Sprawy T‑200/22 i T‑314/22
Rzeczpospolita Polska
przeciwko
Komisji Europejskiej
Wyrok Sądu (druga izba w składzie powiększonym) z dnia 29 maja 2024 r.
Środowisko naturalne – Wydobywanie węgla brunatnego w kopalni odkrywkowej – Kopalnia węgla brunatnego Turów (Polska) – Prawo instytucjonalne – Niewykonanie postanowienia Trybunału, w którym sformułowano nakaz – Okresowa kara pieniężna – Odzyskiwanie wierzytelności w drodze potrącenia – Artykuł 101 ust. 1 i art. 102 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046 – Wykreślenie sprawy w postępowaniu głównym – Brak mocy wstecznej wobec orzeczonych środków tymczasowych – Obowiązek uzasadnienia
Postępowanie w przedmiocie środków tymczasowych – Środki tymczasowe – Nałożenie okresowych kar pieniężnych w wypadku braku poszanowania przez daną stronę orzeczonego nakazu – Ugoda zawarta między stronami i wykreślenie sprawy w postępowaniu głównym – Wpływ wykreślenia na kwotę należną z tytułu okresowej kary pieniężnej
(art. 2 TUE; art. 279 TFUE; regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 160 §§ 1, 2, art. 162, § 3)
(zob. pkt 31–42, 47–49)
Streszczenie
Sąd orzekający w składzie powiększonym oddalił dwie skargi o stwierdzenie nieważności wniesione przez Rzeczpospolitą Polską przeciwko kilku wydanym przez Komisję Europejską decyzjom, w drodze których instytucja ta dokonała odzyskania kwot należnych z tytułu nałożonej przez Trybunał okresowej kary pieniężnej. W niniejszym przypadku, w sprawie pomiędzy Republiką Czeską a Polską, Trybunał w ramach odnośnego postępowania zarządził środki tymczasowe mające zagwarantować pełną skuteczność przyszłego ostatecznego orzeczenia. Ponieważ Polska nie zastosowała się do tych środków tymczasowych, zasądzono od niej zapłatę okresowej kary pieniężnej aż do momentu wykonania tych środków. Sprawa w postępowaniu głównym została wykreślona z rejestru Trybunału wskutek zawarcia przez strony ugody. W wydanym wyroku Sąd wyjaśnił konsekwencje, jakie ma to wykreślenie dla ciążącego na Polsce obowiązku zapłaty kwoty należnej z tytułu okresowej kary pieniężnej.
W dniu 26 lutym 2021 r. Republika Czeska wniosła przeciwko Polsce skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ze względu rozszerzanie skali i przedłużanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni odkrywkowej Turów (Polska), znajdującej się w pobliżu granic czeskiej i niemieckiej. Równocześnie Republika Czeska skierowała wniosek w przedmiocie środka tymczasowego zmierzający do nakazania natychmiastowego zaprzestania działalności wydobywczej, który został uwzględniony przez Trybunał w dniu 21 maja 2021 r.(1)...
Uznając, że Polska nie zastosowała się do tego postanowienia, w dniu 7 czerwca 2021 r. Republika Czeska złożyła kolejny wniosek w przedmiocie środka tymczasowego, w którym zażądała nałożenia na Polskę okresowej kary pieniężnej. W dniu 20 września 2021 r.(2).. Polska została zobowiązana do zapłaty na rzecz Komisji, począwszy od tego dnia, okresowej kary pieniężnej w wysokości 500 000 EUR dziennie do czasu zastosowania się przez nią do orzeczenia zarządzającego środki tymczasowe.
Komisja wezwała Polskę do zapłaty kwot należnych z tytułu okresowej kary pieniężnej i poinformowała ją, że w przypadku braku zapłaty przystąpi do ich odzyskania przez potrącenie na podstawie rozporządzenia finansowego(3).
Ponieważ Polska nie dokonała tych płatności, Komisja przyjęła pięć zaskarżonych decyzji(4), w których dokonała potrącenia długu z różnymi wierzytelnościami Polski wobec Unii na kwotę blisko 68 500 000 EUR w okresie począwszy od dnia 20 września 2021 r. do dnia 3 lutego 2022 r.
W dniu 3 lutego 2022 r. Republika Czeska i Polska zawarły ugodę i wniosły o wykreślenie sprawy.
Ponieważ sprawa w postępowaniu głównym została wykreślona(5), Polska złożyła wniosek o uchylenie postanowienia z dnia 20 września 2021 r., w którym nałożono na nią okresową karę pieniężną. Zwróciła się ona również do Komisji o zakończenie postępowania w przedmiocie okresowych kar pieniężnych i o cofnięcie wydanych na ten dzień zaskarżonych decyzji. Komisja poinformowała, że będzie odzyskiwać przez potrącenie kwoty należne do dnia zawarcia ugody tak długo, jak długo postanowienie z dnia 20 września 2021 r. nie zostanie uchylone. Postanowieniem z dnia 19 maja 2022 r.(6).. wniosek o uchylenie tego postanowienia został oddalony.
W dwóch odrębnych skargach Polska wniosła do Sądu o stwierdzenie nieważności wydanych przez Komisję zaskarżonych decyzji ze względu na zawarcie ugody, które doprowadziło do wykreślenia sprawy w postępowaniu głównym przed Trybunałem.
Ocena Sądu
W zarzucie pierwszym Polska utrzymywała w istocie, że ugoda i wykreślenie sprawy C‑121/21 doprowadziły do wygaśnięcia z mocą wsteczną skutków zarządzonych w tej sprawie środków tymczasowych, efektem czego odzyskany dług jest nieistniejący, a jego odzyskanie narusza art. 101 i 102 rozporządzenia finansowego.
W tym względzie Sąd przypomniał, że, ze względu na akcesoryjny charakter postępowania w przedmiocie środków tymczasowych w stosunku do postępowania głównego, postanowienie z dnia 21 maja 2021 r. nakazujące zaprzestanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów i postanowienie z dnia 20 września 2021 r. nakładające w tym celu okresową karę pieniężną przestały mieć zastosowanie począwszy od dnia wykreślenia sprawy w postępowaniu głównym, czyli od dnia 4 lutego 2022 r.
Jeśli chodzi o konsekwencje wykreślenia sprawy w postępowaniu głównym dla istnienia długu Polski, Sąd zauważył, po pierwsze, że w tym postanowieniu o wykreśleniu nie wspomniano ani o środkach tymczasowych zasądzonych w postanowieniu z dnia 21 maja 2021 r., ani o okresowej karze pieniężnej. Po drugie, wniosek Polski o uchylenie nakładającego tę okresową karę pieniężną postanowienia z dnia 20 września 2021 r. został oddalony. Po trzecie, w postanowieniu oddalającym ten wniosek wyjaśniono wyraźnie, że okresowa kara pieniężna jest bezskuteczna począwszy od dnia 4 lutego 2022 r. W konsekwencji ta okresowa kara pieniężna była faktycznie naliczana począwszy od dnia doręczenia postanowienia z dnia 20 września 2021 r. do momentu wykreślenia sprawy w postępowaniu głównym z rejestru w dniu 4 lutego 2022 r.
Dojście do odmiennego wniosku sprowadzałoby się do odejścia od celu okresowej kary pieniężnej, jakim jest zapewnienie skutecznego stosowania prawa Unii, nierozerwalnie związanego z zapisaną w art. 2 TUE zasadą państwa prawnego.
Wniosku tego nie może podważyć podniesiona przez Polskę argumentacja, zgodnie z którą dalsze egzekwowanie środków tymczasowych pomimo wykreślenia sprawy w postępowaniu głównym wykracza poza jedyny realizowany przez te środki cel, polegający przede wszystkim na zapewnieniu skuteczności wyroku co do istoty. Nakładane przez sądy Unii okresowe kary pieniężne mają bowiem na celu nie tylko zagwarantowanie skuteczności wyroku co do istoty, lecz również zapewnienie przestrzegania środków tymczasowych oraz zniechęcenie, w niniejszym przypadku Polski, do opóźniania dostosowania jej zachowania do tych środków. Uwzględnienie argumentacji Polski sprowadzałoby się do pozbawienia jakiegokolwiek znaczenia mechanizmu okresowej kary pieniężnej, ponieważ umożliwiałoby to stronie umyślne uchybianie obowiązkowi zastosowania się do zarządzonych środków tymczasowych aż do końca zawisłości sporu w postępowaniu głównym i, tym samym, naruszanie skuteczności prawa Unii.
Podobnie nie można uwzględnić podnoszonego przez Polskę argumentu, zgodnie z którym egzekucja kar pieniężnych czyni zawarcie ugody mniej atrakcyjnym, biorąc pod uwagę cel okresowych kar pieniężnych oraz fakt, że wykreślenie sprawy w postępowaniu głównym miało korzystne dla Polski skutki, ponieważ okresowe kary pieniężne przestały być naliczane począwszy od dnia 4 lutego 2022 r., a nie – w dniu ogłoszenia wyroku Trybunału.
Sąd stwierdził wreszcie, że w art. 101 rozporządzenia finansowego, wbrew temu, co twierdzi Polska, nie przewidziano żadnego ciążącego na Komisji obowiązku umorzenia ustalonej wierzytelności. Ponadto przesłanki odzyskania środków przez potrącenia zostały spełnione, gdyż Komisja sprawdziła istnienie długu po stronie Polski i ustaliła jego kwotę.
W konsekwencji Sąd oddalił zarzut pierwszy. Ponieważ zarzut drugi, dotyczący naruszenia obowiązku uzasadnienia, również został oddalony jako bezzasadny, Sąd oddalił skargi w całości.