Sprawa T‑88/09

Idromacchine Srl i in.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Odpowiedzialność pozaumowna – Pomoc państwa – Decyzja Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego – Wzmianka szkodliwa dla spółki będącej osobą trzecią – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej – Szkody niemajątkowe – Szkody majątkowe – Związek przyczynowy – Odsetki za zwłokę i odsetki wyrównawcze

Streszczenie wyroku

1.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Ujawnienie informacji poufnych w decyzji dotyczącej pomocy państwa – Naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej – Zaliczenie

(art. 287 WE, 288 akapit drugi WE)

2.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Rzeczywista i pewna szkoda – Szkoda spowodowana opublikowaniem w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej informacji naruszających wizerunek i reputację danego przedsiębiorstwa – Zaliczenie

(art. 288 akapit drugi WE)

3.      Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Postępowanie administracyjne – Obowiązek wezwania przez Komisję zainteresowanych do przedstawienia uwag – Prawo beneficjenta pomocy do przedstawienia stanowiska – Granice

(art. 88 ust. 2, 3 WE)

4.      Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Postępowanie administracyjne – Obowiązek poszanowania przez Komisję tajemnicy zawodowej

(art. 88 WE, 287 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, motyw 21, art. 24)

5.      Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Postępowanie administracyjne – Obowiązek poszanowania przez Komisję tajemnicy zawodowej – Zakres

(art. 88 WE, 287 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 24, 25; komunikat Komisji 2003/C 297/03, pkt 25 i nast.)

6.      Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Naprawienie – Uwzględnienie deprecjacji pieniądza – Odsetki za zwłokę – Sposoby obliczania

(art. 288 WE)

7.       Skarga o odszkodowanie – Właściwość sądu Unii – Obciążenie Wspólnoty obowiązkiem naprawienia szkody zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla praw państw członkowskich w dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej – Naprawienie szkody w naturze poprzez wydanie nakazu podjęcia konkretnego działania albo zaniechania

(art. 235 WE, 288 akapit drugi WE)

8.      Odpowiedzialność pozaumowna – Szkoda – Szkoda podlegająca naprawieniu – Koszty poniesione w związku z postępowaniem sądowym

(art. 288 akapit drugi WE; regulamin postępowania przed Sądem, art. 90, 91 ust. 2)

1.      Powstanie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty w rozumieniu art. 288 akapit drugi WE z tytułu bezprawnego zachowania jej organów jest podporządkowane łącznemu spełnieniu wszystkich przesłanek, a mianowicie: bezprawnego zachowania zarzucanego instytucji, rzeczywistego charakteru szkody oraz istnienia związku przyczynowego między zarzucanym zachowaniem a podnoszoną szkodą.

W odniesieniu do przesłanki dotyczącej bezprawnego postępowania zarzucanego danej instytucji lub danemu organowi orzecznictwo wymaga ustalenia, że nastąpiło wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej jednostkom uprawnienia. Jeśli chodzi o przesłankę wystarczająco istotnego naruszenia prawa, rozstrzygającym kryterium pozwalającym uznać ją za spełnioną jest oczywiste i poważne wykroczenie przez zainteresowaną instytucję lub zainteresowany organ Wspólnoty poza przysługujący im zakres swobodnego uznania. W sytuacji gdy instytucji tej lub temu organowi przysługuje jedynie bardzo ograniczony zakres swobodnego uznania lub nie mają go one wcale, jakiekolwiek naruszenie prawa wspólnotowego może wystarczyć do wykazania, iż nastąpiło wystarczająco istotne naruszenie prawa.

W tym względzie, jeżeli Komisja ujawni w decyzji dotyczącej pomocy państwa informację o charakterze poufnym, naruszającą wizerunek i reputację danego przedsiębiorstwa, mimo że wydanie owej decyzji tego nie wymaga, naruszając w ten sposób obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przewidziany w art. 287 WE w zakresie, w jakim ma on na celu ochronę praw przyznanych jednostkom, a Komisji nie przysługuje szeroki zakres uznania przy określeniu, czy w danym przypadku zachodzi potrzeba odstąpienia od zasady poufności, to dopuszcza się ona naruszenia prawa wspólnotowego, które wystarczy do ustalenia wystarczająco istotnego naruszenia.

(por. pkt 23, 24, 56)

2.      Odpowiedzialność pozaumowna Wspólnoty w rozumieniu art. 288 akapit drugi WE z tytułu bezprawnego zachowania jej organów powstaje wyłącznie, jeżeli strona skarżąca faktycznie poniosła szkodę rzeczywistą i pewną. Na stronie skarżącej ciąży obowiązek przedstawienia sądowi Unii dowodów pozwalających na ustalenie istnienia i rozmiaru takiej szkody.

Samo opublikowanie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej informacji dotyczących imiennie danego przedsiębiorstwa zawartych w decyzji Komisji dotyczącej pomocy państwa, które przedstawiają to przedsiębiorstwo w sposób niekorzystny i mogą naruszyć jego wizerunek i reputację, wystarczy, aby wykazać rzeczywisty i pewny charakter poniesionej przez nie szkody.

(por. pkt 25, 60, 61)

3.      Postępowanie w sprawie kontroli pomocy państwa jest, ze względu na jego ogólną systematykę, postępowaniem wszczynanym w stosunku do państwa członkowskiego odpowiedzialnego – w ramach jego zobowiązań wspólnotowych – za przyznanie pomocy. Co więcej, w postępowaniu w sprawie kontroli pomocy państwa zainteresowane strony inne niż państwo członkowskie nie mogą rościć sobie prawa do kontradyktoryjnej debaty z Komisją, takiej jak debata otwarta w stosunku do danego państwa członkowskiego. Wreszcie w ramach postępowania kontrolnego w sprawie pomocy państwa przewidzianego w art. 88 WE należy odróżnić, po pierwsze, wstępną fazę badania pomocy ustanowioną w ust. 3 tego postanowienia, mającą na celu jedynie umożliwienie Komisji sformułowania wstępnej opinii w sprawie częściowej lub całkowitej zgodności danej pomocy, a po drugie, fazę postępowania wyjaśniającego, o której stanowi art. 88 ust. 2 WE. Tylko w ramach tej drugiej fazy, która ma umożliwić Komisji uzyskanie kompletnych informacji o całości danych w sprawie, traktat WE nakłada na Komisję obowiązek wezwania zainteresowanych stron do przedstawienia uwag. Z powyższego wynika, że Komisja nie jest w żadnym razie zobowiązana, na etapie wstępnego badania pomocy państwa, do wysłuchania przedsiębiorstwa, które nie jest adresatem danej pomocy i które nie jest też stroną trzecią mającą interes prawny w postępowaniu, zważywszy, że nie jest ani beneficjentem, ani konkurentem beneficjenta rzeczonej pomocy.

(por. pkt 33–36)

4.      Na mocy art. 287 WE członkowie instytucji Wspólnoty, członkowie komitetów, jak również urzędnicy i inni pracownicy Wspólnoty są zobowiązani, również po zaprzestaniu pełnienia swoich funkcji, nie ujawniać informacji objętych ze względu na swój charakter tajemnicą zawodową, a zwłaszcza informacji dotyczących przedsiębiorstw i ich stosunków handlowych lub kosztów własnych. Rozporządzenie nr 659/1999 dotyczące stosowania art. 88 WE potwierdza obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez Komisję w ramach badania przez nią pomocy państwa.

Informacjami objętymi tajemnicą zawodową mogą być zarówno informacje poufne, jak i tajemnice handlowe. Ogólnie, jeśli chodzi o charakter tajemnicy handlowej i innych informacji objętych tajemnicą zawodową, przede wszystkim konieczne jest, by te tajemnice handlowe lub poufne informacje były znane jedynie ograniczonej liczbie osób. Następnie musi chodzić o informacje, których ujawnienie może wyrządzić poważną szkodę osobie, która ich dostarczyła, lub osobie trzeciej. Wreszcie konieczne jest, by interesy, które mogą zostać naruszone na skutek ujawnienia informacji, zasługiwały obiektywnie na ochronę. Ocena poufnego charakteru informacji wymaga zatem wyważenia poszczególnych uzasadnionych interesów, które sprzeciwiają się jej ujawnieniu, oraz interesu ogólnego, który wymaga, by instytucje Wspólnoty działały z możliwie najwyższym poszanowaniem zasady otwartości.

Co się tyczy ujawnienia informacji w decyzji Komisji dotyczącej pomocy państwa, za poufną należy uznać informację, zgodnie z którą przedsiębiorstwo, które nie było beneficjentem rozpatrywanej pomocy, nie było w stanie dostarczyć na rzecz swojego kontrahenta produktów zgodnych z obowiązującymi normami i warunkami umownymi, ponieważ informacja ta została przekazana Komisji przez zainteresowane państwo członkowskie jedynie dla potrzeb postępowania administracyjnego w sprawie badania tej pomocy, a ponadto dotyczyła przebiegu stosunków handlowych pomiędzy zainteresowanymi przedsiębiorstwami. Co więcej, tego rodzaju informacje mogą spowodować poniesienie przez dane przedsiębiorstwo poważnej szkody, ponieważ, odnosząc się do niego imiennie, ukazują je w niekorzystnym świetle. Dodatkowo w zakresie, w jakim ujawnienie informacji może naruszać reputację i wizerunek danego przedsiębiorstwa, jego interes polegający na nieujawnianiu tej informacji zasługiwał obiektywnie na ochronę. Wreszcie tego rodzaju ujawnienie jest nieproporcjonalne w odniesieniu do celu decyzji Komisji, ponieważ wystarczyłoby, gdyby odniosła się ona do uchybienia zobowiązaniom umownym ogólnie lub, w zależności od przypadku, w sposób bardziej szczegółowy, przy czym ani w jednej, ani i w drugiej z tych sytuacji nie jest konieczne wskazanie nazwy tego przedsiębiorstwa, w związku z czym ochrona słusznych interesów tego ostatniego może zostać zapewniona.

(por. pkt 42, 43, 45, 47–51)

5.      Chociaż art. 24 i 25 rozporządzenia nr 659/1999 dotyczącego stosowania art. 88 WE oraz pkt 25 i nast. komunikatu Komisji w sprawie tajemnicy zawodowej w decyzjach dotyczących pomocy państwa przewidują w istocie, że o swojej decyzji Komisja zawiadamia zainteresowane państwo członkowskie, które ma wówczas co do zasady 15 dni na podniesienie poufności informacji uważanych przez nie za objęte tajemnicą zawodową, przepisy te nie zwalniają jednak Komisji ze spoczywającego na niej na mocy art. 287 WE obowiązku nieujawniania tajemnicy zawodowej i nie stoją na przeszkodzie temu, aby Komisja z własnej inicjatywy postanowiła nie ujawniać informacji, które uważa za objęte tajemnicą zawodową, pomimo że nie otrzymała takiego wniosku od państwa członkowskiego, którego decyzja ta dotyczy.

(por. pkt 55)

6.      W sytuacji gdy zostały spełnione wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty, nie można zlekceważyć niekorzystnych następstw upływu czasu pomiędzy momentem zaistnienia zdarzenia wywołującego szkodę a zapłatą zadośćuczynienia, ponieważ należy uwzględnić deprecjację pieniądza. Ową deprecjację pieniądza odzwierciedla roczny poziom inflacji w państwie członkowskim siedziby spółek, określany dla danego okresu przez Eurostat. Stopa procentowa, którą należy zastosować, jest obliczana na podstawie stopy ustalonej przez Europejski Bank Centralny dla głównych operacji refinansowych dla okresu będącego podstawą ich naliczania, powiększonej o dwa punkty procentowe.

(por. pkt 77, 79)

7.      Z art. 288 akapit drugi WE i z art. 235 WE – które nie wyłączają orzeczenia o naprawieniu szkody w naturze – wynika, że sąd Unii jest właściwy do zobowiązania Wspólnoty do naprawienia szkody w jakiejkolwiek formie, która będzie zgodna z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw państw członkowskich odnoszących się do dziedziny odpowiedzialności pozaumownej, włączając w to również – jeśli będzie ono zgodne z tymi zasadami – naprawienie szkody w naturze poprzez wydanie nakazu, w zależności od przypadku, podjęcia konkretnego działania albo zaniechania.

(por. pkt 81)

8.      Zgodnie z art. 91 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem do kosztów podlegających zwrotowi zalicza się niezbędne wydatki poczynione przez strony w związku z postępowaniem.

W tym względzie koszty ekspertyzy, które strona skarżąca poniosła w postępowaniu przed Sądem mającym ustalić pozaumowną odpowiedzialność Komisji celem wykazania wysokości podnoszonych przez nią szkód, stanowią koszty poniesione w związku z postępowaniem sądowym, które nie mogą być uważane za stanowiące szkodę odrębną od obciążenia kosztami postępowania Wobec tego strona skarżąca nie ma podstaw do uzyskania na podstawie art. 288 ust. 2 WE odszkodowania za koszty związane z ekspertyzą, którą zamówiła do celów takiego postępowania.

Ponadto, jeśli chodzi o koszty pomocy prawnej i koszty podróży, które strona skarżąca poniosła na etapie poprzedzającym postępowanie sądowe, to nawet jeśli w trakcie postępowania poprzedzającego etap sądowy zasadniczo wykonywana jest istotna praca prawnicza, uznanie takich kosztów za szkodę podlegającą naprawieniu w ramach skargi o odszkodowanie byłoby sprzeczne z bezzwrotnym charakterem kosztów poniesionych na etapie postępowania poprzedzającym postępowanie sądowe. Artykuł 91 regulaminu postępowania dotyczy bowiem wyłącznie postępowania przed Sądem, z wyłączeniem poprzedzającego je etapu. Wynika to w szczególności z art. 90 tego regulaminu, w którym mowa jest o „postępowaniu przed Sądem”.

(por. pkt 97–100)