Language of document : ECLI:EU:C:2016:971

Sprawa C‑524/14 P

Komisja Europejska

przeciwko

Hansestadt Lübeck

Odwołanie – Pomoc państwa – Opłaty lotniskowe – Artykuł 108 ust. 2 TFUE – Artykuł 263 akapit czwarty TFUE – Decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego – Dopuszczalność skargi o stwierdzenie nieważności – Osoba, której akt dotyczy indywidualnie – Interes prawny – Artykuł 107 ust. 1 TFUE – Warunek dotyczący selektywności

Streszczenie – wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 21 grudnia 2016 r.

1.        Odwołanie – Zarzuty – Błędna ocena okoliczności faktycznych i dowodów – Niedopuszczalność – Kontrola przez Trybunał oceny okoliczności faktycznych i dowodów – Wykluczenie, z wyjątkiem przypadku ich przeinaczenia

(art. 256 ust. 1 TFUE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58 akapit pierwszy)

2.        Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Interes prawny – Skarga podmiotu państwowego będącego uprzednio właścicielem portu lotniczego, na decyzję Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w przedmiocie środka krajowego – Prywatyzacja portu lotniczego, która zakończyła stosowanie systemu pomocy – Zachowanie interesu prawnego – Ryzyko odzyskania

(art. 108 ust. 3 TFUE, art. 263 akapit czwarty TFUE)

3.        Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Charakter selektywny środka – Tabela opłat lotniskowych stosowanych do określonego portu lotniczego – Tabela opłat mająca zastosowanie tylko do przedsiębiorstw lotniczych korzystających z tego portu lotniczego – Kryterium niewystarczające do stwierdzenia selektywnego charakteru wspomnianej tabeli opłat

(art. 107 ust. 1 TFUE)

4.        Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Charakter selektywny środka – Tabela opłat lotniskowych stosowanych do określonego portu lotniczego – Kryteria oceny – Charakter dyskryminacyjny środka

(art. 107 ust. 1 TFUE)

5.        Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w odniesieniu do środka krajowego – Kontrola sądowa – Granice – Oczywisty błąd w ocenie

(art. 107 TFUE, 108 ust. 2 TFUE)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 20, 21)

2.      W sytuacji gdy w zastosowaniu art. 108 ust. 3 TFUE Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające w przedmiocie niezgłoszonego środka pomocy wprowadzanego w życie, sąd krajowy rozpatrujący powództwo o zaprzestanie wprowadzania w życie tego środka i o odzyskanie kwot już wypłaconych jest zobowiązany do wyciągnięcia konsekwencji z ewentualnego naruszenia obowiązku zawieszenia wprowadzania wspomnianego środka w życie. W tym celu sąd krajowy może postanowić o zawieszeniu wprowadzenia w życie danego środka i nakazać odzyskanie wypłaconych już kwot oraz ewentualnie postanowić o zarządzeniu środków tymczasowych mających na celu ochronę z jednej strony interesów uczestników postępowania, a z drugiej strony – skuteczności decyzji Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego. Zatem obowiązek zawieszenia wprowadzenia w życie rozpatrywanego środka nie jest jedynym skutkiem prawnym takiej decyzji. W konsekwencji, podmiot państwowy, mający uprzednio udziały w przedsiębiorstwie będącym właścicielem portu lotniczego, pozostaje po prywatyzacji tego portu lotniczego narażone na ryzyko orzeczenia przez sąd krajowy obowiązku odzyskania ewentualnej pomocy przyznanej w okresie w jakim ten podmiot państwowy miał udziały w przedsiębiorstwie będącym właścicielem portu lotniczego będącego adresatem spornego środka. Zatem w braku końcowej decyzji Komisji zamykającej formalne postępowanie wyjaśniające skutki decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego istnieją, tak że podmiot państwowy zachowuje interes prawny w żądaniu stwierdzenia nieważności tej decyzji.

(zob. pkt 29–31)

3.      Sama okoliczność, iż tabela opłat lotniskowych ma zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorstw lotniczych korzystających z tego portu lotniczego, nie ma znaczenia dla uznania, że tabela ta ma selektywny charakter.

Z orzecznictwa Trybunału w żaden sposób nie wynika, iż środek, poprzez który przedsiębiorstwo publiczne ustala warunki korzystania ze swych towarów lub usług, jest zawsze, a zatem ze swej istoty, środkiem selektywnym w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

Natomiast, przepis ten nie dokonuje rozróżnienia interwencji państwa według przyczyn lub celów, lecz definiuje je ze względu na ich skutki, niezależnie od zastosowanej techniki legislacyjnej.

Stąd, o ile nie można wykluczyć, że środek, poprzez który przedsiębiorstwo publiczne określa warunki korzystania ze swych towarów lub usług, chociaż powszechnie stosowany do wszystkich przedsiębiorstw korzystających z tych towarów lub tych usług, ma charakter selektywny, o tyle w celu ustalenia, czy tak jest, należy oprzeć się nie na charakterze tego środka, ale na jego skutkach, i zbadać, czy korzyść, której środek ten ma przysporzyć, dotyczy w rzeczywistości tylko niektórych przedsiębiorstw w stosunku do innych przedsiębiorstw, chociaż w odniesieniu do celu danego systemu wszystkie wspomniane przedsiębiorstwa znajdują się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej.

Zatem środek państwowy, z którego korzysta tylko jeden sektor działalności lub część przedsiębiorstw tego sektora, niekoniecznie jest selektywny. Środek ten jest selektywny tylko w sytuacji, gdy w ramach danego systemu prawnego skutkuje on uprzywilejowaniem niektórych przedsiębiorstw w stosunku do innych – zaliczających się do innych sektorów lub do tego samego sektora – i znajdujących się, w odniesieniu do celu tego systemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej.

Zatem okoliczność, że pewien port lotniczy bezpośrednio konkuruje z innymi krajowymi portami lotniczymi i że korzyści ewentualnie przyznane we wspomnianej tabeli opłat lotniskowych przysparzane są tylko przedsiębiorstwom lotniczym korzystającym z tego pierwszego portu lotniczego, nie wystarcza do wykazania selektywnego charakteru tej tabeli. W celu stwierdzenia takiego charakteru należałoby wykazać, że w ramach systemu prawnego, który obejmowałby wszystkie te porty lotnicze, wspomniana tabela opłat lotniskowych uprzywilejowuje przedsiębiorstwa lotnicze korzystające z pewnego portu lotniczego na szkodę przedsiębiorstw korzystających z innych portów lotniczych i znajdujących się, w odniesieniu do celu tego systemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej.

(zob. pkt 46–49, 58, 59)

4.      Badanie kwestii, czy środek państwowy, chociaż powszechnie stosowany do wszystkich podmiotów gospodarczych, ma charakter selektywny, zbiega się z badaniem kwestii, czy środek ten ma zastosowanie do wszystkich tych podmiotów gospodarczych w niedyskryminacyjny sposób. Koncepcja selektywności jest związana z koncepcją dyskryminacji. Ponadto, to badanie selektywności powinno zostać dokonane w ramach danego systemu prawnego, co wiąże się co do zasady z uprzednim określeniem ram odniesienia, w które wpisuje się dany środek. Metoda ta nie jest ograniczona do badania środków podatkowych, ponieważ Trybunał tylko zauważył, że określenie ram odniesienia nabiera większej wagi w przypadku środków o charakterze podatkowym, ponieważ samo istnienie korzyści może być stwierdzone tylko w porównaniu z tak zwanym opodatkowaniem „normalnym”.

(zob. pkt 52–55)

5.      Zobacz tekst orzeczenia.

(zob. pkt 78–80)