OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
HENRIKA SAUGMANDSGAARDA ØE
przedstawiona w dniu 10 grudnia 2020 r.(1)
Sprawa C‑617/19
Granarolo SpA
przeciwko
Ministero dell’Ambiente e della Tutela del Territorio e del Mare,
Ministero dello Sviluppo Economico,
Comitato nazionale per la gestione della Direttiva 2003/87/CE e per il supporto nella gestione delle attività di progetto del protocollo di Kyoto,
przy udziale
E.On Business Solutions Srl, dawniej E.On Connecting Energies Italia Srl
[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalny sąd administracyjny dla Lacjum, Włochy)]
Odesłanie prejudycjalne – Środowisko naturalne – Dyrektywa 2003/87/WE – System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – Artykuł 3 lit. e) – Pojęcie „instalacji” – Pojęcie „czynności technicznie powiązanych” – Artykuł 3 lit. f) – Pojęcie „operatora” – Zbycie kogeneratora energii – Umowa na dostawy energii pomiędzy zbywającą i nabywającą – Oddalenie złożonego przez zbywającą wniosku o uaktualnienie zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych
I. Wprowadzenie
1. Granarolo SpA jest spółką działającą w sektorze spożywczym świeżego mleka oraz produkcji i dystrybucji przetworów mlecznych. Dla potrzeb jej obiektu w Pasturago di Vernate (Włochy), na terenie którego znajdują się zakład produkcyjny oraz kogenerator do produkcji energii elektrycznej i ciepła(2), posiada ona pojedyncze zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych. W rzeczywistości jednak, spółka Granarolo nie jest już jednak właścicielką kogeneratora, który zbyła spółce E.On Business Solutions (dawniej E.On Connecting Energies Italia Srl, zwanej dalej „spółką EBS”), spółce specjalizującej się w wytwarzaniu energii. Spółka Granarolo ubiega się zatem o uaktualnienie przysługującego jej zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych, aby emisje związane z kogeneratorem nie były jej już przypisywane. Po dziś dzień, właściwy organ odmawia uwzględnienia tego wniosku(3).
2. W tych okolicznościach spółka Granaloro złożyła skargę do Tribunale ammistrativo regionale per il Lazio (regionalnego sądu administracyjnego dla Lacjum, Włochy)(4). Sąd ten zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87/WE(5), zawierającego definicję pojęcia „instalacja”.
3. Do Trybunału zwrócono się zasadniczo z pytaniem, czy w przypadku, gdy w tym samym obiekcie przemysłowym, jednostki techniczne zostały objęte pojedynczym zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych i potraktowane w tym zezwoleniu jako jedno i to samo „instalacja”, zbycie jednej z nich osobie fizycznej lub prawnej, przez przedsiębiorstwo posiadające zezwolenie, skutkuje tym, że jednostka ta nie jest już częścią takiego instalacji.
4. W dalszej części mojej opinii zaproponuję, aby Trybunał odpowiedział na to pytanie twierdząco, zaznaczając przy tym, że istnieją moim zdaniem dwa wyjątki: pierwszy, kiedy pomimo zmiany właściciela, czynności prowadzone w zbytej jednostce są „technicznie powiązane” z działalnością zbywającej spółki i są „bezpośrednio związane”(6) z jej instalacją, a drugi, kiedy zbywająca spółka pozostaje „operatorem”(7) będącym w stanie kontrolować emisje tej jednostki. Moim zdaniem, sprawa rozpatrywana w postępowaniu głównym nie nosi znamion żadnego z tych dwóch wyjątków.
II. Ramy prawne
A. Prawo Unii
5. Artykuł 3 dyrektywy 2003/87, zatytułowany „Definicje”, przewiduje:
„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:
[…]
e) »[instalacja]« oznacza stacjonarną jednostkę techniczną, gdzie przeprowadzana jest jedna lub więcej czynności, wymienionych w załączniku [I] oraz wszelkie inne czynności bezpośrednio związane, które mają technicznie powiązania z czynnościami prowadzonymi na danym miejscu i które mogą mieć wpływ na emisje;
f) »operator« oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która eksploatuje lub kontroluje instalację lub, w przypadku gdy tak jest przewidziane w ustawodawstwie krajowym, na którą została delegowana decyzyjna władza ekonomiczna nad technicznym funkcjonowaniem instalacji;
[…]”.
6. Artykuł 4 tejże dyrektywy, zatytułowany „Zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych”, stanowi:
„Państwa członkowskie zapewniają, aby od dnia 1 stycznia 2005 r., żadna instalacja nie prowadziła jakichkolwiek działań wymienionych w załączniku I powodujących emisje określone w odniesieniu do tego działania, chyba że prowadzący instalację posiada zezwolenie wydane przez właściwy organ zgodnie z art. 5 i 6 lub instalacja wyłączona jest z systemu wspólnotowego na mocy art. 27 […]”.
7. Artykuł 6 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Warunki dotyczące pozwoleń na emisje gazów cieplarnianych oraz treść pozwoleń”, ma następujące brzmienie:
„1. Właściwy organ wydaje pozwolenie na emisje gazów cieplarnianych przyznające zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych ze wszystkich lub części instalacji jeśli jest przekonany, że operator jest zdolny do monitorowania oraz składania sprawozdań z emisji.
Pozwolenie na emisje gazów cieplarnianych może obejmować jedną lub więcej instalacji położonych w tym samym miejscu, którymi kieruje ten sam operator.
[…]”.
8. Artykuł 7 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Zmiany dotyczące instalacji”, stanowi:
„Prowadzący instalacje informują właściwy organ o wszelkich planowanych zmianach w charakterze lub funkcjonowaniu instalacji, lub o każdym rozszerzeniu lub znaczącym zmniejszeniu jej mocy, która może wymagać uaktualnienia zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych. W stosownych przypadkach właściwe organy uaktualniają zezwolenie. W przypadku gdy zmienia się tożsamość prowadzącego instalację, właściwy organ uaktualnia zezwolenie w celu uwzględnienia nazwy (nazwiska) i adresu nowego prowadzącego instalację”.
9. Załącznik I do dyrektywy 2003/87, zatytułowany „Kategorie działań, do których zastosowanie ma niniejsza dyrektywa”, zawiera tabelę, w której wymienione są te działania. Wśród nich znajduje się „[s]palanie paliw w instalacjach o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW (z wyjątkiem instalacji spalania odpadów niebezpiecznych lub komunalnych)”. W punkcie 3 tego samego załącznika przewidziano, że „[g]dy w celu podjęcia decyzji o włączeniu instalacji do systemu [ETS], uwzględnia się sumę nominalnej mocy cieplnej wszystkich jednostek technicznych stanowiących część instalacji”.
B. Prawo włoskie
10. Artykuł 3 ust. 1 lit. t) dekretu ustawodawczego nr 30/2013(8) definiuje pojęcie „operatora” jako „osobę, która posiada lub zarządza instalacjami, bądź na którą została delegowana decyzyjna władza ekonomiczna nad technicznym funkcjonowaniem instalacji”(9).
11. Artykuł 3 ust. 1 lit. v) tego dekretu ustawodawczego definiuje pojęcie „instalacji” jako „stacjonarną jednostkę techniczną, gdzie przeprowadzana jest jedna lub więcej czynności wymienionych w załączniku I oraz wszelkie inne czynności bezpośrednio związane, które mają technicznie powiązania z czynnościami prowadzonymi na danym miejscu i które mogą mieć wpływ na emisje oraz zanieczyszczenie”.
12. Zgodnie z brzmieniem art. 13 ust. 1 wspomnianego dekretu ustawodawczego, że żadna instalacja nie może wykonywać działań wymienionych w załączniku I do tego dekretu, powodujących emisje gazów cieplarnianych, bez uzyskania przez operatora zezwolenia wydanego przez komitet ETS.
13. Artykuł 16 tego samego dekretu ustawodawczego stanowi, że operator informuje komitet ETS o wszelkich zmianach dotyczących tożsamości operatora, jak również charakteru i funkcjonowania instalacji, lub o każdym znaczącym rozszerzeniu lub zmniejszeniu jego zdolności produkcyjnej.
III. Postępowanie główne, pytania prejudycjalne i postępowanie przed Trybunałem
14. Granarolo jest spółką działającą w sektorze spożywczym świeżego mleka oraz produkcji i dystrybucji przetworów mlecznych. Posiada ona w Pasturago di Vernate zakład produkcyjny, wyposażony w elektrociepłownię składającą się z trzech kotłów wytwarzających ciepło niezbędne do procesów przetwórczych.
15. Spółka ta posiadała, dla potrzeb swojego zakładu produkcyjnego, zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych dotyczące „spalania paliw w instalacjach o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW”, działalność ta jest objęta załącznikiem I do dekretu ustawodawczego nr 30/2013, transponującego dyrektywę 2003/87 do prawa włoskiego. W odniesieniu do tego zakładu podlega ona reżimowi „operatorów stanowiących niewielkie źródło emisji”(10).
16. W 2013 r. spółka Granarolo zbudowała na terenie tego zakładu kogenerator energii elektrycznej i ciepła, które były przeznaczone do produkcji żywności. Aby uwzględnić emisje z tej instalacji, uzyskała ona od komitetu ETS uaktualnienie swojego zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych.
17. W 2017 r. spółka Granarolo zbyła swój kogenerator spółce EBS, zawierając jednocześnie z tą ostatnią umowę na dostawę energii, mającą na celu umożliwienie jej dalszego wykorzystywania energii cieplnej i elektrycznej wytworzonej przez tę instalację na potrzeby jej zakładu produkcyjnego.
18. W następstwie tego zbycia, spółka Granarolo złożyła do komitetu ETS wniosek o uaktualnienie przysługującego jej zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych, w celu wyłączenia emisji z kogeneratora z obliczenia wytwarzanych przez nią emisji gazów cieplarnianych, uznając, że instalacja to nie jest już przez nią eksploatowane, ani też nie znajduje się pod jej kontrolą.
19. Ponieważ komitet ETS oddalił wniosek spółki Granarolo, wniosła ona do sądu odsyłającego skargę o stwierdzenie nieważności decyzji odmownej.
20. Sąd ten wskazuje, że na poparcie swojej skargi spółka Granarolo podnosi, iż w decyzji odmownej komitet ETS naruszył wymogi wynikające z dyrektywy 2003/87. W szczególności, zdaniem spółki Granarolo, z art. 3 lit. f) i z art. 6 tejże dyrektywy wynika, że zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych powinno zostać wydane operatorowi instalacji. Tymczasem, w niniejszym przypadku, umowy na dostawę energii, która wiąże spółkę Granarolo ze spółką EBS, nie sposób zinterpretować jako zachowującej po stroni spółki Granarolo uprawnienie do zarządzania i do kontroli emisji z kogeneratora, z tym skutkiem, że nadal użytkuje ona tę instalację.
21. Ze swojej strony, komitet ETS podkreśla przed sądem odsyłającym, że zbycie na rzecz spółki EBS części działalności przedsiębiorstwa nie miało wpływu na konfigurację instalacji spółki Granarolo, które składa się z zakładu produkcyjnego i z kogeneratora. Tę ostatnią instalację należało uznać za „technicznie powiązaną” z zakładem produkcyjnym i mogącą wpływać na emisje przypisywane spółce Granarolo. Z chwilą wydania zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych, fakt, że posiadacz zezwolenia i operator instalacji, to różne osoby, był pozbawiony znaczenia. W tym względzie, z postanowień umowy na dostawę energii wynika w każdym razie, że spółka Granarolo zachowuje władzę decyzyjną w zakresie eksploatacji kogeneratora.
22. W tych okolicznościach sąd odsyłający zastanawia się nad wykładnią pojęć „instalacja” i „czynności powiązane technicznie” w rozumieniu art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87. Sąd odsyłający rozważa również czy – zgodnie z sugestią komitetu ETS – każda interpretacja prowadząca do wniosku, że doszło do podzielenia pierwotnej instalacji na dwie instalacji, skutkowałaby obejściem zasad systemu handlu uprawnieniami do emisji. W takim bowiem przypadku, kogenerator o mocy nieprzekraczającej 20 MW nie odpowiadałby działaniom objętym załącznikiem I do tej dyrektywy, a zatem byłby wyłączony z zakresu jej przedmiotowego stosowania.
23. Uwzględniwszy powyższe rozważania, postanowieniem z dnia 13 marca 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 14 sierpnia 2019 r., Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalny sąd administracyjny dla Lacjum) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy art. 3 lit. e) dyrektywy [2003/87] należy interpretować w ten sposób, że pojęcie »instalacji« obejmuje również sytuację taką jak rozpatrywana w niniejszej sprawie, w której kogenerator zbudowany przez skarżącą na jej obiekcie przemysłowym w celu zapewnienia energii dla jej zakładu produkcyjnego został następnie zbyty, w drodze przeniesienia własności części przedsiębiorstwa na inną spółkę, działającą w sektorze energetycznym na podstawie umowy przewidującej, po pierwsze, przeniesienie na nabywcę instalacji kogeneracyjnej do produkcji energii elektrycznej i ciepła, świadectw, dokumentów, deklaracji zgodności, licencji, koncesji, zezwoleń i pozwoleń wymaganych do eksploatacji instalacji oraz prowadzenia działalności, ustanowienie na rzecz nabywcy prawa zabudowy na obszarze zakładu, który jest odpowiedni i służy do eksploatacji oraz [utrzymania] instalacji, a także służebności na rzecz instalacji wykorzystywanej jako kogenerator, wraz z otaczającym je obszarem wyłącznym, a po drugie, dostawy energii wyprodukowanej we wspomnianej instalacji dokonywane przez nabywcę na rzecz zbywcy przez okres 12 lat, po cenach określonych w umowie?
2) W szczególności czy pojęcie »technicznych powiązań«, o którym mowa w wymienionym art. 3 lit. e), może obejmować powiązania między kogeneratorem a zakładem produkcyjnym tego rodzaju, że mimo iż ów zakład produkcyjny, należący do innego podmiotu, korzysta z uprzywilejowanych stosunków z kogeneratorem w zakresie dostaw energii (powiązanie poprzez sieć dystrybucji energii, specjalna umowa na dostawy zawarta ze spółką energetyczną będącą nabywcą instalacji, zobowiązanie się tej spółki do dostarczania minimalnej ilości energii do zakładu produkcyjnego z zastrzeżeniem zwrotu kwoty odpowiadającej różnicy między kosztami dostaw energii na rynku a cenami przewidzianymi w umowie, obniżka cen sprzedaży energii po upływie dziesięciu lat i sześciu miesięcy od daty zawarcia umowy, przyznanie prawa do odkupu kogeneratora w dowolnym czasie przez spółkę zbywającą, konieczność uzyskania zgody spółki zbywającej na wykonanie prac w instalacji kogeneracyjnej), może nadal prowadzić działalność nawet w przypadku przerwy w dostawach energii lub w przypadku awarii lub zaprzestania działalności kogeneratora?
3) Wreszcie, czy w przypadku faktycznego zbycia [kogeneratora] przez podmiot będący producentem, który jest w tym samym miejscu właścicielem zakładu [produkcyjnego], innej spółce działającej w sektorze energetycznym ze względów związanych z poprawą efektywności, możliwość wydzielenia odpowiednich emisji z zezwolenia [na emisję] posiadanego przez właściciela zakładu [produkcyjnego], w następstwie zbycia, i możliwy skutek w postaci »wyjście« emisji z systemu ETS, spowodowany faktem, że [kogenerator] rozpatrywany oddzielnie nie przekracza progu kwalifikacyjnego dla »operatorów stanowiących niewielkie źródło emisji«, stanowią naruszenie zasady sumowania źródeł, o której mowa w załączniku I do dyrektywy [2003/87], czy też przeciwnie, stanowią prostą i zgodną z prawem konsekwencję decyzji organizacyjnych operatorów, która nie jest zakazana przez ETS?”.
24. Spółka Granarolo, spółka EBS, rządy włoski i czeski oraz Komisja Europejska przedstawiły Trybunałowi uwagi na piśmie.
25. Te same strony i uczestnicy postępowania, za wyjątkiem rządu czeskiego, byli reprezentowani na rozprawie, która odbyła się w dniu 17 września 2020 r.
IV. Analiza
26. Jak wskazałem we wprowadzeniu do niniejszej opinii, sąd odsyłający zmierza w istocie do wyjaśnienia, któremu przedsiębiorstwu (zbywającemu lub nabywającemu) należy przypisać emisje gazów cieplarnianych z kogeneratora, którego własność została zbyta przez przedsiębiorstwo posiadające pojedyncze zezwolenie dla obiektu, w którym instalacja to się znajduje. Czy należy uznać, że jeśli instalacja ta i zakład produkcyjny zbywającej były pierwotnie potraktowane w tym zezwoleniu jako jedna i ta sama „instalacja” w rozumieniu art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87, to wciąż musi tak być w następstwie zbycia?
27. Właśnie tych problemów dotyczą w istocie dwa pierwsze pytania sądu odsyłającego, które przeanalizuję łącznie w niniejszej opinii.
28. Trzecie pytanie zadane przez ten sąd zmierza z kolei do ustalenia, czy w przypadku, gdyby taki kogenerator, jak ten będący przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, został uznany, w wyniku jego zbycia, za niewchodzący już w skład „instalacji” zbywającej spółki, to okoliczność, że emisje gazów cieplarnianych tej instalacji nie przekraczają, same w sobie, minimalnego progu 20 MW, pozwalającego na objęcie ich dyrektywą 2003/87, mogłaby prowadzić do naruszenia „zasady sumowania”, o której mowa w pkt 3 załącznika I do tej dyrektywy(11).
29. Konkretniej, gdyby w wyniku operacji przeprowadzonej przez spółkę Granarolo i spółka EBS, kogenerator i zakład produkcyjny należało uznać za jedną i tę samą „instalację”, ich moce cieplne podlegałyby zsumowaniu na podstawie „zasady sumowania”, a ich emisje byłyby objęte ETS. Jeżeli natomiast kogenerator miałby już nie być częścią tej samej „instalacji”, co zakład produkcyjny, jego całkowita nominalna moc cieplna nie osiągnęłaby minimalnego progu wynoszącego 20 MW. W konsekwencji, emisje gazów cieplarnianych z tej instalacji byłyby wyłączone z przedmiotowego zakresu stosowania dyrektywy 2003/87 i nie podlegałyby ETS.
A. Rozważania wstępne
30. Przypominam, że dyrektywa 2003/87 ma na celu ustanowienie systemu handlu uprawnieniami do emisji mającego służyć ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, którego celem jest ochrona środowiska. System ten jest oparty na logice gospodarczej, która zachęca wszystkich jego uczestników do emitowania ilości gazów cieplarnianych niższych niż wartość pierwotnego uprawnienia w celu przeniesienia nadwyżki na innego uczestnika systemu, który wyemitował większą ilość gazów niż przyznane mu uprawnienia(12).
31. Zasada sprzedaży uprawnień na aukcji, w przedmiocie której prawodawca uznał, że jest to „najprostszy system, uważany również powszechnie za najbardziej efektywny ekonomicznie”(13), w świetle celu, jakim jest „wspieranie zmniejszania emisji gazów cieplarnianych w efektywny pod względem kosztów oraz skuteczny gospodarczo sposób”(14), zależy więc od zdolności jego uczestników do kontrolowania ich emisji gazów cieplarnianych.
32. W niniejszym przypadku, w świetle postanowień umownych wymienionych przez sąd odsyłający w pytaniach prejudycjalnych, wydaje mi się od razu, że jedynie spółka EBS jest w stanie kontrolować emisje z kogeneratora będącego przedmiotem postępowania głównego.
33. Po pierwsze bowiem, jak wskazałem we wprowadzeniu do niniejszej opinii, spółka Granarolo nie jest już właścicielką tej instalacji. Sąd odsyłający wskazuje, że spółka Granarolo i spółka EBS przyjęły postanowienia umowne przewidujące przekazanie tej ostatniej spółce wspomnianej instalacji oraz dokumentów wymaganych do jego eksploatacji, a także ustanowienie prawa zabudowy i praw służebności mających pozwolić EBS na eksploatowanie i na utrzymywanie tej instalacji.
34. Po drugie, ze sposobu, w jaki sąd ten sformułował swoje pytania, wnioskuję, że o ile spółka EBS zobowiązała się do dostarczania spółce Granarolo, przez okres dwunastu lat, minimalnych ilości energii cieplnej i elektrycznej w celu zaspokojenia potrzeb zakładu produkcyjnego, to obowiązek ten, o charakterze umownym, nie daje spółce Granarolo uprawnienia do kontrolowania emisji z kogeneratora. W przypadku bowiem, gdyby spółka EBS nie dostarczyła wymaganej energii, jedyną konsekwencją byłaby, jak wskazuje wspomniany sąd, konieczność zwrócenia spółce Granarolo kwoty równej różnicy pomiędzy ceną zaopatrzenia w energię na rynku, a ceną określoną w umowie na dostawę energii, zawartą przez te strony.
35. Po trzecie, nawet jeśli sąd odsyłający uściśla, że spółka Granarolo dysponuje możliwością odkupienia kogeneratora, z której mogłaby skorzystać w każdej chwili, sam fakt, że możliwość ta istnieje, czemu nie towarzyszyła nigdy żadna konkretna czynność zmierzająca do odzyskania własności tej instalacji, nie pozwala moim zdaniem na wyciągnięcie wniosku, że spółka ta posiada uprawnienie do zwiększenia lub zmniejszenia całkowitej ilości energii wytwarzanej przez tę instalację.
36. Po czwarte, to samo dotyczy moim zdaniem zobowiązania umownego, na które również wskazał ten sąd, na mocy którego spółka EBS przed prowadzeniem prac nad kogeneratorem miała mieć obowiązek uzyskania zgody spółki Granarolo. Obowiązek ten nie podważa wniosku, że jedynie spółka EBS kontroluje ilość emisji z tej instalacji.
37. Na podstawie tych okoliczności, strony i podmioty niniejszego postępowania bronią zasadniczo dwóch różnych stanowisk.
38. Z jednej strony, spółki Granarolo i EBS oraz Komisja uważają, że skoro spółka Granarolo nie może już kontrolować emisji z kogeneratora zbytego na rzecz spółki EBS, to zgodnie z dyrektywą 2003/87 należałoby koniecznie przestać uwzględniać emisje z tej instalacji w przysługującym jej zezwoleniu na emisję gazów cieplarnianych. Przepisy tej dyrektywy mają bowiem wskazywać, że zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych jest wydawane „operatorowi” instalacji w rozumieniu art. 3 lit. f) przywołanej dyrektywy. Tymczasem jedynie spółkę EBS można by uznać za sprawującą tę funkcję.
39. Z drugiej strony, rządy włoski i czeski uważają, że pojęcie „instalacji” w rozumieniu art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87 jest niezależne w stosunku do pojęcia „operatora”. Zatem w okolicznościach sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym, kogenerator można by uznać za tworzący w dalszym ciągu, wespół z zakładem produkcyjnym spółki Granarolo, jedna „instalacja”, która wciąż podlega zezwoleniu obejmującemu ten zakład, niezależnie od tego, czy tożsamość jego operatora różni się od tożsamości posiadacza zezwolenia(15).
40. Jeśli chodzi o konfigurację kogeneratora, to Granarolo wskazała na rozprawie, że w zezwoleniu, którym dysponuje, a które odzwierciedla jej sytuację przed jego zbyciem na rzecz spółki EBS, kogenerator i zakład produkcyjny zostały ujęte jako dwie jednostki techniczne podlegające „zasadzie sumowania” przewidzianej w pkt 3 załącznika I do dyrektywy 2003/87 i należące do jednej i tej samej instalacji.
41. Sąd odsyłający podkreśla w swoich pytaniach, że w następstwie zbycia kogenerator jest w dalszym ciągu fizycznie związany z zakładem produkcyjnym spółki Granarolo za pośrednictwem sieci dystrybucji. Sąd odsyłający wyjaśnia jednak, że spółka ta mogłaby kontynuować swoją działalność, nawet w przypadku przerwy w dostawach energii ze strony spółki EBS lub zakłóceń w działaniu kogeneratora.
42. Z powodów, które przedstawię w dalszej części niniejszej opinii (sekcja B), uważam, że elementy te nie wskazują, iż w sprawie takiej, jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, działanie kogeneratora i zakładu produkcyjnego powinny być postrzegane jako „technicznie powiązane” w rozumieniu art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87 i jako wchodzące z tego powodu w zakres jednego i tej samej instalacji.
43. Po tym uściśleniu, trzeba będzie określić komu przypisać można emisje gazów cieplarnianych z takiego kogeneratora, jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym. Innymi słowy, trzeba będzie ustalić, czy emisje z takiego instalacji mogą być w dalszym ciągu objęte zezwoleniem na emisje gazów cieplarnianych, takim jak to, którym dysponuje Granarolo.
44. W tym względzie wskażę, przede wszystkim, że zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych może obejmować wyłącznie instalacji lub części instalacji, które są przez przedsiębiorstwo będące posiadaczem zezwolenia „eksploatowane” w rozumieniu art. 3 lit. f) dyrektywy 2003/87 (sekcja C). Następnie wyjaśnię, że w okolicznościach sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym Granarolo nie „eksploatuje” już kogeneratora i nie można w związku z tym przypisać jej rzeczonych emisji (sekcja D).
45. Pragnę od razu zaznaczyć, że postanowienia umowne uzgodnione pomiędzy zbywającym a nabywcą nie wydają mi się istotne dla ustalenia, czy zbywana działalność jest „technicznie związana” z działalnością zbywającego. Jednakże z części D niniejszej opinii wynika, że te same postanowienia są moim zdaniem przydatne w celu zidentyfikowania operatora jednostki technicznej, gdzie działalność ta jest prowadzona, to znaczy dla określenia komu należy przypisać wynikające z niej emisje.
46. Na koniec odpowiem na trzecie pytanie sądu odsyłającego, dotyczące ewentualnego naruszenia „zasady sumowania” (sekcja F).
B. W przedmiocie pojęcia „czynności powiązanych technicznie”
47. Przypomnę, że zgodnie z brzmieniem art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87, przez „instalacja” należy rozumieć „stacjonarną jednostkę techniczną, gdzie przeprowadzana jest jedna lub więcej czynności, wymienionych w załączniku I oraz wszelkie inne czynności bezpośrednio związane, które mają technicznie powiązania z czynnościami prowadzonymi na danym miejscu i które mogą mieć wpływ na emisje”(16). Ponadto, „zasada sumowania” wyrażona w pkt 3 załącznika I do tej dyrektywy zakłada, że „instalacja” może także składać się z wielu jednostek technicznych zgromadzonych w jednym obiekcie(17).
48. Na podstawie tych przepisów wydaje mi się konieczne rozróżnienie trzech przypadków, w których dana część przedsiębiorstwa zostaje zbyta przez przedsiębiorstwo posiadające pojedyncze zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych.
1. Przedstawienie trzech możliwych przypadków
49. W pierwszym przypadku, operator zbywa własność całej instalacji lub jej części objętej przysługującym mu zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych innej osobie fizycznej lub prawnej, która staje się ich „operatorem”. Rozwiązanie jest w takim przypadku przewidziane w art. 7 zdanie trzecie dyrektywy 2003/87 i polega na tym, że właściwy organ uaktualnia zezwolenie w celu umieszczenia w nim nazwy (nazwiska) i adresu nowego operatora.
50. Z przepisu tego wynika, że w ramach ETS operator może więc zupełnie swobodnie zbyć innemu przedsiębiorstwu wszystkie instalacji lub część instalacji objętych zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych. W następstwie przeniesienia własności, emisje są przypisywane temu innemu przedsiębiorstwu.
51. Powstaje pytanie, co dzieje się w przypadku zbycia tylko jednej z jednostek technicznych składających się na instalację, która jest już objęta zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych. To właśnie takiej sytuacji, polegającej na częściowym zbyciu, dotyczą dwa następujące przypadki:
– W drugim przypadku, operator zbywa część działalności przedsiębiorstwa, prowadzoną w instalacji złożonej z wielu jednostek technicznych, na które posiada on pojedyncze zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych, innej osobie fizycznej i prawnej, prowadząc w dalszym ciągu inną działalność związaną z tą instalacją. Działalność ta nie jest jednak „technicznie powiązana” ze zbytą działalnością w rozumieniu art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87.
– W trzecim przypadku, okoliczności faktyczne są identyczne, jak w drugim, lecz zbyta działalność jest „technicznie powiązana” z działalnością, która w dalszym ciągu jest prowadzona przez zbywcę w jego instalacji i pozostaje z tą instalacją bezpośrednio związana.
52. Definicja pojęcia „instalacji” zawarta w art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87 wymaga, by z uwagi na to, że są one technicznie powiązane, czynności, o których mowa w trzecim przypadku, były uznane za prowadzone się w ramach jednej i tej samej instalacji.
53. Innymi słowy, kwestia, czy działalność zbywającej i nabywającej są ze sobą „technicznie powiązane”, wpływa na liczbę instalacji powstałych w następstwie zbycia. W zależności od tego, czy mamy do czynienia z drugim, czy trzecim przypadkiem, w wyniku zbycia mogłoby istnieć albo jedna instalacja, albo dwie instalacje.
2. Uwagi w przedmiocie wykładni pojęcia „czynności powiązane technicznie”
54. Dyrektywa 2003/87 nie zawiera definicji pojęcia „czynności powiązanych technicznie”.
55. Trybunał miał już jednak okazję sprecyzować, w wyroku Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ, że istnienie „powiązania technicznego” pomiędzy dwiema czynnościami należy zasadniczo przyjąć w przypadku, gdy jedna z nich jest zintegrowana z ogólnym procesem technicznym drugiej(18).
56. W wyroku tym Trybunał uznał, w odniesieniu do instalacji do przechowywania węgla i do elektrociepłowni, połączonych ze sobą za pośrednictwem przenośnika taśmowego, służącego do zaopatrywania elektrowni w węgiel, że składowany węgiel był niezbędny do funkcjonowania elektrowni, co było wystarczające by uprawnić wniosek, że działalność polegająca na składowaniu dotyczyła bezpośrednio działalności elektrowni(19).
57. Przyznaję, że w przytoczonym wyroku Trybunał nie wydaje mi się wyraźnie wykluczać, aby czynność, która nie jest „niezbędna” dla wykonywania innej czynności, również mogła zostać uznana za „technicznie powiązaną” z tą ostatnią. Kryterium przyjęte przez Trybunał rozumiem jednak w ten sposób, że sytuacje, w których czynności uważa się za „technicznie powiązane” te obejmują w każdym razie te czynności, w których integralność instalacji mogłaby zostać zakwestionowana, gdyby instalacja ta nie mogła już korzystać ze zbytej działalności(20).
3. Określenie przypadku, któremu odpowiada sprawa rozpatrywana w postępowaniu głównym
58. Pierwszy przypadek, określony w podsekcji 1, najwyraźniej nie odpowiada temu, który rozpatrujemy w okolicznościach sprawy w postępowaniu głównym. Granarolo zbyła bowiem na rzecz spółki EBS jedynie własność jej kogeneratora, podczas gdy posiadane przez nią zezwolenie obejmuje zarówno to instalacja, jak i zakład produkcyjny, którego pozostaje ona właścicielką.
59. W niniejszym przypadku należy zatem zbadać – w świetle akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał i z zastrzeżeniem ustaleń, których dokonanie należy do sądu odsyłającego – czy działalność zbyta przez spółkę Granarolo na rzecz spółki EBS jest „technicznie powiązana” z innymi czynnościami prowadzonymi w instalacji objętej zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych, które dotyczy tego pierwszego przedsiębiorstwa.
60. W tej kwestii rząd włoski podnosi, że ponieważ energia produkowana przez kogenerator spółki EBS jest przeznaczona specyficznie dla zakładu produkcyjnego spółki Granarolo, a obie instalacje są ze sobą fizycznie połączone, ich działanie jest „powiązane technicznie”.
61. Spółka Granarolo kwestionuje tę argumentację i utrzymuje, podobnie jak spółka EBS i Komisja, że działanie kogeneratora nie jest „technicznie powiązane” z działalnością, którą prowadzi ona w zakładzie produkcyjnym i nie sposób uznać tego działania za bezpośrednio odnoszące się do tej działalności.
62. Podzielam tę ostatnią opinię.
63. Jak bowiem wskazałem w pkt 55 niniejszej opinii, żeby stwierdzić istnienie czynności „powiązanych technicznie”, nie wystarcza, by były one połączone ze sobą w jakikolwiek sposób, lecz trzeba wykazać, że zbyta działalność jest zintegrowana z ogólnym procesem technicznym innych czynności prowadzonych przez zbywającą.
64. W niniejszym przypadku, z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że kogenerator jest związany z zakładem produkcyjnym Granarolo jedynie za pośrednictwem sieci dystrybucji (to znaczy kabli) pozwalającej na dostawy energii.
65. Mimo, że zapewnia ona spółce Granarolo uprzywilejowany dostęp do energii wyprodukowanej przez spółkę EBS, sieć dystrybucji nie wystarcza do wykazania istnienia technicznego powiązania pomiędzy działaniem tych dwóch instalacji, ponieważ, jak stwierdził sąd odsyłający, zakład ten może kontynuować prowadzenie działalności nawet w przypadku zakłóceń i przerw w działaniu kogeneratora. To ostatnie stwierdzenie wydaje mi się decydujące.
66. W tym względzie, z okoliczności faktycznych przedstawionych przez sąd odsyłający wynika, że zakład produkcyjny jest podłączony do krajowej sieci energetycznej, co pozwoliłoby na zaopatrzenie go w energię elektryczną nawet w braku odpowiedniego zaopatrzenia przez spółkę EBS(21).
67. Ponadto, zakład ten sam posiada elektrociepłownię składającą się z trzech kotłów. Według Granarolo, nawet jeśli energia cieplna z kogeneratora nie mogłaby być jej dostarczona, elektrociepłownia ta byłaby wystarczająca do wytworzenia całej energii cieplnej niezbędnej dla potrzeb jej produkcji.
68. Elementy te wskazują, moim zdaniem, że działalność polegająca na wytwarzaniu energii cieplnej i elektrycznej z takiego kogeneratora, jak ten będący przedmiotem postępowania głównego, nie jest zintegrowana z ogólnym procesem technicznym takiego zakładu produkcyjnego, jak ten prowadzony przez Granarolo. Zakład Granarolo mógł zresztą w pełni funkcjonować przed skonstruowaniem instalacji. Chodzi więc o przypadek zupełnie inny, niż przypadek elektrowni węglowej rozpatrywany w sprawie zakończonej wyrokiem Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ(22), która nie mogła prowadzić swojej działalności bez węgla dostarczanego za pomocą przenośnika taśmowego z instalacji stanowiącej skład.
69. W tych okolicznościach jestem przekonany, że w sprawie takiej, jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, zbyta działalność i działalność prowadzona w zakładzie produkcyjnym, którego własność zachowuje zbywająca, nie są ze sobą „technicznie powiązane”. W szczególności, jak słusznie podkreślają spółka EBS i Komisja, stosunek, jaki charakteryzuje te działalności jest daleki od „powiązania technicznego” i wydaje mi się być natury czysto umownej.
70. Przeciwny wniosek prowadziłby do uznania, że ze względu na sam fakt ich przyłączenia za pośrednictwem sieci energetycznej, wszyscy dostawcy usług energetycznych prowadzą działalność, która jest „technicznie powiązana” z działalnością ich klientów, co prowadziłoby do nałożenia się emisji gazów cieplarnianych, które mogą zostać im przypisane i uniemożliwiałoby funkcjonowanie ETS(23).
71. Z powyższego wynika, że działania takiego kogeneratora, jak ten zbyty na rzecz spółki EBS przez spółkę Granarolo w takich okolicznościach jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, nie sposób uznać za „technicznie powiązanego” z działalnością prowadzoną w zakładzie produkcyjnym, który, podobnie jak zakład spółki Granarolo, może w dalszym ciągu funkcjonować bez tej instalacji.
72. Sprawa taka, jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, wchodzi zatem w zakres drugiego przypadku opisanego w pkt 51 niniejszej opinii.
73. W takim przypadku wydaje mi się zresztą, że sam fakt, iż jednostki techniczne były przed zbyciem traktowane jako tworzące jedną i tę samą „instalację”, nie może podważać wniosku, zgodnie z którym od tej pory istnieją dwie instalacje. Jeżeli działalność nabywającej i zbywającej nie są ze sobą technicznie powiązane, jednostka techniczna umożliwiająca prowadzenie zbytej działalności musi w następstwie zbycia zostać uznana za odrębną od tej, w której prowadzona jest działalność spółki zbywającej.
74. W tym względzie przypominam, że zgodnie z brzmieniem art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87, że gdy nie chodzi o ustalenie, czy czynności są „technicznie powiązane” z tymi, które są prowadzone w obrębie instalacji, to chodzi po prostu, jak utrzymuje rząd czeski, o wskazanie stacjonarnej jednostki technicznej, w której prowadzi się jedno lub wiele działań wskazanych w załączniku I do tej dyrektywy.
75. Zgadzam się tymczasem ze stanowiskiem rzecznik generalnej J. Kokott, które wyraziła w swojej opinii w sprawie Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ(24), zgodnie z którym pojęcie „jednostki technicznej” nie jest zdefiniowane i może być swobodnie interpretowane.
76. Wbrew bowiem temu, co sugeruje rząd włoski, z art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87 nie wynika, że po wydaniu pierwszego zezwolenia obręb instalacji nie może nigdy zostać, ani poszerzony, ani ograniczony lub też, że jego konfiguracja nie może nigdy ulec zmianie.
77. Każda inna interpretacja prowadziłaby do utrwalenia opisu instalacji dokonanego w pierwszym obejmującym je zezwoleniu i byłaby moim zdaniem sprzeczna z brzmieniem art. 7 zdanie pierwsze dyrektywy 2003/87, który przewiduje, że dana instalacja może podlegać zmianom w zakresie jej charakteru, jej funkcjonowania i mocy.
78. Wynika z tego, moim zdaniem, że jednostki techniczne, których działanie nie jest „powiązane technicznie”, trzeba w przypadku zbycia jednej z nich uznać za odrębne instalacje(25), niezależnie od tego, czy w pierwszym zezwoleniu na emisję gazów cieplarnianych zostały zidentyfikowane jako tworzące jedną i tę samą „instalację”.
79. Tak musi być w przypadku kogeneratora spółki EBS i zakładu produkcyjnego spółki Granarolo: nie sposób uznać ich za tworzące jedną i tę samą instalację, ale za dwie odrębne instalacje.
80. W następnej sekcji przeanalizuję pytanie, czy emisje z takiego kogeneratora, jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, mogą jednak, ze względu fakt, że są już objęte zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych, którym dysponuje zbywająca, być jej w dalszym ciągu przypisywane po zbyciu. Udzielę odpowiedzi przeczącej, wskazując, że odpowiedzialność za te emisje ponosi wyłącznie operator takiej instalacji. Następnie zbadam, czy w okolicznościach sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym, spółkę taką, jak Granarolo można uznać za operatora takiej instalacji. Na koniec wyciągnę wniosek, że jedynie spółka EBS wydaje mi się spełniać tę funkcję.
C. W przedmiocie konieczności powiązania zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych z operatorem
81. Przypominam, że art. 3 lit. f) dyrektywy 2003/87 stanowi, że przez „operatora” należy rozumieć każdą osobę, która „eksploatuje lub kontroluje” instalację lub, w przypadku gdy przewiduje to ustawodawstwo krajowe, która dysponuje „decyzyjną władzą ekonomiczną nad technicznym jej funkcjonowaniem”.
82. Poza tym, celem ETS jest, jak wskazałem w pkt 31 niniejszej opinii, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych w efektywny pod względem kosztów oraz skuteczny gospodarczo sposób. Nie polega on natomiast na ograniczaniu transakcji, które mogą być dokonywane przez przedsiębiorstwa operujące instalacjami podlegającymi ETS. Dowodzi temu fakt, jak stwierdziłem w pkt 49 niniejszej opinii, że art. 7 zdanie trzecie dyrektywy 2003/87 wyraźnie przewiduje przypadek zmiany operatora.
83. W świetle tego celu uważam, podobnie jak spółka Granarolo, spółka EBS i Komisja, że zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych może obejmować jedynie instalacje lub części instalacji „eksploatowane” przez przedsiębiorstwo posiadające zezwolenie.
84. Każda inna wykładnia byłaby moim zdaniem sprzeczna z celami tej dyrektywy 2003/87, ponieważ oznaczałaby, jak słusznie podkreśliła na rozprawie spółka Granarolo, że zezwolenie mogłoby należeć do osoby fizycznej lub prawnej, która nie byłaby już w stanie kontrolować emisji z instalacji. Biorąc pod uwagę ryzyko, że emisje mogłyby w takim przypadku nie być poprawnie kontrolowane, ani prawidłowo raportowane, miałoby to dla ETS niekorzystny skutek.
85. Teza zaproponowana przez rządy włoski i czeski, która sprowadzałaby się do powiązania zezwolenia z instalacjami, a nie z operatorem, wydaje mi się poza tym błędna, ponieważ, jak słusznie wskazała na rozprawie Komisja, z art. 6 ust. 1j dyrektywy 2003/87 wyraźnie wynika, że to właśnie na podstawie istnienia operatora zdolnego do monitorowania i raportowania przyznawane jest zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych(26).
86. Wymogi formalne sprecyzowane, w szczególności w przywołanym art. 6 ust. 2 tej dyrektywy, świadczą również o tym, że jedynie operator może dysponować tym zezwoleniem(27). W szczególności, na mocy tego przepisu wydanie zezwolenia jest uzależnione od przestrzegania zwłaszcza obowiązku, zgodnie z którym operatorzy są zobowiązani do zwrotu, przed dniem 30 kwietnia danego roku, liczby przydziałów równej całkowitej ilości ich emisji w poprzednim roku kalendarzowym, w celu ich anulowania(28). Związek pomiędzy tym obowiązkiem a zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych potwierdza, moim zdaniem, że żadne przedsiębiorstwo, inne niż operator, na którym spoczywa obowiązek zwrotu tych przydziałów, nie może posiadać tego zezwolenia(29).
87. Brzmienie art. 4 dyrektywy 2003/87 wydaje mi się potwierdzać taką wykładnię. Przewiduje on, że państwa członkowskie zapewniają, aby od dnia 1 stycznia 2005 r., żadna instalacja nie prowadziła jakichkolwiek działań wymienionych w załączniku I powodujących emisje określone w odniesieniu do tego działania, chyba że prowadzący instalację posiada zezwolenie wydane przez właściwy organ, lub instalacja zostanie wyłączona jest z ETS(30).
88. Z powyższych przepisów wnioskuję, że zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych może obejmować jedynie instalacje lub części instalacji, które posiadacz zezwolenia „eksploatuje”, które jest on w stanie monitorować i którego emisje może raportować.
89. Argument rządu czeskiego, zgodnie z którym dyrektywę 2003/87 należy interpretować w świetle przepisów innych dyrektyw w dziedzinie emisji przemysłowych, a w szczególności w świetle art. 4 ust. 3 dyrektywy 2010/75(31), nie wydaje mi się prowadzić do odmiennego rezultatu.
90. Rząd ten uważa, że w ramach dyrektywy 2003/87 należy uwzględnić okoliczność, iż zgodnie z art. 4 ust. 3 dyrektywy 2010/75, możliwe jest istnienie kilku operatorów różnych części tej samej instalacji. Zdaniem tego rządu, istnienie wielu operatorów różnych części tej samej instalacji nie stoi na przeszkodzie temu by była ona postrzegana jako stanowiąca jedną instalację. A fortiori udzielenie zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych nie było również uzależnione od istnienia jednego tylko operatora.
91. Argument ten nie zmienia jednak w niczym faktu, że jak wynika z przepisów, które przypomniałem powyżej, zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych może zostać wydane tylko pod warunkiem, że istnieje co najmniej jeden operator zdolny do monitorowania i raportowania emisji takiej instalacji. Ponadto, nie wynika z tego w żaden sposób, że zezwolenie to mogłoby przysługiwać osobie, która nie eksploatowałaby instalację, której ono dotyczy.
92. W każdym razie, wspomniany argument dotyczy przypadku, w którym istnieje wielu operatorów tej samej instalacji, podczas gdy, jak wynika z sekcji B niniejszej opinii, taka sytuacja nie występuje w niniejszej sprawie(32). Ścieżka rozumowania zaproponowana przez rząd czeski wydaje mi się więc chybiona.
93. W świetle powyższych rozważań uważam, że emisji z kogeneratora nie sposób przypisać jej byłemu właścicielowi z tego tylko powodu, że zostały one już objęte przysługującym mu zezwoleniem na emisję gazów cieplarnianych. Mogą być one przypisane jedynie operatorowi tej instalacji, to znaczy osobie, która jest w stanie monitorować i raportować te emisje, i która jest za nie odpowiedzialna.
D. W przedmiocie identyfikacji operatora
94. W okolicznościach sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym, postanowienia umowy wiążące spółki Granarolo i EBS nie wydają mi się wskazywać na to, że spółka Granarolo zachowuje nad kogeneratorem taką kontrolę, że pozostaje ona wciąż jego „operatorem” i że emisje z tej instalacji mogłyby w dalszym ciągu być jej przypisywane, pomimo zmiany właściciela.
95. Przypominam, że zdaniem spółek Granarolo i EBS, przeniesienie własności kogeneratora zniosło wszelką kontrolę jaką nad tą instalacją sprawowała spółka Granarolo.
96. Rząd włoski oddalił ten argument i uważa, że Granarolo nadal eksploatuje wspomnianą instalację. To ostatnie ma być w dalszym ciągu uzależnione od potrzeb energetycznych zakładu produkcyjnego spółki Granarolo, skoro spółka EBS miała zobowiązać się do dostarczania jej przez okres dwunastu lat energii niezbędnej do funkcjonowania tego zakładu, miała przyznać spółce Granarolo preferencyjne prawo do odkupienia tej instalacji, i miała zgodzić się na to, by żadne prace konserwacyjne lub naprawcze nie były prowadzone bez uprzedniej zgody spółki Granarolo.
97. W tym względzie wskazałem już w pkt 32–36 niniejszej opinii, że z postanowień umownych uzgodnionych pomiędzy spółkami Granarolo i EBS wynika, iż jedynie spółka EBS jest w stanie zwiększyć lub zmniejszyć całkowitą ilość energii wytwarzanej przez kogenerator.
98. Przysługujące spółce Granarolo prawo odkupu, tak samo jak konieczność uzyskania uprzedniej zgody tej ostatniej spółki przed przeprowadzeniem prac nad tą instalacją, w żaden sposób nie ograniczają tego uprawnienia.
99. Akta sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie wskazują na żadne inne okoliczności faktyczne, z których można by wywnioskować, jakoby Granarolo w dalszym ciągu eksploatowała wspomnianą instalację.
100. Z zastrzeżeniem ustaleń, których dokonanie przypadnie sądowi odsyłającemu, rozważania te wystarczają moim zdaniem do stwierdzenia, że Granarolo nie jest w stanie monitorować emisji z kogeneratora będącego przedmiotem postępowania głównego, i że nie można jej uznać za „operatora”, któremu emisje te powinno się przypisać. Jedynie spółka EBS spełnia, moim zdaniem, tę funkcję.
E. Wniosek wstępny
101. Z powyższych rozważań wynika, moim zdaniem, że kogeneratora i zakładu produkcyjnego, takich, jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym, nie można uznać za stanowiące część tej samej „instalacji” w rozumieniu art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87.
102. W tym względzie uważam w szczególności, że działanie takiego kogeneratora, jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, nie jest „technicznie powiązane” z działaniem zakładu produkcyjnego, który, podobnie jak ten prowadzony przez spółkę Granarolo, jest przyłączony do krajowej sieci energetycznej i może w dalszym ciągu funkcjonować, nawet w przypadku, gdy instalacja ta przestanie działać.
103. Poza tym, za wyjątkiem sytuacji gdy postanowienia umowy pomiędzy zbywającą a nabywającą, lub inne okoliczności faktyczne, wskazują na to, że zbywająca zachowuje nad wspomnianą instalacją taką kontrolę, że w dalszym ciągu pozostaje ona jej „operatorem”, w rozumieniu art. 3 lit. f) dyrektywy 2003/87 – co nie wydaje mi się mieć miejsca w okolicznościach sprawy w postępowaniu głównym – należy uznać, że jedynie nabywająca spełnia tę funkcję, to znaczy jest w stanie monitorować i raportować związane z instalacją emisje. Emisji tych nie można zatem przypisać zbywającej i powinny one zostać usunięte z jej pozwolenia na emisje gazów cieplarnianych, niezależnie od tego czy kogenerator wytwarzający emisje był przed cesją traktowany jako stanowiący jedną i tę samą instalację wraz z zakładem produkcyjnym, którego jest częścią.
F. W przedmiocie zgodności z „zasadą sumowania” (trzecie pytanie prejudycjalne)
104. Poniżej wyjaśnię powody, dla których uważam, że „zasada sumowania” zawarta w pkt 3 załącznika I do dyrektywy 2003/87 nie stoi na przeszkodzie temu, by w okolicznościach takich jak w sprawie w postępowaniu głównym, zważywszy, że moc cieplna kogeneratora jest mniejsza niż 20 MW, emisje związane z prowadzeniem działalności części przedsiębiorstwa zbytego przez spółkę Granarolo na rzecz spółki EBS wykraczały poza przedmiotowy zakres stosowania tej dyrektywy.
105. Moim zdaniem, rezultat taki w żaden sposób nie odzwierciedla niedozwolonego obejścia zasad ETS, lecz wynika z wyraźnej woli prawodawcy ustanowienia zasady de minimis i do włączenia w przedmiotowy zakres stosowania dyrektywy 2003/87 jedynie instalacji o całkowitej nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW.
106. W tym względzie stwierdzam, po pierwsze, że „zasada sumowania” nie ma na celu uniemożliwienie podmiotom gospodarczym zbywania ich instalacji osobom trzecim, ani doprowadzenie do tego, aby o ile to możliwe, wszystkie instalacji działające w oparciu o „spalanie paliw” zostały włączone do ETS(33). Przeciwnie, z brzmienia tego przepisu wynika, że ma on zastosowanie „w celu podjęcia decyzji o włączeniu instalacji do systemu” ETS, co właśnie zakłada istnienie sytuacji, w których instalacja nie spełni warunków objęcia ETS(34).
107. Po drugie, możliwość, że emisje związane ze zbytą instalacją zostaną wyjęte z ETS, nie może być rozumiana w ten sposób, że prowadziłaby ona do zachęcenia operatorów instalacji objętych ETS do podzielenia ich w celu zbycia ich własności na rzecz tylu przedsiębiorstw pomocniczych lub stowarzyszonych, ilu byłoby to konieczne, by po zakończeniu operacji żadna instalacja nie przekraczała progu 20 MW.
108. W tym względzie z sekcji D niniejszej opinii wynika, że jeżeli pomimo zmiany właściciela, z postanowień umownych uzgodnionych pomiędzy stronami, lub z innych okoliczności faktycznych wynika, że zbywająca nadal eksploatuje jednostkę lub jednostki techniczne, w których prowadzona jest zbyta działalność, to przedsiębiorstwo to będzie zawsze mogło zostać uznane za odpowiedzialne za związane z nią emisje. W takim przypadku zasada sumowania będzie w dalszym ciągu stosowana tak, jak miałoby to miejsce przed zbyciem.
109. Stwierdzenie to wydaje mi się wystarczające do tego, by zapobiec niedozwolonemu obchodzeniu ETS, przy jednoczesnym zachowaniu swobody operatorów w zakresie dokonywania zgodnych z prawem wyborów organizacyjnych dotyczących ich działalności oraz korzystania przez nie z autonomii kontraktowej.
110. Po trzecie, mam trudności w zrozumieniu powodów, dla których operator, taki jak spółka Granarolo, mógłby zwiększyć emisje, na które jej uprzednio zezwolono, aby uwzględnić emisje nowej jednostki technicznej zbudowanej na terenie jej obiektu, która nie jest technicznie powiązana z jego inną działalnością(35), ale nie mógłby już, po zbyciu jej osobie trzeciej, usunąć odpowiadających emisji ze swojego zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych, wyłącznie z tego powodu, że była jej dawnym operatorem.
111. Jej sytuacja nie różni się bowiem od sytuacji innego operatora, który bez żadnego wcześniejszego związku z tą jednostką techniczną zdecydowałby się zawrzeć umowę na dostawę energii z tą samą osobą trzecią. Dodam, że gdyby w niniejszej sprawie spółka EBS sama wybudowała kogenerator w pobliżu zakładu produkcyjnego spółki Granarolo, zamiast odkupować go od tej ostatniej spółki, to instalacja taka nie byłaby od razu objęta ETS, ponieważ nie przekroczyłaby progu 20 MW(36).
112. Wreszcie, przypomnę, że ogólnym celem ETS jest dążenie do zmniejszenia globalnej emisji gazów cieplarnianych. Tymczasem cel ten mógłby zostać osiągnięty najlepiej gdyby jak starają się to zrobić w sprawie zawisłej przed sądem krajowym spółki Granarolo i EBS, instalacja służąca do wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej została zbyta wyspecjalizowanemu przedsiębiorstwu, które byłoby w stanie w możliwie najskuteczniejszy sposób kontrolować emisje z tej instalacji.
V. Wnioski
113. Mając na względzie całość powyższych rozważań, proponuję, aby na pytania przedłożone przez Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalny sąd administracyjny dla Lacjum, Włochy), Trybunał odpowiedział w następujący sposób:
1) Artykuł 3 lit. e) dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz zmieniającej dyrektywę Rady 96/61/WE, zmienionej dyrektywą 2009/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r., należy interpretować w ten sposób, że kogenerator i zakład produkcyjny, takie, jak te rozpatrywane w postępowaniu głównym nie można – w następstwie zbycia kogeneratora przez jego operatora innemu operatorowi – uznać za stanowiące część tej samej „instalacji” w rozumieniu tego przepisu.
2) Działanie takiego kogeneratora nie jest „technicznie powiązane”, w rozumieniu art. 3 lit. e) dyrektywy 2003/87, zmienionej dyrektywą 2009/29, z działaniem zakładu produkcyjnego, który tak jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, jest przyłączony do krajowej sieci energetycznej i może w dalszym ciągu funkcjonować, nawet w przypadku, gdy kogenerator przestanie działać.
3) Okoliczność, że całkowita nominalna moc cieplna takiego kogeneratora, jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, nie przekracza progu 20 MW wskazanego w załączniku I do dyrektywy 2003/87, i że w następstwie jego zbycia drugiemu operatorowi instalacja to nie podlega już systemowi handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, nie stanowi przypadku niedozwolonego obejścia zasady sumowania przewidzianej w pkt 3 załącznika I do tej dyrektywy.