Μετά την εμφάνιση της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών (ΣΕΒ), γνωστής ως νόσου "των τρελλών αγελάδων", η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έλαβε διάφορα μέτρα για την καταπολέμηση της ασθενείας σκοπούντα στη μείωση του κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Παράλληλα, συνέστησε τη Spongiform Encephalopathy Advisory Committee [Συμβουλευτική Επιτροπή για τη Σπογγώδη Εγκεφαλοπάθεια] (ΣΕΣΕ), ανεξάρτητο επιστημονικό όργανο με καθήκοντα συμβούλου της κυβερνήσεως. Σε ανακοίνωση της 20ής Μαρτίου 1996 η ΣΕΣΕ βεβαίωνε ότι η έκθεση στον κίνδυνο προσβολής από τη ΣΕΒ ήταν "η πλέον ευλογοφανής επί του παρόντος εξήγηση" για την εμφάνιση μιας νέας μορφής της ασθενείας Creuztfeldt-Jakob, εγκεφαλοπαθείας που προσβάλλει τον άνθρωπο.

Ακολουθώντας τις συστάσεις της ΣΕΣΕ για την προστασία της δημοσίας υγείας, καθώς και τη γνωμάτευση της κτηνιατρικής επιστημονικής επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, η Επιτροπή εξέδωσε στις 27 Μαρτίου 1996 απόφαση υπό μορφή επείγοντος μέτρου απαγορεύσεως της αποστολής, από το έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου προς τα άλλα κράτη μέλη και προς τρίτες χώρες, όλων των βοοειδών και όλων των κρεάτων βοοειδών ή προϊόντων λαμβανομένων από τα βοοειδή αυτά.

Η National Farmers' Union [εθνική ένωση κτηνοτρόφων] (ΕΕΚ), καθώς και εννέα γεωργικές εταιρίες ειδικευμένες στην εκτροφή ζώων, στις ζωοτροφές, στη μεταφορά και εξαγωγή βοοειδών, καθώς και στο εμπόριο των παραγώγων προϊόντων, προσέφυγαν στο High Court of Justice (Αγγλία), αμφισβητώντας διάφορες πράξεις που εξέδωσαν οι βρετανικές αρχές κατ' εφαρμογήν της αποφάσεως της Επιτροπής. Το High Court υπέβαλε στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα σχετικά με το κύρος της αποφάσεως της Επιτροπής. Εξαλλου, το Ηνωμένο Βασίλειο άσκησε προσφυγή ακυρώσεως της ιδίας αποφάσεως. Με χωριστό δικόγραφο, υπέβαλε αίτηση αναστολής της εκτελέσεως της προσβαλλομένης αποφάσεως, η οποία απερρίφθη από το Δικαστήριο στις 12 Ιουλίου 1996.

Και στις δύο υποθέσεις, τα επιχειρήματα που άπτονται της ελλείψεως νομιμότητας της αποφάσεως αφορούν, ιδίως, την αρμοδιότητα της Επιτροπής να την εκδώσει, το ερώτημα αν η Επιτροπή ενήργησε κατά κατάχρηση εξουσίας και, τρίτον, αν η Επιτροπή παραβίασε την αρχή της αναλογικότητας.

Όσον αφορά την επί του θέματος αρμοδιότητα της Επιτροπής, το Δικαστήριο τόνισε ότι στόχος των οδηγιών στις οποίες στηρίζεται η συναφής αρμοδιότητα είναι να καταστεί εφικτή η ταχεία επέμβαση της Επιτροπής προς αποφυγή διαδόσεως μεταξύ των ζώων μιας ασθενείας ή του κινδύνου προσβολής της ανθρώπινης υγείας. Συναφώς, οι νέες πληροφορίες που ανακοίνωσε η ΣΕΣΕ ανέτρεψαν την εκτίμηση περί του κινδύνου που ενείχε η ΣΕΒ για την ανθρώπινη υγεία, ώστε να παρέχεται στην Επιτροπή η έγκριση θεσπίσεως των μέτρων διασφαλίσεως.

Όπως προκύπτει από τις ισχύουσες διατάξεις, σε περίπτωση ασθενείας η οποία αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία των ζώων ή του ανθρώπου, η ακινητοποίηση των ζώων και των προϊόντων και η υγειονομική απομόνωσή τους σε συγκεκριμένο χώρο συνιστά κατάλληλο μέτρο. Η αποτελεσματικότητα της υγειονομικής αυτής απομονώσεως καθιστά αναγκαία την πλήρη απαγόρευση της κυκλοφορίας των ζώων και των προϊόντων εκτός των συνόρων του ενδιαφερομένου κράτους μέλους, επηρεάζοντας με τον τρόπο αυτόν την εξαγωγή προς τρίτες χώρες. Εξάλλου, οι ανωτέρω οδηγίες δεν αποκλείουν ρητώς την αρμοδιότητα της Επιτροπής να απαγορεύει την εξαγωγή προς τρίτες χώρες.

Ενόψει, αφενός, του πιθανολογουμένου συνδέσμου μεταξύ της ΣΕΒ και μιας θανατηφόρου νόσου η οποία πλήττει τον άνθρωπο και για τη θεραπεία της οποίας ουδέν είναι σήμερα γνωστό, αφετέρου, της αβεβαιότητας ως προς την επάρκεια και την αποτελεσματικότητα των μέτρων που είχαν λάβει προηγουμένως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Κοινότητα, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Επιτροπή δεν υπερέβη προδήλως τα όρια της εξουσίας της εκτιμήσεως, επιδιώκοντας να απομονώσει υγειονομικώς την ασθένεια στο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου μέσω της απαγορεύσεως των εξαγωγών βοοειδών και των παραγώγων προϊόντων που είχαν προορισμό τόσο τα λοιπά κράτη μέλη όσο και τρίτες χώρες.

Το περί καταχρήσεως εξουσίας επιχείρημα στηρίχθηκε στο γεγονός ότι, στην αιτιολογία της αποφάσεως, γινόταν λόγος για τις ανησυχίες των καταναλωτών. Εξάλλου, η απόφαση εμφανίστηκε ως μέτρο στηρίξεως του τομέα του βοείου κρέατος. Πάντως, το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η ανάλυση των αιτιολογικών σκέψεων μιας αποφάσεως πρέπει να καλύπτει ολόκληρη την απόφαση και όχι ένα μεμονωμένο στοιχείο της. Όπως προκύπτει από την ανάλυση αυτή, η Επιτροπή θέσπισε τα προσωρινά μέτρα ανησυχώντας για τους κινδύνους μεταδόσεως της ΣΕΒ στον άνθρωπο, ενώ από κανένα στοιχείο της δικογραφίας δεν μπορεί να υποστηριχθεί η άποψη ότι ο αποκλειστικός ή καθοριστικός σκοπός της Επιτροπής δεν ήταν η προστασία της υγείας αλλά η διασφάλιση των καταναλωτών ή λόγοι οικονομικής φύσεως.

Όσον αφορά το ενδεχόμενο παραβιάσεως της αρχής της αναλογικότητας, το Δικαστήριο σημείωσε ότι, κατά τον χρόνο εκδόσεως της προσβαλλομένης αποφάσεως, υφίστατο μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τους κινδύνους που ενείχαν τα ζώντα ζώα, το βόειο κρέας ή τα παράγωγα προϊόντα. Συναφώς, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι, οσάκις υφίστανται αμφιβολίες ως προς τη συνδρομή ή τη σημασία κινδύνων για την υγεία των προσώπων, τα κοινοτικά όργανα μπορούν να λαμβάνουν μέτρα προστασίας, χωρίς να οφείλουν να αναμένουν να αποδειχθεί πλήρως το υπαρκτό και η σοβαρότητα των εν λόγω κινδύνων. Κατόπιν αυτού, κατέληξε ότι, λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα του κινδύνου και του επείγοντος, η απαγόρευση εξαγωγής, ως προσωρινό μέτρο, δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως προδήλως ακατάλληλο μέτρο και η Επιτροπή επέδειξε την ενδεδειγμένη σύνεση απαγορεύοντας πλήρως τις εξαγωγές βοοειδών, βοείου κρέατος και παραγώγων προϊόντων εν αναμονή περισσότερο εμπεριστατωμένων επιστημονικών πληροφοριών.

Το Δικαστήριο τόνισε ιδίως ότι μόνον η απαγόρευση εξαγωγής προς τρίτες χώρες διασφάλιζε την αποτελεσματικότητα του μέτρου μέσω της απομονώσεως όλων των στοιχείων που μπορούσαν να μολυνθούν από τη ΣΕΒ στο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου, δεδομένου ότι η επανεισαγωγή βοείου κρέατος ή η εκτροπή των ρευμάτων του εμπορίου δεν μπορούσαν να αποκλειστούν παντελώς σε περίπτωση που η εξαγωγή επιτρεπόταν σε ορισμένες τρίτες χώρες.

Ανεπίσημο έγγραφο προς χρήση των μέσων μαζικής ενημερώσεως, το οποίο δεν δεσμεύει το Δικαστήριο.

Για το πλήρες κείμενο της αποφάσεως συμβουλευθείτε τη σελίδα μας Internet www.curia.eu.int σήμερα περί τις 3 μ.μ. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνείστε με την Estella Cigna, τηλ.: (352) 4303 2582, fax: (352) 4003 2674.