ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ
JÁN MAZÁK
της 7ης Ιουνίου 2010 (1)
Υποθέσεις C‑188/10 και C‑189/10
Aziz Melki και Sélim Abdeli
[αιτήσεις του Cour de cassation (Γαλλία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Γενικές αρχές του δικαίου της Ένωσης – Υποχρεωτική προηγούμενη παραπομπή ζητήματος συνταγματικότητας στο Συνταγματικό Δικαστήριο οσάκις η εικαζόμενη αντισυνταγματικότητα διατάξεως του εθνικού δικαίου ανάγεται στην αντίθεσή της προς τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης – Δεν ασκεί επιρροή επί της ευχέρειας ή της υποχρεώσεως υποβολής προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267 ΣΛΕΕ – Υπεροχή του δικαίου της Ένωσης έναντι του εθνικού δικαίου – Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων – Απουσία ελέγχου επί των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα – Άρθρα 67 ΣΛΕΕ και 72 ΣΛΕΕ – Κανονισμός (EΚ) 562/2006 – Άρθρα 20 και 21»
I – Εισαγωγή
1. Οι αιτήσεις εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως αφορούν την ερμηνεία των άρθρων 67 ΣΛΕΕ και 267 ΣΛΕΕ. Το πρώτο ερώτημα που υποβάλλει το Cour de cassation [ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο] (Γαλλία) αφορά το συμβατό, με το άρθρο 267 ΣΛΕΕ, του γαλλικού οργανικού νόμου 2009-1523, της 10ης Δεκεμβρίου 2009, περί της εφαρμογής του άρθρου 61‑1 του Συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας, ο οποίος καθιερώνει τον θεσμό του «προκριματικού ζητήματος συνταγματικότητας» κατ’ εφαρμογήν του εν λόγω άρθρου 61‑1. Ο νέος αυτός μηχανισμός αποτελεί καρπό συνταγματικής μεταρρυθμίσεως, ισχύουσας από 1ης Μαρτίου 2010, η οποία καθιερώνει κατασταλτικό έλεγχο της συνταγματικότητας των νομοθετικών διατάξεων. Το Cour de cassation ζητεί από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν τα άρθρα 23‑2 και 23‑5 της αποφάσεως 58‑1067, της 7ης Νοεμβρίου 1958, περί οργανικού νόμου για το Conseil constitutionnel [Συνταγματικό Δικαστήριο], όπως αυτή τροποποιήθηκε με τον γαλλικό οργανικό νόμο 2009-1523 (στο εξής: απόφαση 58‑1067), τα οποία επιβάλλουν στα εθνικά δικαστήρια την υποχρέωση να αποφαίνονται κατά προτεραιότητα υπέρ της παραπομπής ή μη στο Conseil Constitutionnel του ζητήματος συνταγματικότητας που υποβάλλεται στην κρίση τους, καθόσον στο πλαίσιο του εν λόγω ζητήματος συνταγματικότητας προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι νομοθετική διάταξη του εθνικού δικαίου δεν είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα λόγω της αντιθέσεώς της προς το δίκαιο της Ένωσης, αντιβαίνουν προς το άρθρο 267 ΣΛΕΕ.
2. Το δεύτερο ερώτημα που υποβάλλεται αφορά το συμβατό με το άρθρο 67 ΣΛΕΕ, το οποίο προβλέπει την απουσία ελέγχου επί των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα, του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο επιτρέπει τον έλεγχο ταυτότητας κάθε προσώπου εκ μέρους των αρμοδίων αστυνομικών αρχών ιδίως εντός ζώνης είκοσι χιλιομέτρων εντεύθεν των χερσαίων συνόρων της Γαλλίας με τα κράτη που μετέχουν στη σύμβαση εφαρμογής της από 14ης Ιουνίου 1985 συμφωνίας του Σένγκεν μεταξύ των κυβερνήσεων των κρατών της Οικονομικής Ένωσης Μπενελούξ, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Γαλλικής Δημοκρατίας σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα (ΕΕ 2000, L 239, σ. 19), η οποία υπεγράφη στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990 (στο εξής: σύμβαση που υπεγράφη στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990).
II – Το νομικό πλαίσιο
Το δίκαιο της Ένωσης
3. Κατά το άρθρο 20 του κανονισμού (ΕΚ) 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2006, για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν) (ΕΕ L 105, σ. 1):
«Επιτρέπεται η διέλευση των εσωτερικών συνόρων σε οποιοδήποτε σημείο χωρίς συνοριακούς ελέγχους, ανεξαρτήτως ιθαγενείας των προσώπων.»
4. Το άρθρο 21 του εν λόγω κανονισμού, με τίτλο «Έλεγχοι στο εσωτερικό της επικράτειας», ορίζει:
«Η κατάργηση του ελέγχου των εσωτερικών συνόρων δεν θίγει:
α) την άσκηση αστυνομικών αρμοδιοτήτων εκ μέρους των αρμόδιων αρχών δυνάμει της νομοθεσίας κάθε κράτους μέλους, εφόσον η άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών δεν έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους· αυτό ισχύει και στις παραμεθόριες περιοχές. Κατά την έννοια της πρώτης πρότασης, η άσκηση αστυνομικών αρμοδιοτήτων δεν μπορεί, ειδικότερα, να θεωρηθεί ισοδύναμη με τους συνοριακούς ελέγχους όταν τα αστυνομικά μέτρα:
i) δεν έχουν ως στόχο τον έλεγχο των συνόρων,
ii) βασίζονται σε γενικές αστυνομικές πληροφορίες και πείρα όσον αφορά ενδεχόμενες απειλές κατά της δημόσιας ασφάλειας και αποσκοπούν συγκεκριμένα στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος,
iii) σχεδιάζονται και εκτελούνται κατά τρόπο σαφώς διαφορετικό από τους συστηματικούς ελέγχους προσώπων στα εξωτερικά σύνορα,
iv) διενεργούνται βάσει δειγματοληπτικών ελέγχων·
β) τη διενέργεια ελέγχων ασφαλείας στους λιμένες ή αερολιμένες από τις αρμόδιες αρχές δυνάμει της νομοθεσίας κάθε κράτους μέλους, από τους υπεύθυνους των λιμένων ή αερολιμένων ή από τους μεταφορείς, στο βαθμό που αυτοί οι έλεγχοι αφορούν και τα πρόσωπα που ταξιδεύουν στο εσωτερικό κράτους μέλους·
γ) τη δυνατότητα κράτους μέλους να προβλέπει στην εθνική νομοθεσία του την υποχρέωση κατοχής και επίδειξης τίτλων και εγγράφων·
δ) την υποχρέωση των υπηκόων τρίτων χωρών να δηλώνουν την παρουσία τους στην επικράτεια κράτους μέλους σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 22 της σύμβασης Σένγκεν.»
5. Το άρθρο 37 του εν λόγω κανονισμού, με τίτλο «Κοινοποίηση πληροφοριών από τα κράτη μέλη», ορίζει:
«Το αργότερο στις 26 Οκτωβρίου 2006 τα κράτη μέλη κοινοποιούν στην Επιτροπή τις εθνικές τους διατάξεις σχετικά με το άρθρο 21 στοιχεία γ΄ και δ΄, […].
Οι πληροφορίες που κοινοποιούνται από τα κράτη μέλη δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σειρά C.»
6. Κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 37 του κανονισμού 562/2006, η Γαλλική Δημοκρατία κοινοποίησε το ακόλουθο κείμενο σχετικά με την υποχρέωση κατοχής και επιδείξεως τίτλων και εγγράφων βάσει του άρθρου 21, στοιχείο γ΄, του εν λόγω κανονισμού:
«Η γαλλική νομοθεσία προβλέπει την υποχρέωση αυτή δυνάμει του άρθρου L.611-1 του κώδικα εισόδου και παραμονής αλλοδαπών και του δικαιώματος ασύλου (Code de l’entrée et du séjour des étrangers et du droit d’asile, CESEDA), που ορίζει ότι, στο πλαίσιο ελέγχου της ταυτότητας ή ανεξαρτήτως αυτού, οι αλλοδαποί θα πρέπει να είναι σε θέση να επιδείξουν έγγραφα με τα οποία τους επιτρέπεται να ταξιδεύουν ή να παραμένουν στο γαλλικό έδαφος, εφόσον τους ζητηθεί από τους αξιωματούχους της δικαστικής αστυνομίας και, υπό την εποπτεία των τελευταίων, από τους υπαλλήλους της δικαστικής αστυνομίας και τους αναπληρωτές τους» (2).
Το εθνικό δίκαιο
7. Το άρθρο 61‑1 του Συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας ορίζει:
«Οσάκις, στο πλαίσιο δίκης που εκκρεμεί ενώπιον δικαστηρίου, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι νομοθετική διάταξη θίγει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το Σύνταγμα, το ζήτημα δύναται να υποβληθεί στην κρίση του Conseil constitutionnel κατόπιν παραπομπής εκ μέρους του Conseil d’État [Συμβούλιο της Επικρατείας] ή του Cour de cassation, το οποίο αποφαίνεται εντός συγκεκριμένης προθεσμίας.
Οι λεπτομέρειες εφαρμογής του παρόντος άρθρου καθορίζονται με οργανικό νόμο.»
8. Το άρθρο 62 του Συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας ορίζει:
«Διάταξη που κηρύσσεται αντισυνταγματική βάσει του άρθρου 61 δεν δύναται να εκδοθεί ούτε να τεθεί σε εφαρμογή.
Διάταξη που κηρύσσεται αντισυνταγματική βάσει του άρθρου 61-1 καταργείται από της δημοσιεύσεως της αποφάσεως του Conseil constitutionnel ή από της μεταγενέστερης ημερομηνίας που ορίζεται με την απόφαση αυτή. Το Conseil constitutionnel καθορίζει τις προϋποθέσεις και τα όρια εντός των οποίων τα παραχθέντα από τη διάταξη αποτελέσματα δύνανται να προσβληθούν.
Οι αποφάσεις του Conseil constitutionnel δεν προσβάλλονται με ένδικα μέσα. Ισχύουν έναντι όλων των κρατικών αρχών καθώς και έναντι όλων των διοικητικών και δικαιοδοτικών αρχών.»
9. Το άρθρο 88‑1 του Συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας ορίζει:
«Η Γαλλική Δημοκρατία μετέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία απαρτίζεται από κράτη που επέλεξαν ελεύθερα να ασκούν από κοινού ορισμένες εκ των αρμοδιοτήτων τους, δυνάμει της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτές ισχύουν μετά την υπογραφή, τη 13η Δεκεμβρίου 2007, της Συνθήκης της Λισσαβώνας.»
10. Το άρθρο 1 του οργανικού νόμου 2009‑1523 ορίζει:
«Μετά το κεφάλαιο II του τίτλου II της αποφάσεως 58‑1067 της 7ης Νοεμβρίου 1958, περί οργανικού νόμου για το Conseil constitutionnel, εισάγεται κεφάλαιο II bis, το οποίο έχει ως εξής:
Κεφάλαιο II bis
Περί του προκριματικού ζητήματος συνταγματικότητας
Τμήμα 1
Διατάξεις οι οποίες εφαρμόζονται ενώπιον των δικαστηρίων που υπόκεινται του Conseil d’État ή του Cour de cassation
Άρθρο 23‑1. − Ενώπιον των δικαστηρίων που υπόκεινται του Conseil d’État ή του Cour de cassation ο ισχυρισμός ότι συγκεκριμένη νομοθετική διάταξη θίγει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το Σύνταγμα προβάλλεται, επί ποινή απαραδέκτου, με χωριστό αιτιολογημένο υπόμνημα. Ο ισχυρισμός αυτός μπορεί να προβληθεί το πρώτον στην κατ’ έφεση δίκη. Ζήτημα συνταγματικότητας δεν δύναται να τεθεί αυτεπαγγέλτως. […]
Άρθρο 23‑2. − Το δικαστήριο αποφαίνεται αμελλητί με αιτιολογημένη απόφαση επί της παραπομπής του προκριματικού ζητήματος συνταγματικότητας στο Conseil d’État ή στο Cour de cassation. Το δικαστήριο προβαίνει στην παραπομπή αν οι πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
1º Η αμφισβητούμενη διάταξη τυγχάνει εφαρμογής επί της διαφοράς ή επί της διαδικασίας ή συνιστά τη βάση της ποινικής διώξεως·
2º Η αμφισβητούμενη διάταξη δεν έχει ήδη κριθεί σύμφωνη προς το Σύνταγμα με το σκεπτικό και το διατακτικό αποφάσεως του Conseil constitutionnel, υπό την επιφύλαξη της περιπτώσεως κατά την οποία από της αποφάσεως αυτής έχει επέλθει μεταβολή των συνθηκών·
3º Το ανακύψαν ζήτημα είναι σοβαρό.
Εν πάση περιπτώσει, το δικαστήριο υποχρεούται, εφόσον προβληθεί ενώπιόν του ο ισχυρισμός ότι συγκεκριμένη νομοθετική διάταξη δεν είναι σύμφωνη, αφενός, προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το Σύνταγμα και, αφετέρου, προς τις διεθνείς δεσμεύσεις της Γαλλίας, να αποφασίσει κατά προτεραιότητα επί της παραπομπής του ζητήματος της συνταγματικότητας στο Conseil d’Etat ή στο Cour de cassation.
Η απόφαση περί παραπομπής του ζητήματος διαβιβάζεται στο Conseil d’État ή στο Cour de cassation εντός οκτώ ημερών από της δημοσιεύσεώς της, συνοδευόμενη από τα υπομνήματα ή τα δικόγραφα των διαδίκων. Η απόφαση δεν προσβάλλεται με ένδικα μέσα. Η άρνηση παραπομπής του ζητήματος δύναται να προσβληθεί μόνον στο πλαίσιο προσβολής της αποφάσεως με την οποία διευθετείται εν όλω ή εν μέρει η διαφορά.
[…]
Τμήμα 2
Διατάξεις που εφαρμόζονται ενώπιον του Conseil d’État και του Cour de cassation
Άρθρο 23‑4. − Εντός τριών μηνών από της λήψεως της διαβιβασθείσας κατά το άρθρο 23‑2 ή κατά το 23‑1, τελευταίο εδάφιο, αποφάσεως, το Conseil d’État ή το Cour de cassation αποφαίνεται υπέρ της παραπομπής ή μη του προκριματικού ζητήματος συνταγματικότητας στο Conseil constitutionnel. Τα εν λόγω δικαστήρια προβαίνουν στην παραπομπή εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 23-2, σημεία 1° και 2°, και εφόσον πρόκειται για καινοφανές ή σοβαρό ζήτημα.
Άρθρο 23‑5. − Ο ισχυρισμός ότι συγκεκριμένη νομοθετική διάταξη θίγει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το Σύνταγμα δύναται να προβληθεί, έστω και το πρώτον κατ’ αναίρεση, στο πλαίσιο δίκης ενώπιον του Conseil d’État ή του Cour de cassation. Ο ισχυρισμός προβάλλεται, επί ποινή απαραδέκτου, με χωριστό αιτιολογημένο υπόμνημα. Ζήτημα συνταγματικότητας δεν δύναται να τεθεί αυτεπαγγέλτως.
Εν πάση περιπτώσει, το Conseil d’État ή το Cour de cassation υποχρεούται, εφόσον προβληθεί ενώπιόν του ο ισχυρισμός ότι συγκεκριμένη νομοθετική διάταξη δεν είναι σύμφωνη, αφενός, προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το Σύνταγμα και, αφετέρου, προς τις διεθνείς δεσμεύσεις της Γαλλίας, να αποφανθεί κατά προτεραιότητα επί της παραπομπής του ζητήματος της συνταγματικότητας στο Conseil constitutionnel.
Το Conseil d’État ή το Cour de cassation εκδίδει την απόφασή του εντός τριών μηνών από της προβολής του ισχυρισμού. Το Conseil constitutionnel επιλαμβάνεται του προκριματικού ζητήματος συνταγματικότητας εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 23-2, σημεία 1° και 2°, και εφόσον πρόκειται για καινοφανές ή σοβαρό ζήτημα.
Στην περίπτωση κατά την οποία το Conseil constitutionnel επιλαμβάνεται του ζητήματος, το Conseil d’État ή το Cour de cassation αναστέλλει την ενώπιόν του διαδικασία έως ότου το Conseil constitutionnel αποφανθεί συναφώς.
[…]»
11. Το άρθρο L.611‑1 του Ceseda (Code de l’entrée et du séjour des étrangers et du droit d’asile) [Κώδικας περί της εισόδου και παραμονής αλλοδαπών και περί του δικαιώματος ασύλου, στο εξής: Cedesa] ορίζει:
«Ανεξαρτήτως του ελέγχου ταυτότητας, οι αλλοδαποί θα πρέπει να είναι σε θέση να επιδείξουν στοιχεία ή έγγραφα με τα οποία τους επιτρέπεται να κυκλοφορούν ή να διαμένουν στο γαλλικό έδαφος, εφόσον αυτό τους ζητηθεί από τους αξιωματούχους της δικαστικής αστυνομίας και, υπό την εποπτεία των τελευταίων, από τους υπαλλήλους και τους αναπληρωτές υπαλλήλους της δικαστικής αστυνομίας που μνημονεύονται στα άρθρα 20 και 21 (1°) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Στο πλαίσιο ελέγχου ταυτότητας διενεργούμενου κατ’ εφαρμογήν των άρθρων 78‑1, 78‑2 και 78‑2‑1 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, οι αλλοδαποί μπορούν επίσης να υποχρεωθούν να επιδείξουν τα στοιχεία ή έγγραφα που αναφέρονται στο προηγούμενο εδάφιο.»
12. Κατά το άρθρο 78‑1 του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας:
«Η εφαρμογή των κανόνων που προβλέπονται στο παρόν κεφάλαιο υπόκειται στον έλεγχο των δικαστικών αρχών για τις οποίες γίνεται μνεία με τα άρθρα 12 και 13.
Όποιος ευρίσκεται εντός της γαλλικής επικρατείας οφείλει να δέχεται έλεγχο ταυτότητας διενεργούμενο σε αυτόν υπό τους όρους και από τις αστυνομικές αρχές που προβλέπονται στα επόμενα άρθρα.»
13. Το άρθρο 78‑2, πρώτο, δεύτερο και τρίτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ορίζει:
«Οι αξιωματούχοι της δικαστικής αστυνομίας και, υπό την εποπτεία αυτών, οι υπάλληλοι και οι αναπληρωτές υπάλληλοι της δικαστικής αστυνομίας για τους οποίους γίνεται μνεία στα άρθρα 20 και 21‑1° μπορούν να καλέσουν κάθε πρόσωπο να αποδείξει, με οιοδήποτε μέσο, την ταυτότητά του, οσάκις υφίστανται ένας ή πλείονες βάσιμοι λόγοι να εικάζεται ότι:
– το πρόσωπο αυτό έχει διαπράξει ή αποπειραθεί να διαπράξει παράβαση·
– ή έχει προβεί σε προπαρασκευαστικές ενέργειες για τη διάπραξη κακουργήματος ή πλημμελήματος·
– ή ενδέχεται να παράσχει πληροφορίες χρήσιμες για την έρευνα στο πλαίσιο κακουργήματος ή πλημμελήματος·
– ή αποτελεί πρόσωπο ως προς το οποίο έχει διαταχθεί έρευνα από δικαστική αρχή.
Κατόπιν έγγραφης παραγγελίας της Εισαγγελικής Αρχής για την έρευνα και δίωξη αδικημάτων που προσδιορίζονται με αυτήν, είναι δυνατός ο έλεγχος της ταυτότητας κάθε προσώπου, κατά την ίδια διαδικασία, στους χώρους και επί χρονικό διάστημα που ορίζονται από την εν λόγω αρχή. Το γεγονός ότι από τον έλεγχο ταυτότητας προκύπτουν παραβάσεις διαφορετικές εκείνων τις οποίες αφορά η εισαγγελική παραγγελία δεν συνιστά λόγο ακυρότητας των επιμέρους διαδικασιών.
Ο έλεγχος της ταυτότητας προσώπου, ανεξαρτήτως της συμπεριφοράς του, επιτρέπεται επίσης, κατά τους όρους που προβλέπονται στο πρώτο εδάφιο, για την πρόληψη απειλής κατά της δημοσίας τάξεως και ιδίως κατά της ασφάλειας των προσώπων ή των αγαθών.»
14. Το άρθρο 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ορίζει:
«Εντός ζώνης 20 χιλιομέτρων εντεύθεν των χερσαίων συνόρων της Γαλλίας με τα λοιπά κράτη που μετέχουν στη σύμβαση που υπογράφηκε στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990, καθώς και εντός κάθε ζώνης λιμένος, αερολιμένος, σιδηροδρομικού σταθμού ή σταθμού υπεραστικών λεωφορείων λειτουργούντος για διεθνείς μεταφορές, στην οποία το κοινό έχει πρόσβαση και η οποία έχει καθορισθεί με διοικητική απόφαση, μπορεί επίσης να διενεργείται έλεγχος της ταυτότητας οιουδήποτε προσώπου, κατά τους όρους του πρώτου εδαφίου, προκειμένου να εξακριβώνεται αν το πρόσωπο το οποίο υποβάλλεται στον έλεγχο έχει στην κατοχή του, όπως είναι υποχρεωμένο, και είναι σε θέση να επιδείξει τις άδειες και τα έγγραφα που προβλέπονται από τον νόμο. Η διενέργεια ελέγχου επί συρμού που εκτελεί διεθνές δρομολόγιο επιτρέπεται στο τμήμα της διαδρομής μεταξύ των συνόρων και της πρώτης στάσεως του συρμού που βρίσκεται σε απόσταση πέραν των 20 χιλιομέτρων από τα σύνορα. Εντούτοις, στους συρμούς που εξυπηρετούν γραμμές διεθνών δρομολογίων και παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται μεταξύ της στάσεως αυτής και οιασδήποτε στάσεως εντός των 50 επόμενων χιλιομέτρων. Οι γραμμές και οι στάσεις αυτές καθορίζονται με υπουργική απόφαση. Όταν υφίσταται τμήμα αυτοκινητοδρόμου που αρχίζει εντός της ζώνης που μνημονεύεται στην πρώτη περίοδο του παρόντος εδαφίου και ο πρώτος σταθμός διοδίων βρίσκεται πέραν της γραμμής των 20 χιλιομέτρων, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται στους χώρους σταθμεύσεως έως τον πρώτο αυτό σταθμό διοδίων, καθώς και στον χώρο του σταθμού αυτού και στους παρακείμενους χώρους σταθμεύσεως. Οι σταθμοί διοδίων τους οποίους αφορά η παρούσα διάταξη καθορίζονται με υπουργική απόφαση. Το γεγονός ότι από τον έλεγχο ταυτότητας προκύπτει παράβαση διαφορετική της μη τηρήσεως των ανωτέρω υποχρεώσεων δεν συνιστά λόγο ακυρότητας των επιμέρους διαδικασιών.»
III – Το ιστορικό της διαφοράς
15. Ο Α. Melki και ο S. Abdeli, αμφότεροι αλγερινής ιθαγένειας, οι οποίοι διαμένουν στη Γαλλία παρανόμως, υποβλήθηκαν, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 78-2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, σε αστυνομικό έλεγχο επί γαλλικού εδάφους, εντός ζώνης είκοσι χιλιομέτρων από τα χερσαία σύνορα Γαλλίας-Βελγίου. Την 23η Μαρτίου 2010 ο νομάρχης του νομού Nord κοινοποίησε σε έκαστο εξ αυτών απόφαση για τη διοικητική απέλασή του και απόφαση για τη συνέχιση της κρατήσεώς του σε χώρους που δεν εμπίπτουν στη δικαιοδοσία των σωφρονιστικών αρχών.
16. Οι Α. Melki και S. Abdeli κατέθεσαν ενώπιον του juge des libertés et de la détention [αρμοδίου για θέματα ατομικών ελευθεριών και προσωρινής κρατήσεως δικαστής], στον οποίο ο νομάρχης είχε υποβάλει αίτηση παρατάσεως της κρατήσεώς τους, χωριστό υπόμνημα με το οποίο έθεσαν προκριματικό ζήτημα συνταγματικότητας. Έκαστος υποστήριξε ότι το άρθρο 78-2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας θίγει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το Σύνταγμα της Γαλλικής Δημοκρατίας. Με δύο διατάξεις της 25ης Μαρτίου 2010, ο juge des libertés et de la détention διέταξε την υποβολή στο Cour de cassation του ακόλουθου ερωτήματος:
«Θίγει το άρθρο 78-2, τέταρτο εδάφιο, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το Σύνταγμα της Γαλλικής Δημοκρατίας;»
17. Ο juge des libertés et de la détention διέταξε επίσης την παράταση της κρατήσεως του A. Melki και του S. Abdeli κατά 15 ημέρες.
18. Κατά το αιτούν δικαστήριο, προς στήριξη του ισχυρισμού τους ότι το άρθρο 78-2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας αντιβαίνει στο Σύνταγμα της Γαλλικής Δημοκρατίας, οι Α. Melki και S. Abdeli, επικαλούνται το άρθρο 88-1 του εν λόγω συντάγματος. Υποστηρίζουν ότι οι δεσμεύσεις που απορρέουν από τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, μεταξύ των οποίων καταλέγεται η δέσμευση για ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, έχουν συνταγματική ισχύ βάσει του άρθρου 88-1 του Συντάγματος και ότι το άρθρο 78-2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο επιτρέπει τη διενέργεια ελέγχων στα σύνορα της Γαλλίας με τα λοιπά κράτη μέλη, αντιβαίνει στην αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, που κατοχυρώνεται με το άρθρο 67 της ΣΛΕΕ, το οποίο προβλέπει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εξασφαλίζει την απουσία ελέγχων επί των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα.
IV – Η προδικαστική παραπομπή
19. Με τις αιτήσεις του εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως, το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει, κατ’ αρχάς, ότι από το άρθρο 23‑2 της αποφάσεως 58-1067 προκύπτει ότι τα δικαστήρια της ουσίας δεν δύνανται να αποφανθούν επί του συμβατού νομοθετικής διατάξεως με τις διεθνείς συνθήκες ή συμβάσεις (3) πριν παραπέμψουν το ζήτημα της συνταγματικότητάς της. Επιπροσθέτως, στην περίπτωση κατά την οποία το Conseil Constitutionnel κρίνει ότι η αμφισβητούμενης συνταγματικότητας νομοθετική διάταξη είναι σύμφωνη προς το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα δικαστήρια αυτά δεν θα έχουν πλέον, μετά την έκδοση της εν λόγω αποφάσεως, τη δυνατότητα να υποβάλουν προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Cour de cassation επισημαίνει επίσης ότι, κατά το άρθρο 23-5 της αποφάσεως 58-1067, ούτε το ίδιο θα μπορούσε, σε μια τέτοια περίπτωση, να προβεί στην υποβολή προδικαστικού ερωτήματος, παρά τις αναγκαστικού δικαίου διατάξεις του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, ή να αποφανθεί επί του συμβατού του νομοθετικού κειμένου με το δίκαιο της Ένωσης.
20. Δεύτερον, το Cour de cassation διερωτάται αν οι διατάξεις του άρθρου 78-2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας είναι σύμφωνες προς το άρθρο 67 ΣΛΕΕ. Κατά το αιτούν δικαστήριο, το άρθρο 67 ΣΛΕΕ δεν επαναλαμβάνει την παρέκκλιση από την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας για λόγους δημόσιας τάξεως ή εθνικής ασφαλείας, η οποία προβλέπεται από τη Σύμβαση που υπογράφηκε στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990.
21. Υπό τις συνθήκες αυτές, το Cour de cassation υπέβαλε στο Δικαστήριο, με δύο αιτήσεις της 16ης Απριλίου 2010, τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
«1) Αντιβαίνει στο άρθρο 267 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία υπογράφηκε στη Λισσαβώνα τη 13η Δεκεμβρίου 2007, κανονιστική ρύθμιση όπως η προκύπτουσα από τα άρθρα 23-2, [δεύτερο] εδάφιο, και 23-5, [δεύτερο] εδάφιο, της αποφάσεως [...] 58-1067, τα οποία επιβάλλουν στα δικαστήρια την υποχρέωση να αποφαίνονται κατά προτεραιότητα υπέρ της παραπομπής ή μη στο Conseil Constitutionnel του ζητήματος της συνταγματικότητας που υποβάλλεται στην κρίση τους, καθόσον στο πλαίσιο του ζητήματος αυτού προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι νομοθετική διάταξη του εθνικού δικαίου δεν είναι σύμφωνη προς το Σύνταγμα λόγω της αντιθέσεώς της προς τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης;
2) Αντιβαίνει στο άρθρο 67 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία υπογράφηκε στη Λισσαβώνα τη 13η Δεκεμβρίου 2007, κανονιστική ρύθμιση όπως η προκύπτουσα από τo άρθρο 78-2, [τέταρτο] εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο προβλέπει ότι “[ε]ντός ζώνης 20 χιλιομέτρων εντεύθεν των χερσαίων συνόρων της Γαλλίας με τα λοιπά κράτη που μετέχουν στη σύμβαση που υπογράφηκε στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990, καθώς και εντός κάθε ζώνης λιμένος, αερολιμένος, σιδηροδρομικού σταθμού ή σταθμού υπεραστικών λεωφορείων λειτουργούντος για διεθνείς μεταφορές, στην οποία το κοινό έχει πρόσβαση και η οποία έχει καθορισθεί με διοικητική απόφαση, μπορεί επίσης να διενεργείται έλεγχος της ταυτότητας οιουδήποτε προσώπου, κατά τους όρους του πρώτου εδαφίου, προκειμένου να εξακριβώνεται αν το πρόσωπο το οποίο υποβάλλεται στον έλεγχο έχει στην κατοχή του, όπως είναι υποχρεωμένο, και είναι σε θέση να επιδείξει τις άδειες και τα έγγραφα που προβλέπονται από τον νόμο. Η διενέργεια ελέγχου επί συρμού που εκτελεί διεθνές δρομολόγιο επιτρέπεται στο τμήμα της διαδρομής μεταξύ των συνόρων και της πρώτης στάσεως του συρμού που βρίσκεται σε απόσταση πέραν των 20 χιλιομέτρων από τα σύνορα. Εντούτοις, στους συρμούς που εξυπηρετούν γραμμές διεθνών δρομολογίων και παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται μεταξύ της στάσεως αυτής και οιασδήποτε στάσεως εντός των 50 επόμενων χιλιομέτρων. Οι γραμμές και οι στάσεις αυτές καθορίζονται με υπουργική απόφαση. Όταν υφίσταται τμήμα αυτοκινητοδρόμου που αρχίζει εντός της ζώνης που μνημονεύεται στην πρώτη περίοδο του παρόντος εδαφίου και ο πρώτος σταθμός διοδίων βρίσκεται πέραν της γραμμής των 20 χιλιομέτρων, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται στους χώρους σταθμεύσεως έως τον πρώτο αυτό σταθμό διοδίων, καθώς και στον χώρο του σταθμού αυτού και στους παρακείμενους χώρους σταθμεύσεως. Οι σταθμοί διοδίων τους οποίους αφορά η παρούσα διάταξη καθορίζονται με υπουργική απόφαση”;»
22. Με διάταξη του Προέδρου του Δικαστηρίου της 20ής Απριλίου 2010, οι υποθέσεις C-188/10 και C-189/10 ενώθηκαν προς διευκόλυνση της έγγραφης και της προφορικής διαδικασίας και προς έκδοση κοινής αποφάσεως.
23. Με τις αιτήσεις του εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως, το Cour de cassation ζήτησε από το Δικαστήριο να αποφανθεί κατά την επείγουσα διαδικασία.
24. Με διάταξη του Προέδρου του Δικαστηρίου της 12ης Μαΐου 2010, αποφασίσθηκε η εκδίκαση των υπό κρίση υποθέσεων κατά την ταχεία διαδικασία που προβλέπεται από τα άρθρα 23α του Οργανισμού του Δικαστηρίου και 104α, πρώτο εδάφιο, του Κανονισμού Διαδικασίας του Δικαστηρίου.
25. Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν οι Α. Melki και S. Abdeli, η Γαλλική, η Βελγική, η Τσεχική, η Γερμανική, η Ελληνική, η Ολλανδική, η Πολωνική και η Σλοβακική Κυβέρνηση, καθώς και η Επιτροπή. Όλοι, πλην της Σλοβακικής Κυβερνήσεως, διατύπωσαν προφορικές παρατηρήσεις κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση της 2ας Ιουνίου 2010.
V – Επί του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος
26. Φρονώ ότι επιβάλλεται να προηγηθεί η εξέταση του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος, καθώς εκτιμώ ότι, ενώ η απάντηση στο πρώτο ερώτημα δύναται να συναχθεί από την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα είναι σχετικώς καινοφανές.
Επί του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος
27. Η Γαλλική Κυβέρνηση αμφισβητεί το παραδεκτό του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος. Συναφώς, η εν λόγω κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η διαφορά ουσίας, στο πλαίσιο της οποίας ο juge des libertés et de la détention αποφάνθηκε επί του συμβατού του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας με το δίκαιο της Ένωσης, έχει εκλείψει (4). Ως εκ τούτου, η μόνη εκκρεμής δίκη είναι αυτή που κινήθηκε με την παραπομπή προκριματικού ζητήματος συνταγματικότητας στο Cour de cassation, προκειμένου το εν λόγω δικαστήριο να αποφανθεί επί ενδεχόμενης παραπομπής του ζητήματος στο Conseil constitutionnel. Με την απόφαση 2010-605 DC, της 12ης Μαΐου 2010, το Conseil constitutionnel επικύρωσε τη νομολογία του κατά την οποία ο έλεγχος της τηρήσεως του διεθνούς δικαίου ή του δικαίου της Ένωσης δεν αποτελεί τμήμα του ελέγχου συνταγματικότητας και, συνεπώς, δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητά του. Υπό τις συνθήκες αυτές, η Γαλλική Κυβέρνηση εκτιμά ότι το ζήτημα αν το άρθρο 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας είναι συμβατό με το άρθρο 67 ΣΛΕΕ στερείται σημασίας στο πλαίσιο της μόνης πλέον εκκρεμούς δίκης, ήτοι της δίκης ενώπιον του Cour de cassation. Συνεπώς, η απάντηση του Δικαστηρίου στο δεύτερο ερώτημα του Cour de cassation δεν θα ήταν χρήσιμη. Ως εκ τούτου, το ερώτημα αυτό είναι απαράδεκτο.
28. Επιβάλλεται η επισήμανση ότι η ένσταση απαραδέκτου την οποία προβάλλει η Γαλλική Κυβέρνηση ως προς το δεύτερο ερώτημα βασίζεται στην εκ μέρους της ερμηνεία του εθνικού δικαίου, κατά την οποία ο έλεγχος της τηρήσεως του δικαίου της Ένωσης δεν αποτελεί μέρος του έλεγχου της συνταγματικότητας (5) και, συνεπώς, δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Conseil Constitutionnel. Συναφώς, η Γαλλική Κυβέρνηση επικαλείται κυρίως την απόφαση 2010-605 DC της 12ης Μαΐου 2010.
29. Λαμβανομένου υπόψη ότι οι αποφάσεις περί παραπομπής μνημονεύουν τα άρθρα 23‑2 και 23‑5 της αποφάσεως 58‑1067, τα οποία προβλέπουν όχι μόνον τα μέσα για την αμφισβήτηση του συμβατού νομοθετικής διατάξεως με τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνει το Σύνταγμα της Γαλλικής Δημοκρατίας, αλλά και τα μέσα για την αμφισβήτηση του συμβατού νομοθετικής διατάξεως με τις διεθνείς δεσμεύσεις της Γαλλικής Δημοκρατίας και, συνεπώς, με το δίκαιο της Ένωσης, εκτιμώ ότι από την ενώπιον του Δικαστηρίου δικογραφία δεν προκύπτει με σαφήνεια ότι το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα που υποβάλλει το Cour de cassation στερείται οιασδήποτε σημασίας στο πλαίσιο της δίκης που εκκρεμεί ενώπιόν του σχετικά με το παραδεκτό του προκριματικού ζητήματος συνταγματικότητας. Όπως προκύπτει, η απόφαση 2010‑605 DC της 12ης Μαΐου 2010 αποτελεί ερμηνευτικό εργαλείο για τα άρθρα 23‑2 και 23‑5 της αποφάσεως 58-1067, πλην όμως δεν τροποποιεί τη διατύπωση των εν λόγω διατάξεων.
30. Επομένως, εκτιμώ ότι το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα είναι παραδεκτό.
Επί της ουσίας
31. Οι προσφεύγοντες των κύριων δικών εκτιμούν ότι ο κανονισμός 562/2006 δεν διακρίνει μεταξύ των υπηκόων των κρατών μελών και των υπηκόων τρίτων χωρών που απολαύουν της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της Ένωσης. Όπως επισημαίνουν, τα άρθρα 67 ΣΛΕΕ και 77 ΣΛΕΕ δεν σκοπούν στην επιβολή περιορισμών ή στην εισαγωγή εξαιρέσεων στην άσκηση της εν λόγω ελευθερίας, αλλά προβλέπουν απλώς την απουσία ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα, ελέγχου τον οποίο τα κράτη μέλη δεν έχουν επ’ ουδενί τη δυνατότητα να επαναφέρουν. Κατά τους προσφεύγοντες των κύριων δικών, το τέταρτο εδάφιο του άρθρου 78‑2 του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας αντιβαίνει καθ’ αυτό στην εν λόγω ελευθερία καθόσον οι έλεγχοι διενεργούνται αποκλειστικώς «προκειμένου να εξακριβώνεται αν το πρόσωπο το οποίο υποβάλλεται στον έλεγχο έχει στην κατοχή του, όπως είναι υποχρεωμένο, και είναι σε θέση να επιδείξει τις άδειες και τα έγγραφα που προβλέπονται από τον νόμο». Οι A. Melki και S. Abdeli εκτιμούν ότι η διάταξη επιτρέπει την καθιέρωση συστηματικών ελέγχων ταυτότητας στις μεθοριακές ζώνες της Γαλλίας και, συνεπώς, στα εσωτερικά σύνορα της Ένωσης. Εξάλλου, όπως υποστηρίζουν, η εκ μέρους των γαλλικών δικαστηρίων εφαρμογή του άρθρου 78-2 του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας κινείται ομοίως προς αυτήν την κατεύθυνση. Οι προσφεύγοντες των κύριων δικών εκτιμούν επίσης ότι η δυνατότητα διενέργειας ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα σε εξαιρετικές περιπτώσεις, οι οποίες ορίζονται με σαφήνεια από τα άρθρα 23 έως 25 του κανονισμού 562/2006, διαφέρει της δυνατότητας που παρέχεται με τη γαλλική νομοθετική διάταξη.
32. Η Γαλλική Κυβέρνηση επισημαίνει ότι οι επίμαχες διατάξεις δικαιολογούνται, κατ’ αρχάς, από την ύπαρξη σημαντικής μεταναστευτικής ροής. Προκειμένου να είναι σε θέση να εξασφαλίζουν, μεταξύ άλλων, αποτελεσματική καταστολή της παράνομης μεταναστεύσεως, οι εθνικές αστυνομικές αρχές πρέπει να μπορούν να προβαίνουν, εντός της οικείας ζώνης, σε ελέγχους περί της κατοχής των εκ του νόμου προβλεπόμενων εγγράφων. Συγκεκριμένα, κατά το άρθρο L.611‑1 του Cedesa, οι αλλοδαποί πρέπει να μπορούν να επιδεικνύουν τα στοιχεία ή τα έγγραφα βάσει των οποίων επιτρέπεται η κυκλοφορία ή η διαμονή τους στη Γαλλία. Αφετέρου, οι επίμαχες διατάξεις δικαιολογούνται από την αναγκαιότητα καταστολής συγκεκριμένης μορφής εγκληματικότητας στα σημεία διελεύσεως και στις παραμεθόριες περιοχές. Κατά τη Γαλλική Κυβέρνηση, οι αστυνομικοί έλεγχοι που διενεργούνται βάσει του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας εντός ζώνης είκοσι χιλιομέτρων εντεύθεν των συνόρων διακρίνονται σαφώς από τους ελέγχους στα σύνορα. Κατ’ αρχάς, οι αστυνομικοί αυτοί έλεγχοι σκοπούν στην εξακρίβωση της ταυτότητας προσώπων, με σκοπό είτε την πρόληψη παραβάσεων ή διασαλεύσεως της έννομης τάξεως είτε τον εντοπισμό παραβατών. Δεύτερον, πρόκειται για ελέγχους βασιζόμενους στις γενικές πληροφορίες και την πείρα των αστυνομικών υπηρεσιών, οι οποίες έχουν αποδείξει την ιδιαίτερη χρησιμότητα των εν λόγω ελέγχων εντός της συγκεκριμένης ζώνης. Τρίτον, οι αστυνομικοί αυτοί έλεγχοι έχουν σχεδιασθεί και διενεργούνται κατά τρόπο σαφώς διαφορετικό εκείνου των συστηματικών εξακριβώσεων στοιχείων που λαμβάνουν χώρα στα εξωτερικά σύνορα. Η Γαλλική Κυβέρνηση εκτιμά ότι οι έλεγχοι αυτοί δεν παρουσιάζουν, πράγματι, κανένα εκ των χαρακτηριστικών του ελέγχου στα σύνορα, ο οποίος, όπως προκύπτει από το άρθρο 7 του κανονισμού 562/2006, πρέπει να είναι καθορισμένος, πάγιος και συστηματικός.
33. Η Γερμανική Κυβέρνηση εκτιμά ότι η διενέργεια (μη συστηματικών) αστυνομικών ελέγχων στις μεθοριακές ζώνες εξακολουθεί να επιτρέπεται υπό τον όρο τηρήσεως των διατάξεων του άρθρου 21 του κανονισμού 562/2006. Η Ελληνική Κυβέρνηση εκτιμά ότι τα αστυνομικά μέτρα που προβλέπονται από το άρθρο 78‑2 του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας δεν σκοπούν στον έλεγχο των συνόρων και δεν καταλήγουν σε απαγόρευση της εισόδου στη χώρα. Όπως επισημαίνει η εν λόγω κυβέρνηση, αποκλειστικός σκοπός των μέτρων αυτών είναι να εξακριβώνεται ότι το πρόσωπο επί του οποίου διενεργείται ο έλεγχος κατέχει και είναι σε θέση να επιδείξει, όπως έχει υποχρέωση, τις άδειες και τα έγγραφα που προβλέπονται από τον νόμο, προκειμένου να αποδείξει την ταυτότητά του. Κατά την Ελληνική Κυβέρνηση, οι έλεγχοι αυτοί δεν διενεργούνται κατά τρόπο συστηματικό, αλλά επαφίενται στη διακριτική ευχέρεια των οικείων αρχών, οι οποίες «έχουν τη δυνατότητα» και όχι την υποχρέωση να τους επιβάλλουν. Ως εκ τούτου, η Ελληνική Κυβέρνηση εκτιμά ότι τα μέτρα αυτά αφορούν ελέγχους οι οποίοι έχουν σχεδιασθεί και διενεργούνται κατά τρόπο σαφώς διαφορετικό εκείνου των συστηματικών εξακριβώσεων στοιχείων που λαμβάνουν χώρα στα εξωτερικά σύνορα. Τέλος, κατά την Ελληνική κυβέρνηση, τα εν λόγω αστυνομικά μέτρα δικαιολογούνται από ενδεχόμενες απειλές κατά της δημοσίας ασφαλείας και σκοπούν, ειδικώς, στην καταστολή του διασυνοριακού εγκλήματος.
34. Η Σλοβακική Κυβέρνηση εκτιμά ότι, για λόγους δημοσίας τάξεως και εσωτερικής ασφαλείας, τα κράτη μέλη έχουν το δικαίωμα να προβαίνουν σε αστυνομικούς ελέγχους εντός της επικρατείας τους, εφόσον αντικείμενο των ελέγχων αυτών δεν είναι τα εσωτερικά σύνορα και εφόσον οι έλεγχοι αυτοί εντάσσονται, επί παραδείγματι, στο πλαίσιο της καταστολής του διασυνοριακού εγκλήματος ή της τρομοκρατίας. Η εν λόγω κυβέρνηση θεωρεί επίσης ότι η εξουσία διενέργειας ελέγχων ταυτότητας στο πλαίσιο των εσωτερικών συνόρων του κράτους μέλους και, συνακολούθως, η εξασφάλιση της τηρήσεως, εκ μέρους των αλλοδαπών, της υποχρεώσεως να φέρουν ή να κατέχουν θεώρηση εισόδου και άδεια διαμονής είναι σύμφωνες προς το άρθρο 21, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 562/2006.
35. Η Ολλανδική Κυβέρνηση επισημαίνει ότι ο γαλλικός έλεγχος στη μεθοριακή ζώνη διαφέρει, ως προς τον σκοπό και το περιεχόμενό του, από τον έλεγχο στα σύνορα. Κατά την εν λόγω κυβέρνηση, σκοπός του ελέγχου στα σύνορα είναι να εξακριβώνεται ότι είναι δυνατή η χορήγηση άδειας για την είσοδο των προσώπων, των μέσων μεταφοράς και των αγαθών στην επικράτεια των κρατών μελών που μετέχουν στον χώρο Σένγκεν ή για την έξοδό τους από αυτήν. Ο έλεγχος αυτός εστιάζει στις προϋποθέσεις εισόδου σε κράτος μέλος του χώρου Σένγκεν ή στις προϋποθέσεις εξόδου από αυτό. Πρόκειται για έλεγχο ο οποίος εμπερικλείει, εν πάση περιπτώσει, την εξακρίβωση της κατοχής έγκυρου ταξιδιωτικού εγγράφου. Στην περίπτωση εισόδου στη χώρα, ο έλεγχος δύναται να εκτείνεται στον σκοπό της διαμονής και στα μέσα διαβιώσεως. Κατά την Ολλανδική Κυβέρνηση, στο πλαίσιο του εν λόγω ελέγχου δύναται ομοίως να εξακριβώνεται αν η είσοδος προσώπου, μέσου μεταφοράς ή αντικειμένου στην επικράτεια ενδέχεται να συνιστά κίνδυνο για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. Η φύση του ελέγχου αυτού είναι συνεπώς εντελώς διαφορετική από τη φύση του ελέγχου που διενεργούν οι γαλλικές αρχές στη μεθοριακή ζώνη. Ο έλεγχος στη μεθοριακή ζώνη σκοπεί στην εξακρίβωση της τηρήσεως των υποχρεώσεων κατοχής και επιδείξεως των εκ του νόμου προβλεπόμενων αδειών και εγγράφων, ιδίως δε των εγγράφων ταυτότητας ή των αδειών διαμονής. Ο έλεγχος της κατοχής των εν λόγω εγγράφων διαφέρει τελείως, όσον αφορά το περιεχόμενο και τον σκοπό του, από τον έλεγχο στα σύνορα. Κατά την Ολλανδική Κυβέρνηση, ο έλεγχος των γαλλικών αρχών στη μεθοριακή ζώνη διαφέρει επίσης από τον έλεγχο στο σύνορα ως προς τον τρόπο κατά τον οποίο διενεργείται. Όπως επισημαίνει η εν λόγω κυβέρνηση, ο έλεγχος στα σύνορα διενεργείται κατά τρόπο συστηματικό και πάγιο επί όλων των προσώπων που διέρχονται τα σύνορα. Κατά τη Βελγική Κυβέρνηση, το άρθρο 67 ΣΛΕΕ πρέπει να ερμηνεύεται υπό το πρίσμα της συμβάσεως που υπογράφηκε στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του δικαίου της Ένωσης και δεν απαγορεύει τη διενέργεια ελέγχων ταυτότητας εκ μέρους των εθνικών αρχών. Συνεπώς, κατά τη Βελγική Κυβέρνηση, το δίκαιο της Ένωσης δεν αποκλείει κανονιστική ρύθμιση όπως η προκύπτουσα από το άρθρο 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
36. Η Τσεχική Κυβέρνηση εκτιμά ότι οι επιβαλλόμενοι από τον κανονισμό 562/2006 όροι αποκλείουν την εκ μέρους των αστυνομικών οργάνων κράτους μέλους επίδειξη εν γένει μεγαλύτερης αυστηρότητας κατά τη διενέργεια ελέγχων ταυτότητας στη μεθοριακή ζώνη (εντός των συνόρων του χώρου Σένγκεν) σε σχέση με την αυστηρότητα που επιδεικνύεται κατά τους ελέγχους εντός της λοιπής επικρατείας, ανεξαρτήτως αν η συμπεριφορά αυτή είναι απόρροια νομοθετικών ή κανονιστικών διατάξεων, εσωτερικών οδηγιών ή απλώς της πρακτικής των αρμοδίων οργάνων. Κατά την εν λόγω κυβέρνηση, η άνευ ιδιαίτερου λόγου, χρήζοντος συνεκτιμήσεως, απονομή ιδιαίτερων εξουσιών στις αστυνομικές αρχές ή η καθιέρωση ιδιαίτερων αστυνομικών διαδικασιών στο πλαίσιο ελέγχου συνδεόμενου εν γένει με συγκεκριμένη παραμεθόριο περιοχή συνιστά εκ φύσεως μέτρο ελέγχου των εσωτερικών συνόρων. Το συμπέρασμα αυτό ουδόλως επηρεάζει τη δυνατότητα του κράτους μέλους να διενεργεί αστυνομικούς ελέγχους εντός της επικρατείας του βάσει γενικού κανόνα, ήτοι άνευ συνδέσεως του ελέγχου με τα εσωτερικά σύνορα και τη διέλευσή τους. Η Επιτροπή, υπό την επιφύλαξη των διαπιστώσεων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του εθνικού δικαστή, εκτιμά ότι η μόνη κατηγορία προσώπων τα οποία δύνανται να εντοπισθούν κατά τους ελέγχους ταυτότητας που διενεργούνται παραμεθορίως είναι ακριβώς τα πρόσωπα που έχουν μόλις διέλθει τα σύνορα παρανόμως. Συνεπώς, κατά την Επιτροπή, οι διατάξεις του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας δεν συνιστούν απλή εξακρίβωση της τηρήσεως της υποχρεώσεως κατοχής των εγγράφων ταυτότητας. Αντιθέτως, οι εν λόγω εξακριβώσεις πρέπει να χαρακτηρισθούν ως συγκεκαλυμμένοι συνοριακοί έλεγχοι, οι οποίοι, κατά το άρθρο 20 του κανονισμού 562/2006, κατ’ αρχήν απαγορεύονται (6).
37. Με τις αποφάσεις του περί παραπομπής, το αιτούν δικαστήριο αναφέρεται ρητώς στη διάταξη του άρθρου 67, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, το οποίο ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι η Ένωση εξασφαλίζει την απουσία ελέγχων επί των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα. Συνεπώς, φρονώ ότι προκείμενη του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος του Cour de cassation είναι η εκτίμηση ότι οι διατάξεις του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως διατάξεις επιτρέπουσες τον έλεγχο επί των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα.
38. Δεδομένου ότι, κατά την άποψή μου, το υπό εξέταση ερώτημα αφορά αποκλειστικώς τη διέλευση των εσωτερικών συνόρων, δεν θα εξετασθούν ούτε οι κανόνες που εφαρμόζονται επί των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα ούτε το εκτενές corpus άλλων μέτρων που εφαρμόζονται εντός της Ένωσης για την αντιστάθμιση της επιδιωκόμενης από τα κράτη μέλη απουσίας ελέγχων επί των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα (7).
39. Με την έκδοση του κανονισμού 562/2006, για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα, τέθηκαν σε εφαρμογή μέτρα για την απουσία ελέγχων επί των προσώπων κατά τη διέλευση των εσωτερικών συνόρων, καθώς και κανόνες για τον συνοριακό έλεγχο των προσώπων κατά τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (8). Κατά την εικοστή αιτιολογική του σκέψη, ο κανονισμός σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται, μεταξύ άλλων, με τον Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
40. Από το άρθρο 20 του κανονισμού 562/2006 προκύπτει ότι επιτρέπεται η διέλευση των εσωτερικών συνόρων από οποιοδήποτε σημείο, άνευ συνοριακών ελέγχων επί των προσώπων, ανεξαρτήτως της ιθαγενείας τους. Στοχεύοντας στην απουσία ελέγχων επί των προσώπων στα εσωτερικά σύνορα, το άρθρο 20 του κανονισμού 562/2006 απαγορεύει, κατ’ αρχήν, αυτούς τους ελέγχους (9). Κατά το άρθρο 2, σημείο 10, του κανονισμού 562/2006, «συνοριακοί έλεγχοι» είναι «οι έλεγχοι στα συνοριακά σημεία διέλευσης, προκειμένου να εξακριβωθεί ότι τα πρόσωπα, τα μέσα μεταφοράς τους και τα αντικείμενα που έχουν στην κατοχή τους δικαιούνται να εισέλθουν στην επικράτεια των κρατών μελών ή να την εγκαταλείψουν».
41. Συνεπώς, οι συνοριακοί έλεγχοι εστιάζουν στο δικαίωμα εισόδου στο έδαφος των κρατών μελών ή εξόδου από αυτό (10).
42. Επιβάλλεται η επισήμανση ότι το άρθρο 21 του ιδίου κανονισμού ορίζει ότι η κατάργηση του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα δεν θίγει ορισμένα προνόμια των κρατών μελών. Εντούτοις, εκτιμώ ότι οι προβλέπουσες τα εν λόγω προνόμια διατάξεις πρέπει να ερμηνεύονται αυστηρώς, δεδομένου ότι εισάγουν παρεκκλίσεις από τη γενική αρχή της καταργήσεως του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα. Η χρήση των προνομίων αυτών εκ μέρους των κρατών μελών πρέπει να είναι σύμφωνη προς την αρχή της καλής πίστεως και να συνάδει προς τον σκοπό και το πνεύμα της εν λόγω γενικής αρχής της καταργήσεως των ελέγχων.
43. Ως εκ τούτου, εκτιμώ ότι τα εν λόγω προνόμια, τα οποία απαριθμούνται αποκλειστικώς στο άρθρο 21 του κανονισμού 562/2006, δεν θα πρέπει να θίγουν την κατάργηση του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα. Τούτο προκύπτει, εξάλλου, με σαφήνεια από το άρθρο 21, στοιχείο α΄, του κανονισμού 562/2006, το οποίο προβλέπει ότι η κατάργηση του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα δεν θίγει, μεταξύ άλλων, την άσκηση αστυνομικών αρμοδιοτήτων εκ μέρους των αρμοδίων αρχών του κράτους μέλους δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης αστυνομικών αρμοδιοτήτων στις παραμεθόριες περιοχές, εφόσον η άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών δεν έχει αποτέλεσμα ισοδύναμο με αυτό των συνοριακών ελέγχων. Η ίδια διάταξη προβλέπει τέσσερις περιπτώσεις κατά τις οποίες η άσκηση αστυνομικών αρμοδιοτήτων δεν δύναται να θεωρηθεί ισοδύναμη με τη διενέργεια συνοριακών ελέγχων, ήτοι, πρώτον, όταν τα αστυνομικά μέτρα δεν σκοπούν στον έλεγχο των συνόρων, δεύτερον, όταν βασίζονται σε γενικές πληροφορίες και στην πείρα των αστυνομικών υπηρεσιών σχετικά με ενδεχόμενες απειλές κατά της δημοσίας ασφαλείας και σκοπούν κυρίως στην καταστολή του διασυνοριακού εγκλήματος, τρίτον, όταν σχεδιάζονται και εκτελούνται κατά τρόπο σαφώς διαφορετικό εκείνου των συστηματικών ελέγχων επί προσώπων στα εξωτερικά σύνορα και, τέταρτον, όταν εκτελούνται βάσει δειγματοληπτικών ελέγχων.
44. Από τη διατύπωση του άρθρου 21, στοιχείο α΄, του κανονισμού 562/2006 δεν προκύπτει με σαφήνεια αν οι ανωτέρω τέσσερις όροι είναι ή όχι σωρευτικοί. Επιπροσθέτως, εκτιμώ ότι, έως έναν βαθμό, οι εν λόγω όροι και, ιδίως, ο τρίτος και ο τέταρτος επικαλύπτονται. Κατά την άποψή μου, η απαρίθμηση των τεσσάρων αυτών παραμέτρων λειτουργεί αποκλειστικώς εν είδει παραδείγματος (11), καθώς το κομβικής σημασίας ζήτημα είναι αν τα αστυνομικά μέτρα έχουν αποτέλεσμα ισοδύναμο με αυτό των συνοριακών ελέγχων, ζήτημα που πρέπει να εξετάζεται ανά περίπτωση.
45. Οι εν λόγω περιστάσεις συνιστούν, επομένως, παράγοντες ή ενδείξεις που δύνανται να συνηγορήσουν υπέρ της διαπιστώσεως ότι η άσκηση αστυνομικών αρμοδιοτήτων δεν έχει αποτέλεσμα ισοδύναμο με αυτό των συνοριακών ελέγχων, πλην όμως η συνδρομή μίας ή περισσοτέρων περιστάσεων δεν αποτελεί κατ’ ανάγκην καθοριστικό συναφές στοιχείο. Συνεπώς, φρονώ ότι από το άρθρο 21, στοιχείο α΄, του κανονισμού 562/2006 προκύπτει ότι η άσκηση αστυνομικών αρμοδιοτήτων αποκλείει μέτρα τα οποία έχουν αποτέλεσμα ισοδύναμο με αυτό των συνοριακών ελέγχων, έστω και αν πρόκειται για μέτρα που πληρούν, σε συγκεκριμένη περίπτωση, έναν ή περισσότερους εκ των όρων που προβλέπει το άρθρο 21, στοιχείο α΄, του κανονισμού 562/2006 (12).
46. Το άρθρο 21, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 562/2006 ορίζει ότι η κατάργηση του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα δεν θίγει τη δυνατότητα κράτους μέλους να προβλέπει στην εθνική νομοθεσία του την υποχρέωση κατοχής και επιδείξεως αδειών και εγγράφων (13). Εντούτοις, εκτιμώ ότι οι ενδεχόμενοι έλεγχοι για την τήρηση της υποχρεώσεως κατοχής και επιδείξεως αδειών και εγγράφων δύνανται, αναλόγως των περιστάσεων, να παρεμποδίζουν την πραγμάτωση της γενικής αρχής της καταργήσεως του ελέγχου στα εσωτερικά σύνορα, ιδίως όταν αυτοί διενεργούνται κατά τρόπο συστηματικό, αυθαίρετο ή επιβάλλοντα άσκοπους περιορισμούς (14).
47. Από τις αποφάσεις περί παραπομπής προκύπτει ότι ο αστυνομικός έλεγχος στον οποίο υποβλήθηκαν οι προσφεύγοντες των κύριων δικών κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 78-2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας διενεργήθηκε επί γαλλικού εδάφους, εντός ζώνης είκοσι χιλιομέτρων από τα χερσαία σύνορα Γαλλίας-Βελγίου. Όπως μπορεί να συναχθεί, υπό την επιφύλαξη των διαπιστώσεων του αιτούντος δικαστηρίου, οι εν λόγω έλεγχοι δεν διενεργήθηκαν σε σημείο συνοριακής διελεύσεως ή σε άλλο σημείο στα σύνορα. Φρονώ, όπως, εξάλλου, υποστήριξε και η Επιτροπή, ότι, για την εξασφάλιση της πρακτικής αποτελεσματικότητας του άρθρου 20 του κανονισμού 562/2006 και παρά την, έως έναν βαθμό, ασαφή διατύπωση του άρθρου 2, σημείο 10, του κανονισμού αυτού (15), προκειμένου συνοριακοί έλεγχοι να θεωρούνται ως έλεγχοι επί προσώπων στα εσωτερικά σύνορα δεν απαιτείται κατ’ ανάγκην να διενεργούνται αυτοί εντός γεωγραφικής ζώνης ταυτιζόμενης με σύνορα. Κατά την άποψή μου, προκειμένου να εξακριβώνεται αν οι έλεγχοι αντίκεινται στο άρθρο 20 του κανονισμού 562/2006, επιβάλλεται η εξέταση του σκοπού και/ή της διαδικασίας διενέργειάς τους και/ή των αποτελεσμάτων τους σε συνάρτηση με τις ειδικές περιστάσεις εκάστης περιπτώσεως (16).
48. Πράγματι, η κατάργηση των ελέγχων επί προσώπων στα εσωτερικά σύνορα θα διακυβευόταν αν τα κράτη μέλη μπορούσαν να επιβάλλουν συγκεκαλυμμένους συνοριακούς ελέγχους στο εσωτερικό της επικρατείας τους, μακράν των συνόρων.
49. Προκειμένου να εξακριβωθεί το περιεχόμενο του άρθρου 78-2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και υπό την επιφύλαξη των διαπιστώσεων του αιτούντος δικαστηρίου, επιβάλλεται η αντιπαραβολή της εν λόγω διατάξεως κυρίως με τις λοιπές διατάξεις του άρθρου 78-2, το οποίο ορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι γαλλικές αστυνομικές αρχές δύνανται να προβαίνουν σε ελέγχους ταυτότητας.
50. Κατά το άρθρο 78-2, πρώτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, οι γαλλικές αστυνομικές αρχές μπορούν να καλέσουν κάθε πρόσωπο να αποδείξει, με οιοδήποτε μέσο, την ταυτότητά του, οσάκις υφίστανται ένας ή πλείονες βάσιμοι λόγοι να εικάζεται ότι το πρόσωπο αυτό έχει διαπράξει ή αποπειραθεί να διαπράξει παράβαση, έχει προβεί σε προπαρασκευαστικές ενέργειες για τη διάπραξη κακουργήματος ή πλημμελήματος, ενδέχεται να παράσχει πληροφορίες χρήσιμες για την έρευνα στο πλαίσιο κακουργήματος ή πλημμελήματος ή αποτελεί πρόσωπο ως προς το οποίο έχει διαταχθεί έρευνα από δικαστική αρχή. Κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 78‑2, δεύτερο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, είναι δυνατός ο έλεγχος της ταυτότητας κάθε προσώπου, κατά την ίδια διαδικασία, κατόπιν έγγραφης παραγγελίας της Εισαγγελικής Αρχής για την έρευνα και δίωξη των αδικημάτων που προσδιορίζονται με αυτήν. Κατά το άρθρο 78-2, τρίτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ο έλεγχος της ταυτότητας κάθε προσώπου, ανεξαρτήτως της συμπεριφοράς του, επιτρέπεται επίσης, κατά τους όρους που προβλέπονται από το πρώτο εδάφιο του άρθρου 78-2, για την πρόληψη της διασαλεύσεως της δημοσίας τάξεως (17).
51. Όπως προκύπτει, το περιεχόμενο του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας διακρίνεται σαφώς από αυτό των λοιπών προαναφερθεισών διατάξεων του εν λόγω άρθρου. Αφενός, το άρθρο 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας εφαρμόζεται επί ειδικής γεωγραφικής ζώνης της γαλλικής επικρατείας η οποία προκαθορίζεται από τον νόμο και, αφετέρου, ο έλεγχος της ταυτότητας κάθε προσώπου επιτρέπεται κατά τους προβλεπόμενους όρους, προκειμένου να εξακριβώνεται η τήρηση των υποχρεώσεων κατοχής και επιδείξεως των προβλεπόμενων από τον νόμο αδειών και εγγράφων. Συνεπώς, η εν λόγω διάταξη τυγχάνει εφαρμογής άνευ οιουδήποτε περιορισμού επί κάθε προσώπου που βρίσκεται εντός της ζώνης-στόχου (18).
52. Επομένως, το άρθρο 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας διαμορφώνει διακριτό και αυστηρότερο καθεστώς ελέγχων ταυτότητας στις μεθοριακές ζώνες σε σχέση με το ισχύον στη λοιπή γαλλική επικράτεια.
53. Η Γαλλική Κυβέρνηση εξήγησε στο Δικαστήριο ότι οι έλεγχοι που διενεργούνται κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας σκοπούν στην εξακρίβωση της ταυτότητας προσώπου, είτε για την πρόληψη παραβάσεων ή διασαλεύσεως της δημοσίας τάξεως, είτε για τον εντοπισμό των παραβατών. Εκτιμώ, εντούτοις, ότι η παρατήρηση αυτή δεν τεκμηριώνεται με τα έγγραφα που προσκομίσθηκαν ενώπιον του δικαστηρίου. Υπό την επιφύλαξη των διαπιστώσεων του αιτούντος δικαστηρίου, εκτιμώ ότι οι έλεγχοι που διενεργούνται ειδικώς για αυτούς τους σκοπούς είναι οι προβλεπόμενοι από τα τρία πρώτα εδάφια του άρθρου 78‑2 του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (19). Αντιθέτως, οι έλεγχοι ταυτότητας που διενεργούνται κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας εστιάζουν αποκλειστικώς στον εντοπισμό συγκεκριμένου προσώπου, εντός μεθοριακής ζώνης εκτεινόμενης σε απόσταση είκοσι χιλιομέτρων εντεύθεν των συνόρων.
54. Λαμβανομένου υπόψη του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής των επίμαχων ελέγχων ταυτότητας, του γεγονότος ότι οι έλεγχοι αυτοί προσφέρονται για εφαρμογή επί κάθε προσώπου που βρίσκεται εντός της οριζόμενης γεωγραφικής ζώνης και του γεγονότος ότι η εξήγηση που δίδεται για τον επιδιωκόμενο από αυτούς σκοπό στερείται στέρεης βάσεως, εκτιμώ ότι πρόκειται για ελέγχους συνδεόμενους με τη διέλευση των συνόρων, οι οποίοι δεν καλύπτονται από τα προβλεπόμενα από το άρθρο 21 του κανονισμού 562/2006 προνόμια των κρατών μελών. Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, φρονώ ότι οι επίμαχοι έλεγχοι ταυτότητας συνιστούν συγκεκαλυμμένους συνοριακούς ελέγχους οι οποίοι απαγορεύονται από το άρθρο 20 του κανονισμού 562/2006 και δεν εμπίπτουν στις περιορισμένες εξαιρέσεις που προβλέπει το άρθρο 21 αυτού.
55. Συνεπώς, φρονώ ότι το άρθρο 67 ΣΛΕΕ και τα άρθρα 20 και 21 του κανονισμού 562/2006 αποκλείουν κανονιστική ρύθμιση όπως η προκύπτουσα από το άρθρο 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας το οποίο ορίζει ότι «[ε]ντός ζώνης 20 χιλιομέτρων εντεύθεν των χερσαίων συνόρων της Γαλλίας με τα λοιπά κράτη που μετέχουν στη σύμβαση που υπογράφηκε στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990, καθώς και εντός κάθε ζώνης λιμένος, αερολιμένος, σιδηροδρομικού σταθμού ή σταθμού υπεραστικών λεωφορείων λειτουργούντος για διεθνείς μεταφορές, στην οποία το κοινό έχει πρόσβαση και η οποία έχει καθορισθεί με διοικητική απόφαση, μπορεί επίσης να διενεργείται έλεγχος της ταυτότητας οιουδήποτε προσώπου, κατά τους όρους του πρώτου εδαφίου, προκειμένου να εξακριβώνεται αν το πρόσωπο το οποίο υποβάλλεται στον έλεγχο έχει στην κατοχή του, όπως είναι υποχρεωμένο, και είναι σε θέση να επιδείξει τις άδειες και τα έγγραφα που προβλέπονται από τον νόμο. Η διενέργεια ελέγχου επί συρμού που εκτελεί διεθνές δρομολόγιο επιτρέπεται στο τμήμα της διαδρομής μεταξύ των συνόρων και της πρώτης στάσεως του συρμού που βρίσκεται σε απόσταση πέραν των 20 χιλιομέτρων από τα σύνορα. Εντούτοις, στους συρμούς που εξυπηρετούν γραμμές διεθνών δρομολογίων και παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται μεταξύ της στάσεως αυτής και οιασδήποτε στάσεως εντός των 50 επόμενων χιλιομέτρων. Οι γραμμές και οι στάσεις αυτές καθορίζονται με υπουργική απόφαση. Όταν υφίσταται τμήμα αυτοκινητοδρόμου που αρχίζει εντός της ζώνης που μνημονεύεται στην πρώτη περίοδο του παρόντος εδαφίου και ο πρώτος σταθμός διοδίων βρίσκεται πέραν της γραμμής των 20 χιλιομέτρων, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται στους χώρους σταθμεύσεως έως τον πρώτο αυτό σταθμό διοδίων, καθώς και στον χώρο του σταθμού αυτού και στους παρακείμενους χώρους σταθμεύσεως. Οι σταθμοί διοδίων τους οποίους αφορά η παρούσα διάταξη καθορίζονται με υπουργική απόφαση».
VI – Επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος
56. Με το πρώτο ερώτημά του, το οποίο αφορά την ερμηνεία του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, το Cour de cassation ζητεί από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν η εν λόγω διάταξη αποκλείει εθνική κανονιστική ρύθμιση απορρέουσα από οργανικό νόμο σχετικό με την ερμηνεία του άρθρου 61‑1 του Συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας, η οποία επιβάλλει στα δικαστήρια την υποχρέωση να αποφαίνονται κατά προτεραιότητα υπέρ της παραπομπής ή μη στο Conseil Constitutionnel του ζητήματος της συνταγματικότητας που υποβάλλεται στην κρίση τους, καθόσον στο πλαίσιο του ζητήματος αυτού προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι διάταξη εθνικού δικαίου δεν είναι σύμφωνη προς το Σύνταγμα λόγω της αντιθέσεώς της προς τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης. Ειδικότερα, το Δικαστήριο διερωτάται αν οι δικονομικοί κανόνες που εισάγονται, πρώτον, με το άρθρο 23‑2 της αποφάσεως 58‑1067, το οποίο επιβάλλει σε δικαστήριο ενώπιον του οποίου αμφισβητείται ο σύμφωνος χαρακτήρας μιας νομοθετικής διατάξεως, αφενός, προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που κατοχυρώνονται με το εν λόγω Σύνταγμα και, αφετέρου, προς τις διεθνείς δεσμεύσεις της Γαλλίας, την υποχρέωση να αποφαίνεται κατά προτεραιότητα επί της παραπομπής ή μη του ζητήματος συνταγματικότητας στο Conseil d’État ή στο Cour de cassation, τα οποία είναι αρμόδια να αποφασίζουν επί της παραπομπής του ζητήματος στο Conseil constitutionnel και, δεύτερον, με το άρθρο 23‑5 της αποφάσεως 58‑1067, το οποίο επιβάλλει στο Conseil d’État και στο Cour de cassation την υποχρέωση να αποφαίνονται κατά προτεραιότητα, οσάκις επιλαμβάνονται τέτοιας υποθέσεως, επί της παραπομπής του ζητήματος συνταγματικότητας στο Conseil constitutionnel, θίγουν την κατοχυρούμενη με το άρθρο 267 ΣΛΕΕ ελευθερία των γαλλικών δικαστηρίων να υποβάλλουν προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο. Συναφώς, φρονώ ότι το άρθρο 62 του Συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας το οποίο μνημονεύεται με τις αιτήσεις εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως και το οποίο ορίζει ότι οι αποφάσεις του Conseil constitutionnel δεν υπόκεινται σε ένδικα μέσα πρέπει επίσης να εξετασθεί στο πλαίσιο του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος.
57. Εκτιμώ ότι, με το πρώτο ερώτημά του, το Cour de cassation ζητεί κυρίως να διευκρινισθεί αν το εθνικό δίκαιο δύναται να περιορίσει την ελευθερία εθνικού δικαστηρίου να υποβάλει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267 ΣΛΕΕ.
Επί του παραδεκτού του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος
58. Η Γαλλική Κυβέρνηση αμφισβητεί το παραδεκτό του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος. Συναφώς, η εν λόγω κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το ερώτημα αυτό ερείδεται σε προδήλως εσφαλμένη ερμηνεία του εθνικού δικαίου και, ως εκ τούτου, αποτελεί ερώτημα αμιγώς υποθετικού χαρακτήρα. Η Επιτροπή, μολονότι δεν αμφισβητεί το παραδεκτό του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος, εκφράζει αμφιβολίες ως προς το εθνικό νομικό πλαίσιο που παρουσιάζεται με τις αποφάσεις περί παραπομπής. Ειδικότερα, η Επιτροπή εκτιμά ότι η έκταση του ελέγχου συνταγματικότητας τον οποίο ασκεί το γαλλικό Conseil constitutionnel δεν προκύπτει με σαφήνεια από τα στοιχεία που διαβίβασε το αιτούν δικαστήριο.
59. Κατά πάγια νομολογία, δεν απόκειται στο Δικαστήριο να αποφαίνεται, στο πλαίσιο διαδικασίας προδικαστικής παραπομπής, επί της ερμηνείας εθνικών διατάξεων ούτε να κρίνει αν η εκ μέρους του αιτούντος δικαστηρίου ερμηνεία τους είναι ορθή. Πράγματι, έργο του Δικαστηρίου είναι να συνεκτιμά, στο πλαίσιο της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ του ιδίου και των εθνικών δικαστηρίων, το πραγματικό και ρυθμιστικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται τα προδικαστικά ερωτήματα, όπως αυτό ορίζεται με την απόφαση περί παραπομπής (20).
60. Από τις αιτήσεις εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως προκύπτει ότι προκείμενη αυτών αποτελεί η θέση ότι η γαλλική νομοθεσία και, ιδίως, τα άρθρα 23‑2 και 23‑5 της αποφάσεως 58‑1067 καθώς και το άρθρο 62 του Συντάγματος της Γαλλικής Δημοκρατίας περιορίζουν την ελευθερία των εθνικών δικαστηρίων, συμπεριλαμβανομένου του αιτούντος δικαστηρίου, να υποβάλλουν ερωτήματα στο Δικαστήριο κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267 ΣΛΕΕ και να αποφαίνονται επί του συμβατού εθνικής διατάξεως με το δίκαιο της Ένωσης. Κατά την άποψή μου, δεδομένου ότι οι διαφορές των κύριων δικών εστιάζουν στο ζήτημα του συμβατού του εθνικού δικαίου με το δίκαιο της Ένωσης (21), το πρώτο προδικαστικό ερώτημα δεν είναι προδήλως αλυσιτελές για την επίλυση των διαφορών των κύριων δικών.
61. Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρων, το πρώτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να κριθεί παραδεκτό.
Επί της ουσίας
62. Επιβάλλεται, εκ προοιμίου, να επισημανθεί ότι το Δικαστήριο είχε ήδη την ευκαιρία να αποφανθεί επί υποθέσεων στο πλαίσιο των οποίων διατάξεις του εθνικού δικαίου περιόριζαν τη δυνατότητα εθνικού δικαστηρίου να υποβάλλει προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267 ΣΛΕΕ (22). Με τις συναφείς αποφάσεις του, το Δικαστήριο τάχθηκε συστηματικώς υπέρ της ευρύτερης δυνατής ευχέρειας των εθνικών δικαστηρίων να υποβάλλουν ερωτήματα στο Δικαστήριο επί του κύρους και της ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης. Προς απάντηση επομένως στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα, υπενθυμίζεται η πάγια νομολογία του Δικαστηρίου επί του ζητήματος αυτού. Εξάλλου, κατά την άποψή μου, το γεγονός ότι, όπως προκύπτει, σκοπός του επίμαχου οργανικού νόμου είναι η παροχή πρόσθετης δικονομικής προστασίας στους ιδιώτες κατ’ εφαρμογήν του εθνικού δικαίου δεν δύναται να επηρεάσει την απάντηση στο πρώτο ερώτημα.
63. Κατ’ εφαρμογήν των άρθρων 19, παράγραφος 3, στοιχείο β΄, ΣΕΕ και 267 ΣΛΕΕ, το Δικαστήριο είναι αρμόδιο να αποφαίνεται, προδικαστικώς, κατόπιν αιτήματος εθνικού δικαστηρίου, επί της ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης ή επί του κύρους πράξεων που εκδόθηκαν από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης (23).
64. Κύριος σκοπός της αρμοδιότητας που παρέχεται στο Δικαστήριο κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267 ΣΛΕΕ είναι η εξασφάλιση της ομοιόμορφης εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης εκ μέρους των εθνικών δικαστηρίων. Πράγματι, το Δικαστήριο και τα εθνικά δικαστήρια επιδιώκουν την επίτευξη του σκοπού αυτού με πνεύμα συνεργασίας (24) και επί τη βάσει αμοιβαίας εμπιστοσύνης και δικαστικού διαλόγου. Η διαδικασία προδικαστικής παραπομπής που καθιερώνεται με το άρθρο 19 ΣΕΕ και το άρθρο 267 ΣΛΕΕ αποτελεί δικονομικό εργαλείο ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της συνεπούς εφαρμογής και της τηρήσεως του δικαίου της Ένωσης ενώπιον όλων των εθνικών δικαστηρίων των είκοσι επτά κρατών μελών.
65. Από το γράμμα του ίδιου του άρθρου 267 ΣΛΕΕ προκύπτει με σαφήνεια ότι η αρμοδιότητα του Δικαστηρίου είναι ιδιαιτέρως ευρεία και ότι, στο πλαίσιο του πνεύματος συνεργασίας, τάση αυτού είναι, κατ’ αρχήν, να μην κρίνει ως απαράδεκτα τα ερωτήματα που του υποβάλλουν τα εθνικά δικαστήρια επί της ερμηνείας των συνθηκών ή του κύρους και της ερμηνείας των πράξεων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης.
66. Κατά πάγια νομολογία, τα σχετικά με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ερωτήματα απολαύουν τεκμηρίου λυσιτέλειας. Το Δικαστήριο δύναται να απορρίψει αίτηση που υπέβαλε εθνικό δικαστήριο μόνον όταν προδήλως προκύπτει ότι η ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης την οποία ζητεί το εθνικό δικαστήριο ουδόλως σχετίζεται με το υποστατό ή το αντικείμενο της διαφοράς της κύριας δίκης, όταν το πρόβλημα είναι υποθετικής φύσεως ή επίσης όταν το Δικαστήριο δεν διαθέτει τα πραγματικά και νομικά στοιχεία που είναι αναγκαία προκειμένου να δώσει λυσιτελή απάντηση στα υποβληθέντα σε αυτό ερωτήματα (25). Επιπλέον, από το άρθρο 267 ΣΛΕΕ προκύπτει ότι τα εθνικά δικαστήρια μπορούν να υποβάλουν προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο μόνον εφόσον εκκρεμεί ενώπιόν τους διαφορά και εφόσον καλούνται να αποφανθούν στο πλαίσιο διαδικασίας που πρόκειται να καταλήξει στην έκδοση αποφάσεως δικαιοδοτικού χαρακτήρα (26). Απόκειται στα εθνικά δικαστήρια, τα οποία έχουν επιληφθεί της διαφοράς και καλούνται να αναλάβουν την ευθύνη της δικαστικής αποφάσεως που πρόκειται να εκδοθεί, να εκτιμήσουν, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες εκάστης υποθέσεως, αφενός, κατά πόσον η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως είναι αναγκαία για την έκδοση της δικής τους αποφάσεως και, αφετέρου, τη λυσιτέλεια των ερωτημάτων που υποβάλλουν στο Δικαστήριο (27). Κατά συνέπεια, εφόσον τα υποβληθέντα ερωτήματα αφορούν την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης, το Δικαστήριο κατ’ αρχήν οφείλει να αποφανθεί (28).
67. Τα εθνικά δικαστήρια των οποίων οι αποφάσεις υπόκεινται σε ένδικα μέσα του εθνικού δικαίου είναι, δυνάμει του άρθρου 267, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ, ελεύθερα να εκτιμούν, στην περίπτωση κατά την οποία ανακύπτει ενώπιόν τους ζήτημα σχετικό με το δίκαιο της Ένωσης, την αναγκαιότητα υποβολής στο Δικαστήριο προδικαστικού ερωτήματος, ενώ, σε ανάλογη περίπτωση, τα εθνικά δικαστήρια των οποίων οι αποφάσεις δεν υπόκεινται σε ένδικα μέσα του εθνικού δικαίου υποχρεούνται κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267, τρίτο εδάφιο, ΣΛΕΕ, να υποβάλλουν ερώτημα στο Δικαστήριο (29).
68. Συναφώς, από την απόφαση Cilfit κ.λπ. (30) προκύπτει με σαφήνεια ότι τα εθνικά δικαστήρια των οποίων οι αποφάσεις δεν υπόκεινται σε ένδικα μέσα του εθνικού δικαίου οφείλουν, στην περίπτωση κατά την οποία ανακύπτει ενώπιόν τους ζήτημα σχετικό με το δίκαιο της Ένωσης, να τηρούν την υποχρέωσή τους προς παραπομπή, εκτός αν διαπιστώνουν ότι το ανακύψαν ζήτημα δεν είναι ουσιώδες ή ότι η οικεία διάταξη του δικαίου της Ένωσης έχει ήδη ερμηνευθεί από το Δικαστήριο ή ότι η ορθή εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης είναι τόσο προφανής, ώστε να μην αφήνει περιθώριο για εύλογες αμφιβολίες (31).
69. Με την απόφαση Rheinmühlen-Düsseldorf (32) το Δικαστήριο επισήμανε ότι τα εθνικά δικαστήρια διαθέτουν ευρύτατη ευχέρεια να απευθύνονται στο Δικαστήριο, όταν κρίνουν ότι υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιόν τους εγείρει ζητήματα ερμηνείας ή εκτιμήσεως του κύρους διατάξεων του δικαίου της Ένωσης επί των οποίων πρέπει να αποφανθούν (33). Επιπλέον το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι η ευχέρεια του εθνικού δικαστηρίου να υποβάλλει ερωτήματα στο Δικαστήριο δεν δύναται, κατ’ αρχήν, να καταλύεται με κανόνα του εθνικού δικαίου βάσει του οποίου ο δικαστής δεσμεύεται από τις νομικές κρίσεις ανώτερου δικαστηρίου (34). Συναφώς, με την απόφαση ERG κ.λπ. (35), το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το εθνικό δικαστήριο που δεν αποφαίνεται σε τελευταίο βαθμό πρέπει να έχει την ελευθερία, ιδίως όταν εκτιμά ότι νομική κρίση διαμορφούμενη σε ανώτερο βαθμό θα μπορούσε να το οδηγήσει στην έκδοση αποφάσεως αντιβαίνουσας στο δίκαιο της Ένωσης, να υποβάλλει στο Δικαστήριο ερωτήματα που το απασχολούν.
70. Με την απόφαση Kücükdeveci (36), το Δικαστήριο τόνισε τον προαιρετικό χαρακτήρα του δευτέρου εδαφίου του άρθρου 267 ΣΛΕΕ και, κατά την άποψή μου, την εξουσία εκτιμήσεως την οποία διαθέτουν τα δικαστήρια των κρατών μελών κατά την εφαρμογή της συγκεκριμένης διατάξεως. Στην υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η εν λόγω απόφαση είχε ανακύψει το ζήτημα αν εθνικό δικαστήριο όφειλε να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα επί της ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να μην εφαρμόσει διάταξη του εθνικού δικαίου που έκρινε αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης, εφόσον, δυνάμει του εθνικού δικαίου, το αιτούν δικαστήριο ηδύνατο να μην εφαρμόσει τη διάταξη του εθνικού δικαίου μόνο στην περίπτωση κατά την οποία η εν λόγω διάταξη είχε προηγουμένως κηρυχθεί αντισυνταγματική από το Bundesverfassungsgericht (Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, Γερμανία). Το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι απόκειται στον εθνικό δικαστή, οσάκις επιλαμβάνεται διαφοράς μεταξύ ιδιωτών, να μεριμνά για την τήρηση του δικαίου της Ένωσης, αφήνοντας εν ανάγκη ανεφάρμοστη οιαδήποτε αντίθετη διάταξη της εθνικής κανονιστικής ρυθμίσεως, ανεξαρτήτως της εκ μέρους του χρήσεως ή μη της ευχέρειας που διαθέτει, στις περιπτώσεις του άρθρου 267, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ, να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα επί της ερμηνείας του δικαίου της Ένωσης (37).
71. Εξάλλου, με την απόφαση Mecanarte (38), το Δικαστήριο επισήμανε ότι η πρακτική αποτελεσματικότητα του συστήματος που καθιερώνεται με το άρθρο 267 ΣΛΕΕ επιτάσσει να διαθέτουν τα εθνικά δικαστήρια την ευρύτερη δυνατή ευχέρεια προς υποβολή ερωτημάτων στο Δικαστήριο. Στην εν λόγω υπόθεση, η οποία παρουσιάζει, κατά την άποψή μου, σημαντικές ομοιότητες με την υπό κρίση, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι όταν εθνικό δικαστήριο, επιλαμβανόμενο διαφοράς που αφορά το δίκαιο της Ένωσης, διαπιστώνει την αντισυνταγματικότητα εθνικής διατάξεως, δεν στερείται της ευχέρειας ούτε απαλλάσσεται της υποχρεώσεως, τις οποίες προβλέπει το άρθρο 267 ΣΛΕΕ, να υποβάλει στο Δικαστήριο ερωτήματα σχετικά με την ερμηνεία ή το κύρος του δικαίου της Ένωσης εκ του λόγου ότι η διαπίστωση της αντισυνταγματικότητας προϋποθέτει υποχρεωτική προσφυγή ενώπιον του συνταγματικού δικαστηρίου (39). Επιπλέον, όσον αφορά το ζήτημα αν εθνικό δικαστήριο δύναται να απαλλαγεί της υποχρεώσεως υποβολής προδικαστικού ερωτήματος στην περίπτωση κατά την οποία η εθνική έννομη τάξη προσφέρει μέσα θεραπείας των πλημμελειών εθνικής διατάξεως, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι στην εξουσία εκτιμήσεως του εθνικού δικαστηρίου κατά την έννοια του άρθρου 267, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ εμπίπτει και το ζήτημα του σταδίου της διαδικασίας κατά το οποίο κρίνεται σκόπιμη η υποβολή προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο. Επομένως, το γεγονός ότι παράβαση διατάξεως του δικαίου της Ένωσης δύναται να θεραπευθεί στο πλαίσιο του συστήματος που καθιερώνεται με το εθνικό δίκαιο ουδόλως θίγει την εξουσία εκτιμήσεως που παρέχεται στον εθνικό δικαστή δυνάμει του άρθρου 267, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ.
72. Συνεπώς, φρονώ ότι από την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου προκύπτει με σαφήνεια ότι η πρακτική αποτελεσματικότητα του δικαίου της Ένωσης θα εξουδετερωνόταν αν η υποχρεωτική παραπομπή ενώπιον συνταγματικού δικαστηρίου μπορούσε να περιορίσει ή να υπερκεράσει την αυτοτελή αρμοδιότητα που παρέχεται σε όλα τα εθνικά δικαστήρια δυνάμει του άρθρου 267, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ να υποβάλλουν στο Δικαστήριο ερωτήματα σχετικά με την ερμηνεία ή το κύρος τους δικαίου της Ένωσης στο πλαίσιο υποθέσεων που εκκρεμούν ενώπιόν τους.
73. Εξάλλου, οσάκις το εθνικό δίκαιο περιορίζει ή υπερκερά την εξουσία των εθνικών δικαστηρίων να εκτιμούν την αναγκαιότητα υποβολής προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, εκτιμώ ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή της υπεροχής, η οποία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του δικαίου της Ένωσης. Η εν λόγω αρχή αποτέλεσε, επίσης προσφάτως, αντικείμενο μνείας στις δηλώσεις που προσαρτήθηκαν στην τελική πράξη της διακυβερνητικής διασκέψεως που υιοθέτησε τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, η οποία υπογράφηκε τη 13η Δεκεμβρίου 2007 (40).
74. Κατά πάγια νομολογία, το εθνικό δικαστήριο το οποίο, στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του, είναι επιφορτισμένο με την εφαρμογή των κανόνων του δικαίου της Ένωσης έχει υποχρέωση να μεριμνά για την πλήρη αποτελεσματικότητα των κανόνων αυτών, αφήνοντας εν ανάγκη αυτεπαγγέλτως ανεφάρμοστη κάθε αντίθετη διάταξη της εθνικής νομοθεσίας, έστω και μεταγενέστερη, χωρίς να υποχρεούται να ζητήσει ή να αναμείνει την προηγούμενη εξαφάνισή της είτε διά της νομοθετικής οδού είτε μέσω οιασδήποτε άλλης συνταγματικής διαδικασίας (41).
75. Εκτιμώ ότι το άρθρο 267 ΣΛΕΕ αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της έννομης τάξεως των κρατών μελών, εντός της οποίας κατισχύει των κανόνων εθνικού δικαίου στον βαθμό κατά τον οποίο οι εν λόγω κανόνες αντιβαίνουν σε αυτό. Κάθε δικαστήριο δύναται και οφείλει να εφαρμόζει πλήρως το άρθρο 267 ΣΛΕΕ και, σε περίπτωση συγκρούσεως μεταξύ του άρθρου αυτού και διατάξεως του εθνικού δικαίου, να αφήνει εν ανάγκη αυτεπαγγέλτως ανεφάρμοστη την εν λόγω διάταξη σε υπόθεση που εκκρεμεί ενώπιόν του.
76. Επιβάλλεται επίσης να τονισθεί ότι, πέραν του γεγονότος ότι, στις υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιόν τους, τα εθνικά δικαστήρια διαθέτουν, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 267, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ, εξουσία εκτιμήσεως περί της υποβολής ή μη προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο και ότι η εξουσία αυτή δεν δύναται να περιορίζεται ή να υπερκεράται με εθνικά μέτρα, απόφαση που εκδίδεται από το Δικαστήριο στο πλαίσιο προδικαστικής παραπομπής δεσμεύει τα δικαστήρια αυτά ως προς την επίλυση της διαφοράς της κύριας δίκης (42). Mε την προμνησθείσα απόφαση Simmenthal, το Δικαστήριο έκρινε ότι η πρακτική αποτελεσματικότητα της διαδικασίας της προδικαστικής παραπομπής θα αποδυναμωνόταν αν ο εθνικός δικαστής εστερείτο της δυνατότητας να εφαρμόσει, άμεσα, το δίκαιο της Ένωσης κατά τρόπο σύμφωνο προς την απόφαση ή τη νομολογία του Δικαστηρίου. Συνεπώς, εκτιμώ ότι, σε περίπτωση συγκρούσεως μεταξύ αποφάσεως του Δικαστηρίου στο πλαίσιο διαδικασίας προδικαστικής παραπομπής και αποφάσεως εθνικού δικαστηρίου, ακόμη και συνταγματικού δικαστηρίου, η υπεροχή του δικαίου της Ένωσης επιβάλλει στον εθνικό δικαστή την υποχρέωση να εφαρμόσει την απόφαση του Δικαστηρίου και να αφήσει ανεφάρμοστη την αντίθετη απόφαση του εθνικού δικαστηρίου (43).
77. Λαμβανομένης υπόψη της παρουσιάσεως, εκ μέρους του αιτούντος δικαστηρίου, του εθνικού νομικού πλαισίου και, ειδικότερα, των κανόνων που αφορούν το προκριματικό ζήτημα συνταγματικότητας, εκτιμώ ότι το άρθρο 267 ΣΛΕΕ αποκλείει κανονιστική ρύθμιση όπως η προκύπτουσα από τα άρθρα 23-2, δεύτερο εδάφιο, και 23-5, δεύτερο εδάφιο, της αποφάσεως 58-1067, τα οποία επιβάλλουν στα δικαστήρια την υποχρέωση να αποφαίνονται κατά προτεραιότητα υπέρ της παραπομπής ή μη στο Conseil Constitutionnel του ζητήματος της συνταγματικότητας που υποβάλλεται στην κρίση τους, καθόσον στο πλαίσιο του ζητήματος αυτού προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι νομοθετική διάταξη του εθνικού δικαίου δεν είναι σύμφωνη προς το Σύνταγμα λόγω της αντιθέσεώς της προς τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης.
VII – Πρόταση
78. Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω εκτιμήσεων, προτείνω στο Δικαστήριο να δώσει στα υποβληθέντα από το Cour de cassation προδικαστικά ερωτήματα την ακόλουθη απάντηση:
«1) Το άρθρο 67 ΣΛΕΕ και τα άρθρα 20 και 21 του κανονισμού (ΕΚ) 562/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2006, για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν), αποκλείουν κανονιστική ρύθμιση όπως η προκύπτουσα από το άρθρο 78‑2, τέταρτο εδάφιο, του γαλλικού Κώδικα Ποινικής Δικονομίας το οποίο ορίζει ότι “[ε]ντός ζώνης 20 χιλιομέτρων εντεύθεν των χερσαίων συνόρων της Γαλλίας με τα λοιπά κράτη που μετέχουν στη σύμβαση που υπογράφηκε στο Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990, καθώς και εντός κάθε ζώνης λιμένος, αερολιμένος, σιδηροδρομικού σταθμού ή σταθμού υπεραστικών λεωφορείων λειτουργούντος για διεθνείς μεταφορές, στην οποία το κοινό έχει πρόσβαση και η οποία έχει καθορισθεί με διοικητική απόφαση, μπορεί επίσης να διενεργείται έλεγχος της ταυτότητας οιουδήποτε προσώπου, κατά τους όρους του πρώτου εδαφίου, προκειμένου να εξακριβώνεται αν το πρόσωπο το οποίο υποβάλλεται στον έλεγχο έχει στην κατοχή του, όπως είναι υποχρεωμένο, και είναι σε θέση να επιδείξει τις άδειες και τα έγγραφα που προβλέπονται από τον νόμο. Η διενέργεια ελέγχου επί συρμού που εκτελεί διεθνές δρομολόγιο επιτρέπεται στο τμήμα της διαδρομής μεταξύ των συνόρων και της πρώτης στάσεως του συρμού που βρίσκεται σε απόσταση πέραν των 20 χιλιομέτρων από τα σύνορα. Εντούτοις, στους συρμούς που εξυπηρετούν γραμμές διεθνών δρομολογίων και παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται μεταξύ της στάσεως αυτής και οιασδήποτε στάσεως εντός των 50 επόμενων χιλιομέτρων. Οι γραμμές και οι στάσεις αυτές καθορίζονται με υπουργική απόφαση. Όταν υφίσταται τμήμα αυτοκινητοδρόμου που αρχίζει εντός της ζώνης που μνημονεύεται στην πρώτη περίοδο του παρόντος εδαφίου και ο πρώτος σταθμός διοδίων βρίσκεται πέραν της γραμμής των 20 χιλιομέτρων, ο έλεγχος μπορεί επίσης να διενεργείται στους χώρους σταθμεύσεως έως τον πρώτο αυτό σταθμό διοδίων, καθώς και στον χώρο του σταθμού αυτού και στους παρακείμενους χώρους σταθμεύσεως. Οι σταθμοί διοδίων τους οποίους αφορά η παρούσα διάταξη καθορίζονται με υπουργική απόφαση”.
2) Λαμβανομένης υπόψη της παρουσιάσεως, εκ μέρους του αιτούντος δικαστηρίου, του εθνικού νομικού πλαισίου και, ειδικότερα, των κανόνων που αφορούν το προκριματικό ζήτημα συνταγματικότητας, το άρθρο 267 ΣΛΕΕ αποκλείει κανονιστική ρύθμιση όπως η προκύπτουσα από τα άρθρα 23-2, δεύτερο εδάφιο, και 23-5, δεύτερο εδάφιο, της αποφάσεως 58-1067, της 7ης Νοεμβρίου 1958, περί οργανικού νόμου για το Conseil constitutionnel, όπως αυτή τροποποιήθηκε με τον γαλλικό οργανικό νόμο 2009-1523, της 10ης Δεκεμβρίου 2009, τα οποία επιβάλλουν στα δικαστήρια την υποχρέωση να αποφαίνονται κατά προτεραιότητα υπέρ της παραπομπής ή μη στο Conseil Constitutionnel του ζητήματος της συνταγματικότητας που υποβάλλεται στην κρίση τους, καθόσον στο πλαίσιο του ζητήματος αυτού προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι νομοθετική διάταξη του εθνικού δικαίου δεν είναι σύμφωνη προς το Σύνταγμα λόγω της αντιθέσεώς της προς τις διατάξεις του δικαίου της Ένωσης.»