154/10, EU:T:2012:452, pkt 37–40).

172    Z drugiej strony, i w każdym razie, skarżący miał możliwość, na rozprawie w dniu 14 grudnia 2016 r., przedstawić uwagi w odniesieniu do dowodów, na które powołała się Rada w duplice. Ponadto, jak wynika z pkt 61 powyżej, Sąd uznał, że dowody te, które zostały przedstawione po przyjęciu decyzji 2015/157, nie mogły zostać uwzględnione w ramach oceny zgodności z prawem tej decyzji. W konsekwencji odrzucenie żądań sformułowanych w pierwszym piśmie dostosowującym skargę jako niedopuszczalnych nie narusza zasady równości broni.

173    Z ogółu powyższych uwag wynika, że żądania tej należy odrzucić jako niedopuszczalne.

 W przedmiocie żądań sformułowanych w drugim piśmie dostosowującym skargę, dotyczących uchylenia decyzji 2016/119

174    W ramach drugiego pisma dostosowującego skargę, dotyczącego decyzji 2016/119, skarżący podnosi w istocie pięć zarzutów. Pierwszy z tych zarzutów dotyczy naruszenia zasad domniemania niewinności i dobrej administracji, drugi – braku wystarczająco solidnej podstawy faktycznej dla środków ograniczających, trzeci – bezprzedmiotowości tej decyzji, czwarty – naruszenia zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, piąty zaś – oczywiście nieproporcjonalnej ingerencji Rady w prawo własności skarżącego.

175    Na początku należy przypomnieć, że jak już wskazano w pkt 16 powyżej, decyzja 2016/119 przedłużyła stosowanie decyzji 2011/72 do dnia 31 stycznia 2017 r. oraz zmieniła uzasadnienie powodów, dla których nazwisko skarżącego zostało umieszczone w wykazie ujętym w załączniku do tej decyzji, opierając się na zaświadczeniu organów tunezyjskich wydanym w dniu 20 października 2015 r., o którym mowa w pkt 16 powyżej. Zmiana ta dotyczyła zastąpienia informacji o popełnieniu przestępstwa współudziału w wywieraniu nacisków na urzędnika państwowego w celu uzyskania bezpośrednio lub pośrednio korzyści dla osoby trzeciej informacją o przestępstwie wywierania nacisków na urzędnika państwowego w celu uzyskania bezpośrednio lub pośrednio korzyści dla osoby trzeciej.

176    Ponadto, zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 156 powyżej, należy zauważyć, że żądania sformułowane w drugim piśmie dostosowującym skargę, dotyczące stwierdzenia nieważności decyzji 2016/119, która przedłuża okres stosowania decyzji 2011/72 na nowy okres przekraczający okres przewidziany w decyzji 2015/157, są dopuszczalne.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszania zasad domniemania niewinności i dobrej administracji

177    W ramach zarzutu pierwszego skarżący powtarza w istocie argumentację, którą przedstawił w ramach części drugiej i trzeciej zarzutu drugiego skargi, odnoszących się do naruszenia zasady domniemania niewinności. Na poparcie tej argumentacji skarżący powołuje się na komunikat prasowy organizacji pozarządowej Transparency International z dnia 25 stycznia 2016 r., w którym poinformowano o zamrożeniu środków finansowych 48 osób w Tunezji „w związku z dowodami sprzeniewierzenia przez nie środków publicznych oraz nadużyciem ich stanowisk”. Z drugiej strony powołuje się on na notatkę władz tunezyjskich z dnia 15 stycznia 2016 r., sporządzoną w odpowiedzi na wniosek Rady o wyjaśnienie sytuacji skarżącego, która jego zdaniem dowodzi, że w ramach postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko niemu w Tunezji „w jego sprawie nie zapadnie żadne merytoryczne rozstrzygnięcie”.

178    Ze swej strony Rada kwestionuje w istocie istotny charakter tych nowych dowodów.

179    Należy stwierdzić, że w niniejszym przypadku zastosowanie znajduje rozumowanie przyjęte w pkt 107–112 i 118 poniżej w ramach rozpatrywania części drugiej i trzeciej zarzutu drugiego skargi. Otóż z jednej strony komunikat prasowy Rady z dnia 31 stycznia 2011 r., o którym mowa w pkt 103 powyżej, stanowi dokument odrębny od decyzji 2011/72 i decyzji 2016/119, który nie został sporządzony w ramach procedury przyjmowania tych decyzji. Skarżący, który nie zaprzecza, że same te decyzje nie naruszają zasady domniemania niewinności, nie może więc skutecznie twierdzić, że ze względu na naruszenie tej zasady ów komunikat prasowy jest, jak twierdzi, wadliwy, w celu zakwestionowania zgodności z prawem tych decyzji. Z drugiej strony w każdym razie ten szczegółowy zarzut opiera się na dosłownym rozumieniu rzeczonego komunikatu prasowego, mimo że należy go interpretować w świetle treści decyzji 2011/72, jako że jego celem było w szczególności poinformowanie opinii publicznej o jej przyjęciu. Tymczasem, ponieważ załącznik do tej ostatniej decyzji wymienia w swej treści skarżącego nie jako osobę uznaną za odpowiedzialną za sprzeniewierzenie tunezyjskich środków publicznych, ale jako osobę, wobec której toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego w związku z tymi czynami, treść tego komunikatu prasowego, do której skarżący odsyła, nie może naruszać prawa skarżącego do poszanowania zasady domniemania niewinności.

180    W konsekwencji nawet gdyby założyć, że stwierdzenia zawarte w komunikacie prasowym Transparency International, o którym mowa w pkt 177 powyżej, naruszyły prawo skarżącego do poszanowania zasady domniemania niewinności, naruszenie to nie może być przypisane wyżej wymienionemu komunikatowi prasowemu z dnia 31 stycznia 2011 r. ani w każdym razie wpływać na zgodność z prawem decyzji 2016/119.

181    Co się tyczy notatki organów tunezyjskich z dnia 15 stycznia 2016 r., należy zauważyć, że twierdzenia skarżącego w tym względzie mają w każdym razie charakter czysto spekulacyjny. Otóż w notatce tej mowa jest jedynie o względach procesowych, którymi kierował się sędzia śledczy prowadzący sprawę, postanawiając o nieoddzielaniu sprawy skarżącego od spraw dotyczących pozostałych zainteresowanych osób. W konsekwencji w notatce tej nie ma mowy o wnioskach, jakie organy tunezyjskie wyciągnęły z postępowania przygotowawczego dotyczącego skarżącego, ani o tym, że istnieje jakikolwiek racjonalny związek między zawartymi w niej stwierdzeniami a wspomnianym komunikatem prasowym Rady.

182    Zarzut pierwszy należy zatem oddalić.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego braku wystarczająco solidnej podstawy faktycznej dla przyjęcia środków ograniczających

183    Zarzut drugi dzieli się w istocie na cztery części, dotyczące, po pierwsze, zbyt niejasnego charakteru zarzutów, na których opiera się decyzja o umieszczeniu nazwiska skarżącego w załączniku do decyzji 2011/72, po drugie, nieoddzielenia przez tunezyjskie organy sądowe sprawy skarżącego od pozostałych spraw, co jego zdaniem stwarzało pozory istnienia solidnej podstawy faktycznej, po trzecie, braku znaczącej aktywności w ramach postępowania sądowego w Tunezji w przypadku skarżącego, oraz po czwarte, niewystarczającej precyzji wyżej wymienionych zarzutów dotyczących zarzucanych mu czynów oraz jego indywidualnej odpowiedzialności.

184    Ze swej strony Rada kwestionuje istotny charakter dowodów przedstawionych przez skarżącego, posiłkując się wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada (T‑200/14, niepublikowanym, EU:T:2016:216).

–       W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącej zbyt niejasnego charakteru zarzutów, na których opiera się decyzja o pozostawieniu nazwiska skarżącego w załączniku do decyzji 2011/72

185    Na wstępie należy zauważyć, że część pierwsza zarzutu drugiego opiera się na nowym zarzucie szczegółowym, który nie został przedstawiony w ramach skargi, w szczególności w ramach jej zarzutu pierwszego. Ponadto ów zarzut szczegółowy nie może być traktowany jak rozszerzenie zarzutów szczegółowych już przedstawionych w ramach tego zarzutu (zob. wyrok z dnia 15 marca 2006 r., Włochy/Komisja, T‑226/04, EU:T:2006:85, pkt 64, 65 i przytoczone tam orzecznictwo). Niemniej jednak skarżący ma prawo sformułować po raz pierwszy ten zarzut w ramach dostosowania tego pierwszego zarzutu w świetle nowego uzasadnienia powodów, dla których jego nazwisko zostało umieszczone w wykazie, zawartego w decyzji 2016/119, a także w świetle zaświadczenia organów tunezyjskich z dnia 20 października 2015 r., które stanowią nowe dowody (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 13 września 2013 r., Anbouba/Rada, T‑563/11, niepublikowany, EU:T:2013:429, pkt 52).

186    Ze względów wskazanych w pkt 187–195 poniżej zarzut ten jest bezzasadny.

187    W pierwszej kolejności skarżący powołuje się z jednej strony na rozbieżności między zaświadczeniem organów tunezyjskich z dnia 20 października 2015 r. a uzasadnieniem decyzji o umieszczeniu jego nazwiska w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją 2016/119, odnoszące się do kwalifikacji prawnej wyżej wymienionych przestępstw, a z drugiej strony – na niewystarczający charakter wyjaśnień dotyczących tych przestępstw oraz konkretnych dowodów mających je wykazać.

188    W tym względzie należy zauważyć, że o ile powody umieszczenia nazwiska skarżącego w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją 2016/119, które uwzględniła Rada, odnoszą się do przestępstw, w sprawie których toczy się wobec skarżącego postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego w Tunezji, bardziej zwięźle niż rozpatrywane zaświadczenie organów tunezyjskich, owe powody oraz owo zaświadczenie nie zawierają istotnych rozbieżności. Poza tym Rada nie ma obowiązku powtarzać w uzasadnieniu powodów, dla których nazwisko skarżącego zostało umieszczone w wykazie, dowodów, na których owe powody się opierają, gdyż i tak zakomunikowała je skarżącemu (zob. podobnie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 132, 133).

189    W drugiej kolejności należy zaznaczyć, że o ile omawiane zaświadczenie nie wymienia konkretnych okoliczności, w jakich popełniono omawiane przestępstwa, o tyle wymienia jednak, w sposób wystarczająco precyzyjny, te przestępstwa i zarzucany skarżącemu stopień udziału w nich, albo w charakterze sprawcy, albo w charakterze współsprawcy, pozwalając w ten sposób Radzie na ustalenie, czy skarżący spełnia ogólne kryteria określone w art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72 (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 123).

190    Ponadto, jak w szczególności pokazuje odwołanie się skarżącego w skardze do pojęcia actus reus, jego argumentacja opiera się na błędnym założeniu, że dowody, na których opiera się Rada, powinny cechować się stopniem szczegółowości wymaganym do udowodnienia jego odpowiedzialności za popełnienie tych przestępstw. Tymczasem skarżący nie kwestionuje też, że Rada jest uprawniona do powołania się na postępowania toczące się w związku z tymi przestępstwami, to znaczy na tym etapie postępowania karnego, na którym dowody wskazujące na odpowiedzialność skarżącego za popełnienie przestępstwa bądź, przeciwnie, przemawiające na jego korzyść siłą rzeczy są dopiero na etapie badania (zob. podobnie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Al Matri/Rada, T‑545/13, niepublikowany, EU:T:2016:376, pkt 83–90).

191    Z tych samych względów bez znaczenia pozostaje również niewskazanie tożsamości osób innych niż skarżący, które są podejrzane o udział w popełnieniu tych przestępstw, do których odwołują się powody umieszczenia nazwiska skarżącego oraz zaświadczenie organów tunezyjskich z dnia 20 października 2015 r. Otóż jak wskazano w pkt 189 powyżej, wystarczy, że zaświadczenie to wymienia, w sposób wystarczająco precyzyjny, te przestępstwa oraz domniemany stopień udziału skarżącego w ich popełnieniu. Podobnie rzecz ma się z nieoznaczeniem w tym zaświadczeniu czasu i miejsca popełnienia tych przestępstw.

192    Również bez znaczenia pozostaje błędne oznaczenie byłego prezydenta Republiki Tunezyjskiej jako urzędnika państwowego. Otóż wystarczy stwierdzić, że ani zaświadczenie, o którym mowa w pkt 16 powyżej, ani powody umieszczenia nazwiska skarżącego w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją 2016/119, nie odnoszą się do tej osoby. Należy zresztą zauważyć, że skoro stanowisko, które ta osoba sprawowała, mogło wiązać się z zarządzaniem środkami publicznymi, jest ono w każdym razie porównywalne ze stanowiskiem sprawowanym przez urzędnika państwowego, dla celów stwierdzenia popełnienia przestępstwa sprzeniewierzenia środków publicznych w rozumieniu art. 1 ust. 1 decyzji 2011/72 (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 14 kwietnia 2016 r., Ben Ali/Rada, T‑200/14, niepublikowany, EU:T:2016:216, pkt 120, 178).

193    W trzeciej kolejności skarżący twierdzi, że mimo nowych elementów przedstawionych przez Radę przed przyjęciem decyzji 2016/119, w szczególności dokumentu z dnia 18 stycznia 2016 r. o sygnaturze MD 7/16 EXT 1 RELEX, dołączonego do pisma Rady z dnia 29 stycznia 2016 r., instytucja ta nie dysponuje i nigdy nie dysponowała dowodami potwierdzającymi prawdziwość wysuwanych przeciwko niemu zarzutów. Co się tyczy tego dokumentu, skarżący wskazuje w szczególności, że zawarta w nim informacja o międzynarodowych rekwizycjach sądowych nie zawiera żadnych niezbędnych wyjaśnień pozwalających na ustalenie przedmiotu tych rekwizycji, innych osób nimi objętych ani ich adresatów.

194    W tym względzie na początku należy zauważyć, że skarżący nie może skutecznie zarzucać decyzji 2016/119, iż aż do chwili przedstawienia dokumentu MD 7/16 EXT 1 RELEX z dnia 18 stycznia 2016 r. Rada nie dysponowała nowymi dowodami świadczącymi o udziale skarżącego w popełnieniu przestępstw, w sprawie których w Tunezji toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego. Jak bowiem przypomniano w pkt 61 powyżej, zgodność z prawem aktu Unii powinna być oceniana na podstawie stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili przyjęcia tej decyzji. W konsekwencji to w świetle dowodów, którymi dysponowała Rada w chwili przyjęcia decyzji 2016/119, czyli w dniu 28 stycznia 2016 r., należy oceniać zgodność z prawem z tej ostatniej decyzji.

195    Dodatkowo skarżący nie przedstawił żadnego dowodu mogącego podważyć prawdziwość informacji zawartych w dokumencie MD 7/16 EXT 1 RELEX, a w szczególności wymienionych w jego pkt 3 informacji o pięciu międzynarodowych rekwizycjach sądowych w jego sprawie z dnia 19 stycznia 2011 r., 21 stycznia 2011 r., 10 stycznia 2012 r., 22 października 2013 r. oraz 5 maja 2015 r. W każdym wypadku, skoro zaświadczenie organów tunezyjskich z dnia 20 października 2015 r. dotyczy postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego, które toczy się przeciwko skarżącemu w związku z popełnieniem przez niego czynów polegających na sprzeniewierzeniu środków publicznych, stanowi ono z tego tytułu wystarczający dowód, na którym Rada mogła się oprzeć w celu pozostawienia nazwiska skarżącego w załączniku do decyzji 2011/72. W konsekwencji nawet gdyby założyć, że informacja o międzynarodowych rekwizycjach sądowych jest nieprecyzyjna, okoliczność ta nie jest rozstrzygająca.

196    Pierwszą część zarzutu drugiego należy zatem oddalić.

–       W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego, dotyczącej okoliczności, że sprawa skarżącego nie jest przedmiotem odrębnego badania przez tunezyjskie organy sądowe

197    Na poparcie niniejszej części skarżący podnosi, że postępowanie w jego sprawie powinno być prowadzone przez tunezyjskie organy sądowe oddzielnie, nie zaś łącznie z postępowaniami dotyczącymi innych osób, oraz kwestionuje decyzję sędziego śledczego, który, jak wskazały organy tunezyjskie w notatce z dnia 15 stycznia 2016 r., uznał, że mimo wyroku sądu apelacyjnego w Tunisie z dnia 25 lutego 2015 r. nie ma podstaw do rozdzielenia tych spraw.

198    Okoliczności te nie wpływają jednak na zgodność z prawem decyzji 2016/119. Dotyczą one bowiem zagadnień, które powstały na gruncie tunezyjskiego prawa procesowego, w związku z czym tylko tunezyjskie sądy mogą się wobec nich wypowiadać, w danym wypadku w kontekście rozpatrywania ewentualnych środków prawnych wniesionych od wspomnianej decyzji sędziego śledczego. Zresztą wyjaśnienia przedstawione przez organy tunezyjskie we wspomnianej notatce, w odpowiedzi na wniosek Rady, potwierdzają, że rozpatrzenie przez te organy kwestii rozdzielenia sprawy skarżącego opiera się na względach czysto prawnych i nie wywołuje uzasadnionych wątpliwości dotyczących ewentualnego nadużycia władzy przez te organy, co podważałoby zasadność utrzymania w mocy środków ograniczających zastosowanych wobec skarżącego.

199    Dodatkowo, okoliczność, że skarżącego nie łączą więzi rodzinne z małżonką byłego prezydenta Republiki Tunezyjskiej, jest pozbawiona znaczenia w niniejszej sprawie. Otóż nazwisko skarżącego zostało umieszczone w wykazie ujętym w załączniku do decyzji 2011/72, zmienionej decyzją 2016/119, nie z powodu więzi rodzinnych, ale z powodu postępowania przygotowawczego prowadzonego przez organy tunezyjskie w związku z popełnieniem przez niego czynów polegających na sprzeniewierzeniu środków finansowych.

200    Ponadto, podczas gdy skarżący stara się wykazać, że w odróżnieniu od innych osób, wobec których prowadzone są równoległe postępowania przygotowawcze, rozstrzygnięcia tunezyjskich sądów stopniowo uchylały środki zabezpieczające zastosowane wobec niego w ramach postępowania przygotowawczego, dowody, jakie skarżący przedstawił na poparcie tego twierdzenia, są bez znaczenia. Otóż, jak już w istocie stwierdzono w pkt 49–56 powyżej, poszczególne orzeczenia sądów uchylające zakaz opuszczania terytorium tunezyjskiego oraz postanowienia o przepadku różnych składników majątku skarżącego nie mogą przesądzać o wyniku postępowania karnego, jakie toczy się przeciwko niemu w Tunezji, na którym opiera się Rada. Zresztą skarżący nigdzie nie wyjaśnia związku między owymi rozstrzygnięciami a rozpatrywanym postępowaniem karnym. W tych okolicznościach Rada nie popełniła oczywistego błędu w ocenie materiału przedstawionego przez organy tunezyjskie i nie uczestniczyła w ich „bezprawnych działaniach”, uznając, że materiał ten pozwala jej na przedłużenie okresu stosowania wobec skarżącego środków ograniczających.

201    Część drugą zarzutu drugiego należy w związku z tym oddalić.

–       W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego, dotyczącej braku postępów w ramach postępowania sądowego w Tunezji w przypadku skarżącego

202    Skarżący utrzymuje, że dokument z dnia 10 grudnia 2015 r. o sygnaturze MD 745/15 ADD 1 EXT 1, zawierający tabelę przedstawioną przez organy tunezyjskie, wyszczególniającą poszczególne dowody zgromadzone w prowadzonej wobec niego sprawie nr 19592/1, pokazuje, że organy tunezyjskie nie podjęły szczególnych czynności w ramach postępowania przygotowawczego.

203    Nie można zgodzić się z tą argumentacją.

204    Otóż z jednej strony z tabeli tej wynika, że w ramach sprawy nr 19592/1 skarżący został przesłuchany przez sędziego śledczego w dniu 14 maja 2014 r., czego on sam nie kwestionuje. Ponadto, jak wynika z notatki pełnomocnika skarżącego w Tunezji z dnia 4 lutego 2016 r., załączonej do drugiego pisma dostosowującego skargę, skarżący był w kontekście tej sprawy przesłuchiwany jeszcze dwukrotnie wcześniej – w dniach 15 i 21 lutego 2012 r.

205    Z drugiej strony z rzeczonej tabeli jasno wynika, że sprawa nr 19592/1 dotyczy nie tylko skarżącego, lecz również wszystkich osób, którym przedstawiono zarzuty dotyczące powoływania się na więzy rodzinne lub małżeńskie z byłym prezydentem Republiki Tunezyjskiej w celu zawierania pozornych umów bądź niezgodnego z prawem udzielania zamówień publicznych. Z tabeli tej wynika również, że w okresie od 14 maja 2014 r. do 4 marca 2015 r. właściwi sędziowie przeprowadzili cały szereg czynności dochodzeniowych w tej sprawie. Co więcej, dane przedstawione w tej tabeli nie wskazują, że w omawianym okresie nie przeprowadzono żadnych czynności dochodzeniowych.

206    W konsekwencji, mając na uwadze wszystkie te informacje, fakt, że we wspomnianej sprawie ostatnie czynności dochodzeniowe podjęte wobec skarżącego miały miejsce w dniu 14 maja 2014 r., sam w sobie nie wskazuje, że jego sprawa była prowadzona przewlekle, ani też nie wskazuje na brak należytej staranności po stronie organów tunezyjskich. W każdym wypadku, nawet gdyby założyć, że tak było, ze względów wskazanych w pkt 67–75 powyżej Rada nie była tylko z tego powodu zobligowana do uchylenia środka w postaci zamrożenia aktywów skarżącego. Część trzecią zarzutu drugiego należy zatem oddalić.

–       W przedmiocie części czwartej zarzutu drugiego, dotyczącej braku precyzji wymaganej w orzecznictwie, dotyczącej zarzucanych skarżącemu czynów oraz jego osobistej odpowiedzialności

207    Na poparcie tego zarzutu skarżący powołuje się na pkt 44 wyroku z dnia 26 października 2015 r., Portnov/Rada (T‑290/14, EU:T:2015:806), jak również na pkt 44 i 48 wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada (T‑486/14, niepublikowanego, EU:T:2016:45), twierdząc, że obowiązkiem Rady było nie tylko precyzyjne oznaczenie przestępstw, o popełnienie których podejrzewana jest osoba, której nazwisko zostało umieszczone w rozpatrywanym wykazie, ale również podanie szczegółowych informacji co do osobistej odpowiedzialności tej osoby za ich popełnienie. Kryteria te nie zostały w niniejszej sprawie spełnione. Ponadto w świetle tych wyroków Rada nie mogła ograniczyć się do stwierdzenia, że ma prawo zamrozić aktywa w Unii obywatela państwa trzeciego z samego tylko powodu, że przeciwko takiemu obywatelowi toczy się w danych państwach trzecich postępowanie karne. Wreszcie, zdaniem skarżącego, z uwagi na brak postępów w postępowaniu karnym, którym jest on objęty, nie można twierdzić, że toczy się wobec niego postępowanie karne.

208    W tym względzie należy przypomnieć, że wyroki z dnia 26 października 2015 r., Portnov/Rada (T‑290/14, EU:T:2015:806), oraz z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada (T‑486/14, niepublikowany, EU:T:2016:45), dotyczą skarg na decyzję Rady 2014/119/WPZiB z dnia 5 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających skierowanych przeciwko niektórym osobom, podmiotom i organom w związku z sytuacją na Ukrainie (Dz.U. 2014, L 66, s. 26; sprostowania: Dz.U. 2014, L 70, s. 35; Dz.U. 2014, L 350, s. 15).

209    W pkt 44 wyroku z dnia 26 października 2015 r., Portnov/Rada (T‑290/14, EU:T:2015:806), oraz w pkt 44 wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada (T‑486/14, niepublikowanego, EU:T:2016:45), Sąd stwierdził, że jedyny dowód, na którym opierają się środki ograniczające, mimo iż pochodzi od wysokiej rangi organu wymiaru sprawiedliwości państwa trzeciego, to jest biura prokuratora generalnego Ukrainy, zawiera jedynie ogólne stwierdzenie, że skarżący, obok innych byłych wysokich urzędników, jest objęty postępowaniem przygotowawczym dotyczącym czynów polegających na sprzeniewierzeniu środków publicznych. Ponadto w tych samych punktach Sąd stwierdził, że mimo iż w dowodzie tym oznaczono przestępstwo na gruncie ukraińskiego kodeksu karnego, o popełnienie którego podejrzani byli skarżący, mianowicie przestępstwo sprzeniewierzenia ukraińskich środków publicznych określone w art. 191 tego kodeksu, pismo to nie zawiera żadnych wyjaśnień co do potwierdzenia popełnienia czynów, w sprawie popełnienia których organy ukraińskie wszczęły postępowanie przygotowawcze, a tym bardziej co do osobistej odpowiedzialności, nawet prawdopodobnej, skarżącego w tym względzie.

210    W pkt 48 wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada (T‑486/14, niepublikowanym, EU:T:2016:45), Sąd uznał ponadto, że niezależnie od etapu postępowania, które toczy się wobec skarżącego, Rada nie mogła przyjąć środków ograniczających w odniesieniu do niego, nie mając wiedzy o czynach polegających na sprzeniewierzeniu środków publicznych, których popełnienie organy ukraińskie konkretnie zarzucają skarżącemu, gdyż tylko wiedząc o tych czynach, Rada mogłaby ustalić, po pierwsze, czy mogą one zostać zakwalifikowane jako sprzeniewierzenie środków publicznych, a po drugie, czy podważają one praworządność na Ukrainie, której umocnienie i wspieranie stanowią cel realizowany poprzez przyjęcie rozpatrywanych środków ograniczających (wyrok z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada, T‑486/14, niepublikowany, EU:T:2016:45, pkt 48).

211    Niezależnie od tego, czy środki ograniczające przyjęte w ramach decyzji 2014/119 są we wszystkich aspektach porównywalne do środków ograniczających przyjętych w ramach decyzji 2011/72, wystarczy stwierdzić, że jak wynika z pkt 44 wyroku z dnia 26 października 2015 r., Portnov/Rada (T‑290/14, EU:T:2015:806), oraz z pkt 44 i 48 wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada (T‑486/14, niepublikowanego, EU:T:2016:45), kontekst faktyczny spraw, na tle których zapadły tamte wyroki, znacznie różni się od kontekstu faktycznego niniejszej sprawy.

212    Otóż z jednej strony w niniejszej sprawie toczy się wobec skarżącego postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, co wynika z zaświadczeń pochodzących z sądu, przed którym te postępowania się toczą, zawierających szczegółowe odniesienia do tamtej sprawy i charakteru przestępstw, których to postępowanie dotyczy, oraz domniemanego stopnia udziału w nich skarżącego. W konsekwencji, wbrew temu, co twierdzi skarżący, środki ograniczające skierowane przeciwko niemu opierają się na konkretnych dowodach faktycznych dotyczących przestępstw, o popełnienie których jest on podejrzany, oraz jego osobistej odpowiedzialności za te przestępstwa. Dodatkowo z innych dokumentów zawartych w aktach sprawy wynika, że Rada w chwili przyjmowania decyzji 2016/119 dysponowała też, poza tymi zaświadczeniami, dokumentami pochodzącymi od organów tunezyjskich, zawierającymi dodatkowe wyjaśnienia co do charakteru czynów, w sprawie których wobec skarżącego toczy się postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego, oraz co do stanu tego postępowania (zob. dokumenty wymienione w pkt 193 i 202 powyżej).

213    Z drugiej strony, jak w pkt 44 wyroku z dnia 26 października 2015 r., Portnov/Rada (T‑290/14, EU:T:2015:806), oraz w pkt 44 wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada (T‑486/14, niepublikowanym, EU:T:2016:45), stwierdził Sąd, środki ograniczające, których dotyczyły tamte sprawy, opierały się wyłącznie na piśmie biura prokuratora generalnego Ukrainy, które zawierało jedynie ogólne stwierdzenie, że skarżący, obok innych byłych wysokich urzędników, jest objęty postępowaniem dotyczącym czynów polegających na sprzeniewierzeniu środków publicznych, bez żadnych dalszych wyjaśnień.

214    Z tego względu skarżący nie może podnosić, że w procesie przyjmowania decyzji 2016/119 Rada zignorowała wymogi określone w wyrokach z dnia 26 października 2015 r., Portnov/Rada (T‑290/14, EU:T:2015:806), oraz z dnia 28 stycznia 2016 r., Stavytskyi/Rada (T‑486/14, niepublikowanym, EU:T:2016:45).

215    Co się tyczy argumentu skarżącego, zgodnie z którym nie można go uznawać za osobę ściganą przez organy tunezyjskie, argument ten, w świetle powodów przedstawionych w pkt 82–84 powyżej, jest bezpodstawny.

216    Z powyższych rozważań wynika, że część czwartą zarzutu drugiego należy oddalić, a w konsekwencji należy oddalić cały zarzut drugi.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego bezprzedmiotowości decyzji 2016/119

217    W ramach tego zarzutu skarżący ograniczył się do dostosowania w kontekście decyzji 2016/119 argumentacji, którą przedstawił w ramach trzeciego zarzutu skargi, opierającej się na założeniu, że rozwój procesu demokratyzacji Tunezji pozbawia tę decyzję podstawy prawnej. Ze względów wskazanych w pkt 127–133 powyżej argumentację tę należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego naruszenia zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie

218    W ramach zarzutu czwartego skarżący dostosowuje argumentację dotyczącą zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, którą przedstawił w ramach skargi na poparcie części drugiej zarzutu pierwszego oraz części pierwszej zarzutu drugiego. Jego zdaniem argumentacja Rady, przedstawiona na etapie dupliki, zgodnie z którą czas trwania postępowania przygotowawczego prowadzonego przez organy tunezyjskie jest uzasadniony charakterem przestępstw, w sprawie których postępowanie to się toczy, oraz postępowaniami w sprawie pomocy prawnej, nie ma żadnej podstawy faktycznej w odniesieniu do skarżącego. Ponadto utrzymanie w mocy środków ograniczających opiera się na „błędnym kole w rozumowaniu”. Organy tunezyjskie mają bowiem interes w nieprzyspieszaniu postępowania karnego dotyczącego skarżącego, aby „zmaksymalizować efekt karny” zamrożenia aktywów skarżącego w Unii, podczas gdy Rada może uzasadnić to zamrożenie aktywów toczącym się postępowaniem w Tunezji.

219    W swoich uwagach w sprawie drugiego pisma dostosowującego skargę Rada odpowiada, że jej działania są niezależne od działań organów tunezyjskich i że nie ma ona obowiązku opierać swojej oceny sytuacji skarżącego na decyzjach organów tunezyjskich, choć może to robić. Twierdzi, że w niniejszym przypadku nie ma mowy o „błędnym kole w rozumowaniu”, zaś wyrok z dnia 9 września 2010 r., Al-Aqsa/Rada (T‑348/07, EU:T:2010:373), na który powołuje się skarżący, jest pozbawiony znaczenia.

220    W tym względzie należy przypomnieć, że dla oddalenia części drugiej zarzutu pierwszego skargi stwierdzono z jednej strony w pkt 61–75 powyżej, iż nawet przy założeniu, że dowody, które skarżący przedstawił przed przyjęciem decyzji 2015/157, uzasadniały sprawdzenie przez Radę postępowania, którym jest objęty, dowody te nie mogły obligować Rady do uchylenia środka w postaci zamrożenia jego aktywów w Unii. Z drugiej strony w pkt 77 i 78 powyżej stwierdzono, że dowody te nie wystarczą do wywołania uzasadnionych wątpliwości co do ewentualnego naruszenia prawa skarżącego do rozpoznania jego sprawy w rozsądnym terminie przez organy tunezyjskie. Zwłaszcza w pkt 96 powyżej Sąd posłużył się taką samą argumentacją, aby oddalić część pierwszą zarzutu drugiego skargi.

221    Ponadto należy zauważyć, że jak podniosła Rada na etapie dupliki, w jej ocenie dysponuje ona dowodami świadczącymi o tym, że postępowanie przygotowawcze prowadzone przez sędziego śledczego w Tunezji nie jest prowadzone w sposób przewlekły oraz że sprawa, w której jest ono prowadzone, jest nadzwyczaj skomplikowania i obejmuje wielu podejrzanych. Rada opiera się w tym względzie na dokumentach o sygnaturach MD 2015/552 EXT 2 i MD 2015/553 EXT 2, zawierających, odpowiednio, sprawozdanie organów tunezyjskich o stanie postępowań przygotowawczych z dnia 11 maja 2015 r. oraz tabelę dotyczącą sprawy nr 19592/1, z tego samego dnia, pochodzącą z pierwszego wydziału śledczego sądu okręgowego w Tunisie.

222    Tymczasem należy stwierdzić, że dokumenty wspomniane w pkt 221 powyżej raczej pokazują, że w ramach postępowania przygotowawczego prowadzonego przez sędziego śledczego między innymi przeciwko skarżącemu podejmowane są określone czynności dochodzeniowe, a także wskazują na skomplikowany charakter sprawy z uwagi na liczbę osób, które są nim objęte, oraz czynności dochodzeniowe, które należy przeprowadzić, takie jak wnioski o międzynarodową rekwizycję sądową.

223    O ile prawdą jest, że dokumenty te mało odnoszą się do osobistej sytuacji skarżącego, skarżący nie może jednak twierdzić, że argumentacja Rady w tym względzie nie opiera się na żadnych dowodach odnoszących się do niego. Otóż, jako że postępowanie przygotowawcze w sprawie przestępstw, o popełnienie których jest on podejrzany, stanowi część szerzej zakrojonego postępowania obejmującego wiele innych osób oraz mającego wymiar międzynarodowy, stopień skomplikowania tego postępowania ma przełożenie na czas jego trwania, między innymi w odniesieniu do skarżącego. Ocenę tę potwierdza dokument z dnia 10 grudnia 2015 r. o sygnaturze MD 745/15 ADD 1 EXT 1, wspomniany już w pkt 202 powyżej. W takich okolicznościach z akt sprawy nie wynika, że Rada popełniła oczywisty błąd w ocenie dotyczący przestrzegania przez organy tunezyjskie zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.

224    W każdym razie w ogółu tych dokumentów wynika, że Rada, w świetle uwag skarżącego, dokonała, przed przyjęciem decyzji 2016/119, obszernej oceny stanu postępowania przygotowawczego prowadzonego wobec skarżącego i w konsekwencji nie można jej zarzucać, że nie uwzględniła kwestii czasu trwania postępowań karnych w Tunezji. Ponadto, ze względów wskazanych w pkt 61–75 powyżej, nawet gdyby założyć, że postępowania te cechowały opóźnienia dotyczące sprawy skarżącego, opóźnienia te niekoniecznie obligowały Radę do uchylenia środka w postaci zamrożenia aktywów skarżącego w Unii.

225    Argument skarżącego dotyczący błędnego koła w rozumowaniu ze względu na relację, w jakiej pozostają względem siebie postępowania w Tunezji i zamrożenie jego aktywów w Unii, nie podważa tych wniosków.

226    Otóż argument ten opiera się na założeniu, że organy tunezyjskie specjalnie opóźniają postępowanie przygotowawcze prowadzone wobec skarżącego, aby przedłużyć stosowanie wobec niego środka w postaci zamrożenia jego aktywów w Unii, w celu ukarania go, oraz że Rada świadomie uczestniczy w tym nadużyciu. Tymczasem z jednej strony należy zaznaczyć, że skarżący nie przedstawił żadnych dowodów, które mogłyby świadczyć o takiej intencji organów tunezyjskich oraz o współuczestnictwie Rady w tym nadużyciu. Z drugiej strony zamrożenie aktywów skarżącego w Unii nie może być postrzegane jako mające charakter prawnokarny, gdyż nie ma ono żadnego wymiaru prawnokarnego oraz podlega pewnym ograniczeniom. Należy bowiem przypomnieć, że oprócz tego, iż zamrożenie aktywów jest tymczasowe i odwracalne, podlega ono szeregowi wyjątków na podstawie art. 1 ust. 3 i 4 decyzji 2011/72 oraz na podstawie art. 1 ust. 5 tej decyzji, nie pozbawia skarżącego dochodów uzyskiwanych z jego rachunków bankowych oraz płatności w ramach umów lub zobowiązań powstałych przed zamrożeniem jego aktywów. Skutki tego zamrożenia aktywów skarżącego nie są równoznacznie z zastosowaniem wobec skarżącego sankcji karnej. Argument ten jest zatem czysto spekulacyjny.

227    Zarzut czwarty należy zatem oddalić.

 W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego naruszenia prawa własności

228    W ramach zarzutu piątego skarżący dostosowuje zarzut piąty skargi i podnosi, że ponieważ nie ma podstawy faktycznej zamrożenia jego aktywów w Unii oraz środek ten stosowany jest dłużej niż jest to rozsądne, to stanowi on oczywiście nieproporcjonalną ingerencję w prawo własności.

229    Ze swej strony Rada nie zgadza się z tymi argumentami.

230    Na wstępie należy zauważyć, że jak już stwierdzono w pkt 151 powyżej, w ramach zarzutu piątego skargi, skarżący podważa jedynie okoliczność, iż zamrożenie jego aktywów w Unii nie spełnia dwóch pierwszych przesłanek ograniczeń w korzystaniu z prawa własności określonych w orzecznictwie, czyli, po pierwsze, podstawy prawnej tego ograniczenia, a po drugie, okoliczności, że ograniczenia te odpowiadają uznanym przez Unię celom służącym dobru ogólnemu. Z kolei w ramach niniejszego zarzutu skarżący podważa także okoliczność, że spełniona została trzecia z tych przesłanek, czyli konieczność i proporcjonalność celu, który realizuje to ograniczenie. Tymczasem przedstawienia niniejszego zarzutu szczegółowego nie można uznać za rozszerzenie zarzutów przedstawionych w ramach piątego zarzutu skargi, wobec czego zarzut ten ma charakter nowy i nie jest uzasadniony pojawieniem się nowych elementów przed przyjęciem decyzji 2016/119 (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 13 września 2013 r., Anbouba/Rada, T‑563/11, niepublikowany, EU:T:2013:429, pkt 52, 53). Zważywszy na powyższe, zarzut ten w każdym razie jest bezpodstawny.

231    W tym względzie należy przypomnieć, że zamrożenie aktywów osób na mocy decyzji przyjętej na podstawie przepisów WPZiB nie może stanowić, w świetle realizowanego celu, nieproporcjonalnej i niemożliwej do przyjęcia ingerencji, która naruszałby istotę prawa własności (zob. podobnie wyrok z dnia 28 listopada 2013 r., Rada/Manufacturing Support & Procurement Kala Naft, C‑348/12 P, EU:C:2013:776, pkt 121, 122 i przytoczone tam orzecznictwo). Trybunał orzekł ponadto, że nałożone na osoby objęte środkami ograniczającymi takimi jak zamrożenie środków finansowych rozpatrywane w niniejszej sprawie ograniczenia w korzystaniu z prawa własności wynikają nie tylko z ogólnego zakresu zastosowania danego środka, ale w danym wypadku również z faktycznego czasu ich stosowania (zob. podobnie wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., Komisja i in./Kadi, C‑584/10 P, C‑593/10 P i C‑595/10 P, EU:C:2013:518, pkt 132 i przytoczone tam orzecznictwo). Z tego względu długość okresu zastosowania środka takiego jak sporny środek stanowi element, który sąd Unii powinien mieć na uwadze przy ocenie proporcjonalności tego środka (zob. podobnie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., CW/Rada, T‑516/13, niepublikowany, EU:T:2016:377, pkt 172).

232    W rozpatrywanym przypadku, ponieważ skarżący opiera niniejszy zarzut wyłącznie na twierdzeniu, że środek w postaci zamrożenia aktywów nie ma podstawy faktycznej oraz że okres jego stosowania jest zbyt długi, wystarczy stwierdzić, iż ze względów wskazanych, po pierwsze, w pkt 186–216 powyżej, w kontekście badania części pierwszej zarzutu drugiego, oraz po drugie, w pkt 220–226 powyżej, w kontekście badania zarzutu czwartego, zamrożenie aktywów skarżącego ma wystarczającą podstawę faktyczną, zaś okres jego stosowania nie jest nadmierny. W konsekwencji proporcjonalność tego środka nie może być podawana w wątpliwość.

233    Z tego względu zarzut piąty należy oddalić. Ponieważ żaden z zarzutów podniesionych w drugim piśmie dostosowującym skargę nie jest zasadny, sformułowane przez skarżącego żądanie stwierdzenia nieważności decyzji 2016/119 należy oddalić, a w rezultacie należy oddalić skargę w całości.

 W przedmiocie kosztów

234    Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

235    Ponieważ skarżący przegrał sprawę, należy – zgodnie z żądaniem Rady – obciążyć go kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (piąta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Mohamed Marouen Ben Ali Ben Mohamed Mabrouk pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez Radę Unii Europejskiej.

Gratsias Labucka Ulloa Rubio

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 5 października 2017 r.

Podpisy

Spis treści

Okoliczności powstania sporu i ramy prawne

Postępowanie i żądania stron

Co do prawa

W przedmiocie żądań dotyczących stwierdzenia nieważności decyzji 2015/157

W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia przez Radę prawa wskutek uznania, że toczące się wobec skarżącego w Tunezji postępowanie przygotowawcze stanowi wystarczającą podstawę faktyczną

– W przedmiocie części pierwszej niniejszego zarzutu, dotyczącej nieuwzględnienia przez Radę korzystnych dla skarżącego rozstrzygnięć, które zapadły w kontekście różnych postępowań sądowych dotyczących skarżącego w Tunezji

– W przedmiocie części drugiej zarzutu pierwszego, dotyczącej nieuwzględnienia przez Radę naruszenia zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie w kontekście postępowania przygotowawczego toczącego się wobec skarżącego

– W przedmiocie części trzeciej zarzutu pierwszego, dotyczącej naruszenia prawa przez Radę wskutek błędnego uznania, że dokumenty przedstawione przez władze tunezyjskie dowodzą, że przeciwko skarżącemu wniesiono akt oskarżenia do sądu

W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia podstawowych praw skarżącego, do którego miało dojść w toku procedury zakończonej przyjęciem decyzji 2015/157

– W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia art. 47 karty ze względu na niedochowanie przez samą Radę zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie

– W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego, dotyczącej naruszenia przez Radę zasady domniemania niewinności wskutek wydania komuniku prasowego z dnia 31 stycznia 2011 r.

– W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego, dotyczącej naruszenia prawa do dobrej administracji, a zawłaszcza prawa do bezstronnego rozpatrzenia sprawy na podstawie art. 41 ust. 1 karty

W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego bezprzedmiotowości decyzji 2015/157 ze względu na rozwój procesu demokratyzacji Tunezji

W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego, tytułem ewentualnym, „oczywistego błędu w ocenie” w związku z niedostatecznym uwzględnieniem przez Radę „prawnokarnego wymiaru” decyzji 2015/157

W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego naruszenia prawa własności oraz art. 17 karty

W przedmiocie żądań zawartych w pierwszym piśmie dostosowującym skargę, zmierzających do stwierdzenia nieważności „decyzji” Rady z dnia 16 listopada 2015 r., którą to decyzją Rada oddaliła wniosek skarżącego z dnia 29 maja 2015 r. o wykreślenie jego nazwiska z wykazu ujętego w załączniku do decyzji 2011/72

W przedmiocie żądań sformułowanych w drugim piśmie dostosowującym skargę, dotyczących uchylenia decyzji 2016/119

W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszania zasad domniemania niewinności i dobrej administracji

W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego braku wystarczająco solidnej podstawy faktycznej dla przyjęcia środków ograniczających

– W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącej zbyt niejasnego charakteru zarzutów, na których opiera się decyzja o pozostawieniu nazwiska skarżącego w załączniku do decyzji 2011/72

– W przedmiocie części drugiej zarzutu drugiego, dotyczącej okoliczności, że sprawa skarżącego nie jest przedmiotem odrębnego badania przez tunezyjskie organy sądowe

– W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego, dotyczącej braku postępów w ramach postępowania sądowego w Tunezji w przypadku skarżącego

– W przedmiocie części czwartej zarzutu drugiego, dotyczącej braku precyzji wymaganej w orzecznictwie, dotyczącej zarzucanych skarżącemu czynów oraz jego osobistej odpowiedzialności

W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego bezprzedmiotowości decyzji 2016/119

W przedmiocie zarzutu czwartego, dotyczącego naruszenia zasady rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie

W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego naruszenia prawa własności

W przedmiocie kosztów

*      Języki postępowania: angielski i francuski.