Sprawa T‑427/08

Confédération européenne des associations d’horlogers-réparateurs (CEAHR)

przeciwko

Komisji Europejskiej

Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Nadużycie pozycji dominującej – Decyzja w sprawie oddalenia skargi do Komisji – Odmowa dostarczania przez producentów zegarków szwajcarskich części zamiennych zegarmistrzom prowadzącym własne zakłady naprawy zegarków – Interes wspólnotowy – Właściwy rynek – Rynek pierwotny i rynek posprzedażowy – Obowiązek uzasadnienia – Oczywisty błąd w ocenie

Streszczenie wyroku

1.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Badanie skarg – Ustalenie priorytetów przez Komisję

(art. 81 WE, 82 WE, 85 WE)

2.      Konkurencja – Pozycja dominująca – Rynek właściwy – Oznaczenie – Kryteria – Rynek pierwotny i rynek posprzedażowy

(art. 82 WE)

3.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Badanie skarg – Uwzględnienie interesu wspólnotowego w związku z badaniem sprawy – Kryteria oceny

(art. 81 WE, 82 WE)

4.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Badanie skarg – Decyzja o umorzeniu uzasadniona możliwością zwrócenia się przez składającego skargę do sądu krajowego – Zgodność z prawem – Warunek

(art. 81 WE, 82 WE)

1.      Komisja, która mocą art. 85 ust. 1 WE czuwa nad stosowaniem art. 81 WE i 82 WE, jest powołana do zdefiniowania i realizacji polityki Unii w dziedzinie konkurencji i dysponuje w tym zakresie uprawnieniami dyskrecjonalnymi przy rozpoznawaniu skarg.

W przypadku, gdy przy wykonywaniu tych uprawnień dyskrecjonalnych Komisja zdecyduje się przyznać różne priorytety złożonym do niej skargom, może nie tylko określić kolejność, w jakiej skargi będą rozpoznawane, ale także odrzucić skargę z uwagi na brak interesu wspólnotowego wystarczającego, aby prowadzić dalsze badanie sprawy.

Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji nie są jednakże nieograniczone. Komisja musi uwzględniać wszystkie okoliczności prawne i faktyczne mające znaczenie dla wydania decyzji o nadaniu dalszego biegu złożonej do niej skardze. Komisja jest w szczególności zobowiązana do uważnego zbadania wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych, o których została poinformowana przez składającego do niej skargę. Ponadto jest ona zobowiązana do uzasadnienia odmowy dalszego badania złożonej do niej skargi, przy czym to uzasadnienie musi być wystarczająco ścisłe i szczegółowe, aby umożliwić Sądowi sprawowanie skutecznej kontroli nad wykonywaniem uprawnień dyskrecjonalnych przez Komisję w zakresie określania priorytetów.

Sprawowana przez sąd Unii kontrola, jakiej poddane jest wykonywanie przez Komisję powierzonych jej w zakresie rozpatrywania złożonych do niej skarg uprawnień dyskrecjonalnych, nie może prowadzić do zastąpienia oceny interesu wspólnotowego dokonanej przez Komisję oceną sądu Unii, lecz ma na celu zbadanie tego, czy sporna decyzja nie została oparta na niedokładnych ustaleniach faktycznych lub czy nie została wydana z naruszeniem prawa oraz tego, czy nie jest dotknięta oczywistym błędem w ocenie lub nadużyciem władzy.

(por. pkt 26-28, 65)

2.      W ramach postępowania wszczętego w związku z nadużyciem pozycji dominującej, z pojęcia właściwego rynku wynika, iż może na nim istnieć skuteczna konkurencja między produktami stanowiącymi jego część, co zakłada, że wszystkie produkty lub usługi stanowiące część tego samego rynku mogą być w wystarczającym stopniu stosowane zamiennie w celu tego samego zastosowania. Wymienności lub zastępowalności nie ocenia się tylko w świetle obiektywnych cech rozpatrywanych produktów i usług, ale należy również uwzględnić warunki konkurencji oraz strukturę popytu i podaży na rynku.

Także z komunikatu Komisji w sprawie definicji rozpatrywanego rynku do celów wspólnotowego prawa konkurencji wynika, że właściwy rozpatrywany rynek asortymentowy składa się ze wszystkich tych produktów lub usług, które uważane są za zamienne lub za substytuty przez konsumenta, ze względu na właściwości produktów, ich ceny i ich zamierzone stosowanie.

Zgodnie z omawianym komunikatem, ocena substytucyjności popytu pociąga za sobą określenie zakresu produktów, które są postrzegane przez konsumenta jako substytuty. Jednym ze sposobów dokonania tego określenia może być eksperyment myślowy, w ramach którego zakłada się niewielką, lecz stałą zmianę względnych cen, oraz ocenia się przypuszczalne reakcje klientów. W pkt 17 tego komunikatu wyjaśniono, że należy odpowiedzieć na pytanie, czy klienci stron przestawią się od razu na łatwo dostępne substytuty w odpowiedzi na hipotetyczny mały (w zakresie 5–10%), ale stały wzrost względnych cen rozważanych produktów na obszarach, o których mowa. Jeśli substytucja była wystarczająca, aby uniemożliwić czerpanie korzyści ze wzrostu cen ze względu na spadek sprzedaży, dodatkowe substytuty są włączane do właściwego rynku.

Ponadto, zgodnie z pkt 56 omawianego komunikatu, istnieją niektóre obszary, gdzie stosowanie powyższych zasad musi być podejmowane z zachowaniem ostrożności. Ma to miejsce w przypadku rozważania rynków pierwotnych oraz wtórnych, w szczególności jeśli zachowanie przedsiębiorstw w danym momencie musi zostać poddane analizie na podstawie art. 82 WE. Metoda definiowania rynków w tych przypadkach jest taka sama, tj. ocenianie reakcji klientów oparte na ich decyzjach w sprawie kupowania na zmiany cen względnych, ale uwzględniając również ograniczenia substytucji nałożone przez warunki powiązanych rynków. Wąska definicja rynku dla wtórnych produktów, na przykład części zapasowych, może występować, jeśli istotna jest zgodność z produktem pierwotnym. Problemy związane ze znajdowaniem zgodnego produktu wtórnego łącznie z istnieniem wysokich cen oraz długim okresem użytkowania produktów pierwotnych może spowodować, że wzrost cen względnych produktów wtórnych będzie opłacalny. Mogą występować różne definicje rynku, jeśli znacząca substytucja między produktami wtórnymi jest możliwa lub jeśli właściwości produktów pierwotnych umożliwiają szybkie i bezpośrednie reakcje ze strony konsumentów na wzrost cen względnych.

Mając na względzie powyższe Komisja mogła słusznie stwierdzić, że rynek części zamiennych do produktów pierwotnych danej marki może nie stanowić odrębnego właściwego rynku w dwóch sytuacjach: po pierwsze, w przypadku, gdy konsument może zacząć korzystać z części zamiennych produkowanych przez innego producenta; po drugie, w przypadku, gdy konsument może podjąć decyzję o zakupie innego produktu pierwotnego w celu uniknięcia podwyżki cen na rynku części zamiennych. Stwierdzenie to jest jednak zasadne pod warunkiem, że zostanie wykazane, iż w przypadku umiarkowanej i stałej podwyżki cen produktów wtórnych decyzję o zakupie innych produktów pierwotnych lub wtórnych podjęłoby wystarczająco dużo konsumentów, tak aby sprawić, że taka podwyżka stałaby się nieopłacalna. W konsekwencji czysto teoretyczna możliwość podjęcia decyzji o zamianie produktu pierwotnego nie może stanowić wykazania w stopniu wystarczającym do celów zdefiniowania właściwego rynku.

Ponadto z powyższego wynika również, iż sama możliwość wyboru przez konsumenta spośród szeregu istniejących marek produktu pierwotnego nie jest wystarczająca, aby traktować rynek pierwotny i rynki posprzedażowe jako jeden rynek, o ile nie zostało ustalone, że wybór ten jest dokonywany na podstawie warunków konkurencji panujących na rynku wtórnym. W dodatku w przypadku gdy pewne podmioty gospodarcze są wyspecjalizowane w danej dziedzinie i prowadzą działalność tylko na rynku posprzedażowym rynku pierwotnego, stanowi to samo w sobie istotną wskazówkę co do istnienia specyficznego rynku.

(por. pkt 67-70, 79, 80, 102, 105, 108)

3.      W ocenie tego, czy dalsze badanie sprawy leży w interesie wspólnotowym, Komisja powinna wziąć pod uwagę okoliczności faktyczne i prawne sprawy, w szczególności zaś te, które zostały jej przedstawione w złożonej do niej skardze. Musi ona w szczególności wyważyć znaczenie wpływu, jaki zarzucane naruszenie może wywrzeć na funkcjonowanie wspólnego rynku, prawdopodobieństwo jego ustalenia i zakres środków dochodzeniowych koniecznych do jak najlepszego wykonania jej zadania polegającego na zapewnieniu przestrzegania art. 81 WE i 82 WE.

(por. pkt 158)

4.      Jeśli skutki naruszeń zarzucanych w skardze do Komisji zasadniczo ograniczają się do terytorium jednego państwa członkowskiego i jeśli postępowania dotyczące tych naruszeń zostały wniesione przez składającego skargę do Komisji do właściwych sądów i organów administracyjnych tego państwa członkowskiego, Komisja ma prawo odrzucenia skargi ze względu na brak wystarczającego interesu wspólnotowego w kontynuowaniu badania sprawy, pod warunkiem że prawa składającego skargę do Komisji będą w wystarczającym stopniu chronione przez organy krajowe, co wiąże się z przyjęciem założenia, że są one w stanie zgromadzić dane dotyczące okoliczności faktycznych w celu ustalenia, czy rozpatrywane praktyki stanowią naruszenie przytoczonych postanowień traktatu.

Niemniej jednak samo twierdzenie, że władze i sądy krajowe są odpowiednie do rozpoznawania ewentualnych naruszeń będących przedmiotem złożonej do Komisji skargi jest niewystarczające dla poparcia wniosku o braku wystarczającego interesu wspólnotowego, w sytuacji gdy krytykowana praktyka ma miejsce w co najmniej pięciu państwach członkowskich, a wręcz ewentualnie we wszystkich państwach członkowskich, i można przypisać ją przedsiębiorstwom, których siedziba i zakłady produkcyjne znajdują się poza Unią, co stanowi wskazówkę, iż działanie na poziomie Unii mogłoby być bardziej skuteczne niż działania na poziomie krajowym

(por. pkt 173, 176)