Sprawa C‑169/14

Juan Carlos Sánchez Morcillo

i

María del Carmen Abril García

przeciwko

Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Audiencia Provincial de Castellón)

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 93/13/EWG – Artykuł 7 – Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Artykuł 47 – Umowy zawierane z konsumentami – Umowa pożyczki hipotecznej – Nieuczciwe warunki umowne – Postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką – Prawo do wniesienia odwołania

Streszczenie – wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 17 lipca 2014 r.

1.        Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Cel

(dyrektywa Rady 93/13)

2.        Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Spoczywający na sądzie krajowym obowiązek zbadania z urzędu warunków w umowie przedstawionej mu do oceny – Zakres

(dyrektywa Rady 93/13)

3.        Prawo Unii Europejskiej – Bezpośrednia skuteczność – Krajowe przepisy proceduralne – Przesłanki stosowania – Poszanowanie zasad równoważności i skuteczności

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; dyrektywa Rady nr 93/13)

4.        Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zakres – Prawo do wieloinstancyjności postępowań sądowych – Brak

5.        Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zakres – Prawo do wieloinstancyjności postępowań sądowych – Brak

(dyrektywa Rady 93/13)

6.        Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką – Brak, jedynie w odniesieniu do dłużnika, prawa do odwołania od orzeczenia oddalającego jego sprzeciw wobec egzekucji przymusowej odnoszącej się do jego nieruchomości – Niedopuszczalność – Niezgodność z zasadami skuteczności i równości broni

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47; dyrektywa Rady 93/13, art. 7 ust. 1)

7.        Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Zakres – Zasady równości broni i kontradyktoryjności – Włączenie

1.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 22, 23)

2.        Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 24)

3.        W braku harmonizacji krajowych mechanizmów egzekucji przymusowej uregulowanie kwestii zasad wprowadzania w życie środków zaskarżenia postanowienia w przedmiocie zgodności z prawem warunku umownego, jakie można wnieść w ramach postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, należy do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich na mocy zasady ich autonomii proceduralnej, pod warunkiem zgodności z zasadami równoważności i skuteczności.

(por. pkt 31)

4.        Zgodnie z prawem Unii celem zasady skutecznej ochrony sądowej nie jest przyznanie prawa dostępu do dwóch instancji sądowych, ale jedynie zapewnienie prawa dostępu do sądu.

(por. pkt 36)

5.        Zgodnie z prawem Unii celem zasady skutecznej ochrony sądowej nie jest przyznanie prawa dostępu do dwóch instancji sądowych, ale jedynie zapewnienie prawa dostępu do sądu. W konsekwencji fakt, że konsument, jako dłużnik, przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja, ma w ramach postępowania w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką prawo do wniesienia odwołania tylko do jednej instancji sądowej w celu dochodzenia swoich praw, jakie wywodzi z dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, nie może jako taki być sprzeczny z prawem Unii.

(por. pkt 36)

6.        Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on systemowi środków egzekucyjnych, który przewiduje, że postępowanie w przedmiocie egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie może być zawieszone przez sąd prowadzący postępowanie rozpoznawcze, który w swym ostatecznym orzeczeniu może co najwyżej przyznać odszkodowanie za szkodę poniesioną przez konsumenta, ponieważ konsument, jako dłużnik, przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja, nie może odwołać się od postanowienia oddalającego jego sprzeciw wobec tej egzekucji, podczas gdy przedsiębiorca, jako wierzyciel, który żąda prowadzenia egzekucji, może skorzystać z tego środka zaskarżenia przeciwko postanowieniu nakazującemu zakończenie postępowania lub niestosowanie nieuczciwego warunku.

W istocie po pierwsze, w przypadku oddalenia sprzeciwu wniesionego przez konsumenta wobec egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką ustanowioną na jego nieruchomości, taki system proceduralny naraża wspomnianego konsumenta, a nawet jego rodzinę, na niebezpieczeństwo utraty mieszkania w wyniku jego przymusowej sprzedaży, podczas gdy sąd rozpatrujący wniosek o wszczęcie egzekucji ewentualnie i co najwyżej przeprowadzi tylko pobieżne badanie ważności warunków umownych, na których przedsiębiorca oparł swój wniosek. Ochrona, jaką konsument, jako dłużnik, przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja, mógłby być objęty w wyniku odrębnej kontroli przeprowadzonej w ramach postępowania rozpoznawczego wszczętego równolegle do postępowania egzekucyjnego, nie może zapobiec temu niebezpieczeństwu, ponieważ, zakładając, że kontrola ta doprowadzi do ujawnienia nieuczciwego warunku, ów konsument nie uzyska naprawienia poniesionej przez niego szkody w naturze, czyli poprzez przywrócenie sytuacji, jaka istniała przed zajęciem nieruchomości obciążonej hipoteką, ale co najwyżej otrzyma odszkodowanie. Tymczasem wyłącznie odszkodowawczy charakter naprawienia szkody przyznanego ewentualnie konsumentowi zapewnia mu ochronę częściową i niedostateczną. Nie stanowi ono ani odpowiedniego, ani skutecznego środka w rozumieniu art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 do realizacji celu polegającego na zaprzestaniu stosowania tego uznanego za nieuczciwy warunku.

Po drugie, przebieg takiego postępowania w przedmiocie sprzeciwu wobec egzekucji, stawia konsumenta, jako dłużnika, przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja, w gorszej sytuacji w stosunku do przedsiębiorcy, jako wierzyciela, który żąda wszczęcia postępowania egzekucyjnego, w zakresie ochrony sądowej praw, na które może się on powołać na podstawie dyrektywy 93/13 przeciwko stosowaniu nieuczciwych warunków, co może naruszyć realizacje celu przewidzianego przez omawianą dyrektywę, ponieważ nierównowaga pomiędzy środkami proceduralnymi, jakimi dysponują strony tylko wzmacnia nierównowagę pomiędzy kontrahentami.

(por. pkt 43, 45, 46, 50, 51; sentencja)

7.        Zasada równości broni, tak samo jak między innymi zasada kontradyktoryjności, jest konsekwencją samego pojęcia rzetelnego procesu, który wiąże się z obowiązkiem przyznania każdej ze stron rozsądnej możliwości przedstawienia swojej sprawy w warunkach niestawiających jej w wyraźnie mniej korzystnej sytuacji w stosunku do strony przeciwnej.

(por. pkt 49)