CURIA - Documents

WYROK TRYBUNAŁU (dziesiąta izba)

z dnia 16 października 2014 r.(*)

Ochrona zdrowia – Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 – Przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego – Punkty 1.14 i 1.15 załącznika I – Pojęcia „mięsa oddzielonego mechanicznie” i „surowych wyrobów mięsnych” – Rozporządzenie (WE) nr 999/2001 – Zapobieganie, kontrola i zwalczanie niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii – Ochrona konsumenta – Dyrektywa 2000/13/WE – Etykietowanie i prezentacja środków spożywczych

W sprawie C‑453/13

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez High Court of Justice (England & Wales), Queen’s Bench Division (Administrative Court) (Zjednoczone Królestwo) postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2013 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 12 sierpnia 2013 r., w postępowaniu:

The Queen, na wniosek:

Newby Foods Ltd

przeciwko

Food Standards Agency,

TRYBUNAŁ (dziesiąta izba),

w składzie: A. Rosas, pełniący obowiązki prezesa izby, E. Juhász i D. Šváby (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: M. Szpunar,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi przedstawione:

– w imieniu Newby Foods Ltd przez T. Russa, solicitor, H. Mercera, QC, oraz A. Legga, barrister,

– w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez V. Kaye, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez J. Holmesa, barrister,

– w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego oraz A. Wiedmann, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu rządu francuskiego przez C. Candat oraz D. Colasa, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu Komisji Europejskiej przez D. Bianchiego oraz K. Skelly, działających w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni pkt 1.14 i 1.15 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. L 139, s. 55; sprostowania: Dz.U. L 226, s. 22; Dz.U. 2013, L 160, s. 15 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 3, t. 45, s. 14; sprostowanie Dz.U. L 178, s. 25).

2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Newby Foods Ltd (zwaną dalej „Newby Foods”) a Food Standards Agency (zwaną dalej „FSA”) w przedmiocie decyzji FSA opublikowanej w dniu 4 kwietnia 2012 r., zatytułowanej „Moratorium na mięso [oddzielone i] odścięgnione” (zwanej dalej „moratorium”).

Prawo Unii

Uregulowania dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego: rozporządzenie nr 853/2004

3 Rozporządzenie nr 853/2004 zawiera następujące motywy:

„[…]

(2) Niektóre środki spożywcze mogą stanowić szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi, w związku z czym konieczne jest ustanowienie szczególnych przepisów dotyczących higieny. Dotyczy to zwłaszcza żywności pochodzenia zwierzęcego, w przypadku której zgłaszano często przypadki zagrożeń mikrobiologicznych i chemicznych.

[…]

(9) Podstawowymi celami przedmiotowego przetworzenia jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumenta w odniesieniu do bezpieczeństwa żywności, zwłaszcza przez objęcie wszystkich podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo spożywcze we Wspólnocie tymi samymi przepisami, oraz zapewnienie właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego produktów pochodzenia zwierzęcego, przyczyniając się tym samym do osiągnięcia celów wspólnej polityki rolnej.

[…]

(20) Definicja mięsa oddzielonego mechanicznie (MOM) powinna być ogólna i obejmować wszystkie metody mechanicznego odkostnienia. Szybki rozwój technologiczny w przedmiotowej dziedzinie oznacza stosowność nadania tej definicji charakteru elastycznego. Jednakże wymagania techniczne dla MOM powinny być różne, w zależności od oceny ryzyka dla produktu powstałego w wyniku zastosowania różnych metod.

[…]”.

4 Szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, których ustanowienie stanowi przedmiot rozporządzenia nr 853/2004, są wymienione w załączniku II i nast. do tego rozporządzenia. Na wstępie załącznika I do tego rozporządzenia podano zespół definicji, na które składają się w szczególności następujące definicje:

„[…]

1. Mięso

1.1. »Mięso« oznacza jadalne części zwierząt określonych w punktach 1.2–1.8, w tym krew.

[…]

1.10. »Świeże mięso« oznacza mięso niepoddane żadnemu procesowi poza chłodzeniem, mrożeniem lub szybkim mrożeniem, w tym mięso pakowane próżniowo lub pakowane w atmosferze kontrolowanej.

[…]

1.13. »Mięso mielone« oznacza mięso bez kości, które zostało rozdrobnione na kawałki i zawiera mniej niż 1% soli.

1.14. »Mięso oddzielone mechanicznie« lub »MOM« to produkt uzyskany przez usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy, lub z tusz drobiowych, za pomocą środków mechanicznych, co prowadzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych.

1.15. »Surowe wyroby mięsne« oznaczają świeże mięso, w tym mięso rozdrobnione na kawałki, do którego dodano środki spożywcze, przyprawy korzenne lub substancje dodatkowe, lub które poddano procesowi niewystarczającemu do modyfikacji wewnętrznej struktury włókien mięśniowych mięsa, a zatem niewystarczającemu do wyeliminowania cech świeżego mięsa.

[…]

7. Produkty przetworzone

7.1. »Produkty mięsne« to produkty przetworzone, uzyskane w wyniku przetworzenia mięsa lub dalszego przetworzenia takich wyrobów przetworzonych, co w konsekwencji powoduje utratę właściwości mięsa świeżego na powierzchni przekroju.

[…]”.

5 Zgodnie z art. 2 pkt 2 rozporządzenia nr 853/2004 do celów tego rozporządzenia stosuje się także definicje zawarte w art. 2 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.U. L 139, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 34, s. 319), którego ust. 1 zawiera w szczególności następujące definicje:

„[…]

m) »przetwarzanie« oznacza każde działanie, które znacznie zmienia produkt wyjściowy, w tym ogrzewanie, wędzenie, solenie, dojrzewanie, suszenie, marynowanie, ekstrakcję, wyciskanie lub połączenie tych procesów;

n) »produkty nieprzetworzone« oznaczają środki spożywcze, które nie podlegają przetwarzaniu, i obejmują produkty, które zostały rozdzielone, podzielone na części, przecięte, pokrojone, pozbawione kości, rozdrobnione, wygarbowane, skruszone, nacięte, wyczyszczone, przycięte, pozbawione łusek, zmielone, schłodzone, zamrożone, głęboko zamrożone lub rozmrożone;

o) »produkty przetworzone« oznaczają środki spożywcze uzyskane w wyniku przetworzenia produktów nieprzetworzonych. Produkty te mogą zawierać składniki, które są niezbędne do ich wyprodukowania lub do nadania im specyficznego charakteru”.

6 W rozdziałach II i III sekcji V załącznika III do rozporządzenia nr 853/2004 ustalono następujące szczegółowe wymogi odpowiednio w odniesieniu do surowca i higieny podczas produkcji i po jej zakończeniu dla mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych i mięsa oddzielonego mechanicznie:

„Rozdział II: Wymogi dotyczące surowca

[…]

1. Surowiec wykorzystywany do przygotowania mielonego mięsa musi spełniać następujące wymogi.

a) Musi spełniać wymogi dotyczące świeżego mięsa;

b) musi pochodzić z mięśni szkieletowych, w tym z przylegających tkanek tłuszczowych;

c) nie może pochodzić:

(i) ze skrawków i obrzynek (innych niż całe mięśnie);

(ii) z MOM;

(iii) z mięsa zawierającego fragmenty kości lub skóry;

lub

(iv) z głowizny, z wyjątkiem mięśni żwaczy, z niemięśniowej części kresy białej, okolic nadgarstka i stępu, odłamków kości i mięśni przepony (o ile nie usunięto błony surowiczej).

2. Do celów przygotowania surowych wyrobów mięsnych można używać następującego surowca:

a) świeżego mięsa;

b) mięsa spełniającego wymogi pkt 1;

oraz

c) jeżeli danego surowego wyrobu mięsnego wyraźnie nie można spożywać bez uprzedniej obróbki cieplnej:

(i) mięso pochodzące ze zmielenia kawałków mięsa spełniającego wymogi pkt 1 oprócz pkt 1c) lit. i);

oraz

(ii) MOM spełniające wymogi rozdziału III, pkt 3d).

3. Surowiec wykorzystywany do wytwarzania MOM musi spełniać następujące wymogi.

a) Musi spełniać wymogi dotyczące świeżego mięsa;

b) do wytwarzania MOM nie wolno używać następującego surowca:

(i) w przypadku drobiu, łap, skóry szyi i głowy;

oraz

(ii) w przypadku innych zwierząt, kości głowy, kończyn poniżej stawu nadgarstkowego i skokowego, ogonów, kości udowych, kości piszczelowych, kości strzałkowych, kości ramiennych, kości promieniowych i kości łokciowych.

Rozdział III: Higiena podczas produkcji i po jej zakończeniu

[…]

2. Do produkcji mięsa mielonego i surowych wyrobów mięsnych mają zastosowanie poniższe wymogi.

a) O ile właściwe organy nie zezwolą na odkostnienie bezpośrednio przed zmieleniem, mrożone lub głęboko mrożone mięso, używane do przyrządzenia mięsa mielonego lub surowych wyrobów mięsnych, musi zostać odkostnione przed zamrożeniem. Może być przechowywane wyłącznie przez czas ograniczony.

b) W odniesieniu do mięsa mielonego przyrządzanego z mięsa chłodzonego, mięso mielone musi zostać przyrządzone:

(i) w przypadku drobiu, w terminie nieprzekraczającym trzech dni od uboju;

(ii) w przypadku innych zwierząt, w terminie nieprzekraczającym sześciu dni od uboju; lub

(iii) w terminie nieprzekraczającym 15 dni od uboju zwierząt, w przypadku odkostnionej i pakowanej próżniowo wołowiny i cielęciny.

c) Niezwłocznie po przygotowaniu, mielone mięso i surowe wyroby mięsne muszą zostać umieszczone w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych oraz:

(i) schłodzone do temperatury wewnętrznej nie wyższej niż 2°C dla mięsa mielonego i 4°C dla surowych wyrobów mięsnych;

lub

(ii) zamrożone do temperatury wewnętrznej nie wyższej niż – 18°C.

Powyższe wymogi dotyczące temperatury obowiązują podczas przechowywania i transportu.

3. Poniższe wymogi mają zastosowanie do produkcji i wykorzystania MOM, przy zastosowaniu technik zapewniających nienaruszanie struktury kości wykorzystywanych do produkcji MOM, którego zawartość wapnia nieznacznie przewyższa tę w mięsie mielonym.

a) Surowiec do odkostnienia z rzeźni znajdującej się na miejscu może być najwyżej siedmiodniowy; w innym przypadku surowiec do odkostnienia może być najwyżej pięciodniowy. Niemniej jednak tusze drobiowe mogą być najwyżej trzydniowe.

b) Mechanicznego odkostnienia należy dokonać niezwłocznie po oddzieleniu kości od tuszy.

c) Jeżeli MOM nie jest wykorzystywane niezwłocznie po jego otrzymaniu, należy je obowiązkowo umieścić w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych, a następnie schłodzić do temperatury nieprzekraczającej 2°C, lub zamrozić do temperatury wewnętrznej nie wyższej niż – 18°C. Przedmiotowe wymogi dotyczące temperatury obowiązują podczas przechowywania i transportu.

d) Jeżeli podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze przeprowadził analizy wskazujące, że MOM spełnia kryteria mikrobiologiczne dla mięsa mielonego zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 852/2004, mięso może być wykorzystane do surowych wyrobów mięsnych, które wyraźnie nie są przeznaczone do spożycia bez ich uprzedniej obróbki cieplnej, oraz do produktów mięsnych.

e) MOM, w przypadku którego wykazano, że nie spełnia kryteriów określonych w pkt d), można wykorzystywać jedynie do produktów mięsnych poddawanych obróbce cieplnej, w zakładach zatwierdzonych zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

4. Do MOM wytwarzanego z zastosowaniem technik innych niż te wymienione w pkt 3 mają zastosowanie następujące wymogi.

b) Jeżeli operacja mechanicznego odkostnienia nie jest wykonywana niezwłocznie po oddzieleniu kości od tuszy, kości pokryte mięsem przechowuje się i transportuje w temperaturze nieprzekraczającej 2°C lub, jeżeli zamrożone, w temperaturze nie wyższej niż – 18°C.

c) Kości pokrytych mięsem, uzyskanych z mrożonych tusz, nie wolno ponownie zamrażać.

d) W przypadku niewykorzystania MOM w ciągu jednej godziny od jego otrzymania musi ono zostać niezwłocznie schłodzone do temperatury nieprzekraczającej 2°C.

e) Jeżeli w ciągu 24 godzin po schłodzeniu MOM nie jest poddawane przetworzeniu, musi ono zostać zamrożone w ciągu 12 godzin od wytworzenia, a w ciągu sześciu godzin musi osiągnąć temperaturę wewnętrzną nie wyższą niż – 18°C.

f) Mrożone MOM, przed przechowywaniem lub transportem trzeba umieścić w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych, nie można go przechowywać przez okres dłuższy niż trzy miesiące, a podczas przechowywania i transportu należy utrzymać temperaturę nie wyższą niż – 18°C.

g) MOM można wykorzystywać wyłącznie do wytwarzania produktów mięsnych poddawanych obróbce cieplnej, w zakładach zatwierdzonych zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

[…]”.

7 Przed wejściem w życie rozporządzenia nr 853/2004 zagadnienia sanitarne związane z produkcją mięsa oddzielonego mechanicznie były regulowane dyrektywą Rady 64/433/EWG w sprawie warunków sanitarnych produkcji i wprowadzania do obrotu świeżego mięsa (Dz.U. 1964, 121, s. 2012 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 3, t. 1, s. 34), ostatnio zmienioną dyrektywą Rady 95/23/WE z dnia 22 czerwca 1995 r. (Dz.U. L 243, s. 7 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 3, t. 18, s. 224). Zgodnie z art. 2 lit. c) i art. 6 ust. 1 lit. c) tej dyrektywy mięso oddzielone mechanicznie zostało określone jako „»mięso mechanicznie oddzielone« […] mięso oddzielane mechanicznie od kości grubych, z wyjątkiem kości głowy, zakończeń kończyn poniżej stawów napięstkowych i skokowych, a także kręgów guzicznych w przypadku trzody chlewnej oraz przeznaczone dla zakładów zatwierdzonych zgodnie z art. 6 dyrektywy [Rady] 77/99/EWG [z dnia 21 grudnia 1976 r. w sprawie problemów zdrowotnych wpływających na produkcję i wprowadzanie do obrotu produktów mięsnych oraz niektórych produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. 1977, L 26, s. 85 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 3, t. 3, s. 82), w wersji zmienionej i uaktualnionej dyrektywą Rady 92/5/EWG z dnia 10 lutego 1992 r. (Dz.U. L 57, s. 1)]” i powinno być poddane obróbce cieplnej przewidzianej dyrektywą 92/5/EWG.

Uregulowania dotyczące etykietowania, prezentacji środków spożywczych: dyrektywa 2000/13/WE

8 Dyrektywa 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych (Dz.U. L 109, s. 29 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 5, s. 75), zmieniona dyrektywą Komisji 2001/101/WE z dnia 26 listopada 2001 r. (Dz.U. L 310, s. 19, zwana dalej „dyrektywą 2000/13” – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 6, s. 330), zawiera w szczególności następujące motywy:

„[…]

(2) Różnice między przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi państw członkowskich w sprawie etykietowania środków spożywczych mogą utrudniać swobodny obrót tymi produktami oraz mogą prowadzić do nierównych warunków konkurencji.

[…]

(6) Zasadniczym względem branym pod uwagę przy przyjmowaniu wszelkich przepisów dotyczących etykietowania środków spożywczych powinna być potrzeba informowania i ochrony konsumenta.

[…]

(8) Szczegółowe etykietowanie, w szczególności określające dokładnie charakter i właściwości produktu, które umożliwiają konsumentowi dokonanie wyboru z pełną wiedzą o stanie faktycznym, jest najbardziej właściwe, ponieważ stwarza ono najmniej przeszkód w wolnym handlu.

[…]

(14) Zasady dotyczące etykietowania powinny również zakazywać stosowania informacji, które wprowadzałyby w błąd nabywcę […].

[…]”.

9 Artykuł 2 ust. 1 dyrektywy 2000/13 stanowi:

„Etykietowanie i zastosowane metody etykietowania nie mogą:

a) wprowadzać nabywcy w błąd, w szczególności:

i) co do właściwości środka spożywczego, a w szczególności co do jego charakteru, tożsamości, właściwości, składu, ilości, trwałości, źródła lub pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji;

[…]”.

10 Zgodnie z załącznikiem I do tej dyrektywy oznaczenie „mięso” przy etykietowaniu i prezentacji produktów zawierających mięso jako składnik odpowiada następującej definicji:

„Mięśnie szkieletowe […] gatunków ssaków i ptaków uznane za odpowiednie do spożycia przez ludzi o naturalnie zawartej lub przynależnej tkance, gdzie całkowita zawartość tłuszczu i tkanki łącznej nie przekracza wartości wskazanych poniżej oraz w przypadku gdy mięso stanowi składnik innego środka spożywczego. Produkty objęte definicją wspólnotową »mięsa odzyskanego mechanicznie« wyłącza się z zakresu niniejszej definicji.

[…]”.

11 Wprowadzenie tej definicji jest wyjaśnione następującymi motywami dyrektywy 2001/101:

„(1) […] Definicja [mięsa, która została opracowana do celów higieny i ochrony zdrowia publicznego] obejmuje wszystkie części zwierząt nadające się do spożycia przez ludzi. Nie odpowiada to jednakże wyobrażeniu konsumenta o mięsie i nie informuje konsumenta o prawdziwym charakterze produktu oznaczonego terminem »mięso«.

[…]

(7) Mięso odzyskane mechanicznie znacznie różni się od wyobrażenia konsumentów o »mięsie«, dlatego powinno zostać wyłączone z zakresu tej definicji.

(8) Co za tym idzie, powinno być oznaczone swą gatunkową nazwą »mięso odzyskane mechanicznie« oraz nazwą gatunków, zgodnie z regułą określoną w art. 6 ust. 6 dyrektywy 2000/13/WE. Niniejszą regułę etykietowania stosuje się do produktów objętych wspólnotową definicją »mięs[a] odzyskane[go] mechanicznie«.

[…]”.

12 Od dnia 13 grudnia 2014 r. dyrektywa 2000/13 zostanie zastąpiona rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz.U. L 304, s. 18), na podstawie art. 53 i 55 wspomnianego rozporządzenia nr 1169/2011.

13 Ponadto pkt 17 załącznika VII do tego rozporządzenia posługuje się definicją oznaczenia „mięso …” wymienioną w załączniku I do dyrektywy 2000/13, podczas gdy w pkt 18 omawianego załącznika VII sprecyzowano, że „[w]szystkie rodzaje produktów objętych definicją »mięs[a] oddzielone[go] mechanicznie«” powinny być opisane określeniem „»mięso oddzielone mechanicznie« i nazw[ami] gatunków zwierząt, z których pochodzi”, przy czym nazwa gatunku zwierząt może być zastąpiona nazwą rodzajową składnika dla danego gatunku zwierząt w przypadku etykietowania w języku angielskim.

Uregulowanie dotyczące przenośnych gąbczastych encefalopatii: rozporządzenie (WE) nr 999/2001

14 Pojęcie „mięs[a] odzielone[go] mechanicznie” określone w pkt 1.14 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 odpowiada również definicji wymienionej w art. 3 lit. n) rozporządzenia (WE) nr 999/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego zasady dotyczące zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii (Dz.U. L 147, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 722/2007 z dnia 25 czerwca 2007 r. (Dz.U. L 164, s. 7, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 999/2001”), z zastrzeżeniem, że ta ostatnia definicja ze względu na jej przedmiot nie odsyła do tusz drobiowych pomiędzy surowcami mięsa oddzielonego mechanicznie.

15 Motyw 5 rozporządzenia (WE) nr 1923/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. zmieniającego rozporządzenie nr 999/2001 (Dz.U. L 404, s. 1) wprowadzającego wspomnianą definicję do rozporządzenia nr 999/2001 ma następujące brzmienie:

„Dla zapewnienia jasności prawodawstwa wspólnotowego właściwym jest wyjaśnienie, że definicja »mięsa oddzielanego mechanicznie«, zawarta w innych wspólnotowych aktach prawnych dotyczących bezpieczeństwa żywności, powinna mieć zastosowanie w rozporządzeniu (WE) nr 999/2001 w kontekście środków zwalczania [przenośnych gąbczastych encefalopatii]”.

16 Zgodnie z motywem 11b rozporządzenia nr 999/2001:

„Mięso oddzielone mechanicznie uzyskuje się poprzez odseparowanie mięsa od kości w taki sposób, że dochodzi do zniszczenia lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych. Może ono zawierać elementy kości i okostnej. Dlatego mięso oddzielone mechanicznie nie jest porównywalne z mięsem zwykłym. W związku z tym powinien zostać dokonany przegląd jego wykorzystania w żywieniu ludzi”.

17 Punkt 5 załącznika V do rozporządzenia nr 999/2001 przewiduje:

„Bez uszczerbku dla oddzielnych decyzji, o których mowa w art. 5 ust. 2 i w drodze odstępstwa od art. 9 ust. 3, zakazuje się w państwach członkowskich wykorzystywania kości lub części kostnych bydła, owiec i kóz do produkcji odzyskiwanego mechanicznie mięsa”.

Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

18 W wytycznych opublikowanych w 2003 r. FSA wyjaśnia w odniesieniu do produktu o nazwie „mięso [oddzielone i] odścięgnione”:

„Nie uznaje się za [mięso oddzielone mechanicznie] produktów otrzymanych metodą mechanicznego odkostnienia polegającego na oddzieleniu prawdziwych kawałków mięsa od tkanek przylegających do kości lub od tuszy, niezależnie od tego, czy pierwszy mięsień został wcześniej usunięty, skutkiem czego struktura włókien mięśniowych mięsa pozostaje praktycznie nienaruszona. Takie mięso może następnie być [oddzielone i] odścięgnione i mieć wygląd drobno mielonego mięsa.

Produkty te mogą być zawsze uznawane za mięso i uwzględniane do celów deklaracji [o ilości składników]”.

19 W późniejszym od powyższych wytycznych dokumencie, który został opublikowany w roku 2010, ten sam organ udzielał następujących wskazówek w odniesieniu do rozróżnienia „mięsa [oddzielonego i] odścięgnionego” od mięsa oddzielonego mechanicznie:

„1. Mięso [odzielone i] odścięgnione oznacza mięso, które pozbawiono nerwów i ścięgien. Można uzyskać je w szczególności żyłując mięso [(to jest przygotowując kawałek mięsa przez usunięcie części niejadalnych)] lub odseparowując od kości pozostałości mięsa.

2. Mięso to jest produkowane przez przepuszczanie odpadów mięsa lub tkanek przylegających do kości przez maszynę niskociśnieniową, które to mięso, zdaje się, zachowuje strukturę włókien mięśniowych. Niektóre maszyny usuwają mięso i pozbawiają je ścięgien w ramach jednej operacji; inne dokonują tego w ramach operacji w dwóch etapach. Otrzymany produkt jest znany pod nazwą mięso Baader, mięso 3 mm lub mięso [oddzielone i] odścięgnione. W niniejszym dokumencie używana będzie nazwa »mięso [oddzielone i] odścięgnione«. […] Zdaje się, iż produkt ten wchodzi w zakres definicji »surowych wyrobów mięsnych« (pkt 1.15 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004), która obejmuje »świeże mięso, w tym mięso rozdrobnione na kawałki […] lub które poddano procesowi niewystarczającemu do modyfikacji wewnętrznej struktury włókien mięśniowych mięsa, a zatem niewystarczającemu do wyeliminowania cech świeżego mięsa«. Ponieważ struktura włókien mięśniowych jest zachowana, produkt nie wchodzi w zakres definicji [mięso oddzielone mechanicznie], o której mowa w rozporządzeniu nr 853/2004 (które utraciło strukturę włókien mięśniowych lub którego struktura włókien mięśniowych została zmieniona po zastosowaniu metody mechanicznej). Ponieważ produkt ten nie powstaje w wyniku rozbioru mięsa, lecz jest produktem uzyskanym pod ciśnieniem, nie może być uznany za mięso mielone.

[…]

4. […] [Mięso oddzielone mechanicznie] różni się od surowych wyrobów mięsnych i od mięsa [oddzielonego i] odścięgnionego i nie powinno być z nimi mylone.

[…]

6. Jeżeli ciśnienie stosowane w celu odkostnienia mięsa (zob. pkt 2) jest zbyt wysokie, uzyskany produkt może być uznany za [mięso oddzielone mechanicznie]. Badanie mikroskopowe może pozwolić na ustalenie, czy nastąpiła utrata lub wewnętrzna modyfikacja struktury włókien mięśniowych w celu określenia, czy produkt objęty jest definicją [mięso oddzielone mechanicznie]. Od chwili gdy produkt został sklasyfikowany jako [mięso oddzielone mechanicznie], nie można już zmienić jego kwalifikacji na surowe wyroby mięsne lub mięso [oddzielone i] odścięgnione.

Definicja struktury włókien mięśniowych

7. Ani definicja surowych wyrobów mięsnych, ani definicja [mięsa oddzielonego mechanicznie], o których mowa w rozporządzeniach dotyczących higieny żywności, nie dostarczają wyraźnych wskazówek co do tego, co oznacza »utrata lub modyfikacja struktury włókien mięśniowych« i w przedmiocie zakresu modyfikacji lub utraty struktury włókien mięśniowych koniecznej, by produkt przestał być »świeżym mięsem« i stał się [mięsem oddzielonym mechanicznie]. Najnowsze wnioski o udzielenie informacji skierowane do Komisji [Europejskiej] wskazują, że każda modyfikacja struktury włókien mięśniowych »mięsa« w trakcie procesu odkostniania powoduje, że produkt ten jest klasyfikowany jako [mięso oddzielone mechanicznie] […].

8. Należy zauważyć ogólnie brak jakiejkolwiek struktury włókien mięśniowych w badanych mikroskopowo próbkach [mięsa oddzielonego mechanicznie] wieprzowego, z kurczaka i z indyka. Jednak nawet proces mielenia mięsa i przepuszczania go przez perforowaną płytkę z 3 mm otworami może powodować modyfikację struktury włókien mięśniowych. Badanie mikroskopowe pozwala zatem tylko na subiektywną ocenę właściwej klasyfikacji produktu.

[…]

Określenie mięsa [oddzielonego i] odścięgnionego oraz [mięsa oddzielonego mechanicznie]

10. Do podmiotu działającego na rynku spożywczym należy […] wykazanie […], że jego produkt […] spełnia przesłanki stosowane do mięsa [oddzielonego i] odścięgnionego, a zatem w szczególności przesłankę wprowadzającą wymóg, by struktura włókien mięśniowych produktu nie była utracona lub zmodyfikowana. Badanie mikroskopowe zakresu utraty struktury włókien mięśniowych może pomóc ustalić, czy produkt wchodzi w zakres definicji »surowego wyrobu mięsnego« i może być uznany za mięso [oddzielone i] odścięgnione, czy też powinien być zakwalifikowany jako [mięso oddzielone mechanicznie]. Jeżeli podmiot działający na rynku spożywczym nie jest w stanie wykazać, że produkt ten jest mięsem [oddzielonymi] odścięgnionym, to produkt ten, w przypadku gdy został wytworzony z wołowiny, baraniny lub koźliny, może zostać uznany za niezgodny z prawem w świetle przepisów Unii dotyczących [przenośnych encefalopatii gąbczastych] […].

[…]

20. W obecnym stanie prawa produkcja mięsa [oddzielonego i] odścięgnionego z kości bydła, owiec lub kóz, jest zgodna z prawem pod warunkiem, że żaden materiał szczególnego ryzyka nie będzie włączony w proces produkcji. Produkcja [mięsa oddzielonego mechanicznie] z tych samych kości jest niezgodna z prawem”.

20 Newby Foods otrzymała zezwolenie FSA na produkcję baraniny „[oddzielonej i] odścięgnionej” w 2006 r., a wołowiny – w 2008 r.

21 Sąd odsyłający wyjaśnia, że Newby Foods opracowała maszynę umożliwiającą odseparowanie resztek mięsa przyczepionych do kości po pozbawieniu kości istotnej części mięsa bez miażdżenia tych kości lub upłynniania resztek tkanek. Maszyna ta, działająca zasadniczo przez tarcie, różni się od maszyn funkcjonujących wysokociśnieniowo, które przekształcają resztki tkanek w kleistą masę. Tak otrzymany produkt, który po zakończeniu pierwszego etapu produkcji przechodzi przez sito mające otwory o średnicy 10 mm, jest następnie przerabiany w innej maszynie, która mieli go, przepuszczając go przez sito mające otwory o średnicy 3 mm. Produkt ten, który jest podobny do zwykłego mięsa mielonego, jest wprowadzany do obrotu w Zjednoczonym Królestwie jako „mięso [oddzielone i] odścięgnione”. Jeśli chodzi o jego wygląd, wspomniany produkt wyraźnie różni się od mięsa oddzielonego mechanicznie uzyskanego pod wysokim ciśnieniem. Zdaniem skarżącej w postępowaniu głównym nikt nie nazwałby produktu uzyskanego przy pomocy jej maszyny inaczej niż mięsem.

22 Wedle skarżącej w postępowaniu głównym produkowane przez nią „mięso [oddzielone i] odścięgnione” zawiera bardzo rzadko kawałki kości, okostnej lub szpiku kostnego, jakkolwiek nie można wykluczyć występowania elementów kości.

23 Według skarżącej w postępowaniu głównym i FSA przez odesłanie do dokumentów wskazanych w pkt 18 i 19 niniejszego wyroku produkt uzyskany z zastosowaniem tej techniki nie spełnia przesłanek definicji „mięsa oddzielonego mechanicznie” w rozumieniu rozporządzenia nr 853/2004, w braku utraty lub „istotnej” modyfikacji struktury włókien mięśniowych, to jest w braku modyfikacji wystarczającej do wyeliminowania cech świeżego mięsa. Produkt ten należałoby raczej uznać za „surowe wyroby mięsne” w rozumieniu pkt 1.15 załącznika I do wspomnianego rozporządzenia.

24 Według Newby Foods umożliwienie wprowadzania do obrotu danego produktu tylko jako mięsa oddzielonego mechanicznie stanowiłoby znaczne marnotrawstwo mięsa nadającego się do spożycia przez ludzi jako świeże mięso. Sąd odsyłający dodaje, że wynika z tego znaczne ograniczenie wartości handlowej tego produktu. Sąd ten dodaje ponadto, że z tej kwalifikacji wynikają trzy inne skutki techniczne, a mianowicie:

– zakaz wykorzystywania kości przeżuwaczy, których używanie nie jest dozwolone w celu produkcji mięsa oddzielonego mechanicznie w zastosowaniu pkt 5 załącznika V do rozporządzenia nr 999/2001, zważywszy na zagrożenia związane z niektórymi przenośnymi gąbczastymi encefalopatiami;

– obowiązek przestrzegania szczegółowych wymogów dotyczących surowca i higieny podczas produkcji i po jej zakończeniu stosowanych do mięsa oddzielonego mechanicznie, ustanowionych rozporządzeniem nr 853/2004 i

– zakaz oznakowania produktu jako „mięsa”.

25 Sąd odsyłający twierdzi, że utrata lub modyfikacja struktury włókien mięśniowych może równie dobrze wynikać z rozbioru lub z siekania, jak również z zamrożenia lub rozmrożenia mięśni szkieletowych. Takie przetwarzanie nie powoduje jednak zwykle wyeliminowania cech świeżego mięsa. Przyjęte przez Komisję stanowisko polegające na nieuwzględnieniu okoliczności, że metoda mechanicznego odkostnienia może nie uszkodzić przetwarzanych kości ani nie wydobyć z nich szpiku kostnego, niesie ze sobą korzyść uproszczenia, podczas gdy, jeżeli uwzględnić tezę skarżącej w postępowaniu głównym, indywidualne badanie produktu końcowego byłoby konieczne w celu zidentyfikowania go jako mięsa oddzielonego mechanicznie lub inaczej.

26 Powołując się na wykonujący postanowienia rozporządzenia nr 999/2001 komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przyszłego zapotrzebowania na mięso odkostnione mechanicznie i jego wykorzystywania w Unii Europejskiej, w tym polityki informacyjnej wobec konsumentów z dnia 2 grudnia 2010 r. [COM(2010) 704 wersja ostateczna], sąd odsyłający zauważa, że pkt 2 akapit pierwszy i pkt 5.1 akapity czwarty i piąty tego komunikatu brzmią następująco:

„2. Wprowadzenie

Mięso odkostnione mechanicznie […] to produkt uzyskiwany poprzez usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy, lub z tusz drobiowych […] z zastosowaniem metod mechanicznych, w wyniku którego normalna struktura tkanki mięśniowej zostaje w przeważającym stopniu utracona lub zmieniona w taki sposób, że nie jest ono porównywalne ze zwykłym mięsem.

[…]

5.1. Metody produkcji [mięsa odkostnionego mechanicznie]

[…]

Pod względem wizualnym [mięso odkostnione mechanicznie] produkowane w procesie wysokociśnieniowym cechuje charakterystyczna, przypominająca ciasto konsystencja wynikająca z utraty lub modyfikacji pierwotnej struktury tkanki mięśniowej. Inne techniki ([mięso odkostnione mechanicznie] niskociśnieniowe) pozwalają uzyskać produkt, który pod względem wyglądu z trudem lub w ogóle nie daje się odróżnić od mięsa mielonego […].

»Utratę lub modyfikację struktury włókien mięśniowych« można stwierdzić, analizując próbki mięsa pod mikroskopem. Obserwowany zakres modyfikacji struktury produktu może być bardzo duży, w zależności od zastosowanych parametrów technologicznych produkcji”.

27 Sprawozdanie sporządzone w następstwie kontroli dokonanej w Zjednoczonym Królestwie w marcu 2012 r. przez zespół kontroli Biura ds. Żywności i Weterynarii Komisji (zwanego dalej „BŻW”) wskazała na zastosowanie w tym państwie członkowskim nazwy „mięso [oddzielone i] odścięgnione” nieznanej w prawodawstwie Unii w odniesieniu do kategorii produktów zostały niewłaściwie uznane za „surowe wyroby mięsne” w rozumieniu tego prawodawstwa, podczas gdy odpowiadały w rzeczywistości mięsu oddzielonemu mechanicznie. Sprawozdanie to odnosiło się w szczegółowy sposób do dokumentu opublikowanego przez FSA w roku 2010 i wymienionego w pkt 19 niniejszego wyroku. W sprawozdaniu tym wskazano, że w owym dokumencie wezwano do dokonania badania mikroskopowego w celu wykazania, że struktura włókien mięśniowych nie została utracona lub zmodyfikowana po zakończeniu procesu produkcyjnego danego produktu i że wyniki dokonanych badań, jeżeli istniały, nigdy nie wskazywały na brak utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych.

28 Zdaniem sądu odsyłającego brak zgody pomiędzy audytorami z BŻW a FSA dotyczył kwestii, czy uznanie za „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu pkt 1.14 załącznika I rozporządzenia nr 853/2004 zależy od jakiejkolwiek utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych lub przeciwnie od utraty lub modyfikacji pewnego stopnia.

29 W dniu 4 kwietnia 2012 r. FSA opublikowała moratorium, w którym przyjęła do wiadomości stanowisko zajęte przez służby Komisji w odniesieniu do kwalifikacji „mięsa [oddzielonego i] odścięgnionego” w świetle prawa Unii, dystansując się od tego stanowiska. W późniejszych dokumentach lub w ramach zajęcia stanowiska skierowanych do przedsiębiorstw lub władz Zjednoczonego Królestwa albo też w odpowiedzi na sprawozdanie BŻW, FSA potwierdziła swój brak zgody co do zasady z wykładnią proponowaną przez służby Komisji, podkreślając w szczególności innowacyjny charakter metody zastosowanej przez przedsiębiorstwa takie jak Newby Foods w celu mechanicznego obrobienia kości, które mogą być bardzo umięśnione i które były wcześniej ręcznie przetwarzane.

30 Newby Foods wniosła do sądu odsyłającego skargę na powyższe moratorium.

31 Zdaniem sądu odsyłającego postępowanie główne dotyczy tylko treści etykiety produktu uzyskanego metodą zastosowaną przez Newby Foods w odniesieniu do kości wieprzowych i drobiowych, lecz cechuje się ponadto aspektem zdrowia publicznego w wypadku zastosowania tej metody do kości przeżuwaczy w zakresie, w jakim istnieje zagrożenie związane z możliwością uszkodzenia kości nierozerwalnie związane ze stosowaniem wszelkich metod mechanicznych. Mimo iż sąd odsyłający uznaje, że stanowisko zajęte przez służby Komisji nie jest wcale szczegółowe w tym zakresie i mimo iż sąd ten zauważa, że stanowisko to jest kwestionowane przez FSA, wspomniany sąd odsyłający przyznaje, że chodzi o uzasadnioną obawę. Jednak sąd ten zauważa, że jedynym pytaniem mającym znaczenie dla sprawy jest kwestia, czy kości przeżuwaczy mogą być wykorzystane w ramach procesu stosowanego przez skarżącą w postępowaniu głównym, nie zaś kwestia, czy produkt uzyskany w ten sposób należy uznać za mięso oddzielone mechanicznie.

32 Badania naukowe zlecone przez Newby Foods przedsiębiorstwu specjalizującemu się w dziedzinie żywienia doprowadziły do następujących wniosków:

– produkt uzyskany po zakończeniu pierwszego etapu procesu zastosowanego przez Newby Foods wyglądał jak kawałki mięsa;

– w odniesieniu do mięsa drobiowego i wieprzowiny, mięso odkostnione ręcznie i mięso mielone z jednej strony a z drugiej strony produkt Newby Foods prezentowały się w niejednolity sposób, ponieważ struktura włókien mięśniowych była prawie nienaruszona w niektórych miejscach, a wykazywała uszkodzenie i rozproszenie białka w pozostałych; jednak produkt Newby Foods był bardziej podobny do mięsa mielonego niż do mięsa oddzielonego mechanicznie uzyskanego pod wysokim ciśnieniem; badania na ślepo umożliwiają odróżnienie tego produktu od mięsa mielonego, lecz nie zawsze; podsumowując, produkt Newby Foods, który zachował wystarczająco nienaruszoną strukturę włókien mięśniowych w porównaniu do mięsa mielonego, może być uznany za surowy wyrób mięsny, która to kwalifikacja jest wykluczona w odniesieniu do mięsa oddzielonego mechanicznie uzyskanego pod wysokim ciśnieniem ze względu w tym przypadku na zbyt istotną zmianę tej struktury;

– w odniesieniu do wołowiny i jagnięciny mikroskopowe badanie porównawcze produktu Newby Foods i mięsa oddzielonego mechanicznie uzyskanego pod wysokim ciśnieniem nie skutkowały tak wyraźnym rozróżnieniem, ponieważ zastosowana do mięsa tych gatunków metoda ta nie powodowała istotnej utraty struktury włókien mięśniowych; utrata tej struktury jest jednak mniej istotna w wypadku wspomnianego produktu i była zbliżona do struktury uzyskanej w mięsie mielonym, ponieważ jakość jest niemal równoważna.

33 Konsultant zatwierdził tę analizę, uznając z jednej strony, że w odniesieniu do składu i struktury mięso oddzielone mechanicznie uzyskane pod wysokim ciśnieniem przechodzące przez siatkę mającą otwory 1 mm w celu usunięcia fragmentów kości i tkanki łącznej wyraźnie różni się od mięsa mielonego a z drugiej strony, że sam produkt Newby Foods wyraźnie różni się od mięsa oddzielonego mechanicznie uzyskanego pod wysokim ciśnieniem.

34 Zdaniem sądu odsyłającego, jako że produkt uzyskany przy zastosowaniu procesu wykorzystanego przez skarżącą w postępowaniu głównym, mimo iż wyraźnie różni się od mięsa oddzielonego mechanicznie uzyskanego pod wysokim ciśnieniem, jeśli chodzi o jego wygląd i konsystencję, to powoduje jednak modyfikację struktury mięśniowej, kluczową kwestią jest ustalenie, czy uznanie za mięso oddzielone mechanicznie jest związane z jakąkolwiek zmianą tej struktury.

35 Powołując się na definicję pojęcia „surowych wyrobów mięsnych” wymienioną w pkt 1.15 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004, sąd ten wywnioskował z niej dwa ustalenia. Po pierwsze, słowa „a zatem” wskazują, że istnieje związek przyczynowy pomiędzy utratą lub modyfikacją struktury włókien mięśniowych a wyeliminowaniem cech świeżego mięsa. Po drugie, definicja ta nie może być interpretowana w ten sposób, że wszelkie osłabienie cech świeżego mięsa oznacza wyeliminowanie tych cech, ponieważ to wyeliminowanie wynika tylko z istotnego osłabienia wspomnianych cech. Ponadto wspomniany sąd uważa, że „cechami świeżego mięsa” w rozumieniu tej definicji są właściwości organoleptyczne tego mięsa takie jak smak, zapach i konsystencja.

36 Sąd odsyłający uważa, że produkt uzyskany metodą wykorzystaną przez Newby Foods zachowuje w wystarczającym stopniu cechy świeżego mięsa, by był zaliczony do kategorii surowych wyrobów mięsnych w rozumieniu pkt 1.15 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004.

37 Wreszcie sąd ten podziela argument skarżącej w postępowaniu głównym, w myśl którego to argumentu jest niespójne, by Komisja przeciwstawiła się takiej kwalifikacji, podnosząc, że ze względu na fakt wykorzystania środków mechanicznych i istnienia modyfikacji struktury włókien mięśniowych wspomniany produkt należy uznać za mięso oddzielone mechanicznie, podczas gdy Komisja przyznaje, iż wykorzystanie środków mechanicznych w celu oddzielenia piersi kurczaka od tuszy, które jednak nieuchronnie wiąże się z taką modyfikacją w miejscu, gdzie dokonano przecięcia, nie oznacza, że tak uzyskane mięso utraciło cechy świeżego mięsa.

38 W tych okolicznościach High Court of Justice (England & Wales), Queen’s Bench Division (Administrative Court) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1) Czy słowa »utrat[a] lub modyfikacj[a] struktury włókien mięśniowych« użyte w pkt 1.14 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 [(te same słowa pojawiają się także w art. 3 lit. n) rozporządzenia (WE) nr 999/2001)] oznaczają »jakąkolwiek utratę lub modyfikację struktury włókien mięśniowych« widoczną przy użyciu standardowych technik mikroskopowych […]?

2) Czy produkt mięsny może zostać sklasyfikowany jako [surowe] wyroby mięsne w rozumieniu pkt 1.15 załącznika I [do rozporządzenia nr 853/2004] w przypadku, gdy miał miejsce pewien stopień utraty lub modyfikacji struktury […] włókien mięśniowych widocznej przy użyciu standardowych technik mikroskopowych?

3) Jeżeli odpowiedź na pytanie pierwsze brzmi »nie«, a odpowiedź na pytanie drugie brzmi »tak«, czy stopień utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych wystarczający, aby wyrób [produkt] mięsny musiał zostać sklasyfikowany jako [mięso oddzielone mechanicznie] w rozumieniu pkt 1.14 załącznika I [do rozporządzenia nr 853/2004] jest taki sam, jak stopień wymagany do wyeliminowania cech mięsa świeżego w rozumieniu pkt 1.15 [tego załącznika]?

4) W jakim zakresie cechy mięsa świeżego powinny zostać osłabione, aby można było uznać, że zostały wyeliminowane w rozumieniu pkt 1.15 [załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004]?

5) Jeżeli odpowiedź na pytanie pierwsze brzmi »nie« [oraz] odpowiedź na pytanie trzecie […] brzmi »nie«, jaki stopień modyfikacji struktury włókien mięśniowych jest wymagany dla sklasyfikowania przedmiotowego produktu jako [mięsa oddzielonego mechanicznie]?

6) [W takiej samej sytuacji] jakie są kryteria, które sądy krajowe powinny stosować przy ocenie tego, czy struktura włókien mięśniowych mięsa została zmodyfikowana w tym stopniu?”.

39 Pismami z dnia 1 i 11 października 2013 r., które wpłynęły do sekretariatu Trybunału w dniu 16 października 2013 r., sąd odsyłający wniósł, aby niniejsze odesłanie prejudycjalne zostało na podstawie art. 105 regulaminu postępowania przed Trybunałem rozpoznane w trybie przyspieszonym. Wniosek ten został oddalony wydanym przez prezesa Trybunału w dniu 7 lutego 2014 r. postanowieniem Newby Foods (C‑453/13, EU:C:2014:87).

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

40 W przedstawionych pytaniach, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy pkt 1.14 i 1.15 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 zawierające definicje pojęć odpowiednio „mięsa oddzielonego mechanicznie” i „surowych wyrobów mięsnych” należy interpretować w ten sposób, że produkt uzyskany przez mechaniczne usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy lub z tusz drobiowych powinien być uznany za „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu wspomnianego pkt 1.14 tylko w sytuacji, gdy zastosowana metoda prowadzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych, która to utrata lub modyfikacja jest istotna, ponieważ uznanie za „surowe wyroby mięsne” w rozumieniu wspomnianego pkt 1.15 należy przyjąć, jeżeli ta utrata lub modyfikacja nie jest istotna. Dodatkowo, gdyby interpretacja ta przeważała, sąd odsyłający zmierza do ustalenia, jaki stopień modyfikacji struktury włókien mięśniowych jest wymagany, aby tę utratę lub modyfikację należało uznać za istotną i jaka metoda powinna być zastosowana, by ocenić, czy wymagany stopień został osiągnięty.

41 Należy przede wszystkim stwierdzić, że definicja pojęcia „mięsa oddzielonego mechanicznie” wymieniona w pkt 1.14 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 opiera się na trzech łącznych przesłankach, które należy intepretować we wzajemnej zależności ze sobą, czyli w pierwszej kolejności wykorzystanie kości, od których zostały już odcięte całe mięśnie lub tusz drobiowych, do których pozostają przyczepione resztki mięsa, w drugiej kolejności zastosowanie metod mechanicznego odkostnienia w celu odzyskania tego mięsa i w trzeciej kolejności utrata lub modyfikacja struktury włókien mięśniowych tak odzyskanego mięsa ze względu na wykorzystanie wspomnianej metody. W szczególności definicja ta nie wprowadza żadnego rozróżnienia co do stopnia utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych, skutkiem czego jakakolwiek utrata lub modyfikacja jest uwzględniana w ramach tej definicji.

42 Każdy produkt mięsny spełniający te trzy przesłanki należy zatem sklasyfikować jako mięso oddzielone mechanicznie, niezależnie od stopnia utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych w zakresie, w jakim ze względu na wykorzystaną metodę ta utrata lub modyfikacja jest znacznie większa od utraty lub modyfikacji ściśle zlokalizowanej w miejscu przecięcia.

43 Ta trzecia przesłanka pozwala bowiem odróżnić w przypadku wykorzystania metod mechanicznych „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu pkt 1.14 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 od produktu uzyskanego przez przecięcie całych mięśni, ponieważ to przecięcie nie stanowi ani ogólniejszej utraty, ani modyfikacji struktury włókien mięśniowych, lecz pozwala dostrzec utratę lub modyfikację struktury włókien mięśniowych ściśle zlokalizowaną w miejscu przecięcia. Słusznie zatem piersi kurczaka, które zostały odcięte od tuszy zwierzęcia przez cięcie dokonane mechanicznie, nie stanowią mięsa oddzielonego mechanicznie.

44 W odniesieniu do produktów spełniających wspomniane przesłanki, a zatem zgodnych z definicją „mięsa oddzielonego mechanicznie” rozporządzenie nr 853/2004 nie wprowadza żadnego innego rozróżnienia niż rozróżnienie wynikające z pkt 3 i 4 rozdziału III sekcji V załącznika III.

45 Rozróżnienie to dotyczy z jednej strony mięsa oddzielonego mechanicznie, o którym mowa w ww. pkt 3, wyprodukowanego przy zastosowaniu technik zapewniających nienaruszanie struktury wykorzystywanych kości, niezwłocznie po tym, jak kości te zostały pozbawione początkowo przyczepionych do nich całych mięśni, pod warunkiem że uzyskany produkt będzie miał zawartość wapnia zbliżoną do zawartości wapnia w mięsie mielonym i będzie spełniał wymogi mikrobiologiczne mające zastosowanie dla mięsa mielonego.

46 Ten rodzaj produktów, który odpowiada mięsu oddzielonemu mechanicznie uzyskanemu metodą niskociśnieniową podobnie jak produkty będące przedmiotem postępowania głównego, może wyjątkowo być wykorzystywany w niektórych „surowych wyrobach mięsnych” w rozumieniu pkt 1.15 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004, a mianowicie w wyrobach przeznaczonych do obróbki cieplnej przed spożyciem, podczas gdy zgodnie z definicją surowych wyrobów mięsnych podaną we wspomnianym pkt 1.15, wyroby te mogą zasadniczo być uzyskiwane tylko ze świeżego mięsa ewentualnie rozdrobnionego na kawałki, to jest z mięsa z całych mięśni z wyjątkiem odłamków kości. Ten sam rodzaj produktu może również być wykorzystywany we wszystkich „produktach mięsnych” w rozumieniu pkt 7.1 wspomnianego załącznika.

47 Wspomniane rozróżnienie z drugiej strony dotyczy mięsa oddzielonego mechanicznie, o którym mowa w pkt 4 rozdziału III sekcji V załącznika III do rozporządzenia nr 853/2004 wytwarzanego z zastosowaniem innych technik, które to mięso odpowiada mięsu oddzielonemu mechanicznie uzyskanemu pod wysokim ciśnieniem, które można wykorzystywać wyłącznie do wytwarzania produktów mięsnych poddawanych obróbce cieplnej, w zakładzie zatwierdzonym zgodnie z rozporządzeniem nr 853/2004.

48 Rozróżnienie wprowadzone w ten sposób w pkt 3 i 4 rozdziału III sekcji V załącznika III do rozporządzenia nr 853/2004 znajduje wyraz w definicji pojęcia „mięsa oddzielonego mechanicznie” wymienionej w pkt 1.14 załącznika I do tego rozporządzenia, w szczególności w słowach „co prowadzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych”, ponieważ to rozróżnienie w ramach kategorii mięsa oddzielonego mechanicznie i te słowa w definicji tej kategorii produktów zostały wprowadzone w tej samej chwili w procesie opracowywania tego rozporządzenia. Obecność słowa „modyfikacja” w tej definicji oznacza bowiem, że produkty uzyskiwane poprzez wykorzystanie metody mechanicznego oddzielenia pod niskim ciśnieniem wchodzą w każdym wypadku w zakres wspomnianej definicji.

49 System ten polegający na zaliczeniu całości mięsa oddzielonego mechanicznie do jednej kategorii podzielonej na dwie podkategorie produktów stwarzających odmienne zagrożenie dla zdrowia i mogących zatem różnić się zastosowaniem, został wyjaśniony w motywie 20 rozporządzenia nr 853/2004, który to motyw został również wprowadzony na tym samym etapie opracowywania tego rozporządzenia. W motywie tym wskazano w odniesieniu do tej kategorii produktów z jednej strony definicję ogólną i sformułowaną w sposób elastyczny, tak aby objęła wszystkie metody mechanicznego oddzielenia i by pozostawała właściwa pomimo szybkiego rozwoju technologicznego w przedmiotowej dziedzinie i wymagania techniczne różniące się w zależności od oceny ryzyka dla produktu powstałego w wyniku zastosowania różnych metod.

50 Motyw ten, który doskonale wyjaśnia wolę prawodawcy Unii, wykazuje w sposób dostateczny, że prawodawca ten uwzględnił od początku możliwość, iż będą opracowywane nowe metody produkcji pod niskim ciśnieniem mięsa oddzielonego mechanicznie, jak w stosownym przypadku metoda wykorzystana przez skarżącą w postępowaniu głównym, przy założeniu, że metoda ta cechuje się kilkoma innowacjami w porównaniu z metodami wykorzystującymi techniki zapewniające nienaruszanie struktury wykorzystywanych kości, o których ten prawodawca wiedział w chwili opracowywania rozporządzenia nr 853/2004.

51 Jeśli chodzi o argument skarżącej w postępowaniu głównym, w myśl którego to argumentu jakakolwiek utrata lub modyfikacja struktury włókien mięśniowych nie skutkuje tym, że produkt powinien być uznany za mięso oddzielone mechanicznie, ponieważ produkt nie powinien być uznany za mięso oddzielone mechanicznie tylko w wypadku utraty lub „istotnej” modyfikacji tej struktury, należy przypomnieć, iż uznanie za „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu pkt 1.14 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 wynika z zestawienia trzech łącznych kryteriów, jak wskazano w pkt 41 niniejszego wyroku.

52 Natomiast uznanie za „surowe wyroby mięsne” w rozumieniu pkt 1.15 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 produktów, takich jak będące przedmiotem postępowania głównego, które to produkty spełniają przesłanki mięsa oddzielonego mechanicznie, jest wykluczone definicją wskazaną we wspomnianym punkcie.

53 W tym względzie należy zauważyć, że wyprodukowanie mięsa oddzielonego mechanicznie nie wymaga żadnego z dwóch procesów przewidzianych w tej definicji, czyli bądź dodaniu środków spożywczych, przypraw korzennych lub substancji dodatkowych, bądź „przetwarzaniu” w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. m) rozporządzenia nr 852/2004, ponieważ produkt taki jak będący przedmiotem postępowania głównego przeciwnie jest zgodny z pojęciem „produktu nieprzetworzonego” w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. n) tego rozporządzenia.

54 Co więcej, pojęcie „surowych wyrobów mięsnych” ma bezpośredni związek nie z pojęciem „mięsa oddzielonego mechanicznie”, lecz z jednej strony z pojęciami „świeżego mięsa” i „mięsa mielonego”, które są zasadniczo jedynymi surowcami, które można wykorzystać, a z drugiej strony, z pojęciem „produktów mięsnych” w rozumieniu pkt 7.1 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004, które to pojęcie łączy się z pojęciem „surowych wyrobów mięsnych” w przypadku przetwarzania świeżego mięsa wykorzystywanego jako surowiec. W tej sytuacji bowiem pojęcia „produktów mięsnych” i „surowych wyrobów mięsnych” mają charakter alternatywny w tym znaczeniu, że w zależności od tego, czy metoda przetworzenia świeżego mięsa modyfikuje wewnętrzną strukturę włókien mięśniowych, prowadząc do wyeliminowania cech świeżego mięsa, czy też nie prowadzi do takiej modyfikacji, uzyskany produkt jest albo produktem mięsnym, albo surowym wyrobem mięsnym.

55 Ponadto uznanie produktów takich jak będące przedmiotem postępowania głównego za „świeże mięso” w rozumieniu pkt 1.10 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004, jak wskazał rząd francuski, jest również wykluczone. Nie uwzględniając bowiem innych cech tych produktów, produkty te, złożone z mięsa rozdrobnionego na kawałki, mogą być objęte tylko zakresem pojęcia „mięsa mielonego” w rozumieniu pkt 1.13 wspomnianego załącznika. Produkty te powinny jednak być wyłączone z zakresu pojęcia „mięsa mielonego” na podstawie pkt 1 lit. c) ppkt (iv) rozdziału II sekcji V załącznika III do tego rozporządzenia, jako produkty pochodzące z odłamków kości.

56 Niezależnie od wymogów sanitarnych przewidzianych rozporządzeniem nr 853/2004 uznanie za „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu pkt 1.14 załącznika I do tego rozporządzenia produktów uzyskanych przy wykorzystaniu danej metody przemysłowej ma ponadto skutki w świetle z jednej strony rozporządzenia nr 999/2001 dotyczącego przenośnych gąbczastych encefalopatii, a z drugiej strony dyrektywy 2000/13 w sprawie w szczególności etykietowania i prezentacji środków spożywczych.

57 Z tej klasyfikacji wynika bowiem w pierwszej kolejności, że metoda ta nie może być stosowana w celu przetwarzania surowców z bydła, owiec i kóz zgodnie z pkt 5 załącznika V do rozporządzenia nr 999/2001 dotyczącego przenośnych gąbczastych encefalopatii.

58 Wbrew opinii przedstawionej w tym względzie przez skarżącą w postępowaniu głównym stosowanie wspomnianej klasyfikacji do produktów takich jak będące przedmiotem postępowania głównego w celu wywnioskowania z niej, że jest zakazane produkowanie tych produktów z surowców uzyskanych z przeżuwaczy wynika z wprowadzenia w życie zamiaru jasno wyrażonego przez prawodawcę Unii w ramach środków przyjętych w celu przeciwdziałania tym chorobom. Z motywu 5 rozporządzenia nr 1923/2006 wprowadzającego definicję „mięsa oddzielanego mechanicznie” do rozporządzenia nr 999/2001 wynika bowiem, że prawodawca ten miał zamiar powtórzyć w tej dziedzinie definicję wcześniej przyjętą w dziedzinie bezpieczeństwa żywności w ramach rozporządzenia nr 853/2004.

59 Ponadto z motywu 11b rozporządzenia nr 999/2001 wynika, że w ramach rozporządzenia nr 999/2001 prawodawca w szczególności miał na uwadze okoliczność, iż mięso oddzielone mechanicznie mogło zawierać elementy kości i kostnej. Z postanowienia odsyłającego wynika zaś dokładnie, że taka sama sytuacja ma miejsce również w wypadku produktu takiego jak wytwarzany przez skarżącą w postępowaniu głównym.

60 W drugiej kolejności na podstawie załącznika I do dyrektywy 2000/13 uznanie za „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu pkt 1.14 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 oznacza zakaz umieszczania na etykietach danego produktu nazwy „mięso…”, po której podaje się nazwę gatunku zwierzęcia, z którego pochodzi, ponieważ produkt ten może być oznaczony tylko nazwą „mięso oddzielone mechanicznie”, po której podaje się nazwę gatunku zwierzęcia, z którego pochodzi.

61 W ramach tej dyrektywy, która zgodnie z jej motywem 6 opiera się przede wszystkim na potrzebie informowania i ochrony konsumenta, zakaz ten stanowi wprowadzenie w życie ogólnej zasady wymienionej w art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) wspomnianej dyrektywy, zgodnie z którą to zasadą etykietowanie nie powinno wprowadzać nabywcy w błąd co do właściwości środka spożywczego, a w szczególności co do jego charakteru, tożsamości, właściwości, składu, ilości, trwałości, źródła lub pochodzenia, metod wytwarzania lub jego produkcji.

62 Jak bowiem wynika z motywów 1 i 7 dyrektywy 2001/101 definicja pojęcia „mięsa”, która została opracowana do celów higieny i ochrony zdrowia publicznego obejmująca wszystkie części zwierząt zdatne do spożycia przez ludzi, nie odpowiada wyobrażeniu konsumenta o mięsie i nie informuje zatem konsumenta o prawdziwym charakterze produktów objętych tą definicją w ramach wspomnianego rozporządzenia, skutkiem czego mięso oddzielone mechanicznie, które znacznie różni się od wyobrażenia konsumentów o „mięsie”, powinno zostać wyłączone z zakresu pojęcia mięsa do celów etykietowania i prezentacji żywności.

63 W motywach tych wyrażono ustalenie, w myśl którego mięso oddzielone mechanicznie, mimo że jest technicznie zdatne do spożycia przez ludzi, o ile nie pochodzi od przeżuwaczy, jest jednak produktem gorszej jakości, ponieważ złożone jest z resztek mięsa, z tłuszczu i z tkanki łącznej przyczepionych nadal do kości po usunięciu znacznej części mięsa.

64 W tym zakresie okoliczność, na której skarżąca w postępowaniu głównym zamierza oprzeć argument przemawiający za nazwą inną niż nazwa „mięso oddzielone mechanicznie”, że produkt taki jak ten wytwarzany przez skarżącą, znany w przedmiotowych kręgach przemysłowych pod nazwami „mięso Baader”, „mięso 3 mm” lub „mięso [oddzielone i] odścięgnione”, posiada wygląd podobny do wyglądu mięsa mielonego, od którego nie może być łatwo odróżnione przez konsumenta, ponieważ połączenie różnych tkanek uzyskanych po zakończeniu procesu produkcyjnego nie pozwala na ich rozróżnienie, stanowi w rzeczywistości przykład rodzaju nieporozumień, jakim prawodawca Unii zamierzał zapobiec, przyjmując dyrektywę 2000/13.

65 Niewprowadzenie bowiem wymogu, by ten produkt gorszej jakości był przedmiotem szczególnego oznakowania informującego jasno konsumentów przez usunięcie wszelkich niejasności co do jego dokładnego charakteru, lecz, przeciwnie, umożliwienie, by był oznaczony w sposób sugerujący, że chodzi o mięso rozdrobnione takie jak mięso mielone, równałoby się nieosiągnięciu zasadniczego celu realizowanego przez tę dyrektywę, a mianowicie polegającego na zapewnieniu szczegółowego etykietowania określającego dokładnie charakter i właściwości produktu, które umożliwiają konsumentowi dokonanie wyboru z pełną wiedzą o stanie faktycznym, jak wskazano w motywie 8 wspomnianej dyrektywy. Ma to znaczenie szczególnie w przypadku, gdy wspomniany produkt jest składnikiem, którego konsument nie może zidentyfikować.

66 Tego rodzaju pozwolenie ponadto skutkowałoby utrudnieniem osiągnięcia innego zasadniczego celu dyrektywy 2000/13 wskazanego w motywie 2 tej dyrektywy, który to cel polega na zapobieganiu różnicom w etykietowaniu środków spożywczych, które to różnice mogą utrudniać swobodny obrót tymi produktami oraz prowadzić do nierównych warunków konkurencji.

67 W świetle całości powyższych rozważań na przedstawione pytania prejudycjalne należy odpowiedzieć, że pkt 1.14 i 1.15 załącznika I do rozporządzenia nr 853/2004 należy interpretować w ten sposób, że produkt uzyskany przez mechaniczne usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy lub z tusz drobiowych, powinien być uznany za „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu wspomnianego pkt 1.14, w przypadku gdy zastosowana metoda prowadzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych większej od utraty lub modyfikacji ściśle zlokalizowanej w miejscu przecięcia, niezależnie od okoliczności, że zastosowana technika nie narusza struktury wykorzystywanych kości. Taki produkt nie może być uznany za „surowe wyroby mięsne” w rozumieniu wspomnianego pkt 1.15.

W przedmiocie kosztów

68 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (dziesiąta izba) orzeka, co następuje:

Punkty 1.14 i 1.15 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego należy interpretować w ten sposób, że produkt uzyskany przez mechaniczne usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy lub z tusz drobiowych powinien być uznany za „mięso oddzielone mechanicznie” w rozumieniu wspomnianego pkt 1.14, w przypadku gdy zastosowana metoda prowadzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych większej od utraty lub modyfikacji ściśle zlokalizowanej w miejscu przecięcia, niezależnie od okoliczności, że zastosowana technika nie narusza struktury wykorzystywanych kości. Taki produkt nie może być uznany za „surowe wyroby mięsne” w rozumieniu wspomnianego pkt 1.15.

Podpisy

* Język postępowania: angielski.