WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
(druga izba)
z dnia 23 października 2012 r.
Sprawa F‑44/05 RENV
Guido Strack
przeciwko
Komisji Europejskiej
Służba publiczna – Urzędnicy – Przekazanie sprawy do Sądu po uchyleniu rozstrzygnięcia – Uchylenie immunitetu pełnomocników instytucji obejmującego wypowiedzi ustne i pisemne, które sformułowano w ramach postępowania sądowego – Powołanie na stanowisko kierownika wydziału – Odrzucenie kandydatury – Skarga o stwierdzenie nieważności – Interes prawny odrzuconego kandydata – Powaga rzeczy osądzonej – Uchybienie proceduralne – Wyważenie wchodzących w grę interesów – Skarga o odszkodowanie lub zadośćuczynienie – Krzywda spowodowana nieprawidłowością
Przedmiot: Przekazanie sprawy wniesionej pierwotnie na mocy art. 236 WE i art. 152 EWEA, do ponownego rozpoznania przez Sąd, w drodze wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie T‑526/08 P Komisja przeciwko Strackowi (zwanego dalej „wyrokiem przekazującym sprawę do ponownego rozpoznania”), uchylającym w części wyrok Sądu z dnia 25 września 2008 r. w sprawie F‑44/05 Strack przeciwko Komisji (zwanym dalej „wyrokiem w sprawie Strack przeciwko Komisji”), rozstrzygającym skargę, w której G. Strack żądał stwierdzenia nieważności decyzji Urzędu Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich odrzucającej jego kandydaturę na stanowisko kierownika wydziału ds. zaproszeń do składania ofert i umów (A 5/A 4) tego Urzędu (zwane dalej „spornym stanowiskiem”) i decyzji o powołaniu A na sporne stanowisko, oraz zasądzenia zapłaty przez Komisję Europejską zadośćuczynienia z tytułu rzekomo doznanej krzywdy.
Orzeczenie: Żądanie uchylenia immunitetu zostaje odrzucone jako niedopuszczalne. Żądanie odszkodowania zostaje oddalone jako bezzasadne. Stwierdza się nieważność decyzji o powołaniu A i decyzji Komisji o odrzuceniu kandydatury skarżącego. W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona. Komisja pokrywa własne koszty w sprawie F‑44/05 Strack przeciwko Komisji, w sprawie T‑526/08 P Komisja przeciwko Strackowi, w sprawie F‑44/05 RENV Strack przeciwko Komisji oraz zostaje obciążona kosztami poniesionymi przez skarżącego w tych sprawach.
Streszczenie
1. Skargi urzędników – Właściwość Sądu do spraw Służby Publicznej – Wniosek o uchylenie immunitetu przedstawicieli stron – Wniosek niezłożony przez sąd lub właściwy organ krajowy – Niedopuszczalność
(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 11, 47; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 19 akapit piąty; regulamin postępowania przed Sądem do spraw Służby Publicznej, art. 30)
2. Skargi urzędników – Uprzednie postępowanie administracyjne – Przebieg – Termin
(regulamin pracowniczy, art. 90, 91)
3. Skargi urzędników – Interes prawny – Skarga o stwierdzenie nieważności wniesiona przez osobę trzecią na decyzję o powołaniu urzędnika lub pracownika – Dopuszczalność – Stwierdzenie nieważności stanowiące nadmierną sankcję – Brak wpływu
(regulamin pracowniczy, art. 90, 91)
4. Skargi urzędników – Zarzut dotyczący uchybienia proceduralnego – Zarzut nieistotny dla sprawy w braku możliwości uzyskania innego rezultatu przy prawidłowo prowadzonym postępowaniu
5. Skargi urzędników – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Stwierdzenie nieważności decyzji w sprawie powołania na wolne stanowisko – Stwierdzenie nieważności stanowiące nadmierną sankcję lub niestanowiące nadmiernej sankcji – Kryteria oceny – Wyważenie interesów – Możliwość zasądzenia z urzędu odszkodowania od pozwanej instytucji w przypadku braku stwierdzenia nieważności postępowania w sprawie naboru
(regulamin pracowniczy, art. 91)
6. Urzędnicy – Zatrudnienie – Spoczywający na administracji obowiązek obsadzenia stanowiska, na które ogłoszono nabór – Brak – Wyjątek
7. Skargi urzędników – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Stwierdzenie nieważności decyzji o powołaniu – Uzasadnione oczekiwania urzędnika powołanego w wyniku przeprowadzonej nieprawidłowo procedury naboru – Brak
(regulamin pracowniczy, art. 91)
8. Skargi urzędników – Skarga o odszkodowanie lub zadośćuczynienie – Stwierdzenie nieważności niezgodnego z prawem zaskarżonego aktu – Stosowne zadośćuczynienie za krzywdę – Granice
(regulamin pracowniczy, art. 91)
1. W kwestii wniosku o uchylenie immunitetu przedstawiciela jednej ze stron na podstawie art. 30 regulaminu postępowania przed Sądem do spraw Służby Publicznej, przywołany przepis nie stanowi wyraźnie, iż żądanie uchylenia immunitetu przedstawicieli stron może być wniesione przez jedną ze stron. Zaś uwzględniając, że immunitet przewidziany w art. 30 regulaminu postępowania ma na celu ochronę osób reprezentujących strony przed ewentualnym ściganiem, i uwzględniając ratio legis tego przepisu, Sąd stoi na stanowisku, że ma obowiązek orzekać w przedmiocie żądania uchylenia immunitetu wyłącznie wówczas, gdy z żądaniem takim występuje sąd lub właściwy organ krajowy. Sąd nie może więc przystać na żądanie uchylenia immunitetu wniesione przez stronę, ponieważ orzekanie w przedmiocie takiego żądania nie wchodzi w zakres właściwości Sądu.
Omawiany art. 30 należy bowiem interpretować w świetle art. 19 akapit piąty statutu Trybunału Sprawiedliwości, który jest jego podstawą prawną. Przy dokonywaniu wykładni tego przepisu należy również uwzględnić fakt, że immunitet osób reprezentujących strony jest wyrazem wolności wypowiedzi adwokatów zapisanej w art. 11 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej i art. 10 europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka. Choć prawdą jest, że postępowanie przed Sądem nie jest postępowaniem karnym, nie zmienia to jednak faktu, że art. 10 wskazanej konwencji chroni w sposób ogólny wolność wypowiedzi adwokatów i przyczynia się do realizacji w praktyce prawa do rzetelnego procesu sądowego. Wreszcie przy interpretacji art. 30 regulaminu postępowania należy uwzględnić art. 47 ust. 1, 2 karty, którego celem jest zagwarantowanie podstawowego prawa do skutecznego środka prawnego przed sądem, w tym również możliwość uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela.
(zob. pkt 73–76, 79)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa C‑279/09 DEB Deutsche Energiehandels- und Beratungsgesellschaft mbH, 22 grudnia 2010 r., pkt 45, 46
2. Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi nie jest zasadniczo przewlekłe, ponieważ z powodu poszczególnych terminów ustanowionych przepisami art. 90, 91 regulaminu pracowniczego nie może ono przekraczać, jeżeli rozpoczęte zostało na wniosek, czternastu miesięcy i dziesięciu dni, a jeżeli rozpoczęło się od zażalenia, jak w niniejszej sprawie, dziesięciu miesięcy i dziesięciu dni.
(zob. pkt 90)
3. Żądania stwierdzenia nieważności wnoszone przez osobę trzecią w stosunku do decyzji o powołaniu urzędnika lub pracownika są dopuszczalne.
Wprawdzie w przypadku gdy akt, którego nieważność ma być stwierdzona, przynosi korzyść urzędnikowi lub pracownikowi – a tak jest w przypadku decyzji o powołaniu – sąd powinien ustalić, czy stwierdzenie nieważności nie stanowi nadmiernej sankcji za popełnioną nieprawidłowość, ale ten obowiązek spoczywający na sądzie nie ma wpływu na interes prawny osoby trzeciej względem decyzji wnoszącej o stwierdzenie nieważności.
Po pierwsze, badanie przez sąd tego, czy stwierdzenie nieważności nie stanowi nadmiernej sankcji za popełnioną nieprawidłowość następuje dopiero po zbadaniu zgodności z prawem zaskarżonej decyzji i musi ono uwzględniać w szczególności wagę stwierdzonego uchybienia.
Po drugie, nawet w sytuacji, w której stwierdzenie nieważności decyzji stanowi nadmierną sankcję w stosunku do stwierdzonego uchybienia, skarżący może mieć korzyść w żądaniu stwierdzenia nieważności tej decyzji, ponieważ fakt, że stwierdzenie nieważności decyzji obarczonej nieprawidłowością stanowi nadmierną sankcję, nie wyklucza możliwości, że sąd uwzględni żądanie, lecz pozostawi dla administracji kwestię znalezienia sprawiedliwego rozwiązania sporu, czy wręcz przyzna z urzędu odszkodowanie skarżącemu za popełnioną nieprawidłowość.
(zob. pkt 105–108)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa 29/74 de Dapper przeciwko Parlamentowi, 23 stycznia 1975 r., pkt 16; sprawa 24/79 Oberthür przeciwko Komisji, 5 czerwca 1980 r., pkt 13, 14; sprawa C‑242/90 P Komisja przeciwko Albani i in., 6 lipca 1993 r., pkt 13
Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑68/91 Barbi przeciwko Komisji, 10 lipca 1992 r., pkt 36; sprawa T‑351/99 Brumter przeciwko Komisji, 20 lipca 2001 r., pkt 97; sprawa T‑494/04 Neirinck przeciwko Komisji, 14 listopada 2006 r., pkt 66, 67
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑46/07 Tzirani przeciwko Komisji, 22 października 2008 r., pkt 38; sprawa F‑53/08 Bouillez i in. przeciwko Radzie, 5 maja 2010 r., pkt 90; sprawa F‑5/08 Brune przeciwko Komisji, 29 września 2010 r., pkt 18
4. Aby uchybienie proceduralne mogło prowadzić do stwierdzenia nieważności aktu wydanego przez administrację, konieczne jest, by w braku tego uchybienia procedura mogła zakończyć się odmiennym rezultatem. Natomiast nie jest wymagane, by skarżący wykazał, iż decyzja musiałaby być odmienna, gdyby nie była obarczona zaskarżonym uchybieniem proceduralnym, i wystarczy, by nie było całkowicie wykluczone, iż administracja mogła wydać decyzję odmienną, aby wadliwość w zakresie prawa proceduralnego pociągała za sobą stwierdzenie nieważności danego aktu.
(zob. pkt 114)
Odesłanie:
Trybunał: sprawa C‑142/87 Belgia przeciwko Komisji, 21 marca 1990 r., pkt 48
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑4/10 Nastvogel przeciwko Radzie, 13 września 2011 r., pkt 94
5. W sytuacji gdy podlegający stwierdzeniu nieważności akt przynosi korzyść urzędnikowi lub pracownikowi, jak w przypadku decyzji w sprawie powołania na wolne stanowisko, sąd Unii powinien uprzednio ustalić, czy stwierdzenie nieważności nie stanowi nadmiernej sankcji za popełnioną nieprawidłowość.
W tym względzie konsekwencje, które wyciąga sąd z nieprawidłowości decyzji przyjętych na zakończenie konkursów w sprawie naboru, nie są takie same jak w przypadku decyzji przyjętych na zakończenie konkursu mającego na celu stworzenie listy rezerwy kadrowej i decyzji przyjętych na zakończenie konkursu organizowanego w celu obsadzenia określonego stanowiska w drodze powołania. W przypadku konkursu mającego na celu stworzenie listy rezerwy kadrowej stwierdzenie nieważności wszystkich indywidualnych decyzji o umieszczeniu nazwiska każdego z laureatów na takiej liście stanowi bowiem zasadniczo nadmierną sankcję. Natomiast, co się tyczy decyzji przyjętych w następstwie wewnętrznego konkursu mającego na celu obsadzenie określonego stanowiska, sąd Unii bada każdy przypadek osobno i przy tej okazji uwzględnia charakter popełnionej nieprawidłowości oraz zestawia ze sobą wagę poszczególnych interesów.
W przypadku uchybienia proceduralnego popełnionego w ramach wewnętrznego konkursu na obsadzenie określonego stanowiska, sąd bada, czy to uchybienie miało wpływ wyłącznie na zbadanie kandydatury skarżącego, czy też obarcza badanie wszystkich kandydatur. W pierwszym przypadku uchybienie proceduralne należy traktować jako nieuzasadniające stwierdzenia nieważności powołania wybranego kandydata. W drugim przypadku sąd zestawia ze sobą wagę wchodzących w grę interesów, które należy oceniać w momencie wniesienia skargi.
W tym celu sąd uwzględnia najpierw interes skarżącego w udziale w procedurze naboru pozbawionej nieprawidłowości, a następnie interes urzędnika powołanego w wyniku nieprawidłowej procedury naboru i interes w tym, by mógł on w dobrej wierze żywić przekonanie o zgodności z prawem decyzji, na mocy której został powołany. Sąd bada wreszcie interes służby, czyli w szczególności kwestię przestrzegania prawa, konsekwencje budżetowe stwierdzenia nieważności niezgodnej z prawem decyzji, ewentualne trudności w wykonaniu wyroku sądu, ewentualne szkody dla ciągłości służby i ryzyko pogorszenia się atmosfery społecznej w obrębie instytucji.
(zob. pkt 116–119)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: ww. sprawa Bouillez i in. przeciwko Radzie, pkt 82, 83, 85, 87–89 i przytoczone tam orzecznictwo
6. Chociaż organ powołujący nie jest zobowiązany do nadania dalszego biegu postępowaniu w sprawie naboru, może on podjąć taką decyzję wyłącznie z przyczyn obiektywnych, wystarczających i nieznanych w dacie, w której wszczynał tę procedurę.
(zob. pkt 122)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑113/07 Šimonis przeciwko Komisji, 14 kwietnia 2011 r., pkt 90
7. Urzędnik powołany w wyniku przeprowadzonej nieprawidłowo procedury naboru nie może powoływać się na uzasadnione oczekiwania dotyczące utrzymania w mocy swojego powołania, pomimo że od przyjęcia danej decyzji w sprawie powołania minęło osiem lat, ponieważ została ona zaskarżona w terminach przewidzianych na wniesienie skargi. W takich okolicznościach urzędnik ten nie mógł bowiem nie wiedzieć, że jego powołanie stanie się ostateczne dopiero wówczas, kiedy skarga odrzuconego kandydata zostanie oddalona.
(zob. pkt 123)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: ww. sprawa Bouillez i in. przeciwko Radzie, pkt 88
8. Stwierdzenie nieważności aktu administracji zaskarżonego przez urzędnika stanowi samo w sobie stosowne i zasadniczo wystarczające zadośćuczynienie wszelkiej krzywdzie, której ten urzędnik mógł doznać, chyba że wykaże on, iż doznał krzywdy dającej się oddzielić od nieprawidłowości leżącej u podstaw tego stwierdzenia nieważności, której nie można w pełni zadośćuczynić w drodze stwierdzenia tej nieważności. Z takim przypadkiem mamy do czynienia, po pierwsze, kiedy akt, którego nieważność została stwierdzona, zawiera wyrażoną wprost negatywną ocenę umiejętności zawodowych skarżącego, mogącą go skrzywdzić, po drugie, kiedy popełniona nieprawidłowość jest szczególnie poważna oraz, po trzecie, kiedy stwierdzenie nieważności pozbawione jest jakiejkolwiek skuteczności i nie może samo w sobie stanowić stosowanego i wystarczającego zadośćuczynienia krzywdzie wyrządzonej zaskarżonym aktem.
(zob. pkt 128)
Odesłanie:
Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑66/10 AQ przeciwko Komisji, 12 maja 2011 r., pkt 105, 107, 109