Language of document : ECLI:EU:T:2015:284

Sprawa T‑511/09

Niki Luftfahrt GmbH

przeciwko

Komisji Europejskiej

Pomoc państwa – Pomoc na restrukturyzację przyznana przez Austrię grupie Austrian Airlines – Decyzja uznająca pomoc za zgodną ze wspólnym rynkiem z zastrzeżeniem spełnienia określonych warunków – Prywatyzacja grupy Austrian Airlines – Określenie beneficjenta pomocy – Wytyczne dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw

Streszczenie – wyrok Sądu (ósma izba) z dnia 13 maja 2015 r.

1.      Postępowanie sądowe – Pismo wszczynające postępowanie – Wymogi formalne – Zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów – Niemożność ustosunkowania się przez stronę pozwaną do argumentów ze względu na obowiązek prawny – Brak wpływu – Dopuszczalność

[art. 263 TFUE, 339 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 21 akapit pierwszy, art. 53 akapit pierwszy; regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 1 lit. c)]

2.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Możliwość powołania przez skarżących wszelkich zarzutów nieważności – Ograniczenie wyłącznie na podstawie wyraźnego przepisu i w poszanowaniu zasady proporcjonalności – Zarzuty oparte na informacjach utajnionych w jawnej wersji decyzji dotyczącej pomocy państwa – Dopuszczalność – Naruszenie przysługującego Komisji prawa do obrony – Brak

(art. 263 TFUE, 339 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47, art. 52 ust. 1; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 24, 25; komunikat Komisji 2003/C 297/03)

3.      Postępowanie sądowe – Pismo wszczynające postępowanie – Zarzuty oparte na informacjach uzyskanych w nieprawidłowy sposób – Informacje znane już skarżącej niezobowiązanej do zachowania tajemnicy zawodowej – Naruszenie systemu kontroli pomocy państwa – Brak – Dopuszczalność

(art. 263 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 21, art. 53 akapit pierwszy; regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 1)

4.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych – Obowiązek uzasadnienia – Zarzut odrębny od zarzutu braku materialnej zgodności z prawem

(art. 263 akapit drugi TFUE)

5.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Komisji w dziedzinie pomocy państwa – Decyzja dotycząca pomocy na restrukturyzację zagrożonego przedsiębiorstwa – Konieczność przedstawienia okoliczności faktycznych i względów prawnych o istotnym znaczeniu w systematyce decyzji – Brak wymogu szczegółowego uzasadnienia w odniesieniu do każdego z argumentów podnoszonych przez zainteresowanych

[art. 87 ust. 3 lit. c) WE; art. 296 TFUE]

6.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Dostawa towarów lub usług na warunkach preferencyjnych – Zaliczenie

(art. 87 ust. 1 WE)

7.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Zastosowanie kryterium inwestora prywatnego – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Granice

(art. 87 ust. 1 WE; art. 263 TFUE)

8.      Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji – Ocena zgodności z prawem w oparciu o informacje dostępne w momencie wydania decyzji

(art. 87 ust. 1 WE; art. 263 TFUE)

9.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Sprzedaż przedsiębiorstwa publicznego, które skorzystało z pomocy państwa – Zastosowanie kryterium inwestora prywatnego – Element pomocy zawarty w cenie zakupu – Korzyść dla nabywcy – Brak

(art. 87 ust. 1 WE)

10.    Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Uprawnienie do uchwalenia wytycznych – Kontrola sądowa – Pomoc na restrukturyzację zagrożonego przedsiębiorstwa

[art. 87 ust. 3 lit. c) WE; 263 TFUE; komunikat Komisji 2004/C 244/02, pkt 16, 17]

11.    Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc, która może być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym – Pomoc na restrukturyzację zagrożonego przedsiębiorstwa – Zagrożone przedsiębiorstwo – Pojęcie – Zagrożone przedsiębiorstwo będące członkiem grupy przedsiębiorstw – Zagrożone przedsiębiorstwo przejęte przez grupę przedsiębiorstw – Ocena

[art. 87 ust. 3 lit. c) WE; komunikat Komisji 2004/C 244/02, pkt 13]

12.    Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc, która może być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym – Pomoc na restrukturyzację zagrożonego przedsiębiorstwa – Pojęcia restrukturyzacji – Przedsiębiorstwo znajdujące się w sytuacji nadmiernego zadłużenia

[art. 87 ust. 3 lit. c) WE; komunikat Komisji 2004/C 244/02, pkt 43]

13.    Pomoc przyznawana przez państwa – Zakaz – Odstępstwa – Pomoc, która może być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym – Pomoc na restrukturyzację zagrożonego przedsiębiorstwa – Przedsiębiorstwo działające w sektorze transportu lotniczego – Warunki

[art. 87 ust. 3 lit. c) WE; komunikat Komisji 2004/C 244/02, pkt 38]

14.    Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym – Uprawnienia dyskrecjonalne – Poszanowanie spójności między postanowieniami regulującymi pomoc państwa i innymi postanowieniami traktatu

(art. 43 WE, 87 WE, 88 WE)

15.    Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie

(art. 263 TFUE)

1.      Stosownie do art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania przed Sądem każda skarga musi wskazywać przedmiot sporu oraz zawierać zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów. Wskazanie to powinno być wystarczająco jasne i dokładne, aby pozwolić stronie pozwanej na przygotowanie obrony, a sądowi Unii – na dokonanie kontroli sądowej. Tak więc, aby zagwarantować pewność prawa i prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości, konieczne jest, aby istotne okoliczności faktyczne i prawne, na których oparta jest skarga, wynikały z samej jej treści, choćby w zwięzłej formie, lecz w sposób spójny i zrozumiały.

Rzekoma niemożność ustosunkowania się przez stronę pozwaną do argumentów skarżącej ze względu na obowiązek prawny nie pozwala na wykazanie istnienia naruszenia wymogów formalnych przewidzianych w art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania, i uczynienie z tego względu skargi niedopuszczalną.

(por. pkt 65, 66)

2.      Osoba fizyczna lub prawna, która na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE może wnieść skargę na akt wskazany w akapicie pierwszym tego przepisu, ma prawo podnieść beż żadnych ograniczeń wszystkie zarzuty wskazane w art. 263 akapit drugi TFUE.

W konsekwencji wszelkie ograniczenie prawa strony skarżącej do podniesienia zarzutów zmierzających do stwierdzenia nieważności uznanych przez nią za odpowiednie – mając na względzie okoliczność, że takie ograniczenie stanowiłoby również ograniczenie prawa do skutecznego środka prawnego, ustanowionego w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – musi być przewidziane w prawie Unii w rozumieniu art. 52 ust. 1 tej karty oraz być zgodne z wymogami określonymi w tym przepisie. W szczególności z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności owo ograniczenie musi być konieczne i rzeczywiście odpowiadać celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób.

Jeżeli chodzi o przewidziany w art. 339 TFUE obowiązek nieujawniania przez Komisję informacji objętych ze względu na swój charakter tajemnicą zawodową, a zwłaszcza informacji dotyczących przedsiębiorstw i ich stosunków handlowych lub kosztów własnych – obowiązek potwierdzony przez art. 24 rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 88 WE, to żaden z tych przepisów nie przewidują wyraźnie możliwości odrzucenia jako niedopuszczalnych zarzutów opartych na informacjach zawartych w decyzji będącej przedmiotem skargi, które zostały utajnione w jawnej wersji tej decyzji i do których strona skarżąca mogła uzyskać dostęp jedynie poprzez otrzymanie – bez zezwolenia Komisji – pełnej poufnej wersji tej samej decyzji.

Spoczywający na Komisji obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej staje się bezprzedmiotowy, jeżeli zarówno strona skarżąca, jak i inni zainteresowani znają już omawiane informacje, a rozprawa przed Sądem odbywa się przy drzwiach zamkniętych.

(por. pkt 67–71, 82, 83, 87, 89, 90)

3.      Okoliczność – przy założeniu, że zostanie dowiedziona – że skarżąca, która znajduje się już w posiadaniu informacji zawartych w pełnej wersji decyzji Komisji wydanej w dziedzinie pomocy państwa i która nie jest związana obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej, o którym mowa w art. 339 TFUE i art. 24 rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 88 WE, wykorzystuje w postępowaniu przed sądem Unii informacje uzyskane w nieprawidłowy sposób, nie uzasadnia odrzucenia skargi wniesionej na podstawie art. 263 TFUE jako niedopuszczalnej zgodnie z art. 44 regulaminu postępowania na tej podstawie, że taka praktyka mogłaby prowadzić do naruszenia systemu kontroli pomocy państwa, zniechęcając podmioty gospodarcze do przekazywania Komisji poufnych informacji w ramach postępowania w sprawie badania pomocy państwa.

(por. pkt 91–96)

4.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 104, 111, 118)

5.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 105–107, 114)

6.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 122, 123)

7.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 124–126)

8.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 127, 188)

9.      Jeśli przedsiębiorstwo, które skorzystało z pomocy państwa, zostaje nabyte po cenie rynkowej, to znaczy za najwyższą cenę, jaką inwestor prywatny działający w normalnych warunkach konkurencji był gotów zapłacić za tę spółkę w sytuacji, w której się znajdowała, w szczególności po skorzystaniu przez nią z pomocy państwa, element pomocy zostaje uznany za wyceniony po cenie rynkowej i za zawarty w cenie zakupu. W tych okolicznościach nie można uznać, że nabywca odniósł korzyść w porównaniu z innymi podmiotami na rynku.

(por. pkt 133)

10.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 142–149)

11.    W dziedzinie pomocy państwa jedną z zasad wynikających z pkt 13 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw jest zakaz skorzystania przez zagrożone przedsiębiorstwo, które należy do grupy przedsiębiorstw, z pomocy na ratowanie lub pomocy na restrukturyzację, jeśli trudności tego przedsiębiorstwa nie są wewnętrzne i wynikają z arbitralnej alokacji kosztów w ramach grupy lub jeśli grupa dysponuje środkami, by samodzielnie przezwyciężyć te trudności. Ów zakaz ma więc na celu uniknięcie sytuacji, w której grupa przedsiębiorstw obciąża państwo kosztami planu restrukturyzacji jednego z przedsiębiorstw, które wchodzą w skład grupy, gdy owo przedsiębiorstwo przeżywa trudności, a źródłem tych trudności jest sama grupa lub grupa ta ma środki, by samodzielnie przezwyciężyć te trudności.

W tym kontekście celem rozszerzenia zakazu korzystania z pomocy na ratowanie lub pomocy na restrukturyzację na zagrożone przedsiębiorstwa przejęte przez grupę jest uniknięcie sytuacji, w której grupa przedsiębiorstw obejdzie ów zakaz, korzystając z okoliczności, że przedsiębiorstwo, które ta grupa właśnie kupuje, nie należy do niego jeszcze formalnie w momencie wypłaty na rzecz kupowanego przedsiębiorstwa pomocy na restrukturyzację.

(por. pkt 159, 160, 171)

12.    W rozumieniu wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw restrukturyzacja obejmuje więc zazwyczaj aspekt przemysłowy, który przewiduje środki zmierzające do reorganizacji i racjonalizacji działalności przedsiębiorstwa, oraz aspekt finansowy, który może przyjąć w szczególności formę zastrzyku kapitału lub zmniejszenia zadłużenia. W tym znaczeniu restrukturyzacja nie może ograniczać się do pomocy finansowej.

Jednakże nie oznacza to, że pomoc na restrukturyzację musi koniecznie służyć finansowaniu środków podjętych w ramach przemysłowego aspektu restrukturyzacji. Należy zatem mieć na względzie pkt 43 wytycznych, z którego wynika, że kwota pomocy winna być ograniczona do ścisłego minimum kosztów koniecznych, aby umożliwić przeprowadzenie restrukturyzacji stosownie do istniejących zasobów finansowych przedsiębiorstwa. Tymczasem w przypadku przedsiębiorstwa, które stoi w obliczu dużego zadłużenia główna część pomocy zostanie logicznie przeznaczona na oddłużenie, podczas gdy środki służące restrukturyzacji przemysłowej zostaną podjęte przez beneficjenta pomocy w oparciu o jego zasoby własne, jak również na podstawie ewentualnego zewnętrznego źródła finansowania uzyskanego na warunkach rynkowych.

(por. pkt 181, 182)

13.    Z pkt 38 ppkt (4) wytycznych z 1994 r. dotyczących sektora lotniczego wynika, że restrukturyzacja przedsiębiorstwa sektora transportu lotniczego nie może prowadzić do wzrostu liczby maszyn lub miejsc oferowanych na odnośnych rynkach, który przewyższałby wzrost na tych rynkach. Owo ograniczenie należy jednak pogodzić z celem wskazanym w pkt 38 ppkt (1) wytycznych z 1994 r. dotyczących sektora lotniczego i powtórzonym w pkt 38 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw, mianowicie z tym, że plan restrukturyzacji powinien umożliwić liniom lotniczym uzyskanie długoterminowej rentowności w rozsądnym terminie. Tymczasem taki cel byłby trudny do osiągnięcia, gdyby zdolności linii lotniczych będących beneficjentem pomocy na restrukturyzację nie mogły rosnąć w tym samym tempie co zdolności jej konkurentów, w szczególności w przypadku szybkiego wzrostu rynku.

(por. pkt 190, 191, 193)

14.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 215, 216)

15.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 225)