Sprawa T‑91/11
InnoLux Corp.
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Światowy rynek wyświetlaczy ciekłokrystalicznych (LCD) – Porozumienia i uzgodnione praktyki w dziedzinie cen i zdolności produkcyjnych – Właściwość miejscowa – Sprzedaż wewnętrzna – Sprzedaż wyrobów gotowych zawierających produkty objęte kartelem – Jednolite i ciągłe naruszenie – Grzywny – Metoda zaokrąglania – Nieograniczone prawo orzekania
Streszczenie – Wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 27 lutego 2014 r.
1. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Obliczanie kwoty podstawowej grzywny – Ustalenie wartości sprzedaży – Kryteria – Uwzględnienie sprzedaży, na którą praktyki noszące znamiona naruszenia nie wywarły faktycznego wpływu – Dopuszczalność – Uwzględnienie wartości produktów objętych kartelem, które zostały zawarte w wyrobach gotowych sprzedawanych osobom trzecim przez spółki zależne – Dopuszczalność
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 13)
2. Konkurencja – Normy Unii – Terytorialny zakres stosowania – Kartel przedsiębiorstw mających siedzibę poza terytorium Unii, lecz wprowadzony w życie i wywołujący skutki na rynku wewnętrznym – Kompetencje Komisji do zastosowania reguł konkurencji Unii. – Dopuszczalność z punktu widzenia prawa międzynarodowego publicznego – Interwencja spółek zależnych, agentów lub filii mających siedzibę poza terytorium Unii – Brak wpływu
(art. 101 TFUE)
3. Konkurencja – Grzywny – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien – Metoda obliczania, która uwzględnia różne elementy zwiększające elastyczność – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Przestrzeganie zasady równego traktowania
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)
4. Konkurencja – Grzywny – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Ocena w zależności od indywidualnego zachowania przedsiębiorstwa – Wpływ braku zastosowania sankcji wobec innego podmiotu gospodarczego – Brak – Powołanie się na niezgodne z prawem działanie, które przyniosło korzyść innemu podmiotowi gospodarczemu – Niedopuszczalność
(art. 101 ust. 1 TFUE)
5. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Charakter tymczasowy – Obowiązek wyjaśnienia przez Komisję w decyzji końcowej różnic między tą decyzją a dokonanymi przez nią wstępnymi ocenami – Brak
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 27 ust. 1)
6. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Zakaz – Naruszenia – Porozumienia i uzgodnione praktyki stanowiące jednolite naruszenie – Przypisanie przedsiębiorstwu odpowiedzialności za całość naruszenia – Przesłanki
(art. 101 ust. 1 TFUE)
7. Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Wytyczenie granic rynku – Przedmiot – Ocena wpływu porozumienia, decyzji i uzgodnionej praktyki na konkurencję i na wymianę handlową między państwami członkowskimi – Konsekwencje, gdy chodzi o wysunięte wobec wytyczenia granic rynku zarzuty
(art. 101 ust. 1 TFUE)
8. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Jednolite i ciągłe naruszenie – Obowiązek prowadzenia przez Komisję, w drodze jednego postępowania, dochodzenia w sprawie zachowań wchodzących w zakres jednolitego i ciągłego naruszenia – Brak – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji co do zakresu prowadzonych przez nią postępowań. – Granice – Poszanowanie zasady ne bis in idem
(art. 101 ust. 1 TFUE)
9. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja stwierdzająca naruszenie – Obowiązek uzasadnienia – Zakres
(art. 101 ust. 1 TFUE, art. 102 TFUE, 296 TFUE)
10. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Granice – Przestrzeganie zasady równego traktowania – Obowiązek postępowania przez Komisję zgodnie z wcześniejszą praktyką wydawania decyzji – Brak
(art. 101 ust. 1 TFUE)
11. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Metoda obliczania zdefiniowana przez wydane przez Komisję wytyczne – Obliczanie kwoty podstawowej grzywny – Uwzględnienie cech naruszenia traktowanego całościowo
(art. 101 ust. 1 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 19–25)
12. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii – Zakres – Uwzględnienie braku współpracy przedsiębiorstwa w toku postępowania administracyjnego – Podwyższenie grzywny – Przesłanka
(art. 101 TFUE, 102 TFUE, 261 TFUE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 18 ust. 2, 3, art. 23 ust. 1, art. 31)
1. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 36–48, 53)
2. W dziedzinie konkurencji, w sytuacji gdy przedsiębiorstwa mające siedzibę poza Europejskim Obszarem Gospodarczym (EOG), lecz wytwarzające towary sprzedawane w EOG podmiotom trzecim uzgadniają ceny stosowane przez nie wobec ich mających siedzibę w EOG klientów i wprowadzają to uzgodnienie w życie, dokonując sprzedaży po cenach uzgodnionych, uczestniczą one w uzgodnieniu, którego celem i skutkiem jest ograniczenie konkurencji na rynku wewnętrznym w rozumieniu art. 101 TFUE, a Komisja jest miejscowo właściwa do prowadzenia dochodzenia w takiej sprawie. Naruszenie art. 101 TFUE polega bowiem na zachowaniu składającym się z dwóch elementów, czyli z zawiązania kartelu i wprowadzenia go w życie. Uzależnianie możliwości zastosowania ustanowionych w prawie konkurencji zakazów tylko od miejsca zawiązania kartelu sprowadzałoby się ewidentnie do ułatwienia przedsiębiorstwom obchodzenia tych zakazów. Znaczenie ma zatem to, gdzie kartel został wprowadzony w życie.
Zresztą przy ustalaniu, czy miało to miejsce w EOG, niewielkie znaczenie ma fakt, czy uczestnicy kartelu wykorzystywali swe mające siedzibę na tym obszarze spółki zależne i filie czy też działających tam agentów czy podagentów, aby nawiązać kontakty z mającymi tam siedzibę nabywcami. Jeśli warunek dotyczący wprowadzenia w życie został spełniony, kompetencje Komisji do zastosowania wobec takich zachowań reguł konkurencji Unii podlegają powszechnie przyjętej w publicznym prawie międzynarodowym zasadzie terytorialności.
W sytuacji gdy ogólnoświatowy kartel ma antykonkurencyjny cel, do uznania, iż jest on wprowadzany w życie na rynku wewnętrznym, wystarczy, że objęte tym kartelem produkty są sprzedawane na tym rynku. Wprowadzenie bowiem kartelu w życie niekoniecznie oznacza, że wywiera on rzeczywisty wpływ na rynek. W rzeczywistości kwestia tego, czy kartel ma konkretne skutki dla cen stosowanych przez jego uczestników, ma znaczenie tylko w ramach ustalania wagi tego kartelu przy obliczaniu kwoty grzywny, jeśli Komisja postanowi zastosować to właśnie kryterium. Koncepcja wprowadzenia kartelu w życie opiera się w istocie na przyjętym w prawie konkurencji pojęciu przedsiębiorstwa, któremu należy przypisać rozstrzygające znaczenie dla ustalania zakresu właściwości miejscowej Komisji do stosowania tego prawa. W szczególności w sytuacji gdy przedsiębiorstwo uczestniczyło w kartelu zawiązanym poza EOG, Komisja winna być w stanie przeprowadzić dochodzenie w sprawie skutków, jakie miało zachowanie tego przedsiębiorstwa dla konkurencji na rynku wewnętrznym, oraz nałożyć grzywnę w wysokości proporcjonalnej do szkodliwości tego kartelu dla konkurencji na tym rynku.
(por. pkt 58–60, 66, 67, 69, 70, 75)
3. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 78–80, 88)
4. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 93, 142)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 95, 96)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 101–103, 126, 128)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 129–134)
8. W dziedzinie konkurencji, choć wykładnia pojęcia jednolitego i ciągłego naruszenia daje Komisji możliwość prowadzenia dochodzenia ‒ w drodze jednego postępowania zakończonego wydaniem jednej decyzji ‒ jednocześnie w sprawie szeregu zachowań, które mogłyby być przedmiotem indywidualnych dochodzeń, to jednak nie skutkuje to nałożeniem na Komisję obowiązku zachowania się w ten sposób. Komisja dysponuje bowiem swobodnym uznaniem co do zakresu prowadzonych przez nią postępowań. Zgodnie z orzecznictwem nie może być ona w tym względzie zobowiązana do stwierdzenia i ukarania każdego antykonkurencyjnego zachowania, zaś sądy Unii nie mogą stwierdzić – nawet jeśli miałoby to mieć miejsce jedynie dla celów obniżenia grzywny – że Komisja w świetle dowodów, jakimi dysponowała, powinna była stwierdzić, iż określone przedsiębiorstwo w określonym czasie popełniło naruszenie.
Korzystanie z tego uprawnienia podlega kontroli sądowej. Jednak wybrana przez tę instytucję opcja może zostać uznana za stanowiącą nadużycie władzy jedynie wówczas, gdy można wykazać, że Komisja bez merytorycznego powodu wszczęła dwa różne postępowania w przedmiocie jednego stanu faktycznego. W sytuacji gdy Komisja nie posiada ‒ czy też nie posiada jeszcze ‒ wystarczających dowodów przeciwko określonym przedsiębiorstwom podejrzanym o branie udziału w tym samym jednolitym naruszeniu, okoliczność ta stanowi merytoryczny powód uzasadniający wybór prowadzenia przez Komisję dochodzenia przeciwko różnym podmiotom gospodarczym w drodze dwóch rożnych postępowań, przy czym Komisja jest w szczególności zobowiązana do przestrzegania zasady ne bis in idem.
(por. pkt 136–139)
9. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 141)
10. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 144)
11. Zobacz tekst orzeczenia.
(por. pkt 150, 151)
12. W dziedzinie konkurencji, kontrolę zgodności z prawem decyzji przyjętych przez Komisję uzupełnia przyznane zgodnie z art. 261 TFUE sądowi Unii w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 nieograniczone prawo orzekania. Prawo to, poza zwykłą kontrolą zgodności sankcji z prawem, upoważnia sąd do zastąpienia oceny Komisji własną oceną i w konsekwencji do uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia nałożonej grzywny lub okresowej kary pieniężnej. Do Sądu należy więc, w ramach wykonywania nieograniczonego prawa orzekania, ustalenie przy wydawaniu orzeczenia tego, czy grzywna, którą nałożono na dane przedsiębiorstwa, prawidłowo odzwierciedla wagę rozpatrywanego naruszenia. Jeśli Trybunał musi sam dokonać oceny okoliczności danej sprawy, aby określić wysokość grzywny, to wykonanie tego nieograniczonego prawa orzekania nie może prowadzić przy określaniu wysokości nałożonych grzywien do dyskryminacji między przedsiębiorstwami, które uczestniczyły w sprzecznym z art. 101 ust. 1 TFUE kartelu.
Jednak w celu zachowania skuteczności (effet utile) art. 18 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003 Komisja ma prawo nakazać przedsiębiorstwu dostarczenie wszelkich koniecznych informacji dotyczących okoliczności faktycznych, o których może ono wiedzieć, oraz przekazanie jej, w razie potrzeby, posiadanych przez nie dokumentów dotyczących tych okoliczności, z zastrzeżeniem, iż nie może ona zobligować przedsiębiorstwa do udzielenia odpowiedzi, które zmuszałyby je do przyznania się do istnienia naruszenia, którego wykazanie należy do Komisji. Przedsiębiorstwo, do którego Komisja kieruje żądanie udzielenia informacji na podstawie przepisów art. 18 rozporządzenia nr 1/2003, jest więc zobowiązane do aktywnej współpracy i może zostać ukarane specjalną grzywną, przewidzianą w art. 23 ust. 1 tego rozporządzenia, sięgającą 1% jego obrotów, jeżeli umyślnie lub wskutek niedbalstwa przekaże informacje, które są niedokładne lub przeinaczone. Wynika stąd, że przy wykonywaniu nieograniczonego prawa orzekania Sąd może w odpowiednim wypadku uwzględnić brak współpracy przedsiębiorstwa i w konsekwencji podwyższyć kwotę grzywny, która została na nie nałożona z tytułu naruszenia art. 101 TFUE lub 102 TFUE, pod warunkiem że przedsiębiorstwo to nie zostało już ukarane za to samo zachowanie specjalną grzywną przewidzianą w przepisach art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003.
Może tak być w przypadku, gdy w odpowiedzi na tego rodzaju żądanie Komisji przedsiębiorstwo przykładowo nie przedstawi w toku postępowania administracyjnego, umyślnie lub wskutek niedbalstwa, decydujących informacji ze względu na ustalenie kwoty grzywny, którymi dysponowało lub mogło dysponować w chwili wydania zaskarżonej decyzji. Chociaż nie ma przeszkód ku temu, aby Sąd mógł, w ramach wykonywania nieograniczonego prawa orzekania, uwzględnić te informacje, faktem pozostaje, że przedsiębiorstwo, które przedstawiło je dopiero na kontradyktoryjnym etapie postępowania, naruszając tym samym cel postępowania administracyjnego i utrudniając jego przebieg, naraża się na to, że Sąd uwzględni tę okoliczność przy ustalaniu odpowiedniej kwoty grzywny.
Okoliczność, iż dane przedsiębiorstwo, przedstawiając Komisji dane potrzebne do obliczenia wartości odpowiedniej sprzedaży, dopuściło się błędów, gdyż zawarło w wartości sprzedaży produkty inne niż produkty objęte kartelem, nie pozwala na uznanie, iż przedsiębiorstwo to uchybiło nałożonemu na nie w art. 18 rozporządzenia nr 1/2003 obowiązkowi współpracy do tego stopnia, że należałoby to uwzględnić przy określaniu kwoty grzywny. Dane przedsiębiorstwo nie usiłowało bowiem wprowadzić Komisji w błąd ani też nie przedstawiło jej nieprzetworzonych danych, na podstawie których instytucja ta miałaby sama obliczyć wartość odpowiedniej sprzedaży, nie dostarczając jej jednocześnie wyjaśnień potrzebnych do uzyskania na ich podstawie żądanych informacji. W celu dostarczenia Komisji potrzebnych danych skorzystało ono ze wsparcia wyspecjalizowanych zewnętrznych konsultantów, lecz dopuściło się niedbalstwa polegającego na niewyjaśnieniu tym konsultantom różnic istniejących między pewnymi typami przedmiotowych produktów. W tym względzie nie ma ono ewidentnie jakiegokolwiek interesu w tym, aby Komisja uzyskała błędne dane dotyczące produktów innych niż produkty objęte kartelem, a to dlatego, iż te nieprawidłowości prowadzą do pogorszenia jego sytuacji, zwiększając kwotę nałożonej na niego przez Komisję grzywny.
(por. pkt 156, 157, 165, 167–172)