STANOWISKO RZECZNIKA GENERALNEGO
JÁNA MAZÁKA
przedstawione w dniu 7 czerwca 2010 r. (1)
Sprawy C‑188/10 i C‑189/10
Aziz Melki i Sélim Abdeli
[wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Cour de cassation (Francja)]
Ogólne zasady prawa Unii – Uprzednie obligatoryjne zwrócenie się do Conseil constitutionnel, w przypadku gdy podnoszona niezgodność przepisu prawa wewnętrznego z konstytucją wynika z jego sprzeczności z przepisami prawa Unii – Brak wpływu na prawo lub obowiązek zwrócenia się do Trybunału na podstawie art. 267 TFUE – Pierwszeństwo prawa Unii przed prawem krajowym – Swobodny przepływ osób – Brak kontroli granicznej osób na granicach wewnętrznych – Artykuły 67 TFUE i 72 TFUE – Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 – Artykuły 20 i 21
I – Wprowadzenie
1. Wnioski o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 67 TFUE, 267 TFUE. Pierwsze pytanie skierowane przez Cour de cassation (Francja) odnosi się do zgodności z art. 267 TFUE ustawy organicznej nr 2009‑1523 z dnia 10 grudnia 2009 r. w sprawie stosowania art. 61‑1 Konstytucji Republiki Francuskiej, która ustanawia instytucję „priorytetowego pytania o zgodność z Konstytucją” na podstawie wspomnianego art. 61‑1. Ten nowy mechanizm jest owocem reformy konstytucyjnej, która weszła w życie w dniu 10 marca 2010 r., ustanawiającej kontrolę a posteriori zgodności z Konstytucją przepisów ustawowych. Cour de cassation zwraca się do Trybunału o wyjaśnienie, czy art. 267 TFUE stoi na przeszkodzie art. 23‑2, 23‑5 zarządzenia nr 58‑1067 z dnia 1 listopada 1958 r. dotyczącego ustawy organicznej w sprawie Conseil constitutionnel, zmienionej francuską ustawą organiczną nr 2009‑1523 (zwanego dalej „zarządzeniem nr 58‑1067”), które nakładają na sądy krajowe obowiązek rozstrzygnięcia w trybie priorytetowym o skierowaniu do Conseil constitutionnel podniesionego przed nimi pytania prawnego o zgodność z Konstytucją, w sytuacji gdy pytanie to dotyczy niezgodności z Konstytucją Republiki Francuskiej przepisu prawa krajowego z uwagi na jego sprzeczność z prawem Unii.
2. Drugie pytanie dotyczy zgodności art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego, który umożliwia kontrolę tożsamości każdej osoby przez wskazane organy policji, w szczególności w strefie mieszczącej się pomiędzy granicą lądową Francji z państwami będącymi stronami konwencji w sprawie stosowania porozumienia z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. pomiędzy rządami państw unii gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec i Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (Dz.U. 2000, L 239, s. 19), podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r. (zwanej dalej „konwencją podpisaną w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r.”) a linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb kraju z art. 67 TFUE, który przewiduje brak kontroli osób na granicach wewnętrznych.
II – Ramy prawne
A – Prawo wspólnotowe
3. Na mocy art. 20 rozporządzenia (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiającego wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz.U. L 105, s. 1):
„Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa”.
4. W art. 21 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Odprawa na terytorium” przewidziano:
„Zniesienie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:
a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:
i) nie mają na celu kontroli granicznej;
ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;
iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;
iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;
b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;
c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie […] dokumentów;
d) obowiązek zgłaszania przez obywateli państw trzecich swojej obecności na terytorium któregokolwiek państwa członkowskiego zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji z Schengen”.
5. W art. 37 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Zgłaszanie informacji przez państwa członkowskie” przewidziano:
„Nie później niż dnia 26 października 2006 r. państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 21 lit. c) i d), […].
Informacje zgłoszone przez państwa członkowskie są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C”.
6. Na mocy art. 37 rozporządzenia nr 562/2006 Republika Francuska zgłosiła następujący tekst dotyczący obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie dokumentów na mocy art. 21 lit. c) tego rozporządzenia:
„Ustawodawstwo francuskie przewiduje ten obowiązek w art. L.611‑1 kodeksu dotyczącego wjazdu i pobytu obcokrajowców i prawa azylu (Ceseda), w którym przewidziano, że poza kontrolą tożsamości, osoby o obcej narodowości powinny być w stanie przedstawić [...] dokumenty, na podstawie których są upoważnione do poruszania się lub przebywania na terytorium Francji na każde żądanie funkcjonariuszy policji sądowej oraz, na ich polecenie i odpowiedzialność, urzędników policji sądowej i zastępców urzędników policji sądowej [funkcjonariuszy policji oraz na ich rozkaz i odpowiedzialność pracowników policji oraz jednostek współpracujących z policją]”(2).
B – Prawo krajowe
7. Artykuł 61‑1 Konstytucji Republiki Francuskiej stanowi:
„Jeżeli w toku postępowania przed sądem podniesiony zostanie zarzut, że przepis ustawowy narusza prawa i wolności gwarantowane konstytucją, Conseil d’État lub Cour de cassation mogą przedłożyć tę kwestię Conseil constitutionnel, która rozstrzyga ją w określonym terminie.
Przesłanki stosowania niniejszego przepisu określa ustawa organiczna”.
8. Artykuł 62 Konstytucji Republiki Francuskiej stanowi:
„Przepis uznany za niekonstytucyjny na podstawie art. 61 nie może być ani ogłoszony, ani wprowadzony w życie.
Przepis, którego niezgodność z konstytucją została stwierdzona na podstawie art. 61‑1, zostaje uchylony z dniem ogłoszenia orzeczenia Conseil constitutionnel lub z dniem późniejszym, określonym w tym orzeczeniu. Conseil constitutionnel określa warunki i granice uchylenia się od skutków takiego przepisu.
Orzeczenia Conseil constitutionnel są niezaskarżalne i wiążą władze publiczne oraz wszystkie organy administracyjne i sądowe”.
9. Artykuł 88‑1 Konstytucji Republiki Francuskiej stanowi:
„Republika uczestniczy w Unii Europejskiej utworzonej przez państwa, które z własnej woli zdecydowały się na wspólne wykonywanie niektórych z ich kompetencji na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w brzmieniu wynikającym z traktatu podpisanego w Lizbonie w dniu 13 grudnia 2007 r.”
10. Artykuł 1 ustawy organicznej nr 2009‑1523 przewiduje:
„Po rozdziale II tytułu II zarządzenia nr 58‑1067 z dnia 7 listopada 1958 r. dotyczącego ustawy organicznej w sprawie Conseil constitutionnel dodaje się rozdział IIa w następującym brzmieniu:
Rozdział IIa
Priorytetowe pytanie prawne o zgodność z konstytucją
Sekcja 1
Przepisy mające zastosowanie w postępowaniu przed sądami, których orzeczenia podlegają zaskarżeniu do Conseil d’État lub Cour de cassation
Artykuł 23‑1. − Przed sądami, których orzeczenia podlegają zaskarżeniu do Conseil d’État lub Cour de cassation, zarzut, że przepis ustawowy narusza prawa i wolności gwarantowane konstytucją, należy pod rygorem niedopuszczalności podnieść w odrębnym piśmie z uzasadnieniem. Możliwe jest podniesienie takiego zarzutu po raz pierwszy w postępowaniu odwoławczym. Nie jest możliwe podniesienie go z urzędu. […]
Artykuł 23‑2. − W przedmiocie skierowania priorytetowego pytania o zgodność z konstytucją do Conseil d’État lub Cour de cassation sąd rozstrzyga bezzwłocznie w drodze orzeczenia z uzasadnieniem. Pytanie takie jest kierowane, jeżeli spełnione są następujące przesłanki:
1º kwestionowany przepis ma zastosowanie w sporze lub postępowaniu, lub jest podstawą ścigania;
2º nie został już wcześniej uznany za zgodny z konstytucją w uzasadnieniu i sentencji orzeczenia Conseil constitutionnel, chyba że nastąpiła zmiana okoliczności;
3º pytanie nie jest pozbawione poważnego charakteru.
W każdym stanie sprawy sąd, przed którym podniesiono zarzuty braku zgodności przepisu ustawowego z jednej strony z prawami i wolnościami gwarantowanymi przez konstytucję i z drugiej strony ze zobowiązaniami międzynarodowymi Francji, powinien w trybie priorytetowym rozstrzygnąć o skierowaniu pytania prawnego o zgodność z Konstytucją do Conseil d’Etat lub Cour de cassation.
Postanowienie o skierowaniu pytania przekazywane jest do Conseil d’État lub Cour de cassation w terminie tygodnia od jego ogłoszenia wraz z pismami procesowymi lub żądaniami stron. Postanowienie to nie podlega zaskarżeniu. Odmowę skierowania pytania można zaskarżyć wyłącznie w drodze odwołania od orzeczenia rozstrzygającego spór w całości lub częściowo.
[…]
Sekcja 2
Przepisy mające zastosowanie do postępowania przed Conseil d’État i Cour de cassation
Artykuł 23‑4. − O przekazaniu do Conseil constitutionnel priorytetowego pytania o zgodność z konstytucją Conseil d’État lub Cour de cassation rozstrzygają w terminie trzech miesięcy od jego otrzymania zgodnie z art. 23‑2 lub art. 23‑1 akapit ostatni. Pytanie zostaje przekazane, jeżeli spełnione są przesłanki z art. 23‑2 pkt 1 i 2, a pytanie jest nowe lub ma poważny charakter.
Artykuł 23‑5. − Zarzut, że przepis ustawowy narusza prawa i wolności gwarantowane konstytucją, można podnieść, nawet po raz pierwszy w postępowaniu kasacyjnym, w trakcie postępowania przed Conseil d’État lub Cour de cassation. Zarzut taki należy pod rygorem niedopuszczalności podnieść w odrębnym piśmie z uzasadnieniem. Nie jest możliwe podniesienie go z urzędu.
W każdym stanie sprawy Conseil d’État lub Cour de cassation, przed którym podniesiono zarzuty braku zgodności przepisu ustawowego z jednej strony z prawami i wolnościami gwarantowanymi przez konstytucję i z drugiej strony ze zobowiązaniami międzynarodowymi Francji, powinien w trybie priorytetowym rozstrzygnąć o skierowaniu pytania prawnego o zgodność z Konstytucją do Conseil constitutionnel.
Conseil d’État lub Cour de cassation podejmuje decyzję w terminie trzech miesięcy od dnia podniesienia zarzutu. Pytanie zostaje skierowane do Conseil constitutionnel, jeżeli spełnione są przesłanki z art. 23‑2 pkt 1 i 2, a pytanie jest nowe lub ma poważny charakter.
Po skierowaniu pytania do Conseil constitutionnel Conseil d’État lub Cour de cassation zawiesza postępowanie do czasu uzyskania jej rozstrzygnięcia.
[…]”.
11. Artykuł L.611‑1 Ceseda przewiduje:
„Poza kontrolą tożsamości, osoby o zagranicznym obywatelstwie powinny być w stanie przedstawić dokumenty, na podstawie których są upoważnione do poruszania się lub przebywania na terytorium Francji, na każde żądanie funkcjonariuszy policji oraz na ich rozkaz i odpowiedzialność pracowników policji oraz jednostek współpracujących z policją wymienionych w art. 20 i 21 pkt 1 kodeksu postępowania karnego.
W związku z kontrolą przeprowadzaną na podstawie art. 78‑1, 78‑2 i 78‑2‑1 kodeksu postępowania karnego osoby o zagranicznym obywatelstwie mogą być także zobowiązane do przedstawienia dokumentów, o których mowa w poprzednim akapicie”.
12. Na mocy art. 78‑1 francuskiego kodeksu postępowania karnego:
„Stosowanie przepisów przewidzianych w niniejszym rozdziale podlega kontroli władz sądowych wymienionych w art. 12 i 13.
Każda osoba przebywająca na terytorium kraju musi zgodzić się na poddanie kontroli tożsamości przeprowadzanej w warunkach i przez organy policyjne, o których mowa w następnych artykułach”.
13. Artykuł 78‑2 akapit od pierwszego do trzeciego francuskiego kodeksu postępowania karnego stanowi:
„Funkcjonariusze policji oraz na ich rozkaz i odpowiedzialność pracownicy policji oraz jednostek współpracujących z policją wymienieni w art. 20 i 21‑1 mogą wezwać wykazania, przy pomocy wszelkich środków, swojej tożsamości każdego, wobec kogo istnieje jeden lub kilka prawdopodobnych powodów, by podejrzewać:
– że popełnił lub usiłował popełnić przestępstwo lub wykroczenie,
– że czyni przygotowania do popełnienia zbrodni lub występku,
– że może udzielić informacji użytecznych w postępowaniu w sprawie zbrodni lub występku;
– że jest poszukiwany przez organ sądowy.
Na pisemne zarządzenie prokuratora Republiki dla potrzeb wykrywania i ścigania określonych przez niego przestępstw lub wykroczeń, na tych samych zasadach można kontrolować tożsamość każdej osoby w miejscach i czasie określonym przez prokuratora. Okoliczność, że w wyniku kontroli zostaną ujawnione przestępstwa lub wykroczenia inne niż określone w zarządzeniu prokuratora Republiki, nie jest podstawą nieważności postępowań wpadkowych.
Tożsamość każdej osoby niezależnie od jej zachowania może również podlegać kontroli na zasadach określonych w akapicie pierwszym w celu zapobieżenia zagrożeniu dla porządku publicznego, w szczególności bezpieczeństwa osób i mienia”.
14. Artykuł 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego stanowi:
„W strefie mieszczącej się między granicą lądową między Francją i państwami będącymi stronami konwencji podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r. a linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb kraju, a także w publicznie dostępnych strefach portów, lotnisk i dworców kolejowych lub autobusowych dostępnych dla ruchu międzynarodowego, wskazanych w drodze zarządzenia, również możliwe jest kontrolowanie, zgodnie z zasadami określonymi w akapicie pierwszym, tożsamości osób w celu sprawdzenia przestrzegania obowiązku posiadania, posiadania przy sobie oraz okazywania dokumentów wymaganych ustawą. Jeżeli kontrola ma miejsce na pokładzie pociągu obsługującego połączenie międzynarodowe, może zostać przeprowadzona na odcinku trasy między granicą i pierwszym przystankiem znajdującym się w odległości ponad 20 kilometrów od granicy. Jednakże w przypadku linii kolejowych wykonujących połączenie międzynarodowe i których obsługiwanie charakteryzuje się szczególnymi cechami, kontrola może zostać również przeprowadzona na odcinku trasy między tym przystankiem i przystankiem znajdującym się w odległości do 50 kolejnych kilometrów. Te linie i przystanki zostaną określone w drodze zarządzenia ministra. W przypadku gdy odcinek autostrady rozpoczyna się w strefie, o której mowa w zdaniu pierwszym, a pierwszy punkt poboru opłat znajduje się poza linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb lądu, kontrola może być przeprowadzana na parkingach aż do tego pierwszego punktu poboru opłat, a także w punkcie poboru opłat i na przyległych parkingach. Punkty poboru opłat, które są objęte tym przepisem, zostaną wyznaczone w drodze zarządzenia. Okoliczność, że kontrola tożsamości doprowadzi do ujawnienia przestępstw innych niż nieprzestrzeganie ww. obowiązków, nie stanowi przyczyny nieważności postępowań wpadkowych”.
III – Ramy prawne
15. A. Melki i S. Abdeli, obywatele algierscy przebywający we Francji nielegalnie, zostali poddani zgodnie z art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego kontroli policyjnej w strefie mieszczącej się między granicą lądową Francji i Belgii a linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb kraju. W dniu 23 marca 2010 r. prefekt regionu Północy Republiki Francuskiej doręczył A. Melkiemu i S. Abdeliemu, odpowiednio, decyzję o wydaleniu w trybie administracyjnym oraz decyzję o umieszczeniu w strzeżonym ośrodku niepodlegającym kompetencji administracji penitencjarnej.
16. Zarówno A. Melki, jak i S. Abdeli skierowali do sądu ds. swobód i zatrzymań (juge des libertés et de la détention), do którego prefekt zwrócił się o przedłużenie pobytu w strzeżonym ośrodku, pismo zawierające priorytetowe pytanie o zgodność z Konstytucją. Każdy z nich twierdził, że art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego narusza prawa i wolności zagwarantowane przez Konstytucję Republiki Francuskiej. W dwóch decyzjach z dnia 25 marca 2010 r. sąd ds. swobód i zatrzymań postanowił o skierowaniu do Cour de cassation następującego pytania:
„Czy art. 78‑2 akapit [czwarty] kodeksu postępowania karnego narusza prawa i wolności zagwarantowane przez Konstytucję Republiki Francuskiej?”.
17. Sąd ds. swobód i zatrzymań wydał także decyzję o przedłużeniu pobytu A. Melkiego i S. Abdeliego w strzeżonym ośrodku o piętnaście dni.
18. Według sądu odsyłającego A. Melki i S. Abdeli, utrzymując, że art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania francuskiego jest sprzeczny z Konstytucją Republiki Francuskiej, powołują się na jej art. 88‑1. Twierdzą, że zobowiązania wynikające z traktatu z Lizbony, w tym zobowiązanie dotyczące swobody przepływu osób, mają moc konstytucyjną w świetle art. 88‑1 wspomnianej Konstytucji i że art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego, który zezwala na przeprowadzanie kontroli na granicach Francji z państwami członkowskimi, jest sprzeczny z zasadą swobody przepływu osób ustanowioną w art. 67 TFUE, który stanowi, że Unia zapewnia brak kontroli osób na granicach wewnętrznych.
IV – Odesłanie prejudycjalne
19. We wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający wyjaśnia po pierwsze, że z art. 23‑2 zarządzenia nr 58‑1067 wynika, że sądy orzekające co do istoty nie mogą orzekać co do zgodności z konwencją(3) przepisu ustawowego przed przekazaniem pytania o zgodność z Konstytucją. Poza tym na podstawie art. 62 Konstytucji Republiki Francuskiej decyzje wydane przez Conseil constitutionnel nie podlegają zaskarżeniu i wiążą organy władzy publicznej i wszystkie organy administracyjne i sądowe. Zdaniem Cour de cassation z powyższego wynika, że sądy orzekające co do istoty są wskutek ustawy organicznej nr 2009‑1523 pozbawione możliwości skierowania do Trybunału pytania prejudycjalnego przed przekazaniem pytania o zgodność z Konstytucją. Poza tym gdy Conseil constitutionnel uznaje zaskarżony przepis ustawowy za zgodny z prawem Unii, nie może już po tej decyzji skierować do Trybunału pytania prejudycjalnego. Cour de cassation wyjaśnia także, że na mocy art. 23‑5 zarządzenia nr 58‑1067 Cour de cassation także nie może w podobnym przypadku skierować takiego pytania, mimo bezwzględnie obowiązujących postanowień art. 267 TFUE, ani orzekać co do zgodności aktu z prawem Unii.
20. Po drugie, Cour de cassation stawia pytanie o zgodność przepisów art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego z art. 67 TFUE. Zdaniem sądu odsyłającego art. 67 TFUE nie powtarza odstępstwa od zasady swobody przepływu wynikającej z zastrzeżenia dotyczącego ochrony porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego zawartego w konwencji podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r.
21. W tych okolicznościach Cour de cassation skierował w dwóch wnioskach do Trybunału z dnia 16 kwietnia 2010 r. następujące pytania prejudycjalne:
„1) Czy art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej podpisanego w Lizbonie w dniu 13 grudnia 2007 r. stoi na przeszkodzie przepisom ustawowym, takim jak art. art. 23‑2 [akapit drugi] i 23‑5 [akapit drugi] zarządzenia nr 58‑1067 [...] w zakresie, w jakim nakładają na sądy obowiązek rozstrzygnięcia w trybie priorytetowym o skierowaniu do Conseil constitutionnel podniesionego przed nimi pytania prawnego o zgodność z Konstytucją, w sytuacji gdy takie pytanie dotyczy niezgodności z Konstytucją przepisu prawa krajowego z uwagi na jego niezgodność z prawem Unii?
2) Czy art. 67 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej podpisanego w Lizbonie w dniu 13 grudnia 2007 r. stoi na przeszkodzie przepisom ustawowym, takim jak 78-2 akapit czwarty kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którym »w strefie mieszczącej między granicą lądową Francji z państwami będącymi stronami konwencji podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r. a linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb kraju, a także w publicznie dostępnych strefach portów, lotnisk i dworców kolejowych lub autobusowych dostępnych dla ruchu międzynarodowego, wskazanych w drodze zarządzenia, również możliwe jest kontrolowanie, zgodnie z zasadami określonymi w akapicie pierwszym, tożsamości osób w celu sprawdzenia przestrzegania obowiązku posiadania, posiadania przy sobie oraz okazywania dokumentów wymaganych ustawą. Jeżeli kontrola ma miejsce na pokładzie pociągu obsługującego połączenie międzynarodowe, może zostać przeprowadzona na odcinku trasy między granicą i pierwszym przystankiem znajdującym się w odległości ponad 20 kilometrów od granicy. Jednakże w przypadku linii kolejowych wykonujących połączenie międzynarodowe i których obsługiwanie charakteryzuje się szczególnymi cechami, kontrola może zostać również przeprowadzona na odcinku trasy między tym przystankiem i przystankiem znajdującym się w odległości do 50 kolejnych kilometrów. Te linie i przystanki zostaną określone w drodze zarządzenia ministra. W przypadku gdy odcinek autostrady rozpoczyna się w strefie, o której mowa w zdaniu pierwszym, a pierwszy punkt poboru opłat znajduje się poza linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb lądu, kontrola może być przeprowadzana na parkingach aż do tego pierwszego punktu poboru opłat, a także w punkcie poboru opłat i na przyległych parkingach. Punkty poboru opłat, które są objęte tym przepisem, zostaną wyznaczone w drodze zarządzenia«?”.
22. Na mocy postanowienia prezesa Trybunału z dnia 20 kwietnia 2010 r. sprawy C‑188/l0 i C‑189/l0 zostały połączone do celów procedury pisemnej i ustnej, jak również do celów wydania wyroku.
23. We wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Cour de cassation zwrócił się do Trybunału o pilne wydanie orzeczenia.
24. Na mocy postanowienia prezesa Trybunału z dnia 12 maja 2010 r. zastosowano w odniesieniu do spraw tryb przyspieszony przewidziany w art. 23a statutu Trybunału Sprawiedliwości i art. 104a akapit pierwszy jego regulaminu postępowania.
25. A. Melki i S. Abdeli, rządy francuski, belgijski, niemiecki, grecki, niderlandzki, polski i słowacki, a także Komisja przedstawili uwagi na piśmie. Wszystkie wspomniane podmioty, za wyjątkiem rządu słowackiego, przedstawiły podczas rozprawy w dniu 2 czerwca 2010 r. uwagi ustne.
V – W przedmiocie drugiego pytania prejudycjalnego
26. Uważam, że należy zbadać najpierw drugie pytanie prejudycjalne, ponieważ moim zdaniem odpowiedź na pytanie pierwsze można znaleźć w utrwalonym orzecznictwie Trybunału w tym zakresie, podczas gdy w drugim pytaniu pojawia się nowa kwestia.
A – W przedmiocie dopuszczalności drugiego pytania prejudycjalnego
27. Rząd francuski podważa dopuszczalność drugiego pytania prejudycjalnego. W tym względzie podnosi, że spór co do istoty, w ramach którego sędzia ds. wolności i zatrzymań orzekł w przedmiocie zgodności art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego z prawem wspólnotowym, wygasł(4). A zatem jedyne postępowanie, które nadal się toczy, to postępowanie wynikające ze skierowania do Cour de cassation priorytetowego pytania o zgodność z Konstytucją w celu uzyskania jego orzeczenia na temat ewentualnego przekazania pytania do Conseil constitutionnel. Tymczasem w orzeczeniu nr 2010-605 DC z dnia 12 maja 2010 r. Conseil constitutionnel potwierdziła swe orzecznictwo, zgodnie z którym kontrola przestrzegania prawa międzynarodowego lub prawa Unii nie stanowi części kontroli zgodności z Konstytucją i nie wchodzi w zakres jej właściwości. W tych okolicznościach rząd francuski jest zdania, że pytanie, czy art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego jest zgodny z art. 67 TFUE, jest pozbawione wszelkiego znaczenia w ramach jedynego wciąż toczącego się postępowania, czyli postępowania przed Cour de cassation. A zatem odpowiedź, jakiej udzieliłby Trybunał na drugie pytanie skierowane przez Cour de cassation, byłaby zbędna. W związku z tym pytanie jest według wspomnianego rządu niedopuszczalne.
28. Należy zauważyć, że zarzut niedopuszczalności podniesiony przez rząd francuski w odniesieniu do drugiego pytania prejudycjalnego oparty jest na wykładni prawa krajowego, zgodnie z którą kontrola przestrzegania prawa Unii nie jest częścią kontroli zgodności z Konstytucją(5) i nie wchodzi w zakres właściwości Conseil constitutionnel. W tym względzie rząd francuski odwołuje się w szczególności do orzeczenia nr 2010‑605 DC z dnia 12 maja 2010 r.
29. W świetle zawartych w postanowieniach odsyłających odniesień do art. 23‑2 i 23‑5 zarządzenia nr 58‑1067, które przewidują nie tylko zarzuty podważające zgodność przepisu ustawodawczego z prawami i wolnościami gwarantowanymi przez Konstytucję Republiki Francuskiej, ale także zarzuty podważające zgodność przepisu ustawowego ze zobowiązaniami międzynarodowymi Republiki Francuskiej, a związku z tym z prawem Unii, uważam, że z akt postępowania przed Trybunałem nie wynika wyraźnie, że drugie pytanie prejudycjalne skierowane przez Cour de cassation jest pozbawione wszelkiego znaczenia w ramach postępowania toczącego się przed tym trybunałem, dotyczącego dopuszczalności priorytetowego pytania o zgodność z Konstytucją. Moim zdaniem orzeczenie nr 2010‑605 DC z dnia 12 maja 2010 r. stanowi narzędzie wykładni art. 23‑2 i 23‑5 zarządzenia nr 58‑1067, ale nie zmienia ono brzmienia rozpatrywanych przepisów.
30. W związku z powyższym pytanie drugie jest moim zdaniem dopuszczalne.
B – Co do istoty
31. Skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym uważają, że rozporządzenie nr 562/2006 nie wprowadza żadnego rozróżnienia pomiędzy obywatelami z państw członkowskich a obywatelami z państw trzecich, którzy korzystają ze swobody przemieszczania się na terytorium Unii. Zauważają, że art. 67 TFUE i 77 TFUE nie przewidują żadnego ograniczenia ani wyjątku w zakresie wykonywania tej swobody i że artykuły te przewidują zwyczajnie brak kontroli na granicach wewnętrznych i żadna okoliczność, bez względu na jej charakter, nie może przywrócić możliwości przeprowadzania kontroli. Zdaniem skarżących w postępowaniu przed sądem krajowym art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego naruszał tę swobodę, ponieważ kontrole są przeprowadzane wyłącznie „w celu sprawdzenia przestrzegania obowiązku posiadania, posiadania przy sobie oraz okazywania dokumentów wymaganych ustawą”. Twierdzą, że przepis ten umożliwia przeprowadzanie rutynowych kontroli tożsamości w strefach granicznych Francji, a zatem na granicach wewnętrznych w rozumieniu Unii. Ponadto to właśnie także w tym znaczeniu art. 78‑2 francuskiego kodeksu postępowania karnego jest stosowany przez sądy francuskie. Skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym twierdzą także, że wyjątkowe przypadki wyraźnie określone przez art. 23‒25 rozporządzenia nr 562/2006, w których istnieje możliwość przeprowadzenia kontroli na granicach wewnętrznych, są inne od tych, które zdefiniowano w przepisie francuskim.
32. Rząd francuski zauważa, że rozpatrywane przepisy są uzasadnione przede wszystkim istnieniem znacznych przepływów ludności, która przebywa na danym terytorium chwilowo. W celu zapewnienia w szczególności skutecznej walki z nielegalną imigracją organy krajowej policji muszą zatem mieć możliwość przeprowadzania w rozpatrywanej strefie kontroli posiadania dokumentów przewidzianych przez ustawę. Na mocy art. L.611‑1 Cedesa osoby o zagranicznym obywatelstwie powinny być w stanie przedstawić dokumenty, na mocy których są upoważnione do poruszania się i przebywania we Francji. Z jednej strony rozpatrywane przepisy uzasadnione są koniecznością walki ze szczególnym rodzajem przestępczości w strefach przepływów ludności, która przebywa na danym terytorium chwilowo i wzdłuż granic. Zdaniem rządu francuskiego kontrole policyjne przeprowadzane na podstawie art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego w strefie sięgającej 20 kilometrów w głąb kraju różnią się od kontroli granicznych. Po pierwsze, celem tych kontroli jest sprawdzenie tożsamości osoby w celu zapobieżenia przestępstwom i wykroczeniom lub zakłóceniom porządku publicznego lub poszukiwanie sprawców przestępstw i wykroczeń. Po drugie, opierają się one na ogólnych informacjach i doświadczeniu służb policyjnych, które dowodzą szczególnej przydatności kontroli w tej strefie. Po trzecie, są one zaplanowane i wykonywane w sposób wyraźnie odmienny od rutynowych kontroli osób przeprowadzanych na granicach zewnętrznych. Rząd francuski twierdzi, że kontrole te nie posiadają w rzeczywistości żadnych cech kontroli granicznych, które – jak wskazuje art. 7 rozporządzenia nr 562/2006 – powinny być stałe, systematyczne i rutynowe.
33. Zdaniem rządu niemieckiego przeprowadzanie kontroli policyjnych (nierutynowych) w strefie granicznej nadal jest możliwe, pod warunkiem przestrzegania wymogów przewidzianych w art. 21 rozporządzenia nr 562/2006. Rząd grecki uważa, że celem środków policyjnych przewidzianych w art. 78‑2 francuskiego kodeksu postępowania karnego nie jest kontrola granic, a ich wykonywanie nie prowadzi do odmowy wjazdu. Twierdzi, że celem tych środków jest wyłącznie weryfikacja, czy kontrolowana osoba posiada i może przedstawić, jeśli zostaje do tego zobowiązana, pozwolenia i dokumenty przewidziane przez ustawę w celu udowodnienia swej tożsamości. Zdaniem rządu greckiego kontrole te nie są przeprowadzane rutynowo, ale objęte są uprawnieniami dyskrecjonalnymi właściwych organów, które „mogą” zobowiązać do ich przeprowadzenia, ale nie mają takiego obowiązku. W konsekwencji uważa, że środki te dotyczą kontroli, które są opracowane i wykonywane w sposób wyraźnie odmienny od rutynowych kontroli osób przeprowadzonych na granicach zewnętrznych. Wreszcie wspomniane środki policyjne są zdaniem tego rządu uzasadnione ewentualnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa publicznego, a ich celem jest właśnie walka z przestępczością transgraniczną.
34. Zdaniem rządu słowackiego, ze względów porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państwa członkowskie mają prawo przeprowadzania na ich terytorium kontroli policyjnych, jeżeli nie są to kontrole na granicach wewnętrznych, w celu zwalczania przestępczości trangranicznej lub terroryzmu. Jest także zdania, że prawo przeprowadzania kontroli tożsamości na granicach wewnętrznych państwa członkowskiego, a także zagwarantowania przestrzegania obowiązku posiadania przy sobie wizy i dokumentów lub bycia w ich posiadaniu także jest zgodne z art. 21 lit. c) rozporządzenia nr 562/2006.
35. Rząd niderlandzki zauważa, że francuska kontrola w strefie granicznej różni się pod względem jej celu i treści od kontroli granicznych. Celem kontroli granicznych jest zapewnienie, by osoby, środki transportu i przedmioty zostały dopuszczone do wjazdu na terytorium państw członkowskich należących do strefy Schengen lub do opuszczenia tego terytorium. Kontrola ta jest oparta na wymogach wjazdu do państwa członkowskiego należącego do strefy Schengen lub wymogach dotyczących jego opuszczenia. Wspomniana kontrola obejmuje w każdym razie sprawdzenie posiadania ważnego dokumentu podróży. W przypadku wjazdu na terytorium można kontrolować także cel pobytu i środki utrzymania. Zdaniem rządu niderlandzkiego można także kontrolować, czy wjazd osoby, środka transportu lub przedmiotu na terytorium może stanowić zagrożenie dla porządku publicznego i bezpieczeństwa. Chodzi tutaj o każdą inną kontrolę niż francuska kontrola w strefie granicznej. Celem tej ostatniej kontroli jest zweryfikowanie przestrzegania obowiązku posiadania, posiadania przy sobie oraz okazywania dokumentów wymaganych ustawą, w szczególności dokumentów tożsamości i dokumentów pobytowych. Kontrola posiadania tych dokumentów jest pod względem jej treści kontrolą o innym charakterze i celu niż kontrola graniczna. Poza tym francuska kontrola w strefie granicznej różni się także od kontroli granicznej, tak jak ją rozumie rząd niderlandzki, pod względem sposobu, w jaki jest przeprowadzana. Zdaniem rządu niderlandzkiego kontrola graniczna jest przeprowadzana w sposób rutynowy i stały oraz w stosunku do każdej osoby przekraczającej granicę. Zdaniem rządu belgijskiego art. 67 TFUE należy interpretować z świetle konwencji podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r., która stanowi integralną część prawa Unii i nie zakazuje organom krajowym przeprowadzania kontroli tożsamości. W konsekwencji zdaniem rządu belgijskiego prawo Unii nie stoi na przeszkodzie przepisom ustawowym takim jak art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego.
36. Zdaniem rządu czeskiego wymogi ustanowione w rozporządzeniu nr 562/2006 wykluczają, by organy policyjne państwa członkowskiego wykazywały ogólnie większą surowość podczas kontroli tożsamości w strefie granicznej (wewnątrz strefy Schengen) niż na pozostałym terytorium krajowym, niezależnie od tego, czy wynika to z przepisów ustawodawczych lub wykonawczych, wewnętrznych wytycznych czy praktyki właściwych organów. Zdaniem tego rządu ustanowienie szczególnych uprawnień i procedur policyjnych w celu przeprowadzania kontroli związanej w sposób ogólny ze szczególnym terytorium granicznym bez konkretnej przyczyny, która mogłaby być uwzględniona, jest ze swej istoty środkiem kontroli na granicach wewnętrznych. Wniosek ten nie ma wpływu na możliwość przeprowadzania przez państwo członkowskie kontroli policyjnych na jego terytorium na podstawie ogólnej normy, czyli bez związku z granicami wewnętrznymi i ich przekraczaniem. Komisja, z zastrzeżeniem ustaleń należących do właściwości sądu krajowego, uważa, że jedyna kategoria osób, co do których istnieje większe prawdopodobieństwo przeprowadzenia kontroli tożsamości w pobliżu granicy, to osoby, które właśnie nielegalnie przekroczyły granicę. W konsekwencji zdaniem Komisji przepisy art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego nie wprowadzają zwykłej kontroli przestrzegania obowiązku posiadania dokumentów tożsamości. Powinny one być natomiast zakwalifikowane jako przepisy ustanawiające niezapowiedziane kontrole graniczne, zakazane z zasady przez art. 20 rozporządzenie nr 562/2006(6).
37. W postanowieniach odsyłających sąd krajowy wyraźnie powołał się na postanowienia art. 67 ust. 2 TFUE, który przewiduje w szczególności, że Unia zapewnia brak kontroli osób na granicach wewnętrznych. W konsekwencji uważam, że punktem wyjścia dla drugiego pytania prejudycjalnego skierowanego przez Cour de cassation jest założenie, że przepisy art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego mogą stanowić kontrole osób na granicach wewnętrznych.
38. Zważywszy, że moim zdaniem niniejsze pytanie dotyczy wyłącznie przekraczania granic wewnętrznych przez osoby, nie zbadam ani przepisów mających zastosowanie do kontroli na granicach zewnętrznych, ani szerokiego wachlarza innych środków wprowadzonych w ramach Unii w celu zrekompensowania braku kontroli osób na granicach wewnętrznych, do którego dążą państwa członkowskie(7).
39. Wraz z przyjęciem rozporządzenia (WE) nr 562/2006 ustanawiającego wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice wprowadzono środki mające na celu zapewnienie braku wszelkich kontroli osób w momencie przekraczania przez nie granic wewnętrznych i ustanowiono zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii Europejskiej(8). Zgodnie z motywem 20 rozporządzenia nr 562/2006 rozporządzenie to nie narusza praw podstawowych i przestrzega zasad uznanych w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.
40. Z art. 20 rozporządzenia nr 562/2006 wynika, że granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa. Zapewniając brak kontroli osób na granicach wewnętrznych, art. 20 rozporządzenia nr 562/2006 zakazuje co do zasady tych kontroli(9). Zgodnie z art. 2 pkt 10 rozporządzenia nr 562/2006 „odprawa graniczna oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, że można zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub można zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium”.
41. Z powyższego wynika, że odprawy graniczne mają związek z prawem wjazdu na terytorium państw członkowskich lub z prawem jego opuszczenia(10).
42. Należy wskazać, że art. 21 tegoż rozporządzenia przewiduje, że zniesienie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na wykonywanie pewnych uprawnień państwa członkowskich. Jednakże uważam, że terminy użyte w celu określenia tych uprawnień należy interpretować ściśle, biorąc pod uwagę, że stanowią one odstępstwa od ogólnej zasady zniesienia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych. Uprawnienia te powinny być stosowane przez państwa członkowskie zgodnie z zasadą dobrej wiary oraz zgodnie z celem i duchem wspomnianej zasady.
43. A zatem uważam, że uprawienia te, które są wyliczone w sposób wyczerpujący w art. 21 rozporządzenia nr 562/2006, nie powinny mieć wpływu na zniesienie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych. Ponadto wynika to wyraźnie z art. 21 lit. a) rozporządzenia 562/2006, który przewiduje, że zniesienie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa w szczególności na wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W tym samym przepisie ustanowiono cztery warunki, przy spełnieniu których wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, czyli po pierwsze jeżeli środki policyjne nie mają na celu kontroli granicznej, po drugie są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną, po trzecie są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych, a po czwarte są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej.
44. Z brzmienia art. 21 lit. a) rozporządzenia nr 562/2006 nie wynika wyraźnie, czy cztery rozpatrywane warunki powinny być spełnione łącznie, czy też nie. Poza tym uważam, że warunki te w pewnym stopniu pokrywają się, zwłaszcza warunki trzeci i czwarty. Moim zdaniem te cztery warunki są wymienione wyłącznie tytułem przykładu(11), gdyż kluczową kwestią jest, czy środki policyjne mają skutek równoważny do skutku odpraw granicznych, a kwestię tę należy zbadać w odniesieniu do poszczególnych przypadków.
45. Rozpatrywane warunki stanowią zatem czynniki lub wskazówki, które mogą pomóc w stwierdzeniu, że wykonywanie uprawnień policyjnych nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną, ale spełnienie jednego lub kilku warunków niekoniecznie ma w tym względzie charakter decydujący. W konsekwencji uważam, że z art. 21 lit. a) rozporządzenia nr 562/2006 wynika, że wykonywanie uprawnień policyjnych wyklucza środki, które mają skutek równoważny z odprawami granicznymi nawet wtedy, gdy w konkretnym przypadku spełniają one jeden lub kilka warunków ustanowionych w art. 21 lit. a) rozporządzenia nr 562/2006(12).
46. Artykuł 21 lit. c) rozporządzenia nr 562/2006 przewiduje, że zniesienie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie dokumentów(13). Jednakże moim zdaniem ewentualne kontrole przestrzegania obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie dokumentów mogą stanowić, w zależności od okoliczności, naruszenie ogólnej zasady zniesienia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, zwłaszcza w przypadku gdy kontrole te są wykonywane w sposób rutynowy, arbitralny i niepotrzebnie uciążliwy(14).
47. Z postanowień odsyłających wynika, że kontrola policyjna przeprowadzona wobec skarżących w postępowaniu przed sądem krajowym na podstawie art. 78-2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego była przeprowadzona w strefie mieszczącej się pomiędzy granicą lądową Francji z Belgią a linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb kraju. Wydaje się, z zastrzeżeniem ustaleń sądu krajowego, że rozpatrywane kontrole nie są przeprowadzane na przejściu granicznym ani w innym miejscu na granicy. Uważam – jak skądinąd twierdzi Komisja –że w celu zagwarantowania skuteczności (effet utile) art. 20 rozporządzenia nr 562/2006 i niezależnie od pewnej dwuznaczności brzmienia art. 2 pkt 10 tego rozporządzenia(15) odprawy graniczne niekoniecznie muszą być przeprowadzane w strefie geograficznej, która pokrywa się z granicą, by były uznane za kontrole osób na granicach wewnętrznych. Moim zdaniem aby zweryfikować, czy kontrole nie naruszają art. 20 rozporządzenia nr 562/2006, należy zbadać w szczególności ich cel, zasady i skutki na podstawie okoliczności danego przypadku(16).
48. Gdyby bowiem państwa członkowskie mogły wprowadzić odprawy graniczne przeprowadzane na ich terytorium niezależnie od przebiegu granicy, powstałoby zagrożenie dla idei braku kontroli osób na granicach wewnętrznych.
49. W celu zbadania zakresu art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego i z zastrzeżeniem ustaleń sądu krajowego należy porównać ten przepis w szczególności z przepisami wspomnianego art. 78‑2, który przewiduje warunki przeprowadzania kontroli tożsamości przez francuskie organy policji.
50. Zgodnie z art. 78‑2 akapit pierwszy francuskiego kodeksu postępowania karnego francuskie organy policji mogą wezwać do udowodnienia tożsamości każdą osobę, co do której istnieje uzasadniony powód lub powody, by podejrzewać, że popełniła lub usiłowała popełnić przestępstwo lub wykroczenie, czyni przygotowania do popełnienia zbrodni lub występku, może udzielić informacji użytecznych w postępowaniu w sprawie zbrodni lub występku lub jest poszukiwana przez organ sądowy. Zgodnie z art. 78‑2 akapit drugi francuskiego kodeksu postępowania karnego na pisemne żądanie prokuratora Republiki Francuskiej i do celów poszukiwania lub ścigania określonych przez niego naruszeń można skontrolować tożsamość każdej osoby zgodnie z tymi samymi zasadami. Zgodnie z art. 78‑2 akapit trzeci francuskiego kodeksu postępowania karnego można także skontrolować tożsamość każdej osoby, niezależnie od jej zachowania, zgodnie z zasadami przewidzianymi w akapicie pierwszym wspomnianego artykułu, w celu zapobieżenia zakłóceniu porządku publicznego(17).
51. Wydaje się, że znaczenie art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego wyraźnie różni się do innych ww. przepisów wspomnianego artykułu. Po pierwsze, art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego ma zastosowanie do szczególnej strefy geograficznej francuskiego terytorium krajowego określonego uprzednio w ustawie, a po drugie tożsamość każdej osoby można skontrolować zgodnie z przewidzianymi zasadami w celu zweryfikowania przestrzegania obowiązków posiadania, posiania przy sobie i okazania dokumentów przewidzianych przez ustawę. A zatem przepis ten ma zastosowanie bez żadnego ograniczenia wobec każdej osoby znajdującej się w wyznaczonej strefie(18).
52. Z powyższego wynika, że art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego niewątpliwie ustanawia odrębny i surowszy system kontroli tożsamości w strefach granicznych niż dla pozostałego terytorium francuskiego.
53. Rząd francuski wyjaśnił Trybunałowi, że celem kontroli przeprowadzanych na podstawie art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego jest weryfikacja tożsamości osoby albo w celu zapobiegania przestępstwom i wykroczeniom lub zakłóceniom porządku publicznego, albo poszukiwania sprawców przestępstw i wykroczeń. Jednakże uważam, że opinia ta nie jest poparta przedstawionymi Trybunałowi dokumentami. Z zastrzeżeniem ustaleń sądu odsyłającego, trzy pierwsze akapity art. 78‑2 francuskiego kodeksu postępowania karnego dotyczą właśnie kontroli tożsamości do tych celów(19). Natomiast kontrole przeprowadzane na podstawie art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego zależne są wyłącznie od miejsca przebywania danej osoby, czyli w szczególności od tego, czy przebywa ona w strefie ograniczonej linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów od granicy w głąb kraju.
54. Zważywszy na geograficzny zakres zastosowania omawianych kontroli tożsamości, na okoliczność, że mogą one być przeprowadzone wobec każdej osoby znajdującej się w wyznaczonej strefie geograficznej, i na brak rzetelnego wyjaśnienia celu realizowanego za pomocą tych kontroli, uważam, że stanowią one kontrole związane z przekraczaniem granicy, które nie są objęte kompetencjami państw członkowskich na podstawie art. 21 rozporządzenia nr 562/2006. W świetle powyższego twierdzę, że rozpatrywane kontrole tożsamości stanowią ukryte kontrole graniczne, które są zakazane na podstawie art. 20 rozporządzenia nr 562/2006 i które nie należą do wyjątków przewidzianych w art. 21 tego rozporządzenia.
55. W konsekwencji uważam, że art. 67 TFUE i art. 20, 21 rozporządzenia nr 562/2006 stoją na przeszkodzie przepisowi takiemu jak art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego, który przewiduje, że „w strefie mieszczącej się między granicą lądową między Francją i państwami będącymi stronami konwencji podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r. a linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb kraju, a także w publicznie dostępnych strefach portów, lotnisk i dworców kolejowych lub autobusowych dostępnych dla ruchu międzynarodowego, wskazanych w drodze zarządzenia, również możliwe jest kontrolowanie, zgodnie z zasadami określonymi w akapicie pierwszym, tożsamości osób w celu sprawdzenia przestrzegania obowiązku posiadania, posiadania przy sobie oraz okazywania dokumentów wymaganych ustawą. Jeżeli kontrola ma miejsce na pokładzie pociągu obsługującego połączenie międzynarodowe, może zostać przeprowadzona na odcinku trasy między granicą i pierwszym przystankiem znajdującym się w odległości ponad 20 kilometrów od granicy. Jednakże w przypadku linii kolejowych wykonujących połączenie międzynarodowe i których obsługiwanie charakteryzuje się szczególnymi cechami, kontrola może zostać również przeprowadzona na odcinku trasy między tym przystankiem i przystankiem znajdującym się w odległości do 50 kolejnych kilometrów. Te linie i przystanki zostaną określone w drodze zarządzenia ministra. W przypadku gdy odcinek autostrady rozpoczyna się w strefie, o której mowa w zdaniu pierwszym, a pierwszy punkt poboru opłat znajduje się poza linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb lądu, kontrola może być przeprowadzana na parkingach aż do tego pierwszego punktu poboru opłat, a także w punkcie poboru opłat i na przyległych parkingach. Punkty poboru opłat, które są objęte tym przepisem, zostaną wyznaczone w drodze zarządzenia”.
VI – W przedmiocie pierwszego pytania prejudycjalnego
56. W pytaniu pierwszym, dotyczącym wykładni art. 67 TFUE Cour de cassation zwraca się do Trybunału o wyjaśnienie, czy postanowienie to stoi na przeszkodzie przepisom ustawy organicznej w sprawie stosowania art. 61‑1 Konstytucji Republiki Francuskiej w zakresie, w jakim nakładają one na sądy obowiązek rozstrzygnięcia w trybie priorytetowym o skierowaniu do Conseil constitutionnel podniesionego przed nimi pytania prawnego o zgodność z Konstytucją, w sytuacji gdy takie pytanie dotyczy niezgodności z Konstytucją przepisu prawa krajowego z uwagi na jego sprzeczność z prawem Unii. W szczególności Cour de cassation pragnie wiedzieć, czy przepisy proceduralne wprowadzone po pierwsze przez art. 23‑2 zarządzenia nr 58‑1067 i które, w przypadku podniesienia przed sądem zarzutów podważających zgodność przepisu ustawodawczego z jednej strony z prawami i wolnościami zagwarantowanymi przez Konstytucję, a z drugiej strony ze zobowiązaniami międzynarodowymi Republiki Francuskiej, nakładają na ten sąd obowiązek orzeczenia w trybie priorytetowym o skierowaniu pytania o zgodność z Konstytucją do Conseil d’État lub Cour de cassation, które decydują o przekazaniu pytania do Conseil constitutionnel, a po drugie przez art. 23‑5 tego rozporządzenia, które w przypadku gdy przed Conseil d’État lub Cour de cassation zostaną podniesione takie zarzuty, nakłada na nie obowiązek orzeczenia w trybie priorytetowym o odesłaniu pytania o zgodności z Konstytucją do Conseil constitutionnel, naruszają zagwarantowaną w art. 267 TFUE swobodę sądów francuskich w zakresie kierowania pytań prejudycjalnych do Trybunału. W tym względzie uważam, że w ramach pierwszego pytania prejudycjalnego należy także zbadać art. 62 Konstytucji Republiki Francuskiej, na który Cour de cassation wyraźnie powołuje się w postanowieniu odsyłającym i który przewiduje, że decyzje Conseil constitutionnel nie podlegają zaskarżeniu.
57. Moim zdaniem poprzez pytanie pierwsze Cour de cassation pragnie się dowiedzieć w szczególności, czy prawo krajowe może ograniczać swobodę sądów krajowych w zakresie zwracania się do Trybunału z odesłaniem prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE.
A – W przedmiocie dopuszczalności pierwszego pytania prejudycjalnego
58. Rząd francuski podważa dopuszczalność pierwszego pytania prejudycjalnego. W tym względzie utrzymuje, że pytanie to oparte jest na oczywiście błędnej wykładni prawa krajowego, tak że nabiera ono charakteru czysto hipotetycznego. Komisja, nie podważając dopuszczalności pierwszego pytania prejudycjalnego, wyraża wątpliwość co do krajowych ram prawnych przedstawionych w postanowieniach odsyłających. W szczególności uważa, że znaczenie kontroli przeprowadzanej przez francuską Conseil constitutionnel nie wynika wyraźnie z informacji przekazanych przez sąd odsyłający.
59. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w kompetencji Trybunału nie leży jednak wypowiadanie się w ramach procedury odesłania prejudycjalnego o wykładni przepisów krajowych ani orzekanie o poprawności wykładni zastosowanej przez sąd krajowy. Trybunał jest bowiem zobowiązany uwzględnić, zgodnie z podziałem kompetencji między nim a sądami krajowymi, określony w postanowieniu odsyłającym stan faktyczny i prawny, w jaki wpisują się pytania prejudycjalne(20).
60. Tymczasem z wniosków o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym wynika, że są one oparte na założeniu, że prawo francuskie ‒ a zwłaszcza art. 23‑2 i 23‑5 zarządzenia nr 58‑1067, a także art. 62 Konstytucji Republiki Francuskiej ‒ ogranicza swobodę sądów krajowych, w tym sądu odsyłającego, w zakresie zwrócenia się do Trybunału na podstawie art. 267 TFUE i orzekania w przedmiocie zgodności przepisu krajowego z prawem Unii. Moim zdaniem zważywszy że spory przed sądami krajowymi są skoncentrowane na zgodności prawa krajowego z prawem Unii(21), pierwsze pytanie prejudycjalne nie wydaje się być oczywiście pozbawione znaczenia w odniesieniu do rozwiązania sporów przed sądami krajowymi.
61. W świetle powyższych rozważań należy uznać, że pierwsze pytanie prejudycjalne jest dopuszczalne.
B – Co do istoty
62. Na wstępie zauważę, że Trybunał miał już okazję orzekać w przedmiocie sporów, w których przepisy krajowe ograniczały możliwość skierowania przez sąd krajowy do Trybunału pytania prejudycjalnego na podstawie art. 267 TFUE(22). W wyrokach wydanych w tym zakresie Trybunał systematycznie orzekał w ten sposób, by przyznać sądom krajowym jak najszerszą możliwość skierowania do Trybunału pytań w przedmiocie ważności i wykładni prawa Unii. W odpowiedzi na pytanie pierwsze przypomnę zatem utrwalone i usystematyzowane orzecznictwo Trybunału w tym zakresie. Poza tym na odpowiedź na pytanie pierwsze nie może mieć moim zdaniem wpływu okoliczność, że celem rozpatrywanej ustawy organicznej wydaje się być przyznanie jednostkom dodatkowej ochrony proceduralnej na podstawie prawa krajowego.
63. Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) TUE i art. 267 TFUE Trybunał jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym, na wniosek sądów krajowych, o wykładni prawa Unii oraz ważności aktów przyjętych przez instytucje unijne(23).
64. Głównym celem właściwości przyznanej Trybunałowi na podstawie art. 267 FTUE jest zapewnienie, by prawo wspólnotowe było stosowane w sposób jednolity przez sądy krajowe. Cel ten jest bowiem realizowany przez Trybunał i sądy krajowe w duchu współpracy(24) i na podstawie wzajemnego zaufania i dialogu sądowego. Procedura odesłania prejudycjalnego ustanowiona w art. 19 TUE i art. 267 TFUE jest instrumentem proceduralnym mającym istotne znaczenie dla zapewnienia spójnego stosowania i przestrzegania prawa Unii przed wszystkimi sądami krajowymi dwudziestu siedmiu państw członkowskich.
65. Z brzmienia samego art. 267 TFUE wyraźnie wynika, że właściwość Trybunału jest bardzo szeroka i że Trybunał, działając w duchu współpracy, nie jest co do zasady skłonny do uznawania za niedopuszczalne przesłanych przez sądy krajowe pytań w sprawie wykładni traktatów lub ważności i wykładni aktów instytucji unijnych.
66. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pytania dotyczące wykładni prawa wspólnotowego korzystają z domniemania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o które wnioskował sąd krajowy, jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o które wnosi sąd krajowy, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym czy przedmiotem głównego sporu, gdy problem ma charakter hipotetyczny lub gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia przydatnej odpowiedzi na pytania, które zostały mu postawione(25). Ponadto z art. 267 TFUE wynika, że sądy krajowe są uprawnione do skierowania sprawy do Trybunału wyłącznie wtedy, gdy zawiśnie przed nimi spór i muszą wydać rozstrzygnięcie w ramach postępowania mającego na celu wydanie orzeczenia o charakterze sądowniczym(26). Do sądu krajowego, przed którym sprawa zawisła i na którym spoczywa odpowiedzialność za wydane w następstwie tego orzeczenia, należy ocena, w świetle okoliczności konkretnej sprawy, zarówno konieczności wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym w celu umożliwienia mu wydania orzeczenia, jak również znaczenia pytań, które przedkłada on Trybunałowi(27). Zatem jeżeli pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia(28).
67. Sądy krajowe, których orzeczenia podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, mogą natomiast, zgodnie z art. 267 akapit drugi TFUE, swobodnie ocenić konieczność ewentualnego zwrócenia się do Trybunału z wnioskiem o dokonanie wykładni w trybie prejudycjalnym, w przypadku gdy powstaje przed nimi pytanie dotyczące prawa Unii, podczas gdy sądy krajowe, których decyzje nie są zaskarżalne według prawa krajowego, są na podstawie art. 267 akapit trzeci TFUE zobowiązane do skierowania pytania do Trybunału, gdy pojawia się przed nimi tego rodzaju pytanie(29).
68. W tym względzie z orzeczenia Cilfit i in.(30) wyraźnie wynika, że sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, w przypadku powstania przed takim sądem pytania dotyczącego prawa Unii ma obowiązek zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym, chyba że stwierdzi, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni Trybunału, lub że prawidłowe zastosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości(31).
69. Trybunał w wyroku w sprawie Rheinmühlen-Düsseldorf(32) podkreślił, że sądy krajowe mają jak najszersze możliwości, jeśli chodzi o wystąpienie do Trybunału, jeśli uznają, że w zawisłej przed nimi sprawie pojawiły się pytania związane z wykładnią lub oceną przepisów prawa wspólnotowego, wymagające rozstrzygnięcia z ich strony(33). Poza tym Trybunał orzekł, że prawo sądów krajowych do wystąpienia do Trybunału nie może co do zasady być zniesione przez przepis prawa krajowego, który wiąże sąd co do ocen prawnych przeprowadzonych przez sądy wyższego szczebla(34). W tym względzie Trybunał w wyroku w sprawie ERG i in.(35) orzekł, że sąd, który nie orzeka w ostatniej instancji, powinien mieć swobodę wystąpienia do Trybunału z nurtującymi go zagadnieniami, w szczególności jeśli uzna, że ocena prawa dokonana przez wyższą instancję mogłaby doprowadzić go do wydania orzeczenia sprzecznego z prawem unijnym.
70. W wydanym ostatnio wyroku w sprawie Kücükdeveci(36) Trybunał podkreślił fakultatywny charakter akapitu drugiego art. 267 TFUE i moim zdaniem zakres swobody oceny, jakim dysponują sądy państw członkowskich na podstawie tego przepisu. W sprawie, która doprowadziła do wydania tego wyroku, powstała kwestia, czy na sądzie krajowym, rozpoznającym spór między jednostkami, ciąży obowiązek zwrócenia się do Trybunału w trybie prejudycjalnym o wykładnię prawa Unii przed odstąpieniem od stosowania przepisu krajowego, który uważa za sprzeczny z tym prawem, w przypadku gdy na podstawie prawa krajowego sąd odsyłający nie może zaniechać stosowania obowiązującego przepisu prawa krajowego, o ile Bundesverfassungsgericht (federalny trybunał konstytucyjny) nie stwierdził wcześniej jego niekonstytucyjności. Trybunał orzekł, że na sądzie krajowym, rozpoznającym spór między jednostkami, ciąży obowiązek zapewnienia poszanowania prawa Unii poprzez odstąpienie w razie potrzeby od stosowania każdego przepisu sprzecznego z prawem krajowym, niezależnie od skorzystania z przysługującego mu w przypadkach, o których mowa w art. 267 akapit drugi TFUE, prawa zwrócenia się do Trybunału w trybie prejudycjalnym o wykładnię prawa Unii(37).
71. Ponadto w wyroku w sprawie Mecanarte(38) Trybunał orzekł, że skuteczność (effet utile) systemu ustanowionego w art. 267 TFUE wymaga, by sądy krajowe miały jak najszersze prawo zwrócenia się do Trybunału. Trybunał orzekł w tym wyroku w sprawie, która według mnie jest skądinąd wystarczająco podobna do niniejszej sprawy, że sąd krajowy rozstrzygający spór dotyczący prawa Unii, który stwierdza sprzeczność z Konstytucją przepisu krajowego, nie jest pozbawiony prawa ani zwolniony z obowiązku, przewidzianych w art. 267 TFUE, zwrócenia się do Trybunału w trybie prejudycjalnym o wykładnię lub ocenę ważności prawa Unii z tego względu, że stwierdzenie to podlega obowiązkowemu odwołaniu do trybunału konstytucyjnego(39). Poza tym w odniesieniu do kwestii, czy sąd krajowy może zwolnić się z obowiązku zwrócenia się do Trybunału w trybie prejudycjalnym w zakresie, w jakim krajowy porządek prawny ustanawia środki mające na celu usuwanie wad przepisu krajowego, Trybunał orzekł, że zakres swobody oceny sądu krajowego w rozumieniu art. 267 akapit drugi TFUE obejmuje także kwestię, na jakim etapie postępowania należy zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym. Z powyższego wnika, że okoliczność, iż naruszeniu prawa Unii można zaradzić w ramach systemu krajowego, nie stanowi w żaden sposób odstępstwa od swobody oceny przyznanej sądowi krajowemu w rozumieniu art. 267 akapit drugi TFUE.
72. Jestem zatem zdania, że z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wyraźnie wynika, iż skuteczność (effet utile) prawa Unii zostałaby zaprzepaszczona, gdyby obowiązkowa skarga do trybunału konstytucyjnego mogła ograniczyć lub odroczyć niezależną kompetencję przyznaną wszystkim sądom krajowym w rozumieniu art. 267 akapit drugi TFUE do zwrócenia się do Trybunału z pytaniami dotyczącymi wykładni lub ważności prawa Unii w sprawach przed nimi zawisłych.
73. Poza tym w przypadku gdy prawo krajowe ogranicza lub odracza swobodę oceny sądów krajowych w zakresie zwrócenia się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi na podstawie art. 267 TFUE, moim zdaniem należy stosować zasadę pierwszeństwa, która jest kamieniem węgielnym prawa Unii. Zasada ta została także przypomniana ostatnio w deklaracjach załączonych do końcowego aktu konferencji międzyrządowej, podczas której przyjęto traktat z Lizbony podpisany w dniu 13 grudnia 2007 r.(40)
74. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sąd krajowy, do którego należy w ramach jego kompetencji stosowanie przepisów prawa wspólnotowego, zobowiązany jest zapewnić pełną skuteczność tych norm, w razie konieczności z własnej inicjatywy nie stosując wszelkich sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego, także późniejszych, bez potrzeby zwracania się o ich uprzednie usunięcie w drodze ustawodawczej lub w ramach innej procedury konstytucyjnej ani oczekiwania na usunięcie wspomnianych przepisów(41).
75. Uważam, że art. 267 TFUE stanowi integralną część porządku prawnego państw członkowskich, w którym posiada pierwszeństwo przed przepisami prawa krajowego w zakresie, w jakim są one z nim sprzeczne. Każdy sąd może i musi stosować w całości art. 267 TFUE, a w przypadku konfliktu pomiędzy tym artykułem a przepisem prawa wewnętrznego odstąpić w razie potrzeby z urzędu od stosowania wspomnianego przepisu w sprawie przed nim zawisłej.
76. Należy także podkreślić, że poza faktem, iż sądy krajowe dysponują na podstawie art. 267 akapit drugi TFUE w sprawach przed nimi zawisłych swobodą oceny w odniesieniu do zwrócenia się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym i że ta swoboda nie może być ograniczona przez środki krajowe, orzeczenie wydane w trybie prejudycjalnym przez Trybunał wiąże te sądy co do rozstrzygnięcia sporu przed sądem krajowym(42). W ww. wyroku w sprawie Simmenthal Trybunał orzekł, że skuteczność (effet utile) procedury odesłania prejudycjalnego byłaby osłabiona, gdyby sąd krajowy nie mógł bezpośrednio nadać prawu Unii stosowania zgodnego z decyzją lub orzecznictwem Trybunału. W konsekwencji uważam, że w przypadku konfliktu pomiędzy orzeczeniem Trybunału wydanym w wyniku odesłania prejudycjalnego a orzeczeniem sądu krajowego, także trybunału konstytucyjnego, pierwszeństwo prawa Unii nakłada na sąd krajowy obowiązek stosowania decyzji Trybunału i odstąpienia od stosowania orzeczenia sądu krajowego sprzecznego z prawem Unii(43).
77. W świetle przedstawionych przez sąd odsyłający wyjaśnień dotyczących krajowych ram prawnych, a w szczególności przepisów dotyczących priorytetowego pytania o zgodność z Konstytucją uważam, że art. 267 TFUE stoi na przeszkodzie istnieniu przepisów takich jak art. 23‑2 akapit drugi i art. 23‑5 akapit drugi zarządzenia nr 58‑1067 w zakresie, w jakim nakładają one na sądy krajowe obowiązek orzeczenia w trybie priorytetowym o skierowaniu do Conseil constitutionnel podniesionego przed nimi pytania o zgodność z Konstytucją, gdy pytanie to odwołuje się do niezgodności aktu prawa wewnętrznego z Konstytucją Republiki Francuskiej ze względu na sprzeczność z przepisami prawa Unii.
VII – Wnioski
78. Biorąc pod uwagę całość powyższych rozważań, proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne Cour de cassation w następujący sposób:
1) Artykuł 67 TFUE i art. 20, 21 rozporządzenia (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiającego wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) stoją w sprzeczności z ustawodawstwem takim jak przepisy art. 78‑2 akapit czwarty francuskiego kodeksu postępowania karnego, który stanowi, że „w strefie mieszczącej między granicą lądową Francji z państwami będącymi stronami konwencji podpisanej w Schengen w dniu 19 czerwca 1990 r. a linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb kraju, a także w publicznie dostępnych strefach portów, lotnisk i dworców kolejowych lub autobusowych dostępnych dla ruchu międzynarodowego, wskazanych w drodze zarządzenia, również możliwe jest kontrolowanie, zgodnie z zasadami określonymi w akapicie pierwszym, tożsamości osób w celu sprawdzenia przestrzegania obowiązku posiadania, posiadania przy sobie oraz okazywania dokumentów wymaganych ustawą. Jeżeli kontrola ma miejsce na pokładzie pociągu obsługującego połączenie międzynarodowe, może zostać przeprowadzona na odcinku trasy między granicą i pierwszym przystankiem znajdującym się w odległości ponad 20 kilometrów od granicy. Jednakże w przypadku linii kolejowych wykonujących połączenie międzynarodowe i których obsługiwanie charakteryzuje się szczególnymi cechami, kontrola może zostać również przeprowadzona na odcinku trasy między tym przystankiem i przystankiem znajdującym się w odległości do 50 kolejnych kilometrów. Te linie i przystanki zostaną określone w drodze zarządzenia ministra. W przypadku gdy odcinek autostrady rozpoczyna się w strefie, o której mowa w zdaniu pierwszym, a pierwszy punkt poboru opłat znajduje się poza linią wytyczoną w odległości 20 kilometrów w głąb lądu, kontrola może być przeprowadzana na parkingach aż do tego pierwszego punktu poboru opłat, a także w punkcie poboru opłat i na przyległych parkingach. Punkty poboru opłat, które są objęte tym przepisem, zostaną wyznaczone w drodze zarządzenia”.
2) W świetle przedstawionych przez sąd odsyłający wyjaśnień dotyczących krajowych ram prawnych, a w szczególności przepisów dotyczących priorytetowego pytania o zgodność z Konstytucją, art. 267 TFUE stoi na przeszkodzie istnieniu przepisów krajowych takich jak art. 23‑2 akapit drugi i 23‑5 akapit drugi zarządzenia nr 58‑1067 z dnia 1 listopada 1958 r. dotyczącego ustawy organicznej w sprawie Conseil constitutionnel, zmienionej francuską ustawą organiczną nr 2009‑1523 z dnia 10 września 2009 r., w zakresie, w jakim nakładają one na sądy krajowe obowiązek orzeczenia w trybie priorytetowym o skierowaniu do Conseil constitutionnel podniesionego przed nimi pytania o zgodność z Konstytucją, gdy pytanie to odwołuje się do niezgodności aktu prawa wewnętrznego z Konstytucją Republiki Francuskiej ze względu na sprzeczność z przepisami prawa Unii.